Achtergrondinformatie Afvalstoffennotitie gemeente Montfoort 2011 Beschrijving en evaluatie van de afvalinzameling in Montfoort Versie: 2 november 2011 Opgesteld door Rense Milieu Advies in opdracht van de gemeente Montfoort
Inhoudsopgave 1. Inleiding...4 2. De inzamel- en verwerkingsstructuur in hoofdlijnen...5 2.1. De inzamelstructuur in hoofdlijnen...5 2.2. De verwerkingsstructuur in hoofdlijnen...5 3. De inzamel- en verwerkingsstructuur per afvalstroom...6 3.1. Huishoudelijk restafval...6 3.2. Grof huisvuil...6 3.3. Gft-afval en grof tuinafval...7 3.4. Papier en karton...7 3.5. Glas...7 3.6. Textiel...7 3.7. Wit- en bruingoed/elektrische apparaten...8 3.8. Kunststofverpakkingen...8 3.9. Klein chemisch afval en oude medicijnen...8 3.10. Overige afvalstromen...8 4. Uitvoeringsaspecten...9 4.1. De uitvoerende rol van de gemeente...9 4.2. Het afvalaanbiedstation op de gemeentewerf...9 4.3. Inzamelen door anderen...10 4.4. Gemeenschappelijke regeling Afvalverwijdering Utrecht...10 4.5. Kringloopcentrum...10 4.6. Verwerkers van het afval...11 5. De resultaten van het gescheiden inzamelen...12 5.1. Ingezamelde hoeveelheden per inzamelmethode...12 5.1.1. Halen en brengen...12 5.1.2. Inzamelbakken...13 5.1.3. Afvalaanbiedstation (gemeentewerf)...14 6. Het bereiken van de landelijke doelstellingen voor gescheiden inzamelen...15 6.1. Inzamelresultaten en doelstellingen...15 6.2. De samenstelling van het restafval volgens de sorteeranalyses...17 7. Financiële aspecten...18 7.1. Overzicht van uitgaven en inkomsten...18 7.2. De afvalstoffenheffing voor huishoudens...19 7.3. Andere inkomsten...19 7.4. Inzicht in de kostenfactoren en kostenopbouw...19 7.5. Standpunt over tariefdifferentiatie...20 Rense Milieu Advies 2
8. Algemene aspecten van het beleid...22 8.1. Ontwikkeling van het beleid...22 8.2. Voorlichting en communicatie...22 8.3. Klachten en problemen...22 8.4. Toezicht en handhaving...22 8.5. Monitoring...22 8.6. Bevorderen van preventie...22 Rense Milieu Advies 3
1. Inleiding Dit document geeft achtergrondinformatie voor de Afvalstoffennotitie Montfoort 2011. Het document beschrijft en evalueert de afvalinzameling in de gemeente Montfoort. Het is als volgt opgebouwd: - De inzamel- en verwerkingsstructuur - Uitvoeringsaspecten - De resultaten van het gescheiden inzamelen - Het bereiken van de landelijke doelstellingen voor gescheiden inzamelen - Financiële aspecten - Algemene aspecten van het beleid Meer achtergrondinformatie over het beleidskader voor afval voor de Utrechtse gemeenten en de uitvoering is te vinden in een rapport van de Gemeenschappelijke regeling AVU (Afvalverwijdering Utrecht), dat binnenkort beschikbaar is. De gemeente Montfoort bestaat uit de kernen Montfoort en Linschoten en het buitengebied. De algemene kenmerken van Montfoort staan in Tabel 1. Tabel 1: De algemene kenmerken van de gemeente Montfoort Gemeente Montfoort Inwoners 13.474 inwoners Oppervlakte 3.822 hectare Stedelijkheidsklasse 4: weinig stedelijk Aantal huishoudens of aansluitingen 5.296 Personen per huishouden 2,5 Aandeel laagbouw 98% Aandeel gestapelde bouw 2% Bedrijven e.d. met reinigingsrecht 171 Rense Milieu Advies 4
2. De inzamel- en verwerkingsstructuur in hoofdlijnen 2.1. De inzamelstructuur in hoofdlijnen In hoofdlijnen is de inzamelstructuur in Montfoort als volgt: Het huishoudelijk restafval wordt wekelijks opgehaald in plastic vuilniszakken. Het gft-afval wordt iedere twee weken ingezameld in minicontainers. Het grof huisvuil wordt eenmaal per maand op afroep opgehaald. Kunststofverpakkingen kunnen worden gebracht naar acht verzamelcontainers in Montfoort en vier in Linschoten. Papier en karton wordt iedere maand huis-aan-huis ingezameld door verenigingen en Sita. Het kan ook worden gebracht naar enkele verzamelcontainers. Glas wordt ingezameld met 20 containers, die door AVU worden beheerd. Textiel wordt vier keer per jaar huis-aan-huis opgehaald door charitatieve instellingen. Er zijn vier containers voor het afgeven van textiel. Klein chemisch afval kan worden ingeleverd op de gemeentewerf. Voor het afgeven van grof afval kunnen particulieren op enkele dagdelen per week terecht op de gemeentewerf. Hier kan men grof huisvuil, puin, bouw- en sloopafval, grof tuinafval, asbest, oud ijzer, vlak glas, kca, wit- en bruingoed en autobanden afgeven. Het inzamelen van huishoudelijk restafval, gft-afval en grof restafval (samen met oud ijzer, elektrische apparaten en kerstbomen) en het ledigen van de verzamelcontainers voor kunststofverpakkingen is uitbesteed aan Van Gansewinkel Nederland B.V. Tegen betaling van een reinigingsheffing kunnen kleine bedrijven hun afval samen met het huisvuil laten inzamelen (bijvoorbeeld in winkelstraten). Het is niet toegestaan om afval van bedrijven af te geven op de gemeentewerf. De informatie voor de inwoners over de inzamelstructuur staat in de Afvalwijzer die jaarlijks door de gemeente wordt verspreid (zie de website van de gemeente of de bijlagen van de Afvalstoffennotitie). 2.2. De verwerkingsstructuur in hoofdlijnen Het huishoudelijk restafval wordt via de gemeenschappelijke regeling Afvalverwijdering Utrecht (AVU) verbrand bij AVR Afvalverwerking. Het grof huishoudelijk restafval wordt via AVU verwerkt bij AVR Afvalverwerking in een sorteerinstallatie. Een groot deel wordt als materiaal hergebruikt of nuttig toegepast als brandstof. De rest wordt verbrand in een afvalverbrandingsinstallatie. Het gft-afval wordt via AVU vergist en gecomposteerd bij de VAR. Verpakkingsglas wordt via AVU ingezameld en gerecycled bij Maltha. Papier en textiel worden via de inzamelende organisaties verwerkt. Kunststofverpakkingen, wit- en bruingoed en vlak glas wordt verwerkt via de brancheorganisaties. De resterende afvalstromen worden via contracten van de gemeente verwerkt. Rense Milieu Advies 5
3. De inzamel- en verwerkingsstructuur per afvalstroom 3.1. Huishoudelijk restafval Het restafval wordt overal in de gemeente iedere week huis-aan-huis opgehaald in plastic vuilniszakken. Bij de hoogbouw wordt gebruik gemaakt van verzamelcontainers. Er worden 19 rolcontainers van 750 liter en een ondergrondse container gebruikt. Het inzamelen is uitbesteed aan Van Gansewinkel Nederland B.V De verzamelcontainers staan op de volgende locaties: Ondergrondse container 8 m 3 : - Julianalaan 22 Rolcontainers van 750 liter: - Veldzichtlaan, Linschoten 4 - De Kolk, Linschoten 2 - De Duiker, Linschoten 1 - Bergstraat, Montfoort 1 - De Bongerd 1 - Kasteelplein 1 - Vrouwenhuisstraat 1 - Verlengde Hoogstraat 1 - Irenestraat 1 - Hannie Schaftstraat 1 - Bovenkerkweg/Parklaan 2 - Kleverplantsoen 1 - Waterviolier 1 - Van Damstraat 1 Het restafval wordt afgevoerd via het overslagstation Lage Weide in Utrecht. Het wordt daarna per schip getransporteerd naar AVR Afvalverwerking in Rozenburg en verbrand in een afvalverbrandingsinstallatie. Dit gebeurt op basis van het contract van AVU met AVR. In het AVU rapport over het afvalbeleidskader is dit verder beschreven. 3.2. Grof huisvuil Grof huishoudelijk afval is het afval dat te groot is om te worden aangeboden in vuilniszakken of minicontainers 1. Het grof huisvuil (of grof huishoudelijk restafval) wordt eenmaal per maand in de hele gemeente opgehaald door Van Gansewinkel Nederland B.V. Het aanbieden van het afval moet vooraf telefonisch worden gemeld. Het met het grof huisvuil ingezamelde oud ijzer en wit- en bruingoed wordt afgevoerd naar de gemeentewerf. Het niet-herbruikbare deel wordt afgevoerd naar Lage Weide in Utrecht en daar mechanisch gescheiden in de scheidingsinstallatie van AVR. Een groot deel wordt als materiaal hergebruikt of nuttig toegepast als brandstof. Het restant wordt verbrand in een afvalverbrandingsinstallatie bij AVR Afvalverwerking. Zie ook het AVU rapport over het afvalbeleidskader. Het naar de gemeentewerf gebrachte grof huisvuil wordt in een perscontainer van Van Bemmel Woerden verzameld, en afgevoerd door dit bedrijf. 1 In de praktijk worden door het CBS tot het gewone huishoudelijk afval gerekend: huishoudelijk restafval, gft-afval, verpakkingsglas, oud papier en karton, textiel en klein chemisch afval. Tot het grof huishoudelijk afval behoren grof huishoudelijk restafval (apart ingezameld), grof tuinafval, bouw- en sloopafval, grof tuinafval, elektrische apparaten e.a. Rense Milieu Advies 6
3.3. Gft-afval en grof tuinafval Het gft-afval wordt overal in de gemeente om de week huis-aan-huis ingezameld. Hiervoor worden minicontainers van naar keuze 140 of 240 liter gebruikt. Voor de gestapelde bouw worden minicontainers van 240 liter als verzamelcontainer gebruikt; de bewoners hebben een gft-emmer van 10 of 40 liter. Het gft-afval wordt afgevoerd via het overslagstation Lage Weide in Utrecht. Het wordt daarna getransporteerd naar de VAR in Wilp en daar gecomposteerd en vergist. Dit gebeurt op basis van het contract van AVU met de VAR. In het AVU rapport over het afvalbeleidskader is dit beschreven. Er zijn geen speciale inzamelacties voor grof tuinafval in het voorjaar of de herfst. Snoeihout en grof tuinafval kan worden meegegeven met het grof huisvuil. Het kan ook worden gebracht naar de gemeentewerf en wordt dan apart verwerkt. 3.4. Papier en karton Oud papier wordt eenmaal per maand huis-aan-huis opgehaald. Dit gebeurt door vrijwilligers van verschillende verenigingen en instellingen. In de kern Montfoort wordt het ingezameld en verwerkt door Sita in opdracht van de gemeente. Het kan ook worden gebracht naar vijf containers, waarvan er twee dagelijks toegankelijk zijn, en de rest nu en dan. De containers zijn van verschillende basisscholen en instellingen. De gemeente garandeert de inzamelende verenigingen e.a. een opbrengst van 0,04 per kg papier. De verwerking van het papier wordt door de verenigingen geregeld. 3.5. Glas Voor het inzamelen van glas zijn 20 glasbakken geplaatst: 1 in Achthoven, 3 in Linschoten, 1 in Willeskop en de rest in Montfoort. Dit komt neer op 1 glasbak per 675 inwoners, wat redelijk overeenkomt met het landelijke richtgetal van 1 glasbak per 650 inwoners. Het glas wordt gescheiden naar kleur ingezameld. Het beheer, legen en onderhouden van de containers wordt verzorgd via AVU. Het wordt gerecycled bij Maltha Glasrecycling. De gemeente betaalt voor het inzamelen en ontvangt een vergoeding voor het ingezamelde glas. In aanvulling hierop geeft producentenorganisatie Nedvang ook een vergoeding voor het ingezamelde verpakkingsglas. De gemeente overweegt om in de toekomst glascontainers ondergronds te plaatsen. Op de gemeentewerf staat nog een container voor vlakglas. Deze container wordt gehuurd van branche-organisatie Vlakglas Recycling Nederland (VRN). VRN verzorgt kosteloos -de verwerking. 3.6. Textiel Er zijn per jaar vier huis-aan-huis acties voor het inzamelen van textiel. De gemeente geeft hiervoor op aanvraag een vergunning aan charitatieve instellingen. De organisaties moeten de ingezamelde hoeveelheden opgeven aan de gemeente. In Montfoort (3) en in Linschoten (1) staan verzamelcontainers van KICI voor textiel en schoenen. Kleding kan ook worden afgegeven bij de Kringloop Woerden. De verwerking van het ingezamelde textiel wordt door de inzamelaars geregeld. Rense Milieu Advies 7
3.7. Wit- en bruingoed/elektrische apparaten Wit- en bruingoed wordt op verzoek gratis opgehaald samen met het grof huisvuil. Het kan ook worden afgegeven op de gemeentewerf. De gemeente ontvangt voor het inzamelen een vergoeding van branche-organisatie Wecycle (vroeger NVMP) en ICT-Nederland. Wecycle verzorgt kosteloos de verwerking. 3.8. Kunststofverpakkingen Sinds 2009 worden kunststofverpakkingen gescheiden ingezameld. Het inzamelen is een onderdeel van landelijke afspraken voor het inzamelen van verpakkingen. In Montfoort is gekozen voor inzamelen met een brengsysteem op 10 locaties (zie de Afvalwijzer). De containers voor het inzamelen worden gehuurd van AVU. De containers worden geleegd door Van Gansewinkel Nederland BV. De gemeente ontvangt een vergoeding voor het gescheiden inzamelen van producentenorganisatie Nedvang. De verwerking wordt ook geregeld door Nedvang. De gemeente ontvangt geen opbrengst. De afspraken betreffen de periode tot en met 2012. Het vervolg is nog niet bekend. De verwachting is dat de regeling wordt geëvalueerd en voortgezet. 3.9. Klein chemisch afval en oude medicijnen Klein chemisch afval en afgewerkte olie kunnen kosteloos worden afgegeven op de gemeentewerf. Batterijen kunnen ook bij de detailhandel worden ingeleverd. Het kca wordt afgevoerd via Stadswerken Utrecht. Oude medicijnen en gebruikte injectienaalden kunnen worden ingeleverd bij de apotheek en worden via een regeling van AVU afgevoerd en verbrand. 3.10. Overige afvalstromen Asbest: kan worden ingeleverd op de gemeentewerf. Puin, bouw- en sloopafval, autobanden en oud ijzer: kunnen in beperkte hoeveelheden worden afgegeven op de gemeentewerf. Frituurvet: kan worden afgegeven op de gemeentewerf. De verwerking van deze stromen is apart geregeld door de gemeente. Rense Milieu Advies 8
4. Uitvoeringsaspecten 4.1. De uitvoerende rol van de gemeente De gemeente heeft veel uitvoerende taken uitbesteed. De volgende taken worden in eigen beheer uitgevoerd: Regie en beleid Voorlichting Toezicht en handhaving Beheer van het afvalaanbiedstation op de gemeentewerf Opruimen zwerfafval na afvalinzameling 4.2. Het afvalaanbiedstation op de gemeentewerf Volgens de Wet milieubeheer moet iedere gemeente de bewoners ook de gelegenheid bieden om grof huisvuil te brengen. Dit kan in samenwerking met andere gemeenten. De Gemeentewerf aan het IJsselveld 18A is het afvalaanbiedstation voor de gemeente Montfoort. De gemeentewerf is elke vrijdag van 13.30 tot 15.30 uur open en op de 2 e en 4 e zaterdag van de maand van 9 tot 12 uur. In juli en augustus is de werf op zaterdag gesloten. De volgende afvalstoffen kunnen kosteloos worden aangeboden: Grof huishoudelijk restafval Puin, bouw- en sloopafval Grof tuin- en snoeiafval Asbest Autobanden van vrachtauto s en tractoren Autobanden van personenauto s Andere afvalstoffen Oud ijzer Thermopane, autoruiten, platglas, draadglas en spiegels Klein chemisch afval en olie (maximaal 15 kg) Een kleine hoeveelheid puin, bouw- en sloopafval (minder dan 50 liter) Wit- en bruingoed Frituurvet Er zijn de volgende restricties: - Geen afval dat per stuk zwaarder is dan 4 kg - Niet langer dan 1 m - Niet breder dan 1 m - Geen grotere inhoud dan 1 m 3 Alleen particulieren mogen afval aanbieden op de gemeentewerf. De gemeentewerf voldoet matig aan de gebruikelijke eisen voor een afvalaanbiedstation. De gemeente overweegt een herinrichting van de gemeentewerf, dan wel samenwerking met een naburige gemeente. Tot 2009 was de werf elke ochtend open en moest worden betaald voor het aanbieden van diverse afvalstoffen. Het betalen leverde weinig op en gaf problemen. Het is daarom afgeschaft. Rense Milieu Advies 9
4.3. Inzamelen door anderen Het inzamelen van restafval, grof huisvuil, gft-afval en kunststofverpakkingen is na een aanbesteding uitbesteed aan Van Gansewinkel Nederland B.V. Het contract hiervoor loopt van 1 januari 2011 tot en met 31 december 2014. Het kan door de gemeente tweemaal met twee jaar worden verlengd. De opdracht is gegund in combinatie met de opdracht voor de gemeente Oudewater. Zonder deze combinatie zouden de kosten 14% hoger zijn. Verschillende verenigingen en scholen verzorgen de inzameling en verwerking van oud papier in een deel van de gemeente. In de kern Montfoort verzorgt Sita de huis-aan-huis inzameling van oud papier en de verwerking. De gemeenschappelijke regeling AVU verzorgt het inzamelen en de verwerking van verpakkingsglas en van oude medicijnen en injectienaalden. Het is door AVU uitbesteed aan Stadswerken Utrecht. Verschillende charitatieve instellingen verzorgen het inzamelen en de verwerking van textiel. 4.4. Gemeenschappelijke regeling Afvalverwijdering Utrecht Alle Utrechtse gemeenten werken samen voor de verwerking van huishoudelijk afval in de Gemeenschappelijke Regeling Afvalverwijdering Utrecht (AVU). AVU regelt voor de Utrechtse gemeenten: - De overslag, het natransport en de verwerking van huishoudelijk restafval, grof huishoudelijk restafval en gft-afval - De verwerking van verpakkingsglas en in de meeste gemeenten ook de inzameling via glasbakken - Voor bijna alle gemeenten de verwerking van ingezameld oud papier en in een deel (circa 1/3) van de gemeenten ondersteuning bij het inzamelen. - Het inzamelen en verwerken van oude medicijnen en injectienaalden via apotheken - Het jaarlijks uitvoeren van sorteeranalyses van huishoudelijk restafval - Voor verschillende gemeenten: het huren van verzamelcontainers voor textiel, papier en kunststofverpakkingen (eigendom van AVU) - Voorlichting en een communicatiecampagne. Praktisch al deze activiteiten zijn door AVU uitbesteed. Het bureau van AVU ondersteunt de gemeenten ook met beleidsinformatie en bij gezamenlijke aanbestedingen voor het inzamelen. 4.5. Kringloopcentrum In Montfoort is geen kringloopcentrum. Bij Kringloop Woerden moet het aanbieden van grof huisvuil telefonisch worden gemeld. Er wordt dan meteen nagegaan of het bruikbare spullen betreft, die apart worden opgehaald dan wel grof huisvuil. Kringloop Woerden komt op afspraak goederen ophalen indien zij ze nog bruikbaar vindt. Men kan daar ook kleding afgeven. Rense Milieu Advies 10
4.6. Verwerkers van het afval De verwerking van het ingezamelde afval gebeurt via de volgende organisaties: Restafval wordt via AVU verbrand bij AVR Afvalverwerking in Rozenburg Het restafval van grof huisvuil wordt via AVU verwerkt in de scheidingsinstallatie van AVR Afvalverwerking op Lage Weide in Utrecht. Het naar de gemeentewerf gebrachte grof huisvuil wordt afgevoerd door Van Bemmel Woerden. Gft-afval wordt via AVU gecomposteerd en vergist bij de VAR Papier en karton wordt verwerkt via De Bruin Recycling vof in Woerden en via Sita Glas wordt via AVU verwerkt bij Maltha Glasrecycling Textiel wordt voor hergebruik gesorteerd en afgevoerd door de inzamelende charitatieve instellingen Kunststofverpakkingen worden afgevoerd en hergebruikt via producentenorganisatie Nedvang. Kca wordt via Stadswerken Utrecht afgevoerd en verwerkt. Wit- en bruingoed wordt afgevoerd en verder verwerkt door de branche (Wecycle en ICT Milieu) Takken en tuinafval worden gecomposteerd bij de firma Trip Ferro en non-ferro metalen worden verwerkt via Van Bemmel Woerden Asbest: wordt gestort bij Smink in Amersfoort. In het AVU rapport over het afvalbeleidskader zijn bijna al deze verwerkingsmethodes beschreven. Rense Milieu Advies 11
5. De resultaten van het gescheiden inzamelen 5.1. Ingezamelde hoeveelheden per inzamelmethode 5.1.1. Halen en brengen De ingezamelde hoeveelheden per inzamelmethode zijn weergegeven in Tabel 2. Tabel 2: Ingezamelde hoeveelheden afval naar inzamelmethode Inzamelmethode per afvalstroom 2 Ingezamelde hoeveelheid in 2010 in tonnen in procenten Halen Restafval gewoon 3.019 43% Restafval grof huisvuil 567 8,1% Gft-afval 1.726 25% Grof tuinafval (bij grof restafval) Oud papier en karton 437 3 6,3% Oud ijzer? Wit- en bruingoed? Textiel? Subtotaal halen 5.749 82% Brengen Grof huisvuil naar gemeentewerf 75 4 1% Oud papier en karton 437 3 6,3% Verpakkingsglas 354 5,1% Textiel 14 Kunststofverpakkingen 56 Kca 3,7 Wit- en bruingoed 34 Grof tuinafval 22 Vlakglas 3,5 Metalen? Schoon puin 137 Bouw- en sloopafval 99 Asbest 0,15 Autobanden onbekend Subtotaal brengen 1.2353 18% Totaal 6.984 100% Totaal restafval 3.661 52% Totaal gescheiden 3.323 48% Uit de tabel blijkt dat circa 82% van het afval wordt gehaald en 18% wordt gebracht. De grootste fractie is restafval (43%), gevolgd door gft-afval (25%), papier (13%) en grof restafval (9%). Samen is dit 90% van het afval. 2 De tabel is opgezet en ingevuld volgens de indeling en gegevens van de CBS afvalenquête. 3 De verhouding halen brengen is voor oud papier en karton niet bekend. Er is aangenomen dat 50% wordt gehaald en 50% wordt gebracht. 4 Op de gemeentewerf is 99 ton grof restafval gebracht. Circa 75% is gebracht door burgers; de rest door de gemeente (o.a. zwerfvuil). Het is afgevoerd in een perscontainer door Van Bemmel. Rense Milieu Advies 12
Het aandeel van afval van kleine bedrijven in deze cijfers is gering. In totaal betalen 171 bedrijven reinigingsrecht. Dat komt overeen met 3% van het aantal aansluitingen. Van de ingezamelde afvalstromen wordt in totaal 48% gescheiden ingezameld voor hergebruik. Tabel 3 geeft een overzicht van de ingezamelde hoeveelheden in de afgelopen jaren, omgerekend naar kg per inwoner. Tabel 3: Ingezamelde hoeveelheden afval per jaar in kg per inwoner Afvalstroom 2007 2008 2009 2010 GEWOON AFVAL Restafval 247 239 235 224 Gft-afval 132 132 129 128 Oud papier 83 79 45 65 Glas 17 15 23 26 Textiel 3,1 3,1? 1 Kunststofverpakkingen 0 0 0 4,1 Kca 0,3 1,0 0,6 0,28 - Subtotaal gescheiden inzamelen 235 230 198 224 - Huishoudelijk restafval 247 239 235 224 - Subtotaal gewoon huishoudelijk afval 483 469 433 448 - Scheidingspercentage gewoon 49% 51% 46% 50% GROF AFVAL Grof restafval 47 55 50 48 Puin, bouw- en sloopafval 31 8 9 17,3 Grof tuinafval 17 9 11 0,8 Hout 17,4 10 1,4 Meubilair 5,4 3,3 0,0 Vlak glas 1,2 0,1 0,0 0,26 Metalen 4,0 0,0 0,0 Schone grond 0,0 1,3 0,0 Asbest 0,4 0,1 0,0 0,1 Wit- en bruingoed??? 2,7 - Subtotaal gescheiden inzamelen 76 32 21,4 21 - Grof restafval 47 55 50 48 - Subtotaal grof huishoudelijk afval 123 87 71 69 - Scheidingspercentage grof 62% 37% 30% 31% TOTAAL HUISHOUDELIJK AFVAL - Gescheiden inzamelen 311 262 219 245 - Restafval 294 294 285 272 - Totaal huishoudelijk afval 605 556 504 517 - Scheidingspercentage 51% 47% 43% 47% 5.1.2. Inzamelbakken Voor glas, textiel en kunststofverpakkingen zijn aparte inzamelbakken geplaatst. In Tabel 4 is een overzicht gegeven van de resultaten: Rense Milieu Advies 13
Tabel 4: Inzamelbakken voor glas, textiel, kunststof en opbrengsten in 2010 Afvalstroom Aantal bakken Opbrengst in 2010 in tonnen Opbrengst per bak in tonnen Glas 20 354 17,7 Textiel 4 14 3,5 Kunststof 8 56 7 Via deze inzamelbakken is in totaal 6% van het afval ingezameld. De papiercontainers zijn hierbij buiten beschouwing gelaten, omdat deze niet in de openbare ruimte staan. 5.1.3. Afvalaanbiedstation (gemeentewerf) De op het afvalaanbiedstation afgegeven hoeveelheden in 2010 zijn als volgt: Grof huisvuil 75 ton (plus 24 ton zwerfvuil e.d.) Snoeihout 10 Kca 3,7 Vlakglas 3,5 Metalen - Wit- en bruingoed 34 Puin 137 Bouw- en sloopafval 99 Asbest 0,15 + Totaal 362 ton Via het afvalaanbiedstation is in totaal 5% van het afval ingezameld. Rense Milieu Advies 14
6. Het bereiken van de landelijke doelstellingen voor gescheiden inzamelen In Het AVU rapport over het afvalbeleidskader is een overzicht gegeven van de landelijke doelstellingen en richtlijnen voor het gescheiden inzamelen van huishoudelijk afval. In de eerste paragraaf van dit hoofdstuk zijn de inzamelresultaten van Montfoort vergeleken met de doelstellingen. In de tweede paragraaf is verder ingegaan op de uitkomsten van de sorteeranalyses van het restafval. 6.1. Inzamelresultaten en doelstellingen Gewoon huishoudelijk afval Tabel 5 geeft voor gewoon (hiermee is bedoeld: niet grof) huishoudelijk afval een overzicht van de richtlijnen, de ingezamelde hoeveelheden en de resterende hoeveelheden in het restafval. Tabel 5: Landelijke richtlijnen voor gescheiden inzamelen van gewoon huishoudelijk afval (stedelijkheidsklasse 4) en resultaten in Montfoort in kg per inwoner Afvalstroom AOO Landelijk Ingezameld In restafval Totaal richtlijn ingezameld in Montfoort Sorteer- AVU- aanbod voor 2006 in 2009 5 in 2010 analyses aanvaardbaar Montfoort 2009 2010 niveau in 2010 Gft-afval 125 105 128 44 43 <50 171 Papier en 90 78 65 32 31 <20 96 karton Glas 23 23 26 6,6 13 <5 39 eenmalig Textiel 5 4,9 1 11 11 <5 12 Wit- en - 5 2,5 2,8 2,7 <1 5,2 bruingoed Kca 2 1,4 0,28 0,12 0,4 <0,25? Kunststof 2,6 4,15 68 40 44 4,9 in 2010 Totaal 245-227 - - - - gescheiden Restafval - - 224 (235) (224) <210 - De resultaten van het gescheiden inzamelen zijn als volgt te beoordelen: - Gft-afval De gescheiden ingezamelde hoeveelheid gft-afval voldoet aan de vroegere landelijke richtlijn van het AOO 6. Uit de sorteeranalyses blijkt dat de niet gescheiden hoeveelheid gft-afval in het restafval laag is. Dat betekent dat er weinig ruimte is voor verbetering. Het is wel zaak om door voorlichting en goede service het huidige inzamelniveau te handhaven. - Papier en karton Het resultaat van het gescheiden inzamelen van papier en karton ligt aanzienlijk onder de richtlijn. De vraag is of wel al het gescheiden ingezamelde papier is geregistreerd. Uit de sorteeranalyses blijkt dat de hoeveelheid papier in het restafval hoog is. Er zou volgens deze gegevens circa 10 kg per inwoner meer kunnen worden ingezameld. 5 Gemiddelde voor gemeenten in stedelijkheidsklasse 4. 6 Het Afval Overleg Orgaan (AOO) was een afstemmingsorganisatie van gemeenten, provincies en rijk. Het AOO heeft indertijd richtlijnen uitgewerkt voor het gescheiden inzamelen. Zie ook het AVU rapport over het afvalbeleidskader. Rense Milieu Advies 15
- Glas De ingezamelde hoeveelheid glas voldoet met 26 kg per inwoner precies aan de landelijke richtlijn. Volgens de sorteeranalyse is nog circa 10 kg glas in het restafval aanwezig, terwijl 5 kg het aanvaardbare niveau is. Verbetering is wenselijk. - Textiel De registratie van de ingezamelde hoeveelheid textiel is waarschijnlijk onvolledig geweest in 2010. Uit de sorteeranalyses blijkt dat er nog veel textiel in het restafval aanwezig is. Hoewel de nauwkeurigheid hiervan gering is, lijkt het toch goed om extra aandacht besteden aan het inzamelen van textiel. - Wit- en bruingoed Over wit- en bruingoed is onvoldoende bekend om de resultaten goed te kunnen beoordelen. Uit de sorteeranalyses blijkt dat het restafval nog circa 3 kg per inwoner wit- en bruingoed bevat. Dat is meer dan het aanvaardbare niveau van 1 kg. Het gescheiden inzamelen van wit- en bruingoed kan beter. - Klein chemisch afval De inzamelresultaten in Montfoort zijn niet goed bekend. Bij de sorteeranalyses is weinig kca in het restafval gevonden. Dat is een bijna algemeen beeld in Utrecht. De indruk is daardoor dat de hoeveelheid kca in het restafval niet boven de streefwaarde ligt, en dat de huidige inzamelmethode voldoet. Voorlichting blijft noodzakelijk om dit niveau te handhaven. - Kunststof verpakkingen De ingezamelde hoeveelheid kunststofverpakkingen (4,15 kg per inwoner in 2010) is minder dan het landelijk gemiddelde (4,9 in 2010). - Algeheel beeld Het gescheiden inzamelen voldoet voor gft-afval. Voor de andere afvalstromen is verbetering wenselijk. Grof huisvuil Voor grof huisvuil zijn de inzamelresultaten weergegeven in Tabel 6. De gegevens zijn overgenomen uit Tabel 3. Tabel 6: Resultaten van gescheiden inzamelen van grof huisvuil (in kg per inwoner) Afvalstroom Hoeveelheid in 2009 Hoeveelheid in 2010 - Restafval van grof huisvuil 50 48 - Gescheiden ingezameld 21,4 20,7 - Totaal grof huisvuil 71 63 Scheidingspercentage 30% 31% Doelstelling 75% 75% Inclusief 80%-nascheiding bij AVR 86% 86% Het beoogde bronscheidingspercentage voor grof huisvuil van 75% wordt volgens deze cijfers nog niet gehaald. Er is meer aandacht nodig voor een goede registratie en voor goed scheiden bij het ophalen en het brengen. In de cijfers ontbreken bijvoorbeeld de oude metalen, die bij het ophalen van grof huisvuil in een aparte ronde worden meegenomen. Als rekening wordt gehouden met het nascheiden van het grof restafval door AVR Afvalverwerking leidt dat getalsmatig tot een grote verbetering. Het nascheiden is echter geen volwaardige vervanging van het bronscheiden. Totaal aan huishoudelijk afval In Tabel 7 zijn de hiervoor genoemde ingezamelde hoeveelheden en de scheidingsresultaten voor het totaal aan huishoudelijk afval gezamenlijk weergegeven. Rense Milieu Advies 16
Tabel 7: Scheidingsresultaten voor het totaal aan huishoudelijk afval in 2010 (kg per inwoner) Afvalstroom Restafval Gescheiden Totaal Scheidingspercentage Doelstelling ingezameld Gewoon restafval 224 224 448 50% - Grof restafval 48 21 69 31% 75% Totaal 272 245 517 47% 60% Incl. 80% nascheiden grof restafval 233 283 517 55% 65% In totaal wordt dus in Montfoort van het ingezamelde afval circa 47% gescheiden voor hergebruik. Landelijk wordt gestreefd naar een scheidingspercentage van 60%. Er is bij een gelijkblijvende totale hoeveelheid een verbetering nodig voor gewoon afval van + 36 kg en voor grof afval van + 30 kg per inwoner. Hierbij is niet meegeteld het deel van het restafval van grof huisvuil dat in de nieuwe installatie van de AVR wordt gescheiden. Als van dit afval uiteindelijk 20% wordt verbrand en de resterende 80% nuttig wordt toegepast komt het scheidingspercentage 8% hoger uit. De landelijke doelstelling inclusief nascheiden is 65%; dat is 5% hoger dan zonder nascheiden. Er zou dan nog 10% meer gescheiden moeten worden ingezameld, of ruim 50 kg per inwoner. 6.2. De samenstelling van het restafval volgens de sorteeranalyses AVU laat elk jaar in alle Utrechtse gemeenten sorteeranalyses van het restafval uitvoeren. Hierbij wordt een steekproef onderzocht van het restafval van circa 40 huishoudens (100 zakken). De uitkomsten geven een beeld van de samenstelling van het restafval en zijn in Tabel 8 weergegeven. Tabel 8: Samenstelling van het restafval in Montfoort in kg per inwoner Fractie Montfoort AVU-aanvaardbaar niveau Gemiddelde in Utrecht in 2010 Landelijk in 2010 2008 2009 2010 Gft-afval 51 44 43 <50 47 47 Papier/karton 27 32 31 <20 34 35 Glas 7,3 6,6 13 <5 10 10 Textiel 2,1 11 11 <5 7 8 Wit- en bruingoed 1,3 2,8 2,7 <1 2 1,1 Kca 0,0 0,12 0,38 <0,25 0,18 0,07 Kunststof 74 68 40-45 35 Zeeffractie 14 13 11-16 21 Restfractie 42 41 58-40 22 Restafval totaal 239 235 225 <210 217 235 De uitkomsten van de sorteeranalyses zijn al verwerkt in de bespreking van de inzamelresultaten in de vorige paragraaf. In de tabel is ook een vergelijking gemaakt met de gemiddelden voor de provincie Utrecht en met landelijke cijfers. De verschillen zijn in het algemeen klein. In Montfoort bevatte het restafval wat meer glas, textiel en wit- en bruingoed. Rense Milieu Advies 17
7. Financiële aspecten 7.1. Overzicht van uitgaven en inkomsten In Tabel 9 is een overzicht gegeven van de uitgaven en inkomsten voor afval. Tabel 9: Uitgaven en inkomsten voor afval (in ) Begroting 2010 Uitgaven 2010 Begroting 2011 UITGAVEN Personeelslasten verwijderen 2.100 0 2.100 Aanschaf minicontainers 2.685 2.963 2.685 Voorlichting 1.730 0 1.730 Externe adviezen 10.000 0 0 Invorderingskosten 516 392 516 Vuilnisophaaldienst 304.078 306.740 304.078 Vuilverwerking 541.978 536.281 353.978 Vuilcontainers (grof vuil) 35.542 34.930 35.542 Glascontainers 16.524 19.061 16.524 Verwerking kca 11.257 12.238 11.257 Grof vuil melding 4.131 4.199 4.131 Overige lasten 456 144 456 Subsidies oud papier 13.231 6.795 13.231 Kapitaallasten 11.794 11.281 10.768 Binnendienst 69.160 69.160 128.975 Buitendienst 164.505 164.505 164.217 Totaal uitgaven 1.189.687 1.168.689 1.050.188 INKOMSTEN Leges 0 3.990 0 Vergoedingen van derden 21.500 75.112 12.000 Totaal inkomsten 21.500 79.102 12.000 In 2011 nemen de uitgaven voor vuilverwerking af met circa 188.000. Dat is het resultaat van een nieuwe aanbesteding van AVU voor het verwerken van het restafval. Volgens de Programmabegroting 2011 2014 zal vanaf 2012 de afvalstoffenheffing met dit bedrag worden verlaagd. Het voordeel in 2011 is bestemd voor het verbeteren van de inzamelstructuur en voor het vormen van een egalisatiereserve afval van 128.000. Uit deze reserve kunnen toekomstige kapitaallasten en andere exploitatiekosten van het nieuwe ophaalsysteem worden betaald. In Tabel 10 zijn de uitgaven voor afval in procenten weergegeven. Tabel 10: Procentuele verdeling van de uitgaven voor afval (begroting 2011) Kostenpost: Aandeel in procenten Minicontainers (voor gft-afval) 0,3 Vuilnisophaaldienst 29 Vuilverwerking 34 Vuilcontainers snoeiafval en puin 3,4 Glas 1,6 Kca 1,1 Oud papier subsidie 1,3 Kosten gemeente en overig 29 Rense Milieu Advies 18
De grote kostenposten zijn dus: - Inzamelen - Verwerken restafval en gft-afval - Gemeentelijke kosten. 7.2. De afvalstoffenheffing voor huishoudens De uitvoering van het afvalstoffenbeleid wordt vooral gefinancierd uit de gemeentelijke afvalstoffenheffing. Het dekkingspercentage in Montfoort is 100%. In Montfoort zijn de heffingen afhankelijk van de grootte van het huishouden, dat wil zeggen er is een verschillende heffing voor meerpersoonshuishoudens en voor eenpersoonshuishoudens. De ontwikkeling van de heffing is in Tabel 11 weergegeven: Tabel 11: De afvalstoffenheffingen in Montfoort en elders in Utrecht Afvalstoffenheffing in per huishouden 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Meerpersoonshuishouden 228 241 246 251 251 251 251 Eenpersoonshuishouden 140 148 151 154 154 154 154 Gemiddeld in Montfoort 203 215 225 230 230 227 227 Gemiddelde heffing in provincie Utrecht 227 240 251 252 253 250 226 Gemiddelde heffing landelijk 238 242 247 249 252 251 249 De afvalstoffenheffing is de afgelopen vier jaar niet veranderd. De afvalstoffenheffing in Montfoort was circa 10% minder dan het gemiddelde in de provincie Utrecht en het landelijk gemiddelde. In 2011 is de heffing in veel Utrechtse gemeenten verlaagd als gevolg van de lagere verwerkingstarieven voor restafval en gft-afval. In Montfoort is in 2011 de verlaging nog niet verrekend in de afvalstoffenheffing, maar gebruikt voor een reservering: zie de voorgaande paragraaf. 7.3. Andere inkomsten De gemeente heeft ook nog inkomsten uit: - Het Reinigingsrecht van 411,- (incl. BTW). Hiervan maken 171 bedrijven gebruik ( 70.281). - De opbrengsten van het ingezamelde glas. - Vergoedingen van producenten (branches) voor het inzamelen van glas, papier, kunststofverpakkingen via het Afvalfonds (Nedvang) en voor wit- en bruingoed (via Wecycle en ICT Nederland). 7.4. Inzicht in de kostenfactoren en kostenopbouw In Tabel 12 staan de belangrijkste kostenfactoren voor inzamelen en verwerken van afval. Rense Milieu Advies 19
Tabel 12: Kostenfactoren voor inzamelen en verwerken van afval in per ton Activiteit /ton Toelichting Inzamelen gewoon restafval 50,47 Via Van Gansewinkel Nederland B.V. Inzamelen grof restafval 53,36 Via Van Gansewinkel Nederland B.V. Verwerken restafval* 50,48 Via AVU (Begroting 2012) Inzamelen gft-afval 41,43 Via Van Gansewinkel Nederland B.V. Verwerken gft-afval* 49,14 Via AVU (Begroting 2012) Opbrengst glas Circa 50 Via AVU (circa 10) en producentenvergoeding (aanvulling op marktprijs tot circa 50 per ton) Inzamelen glas Circa 65 Via AVU door Stadswerken Utrecht (Begroting 2012) Inzamelen kunststofverpakkingen Huur kunststofbakken 421,19 76,07 Via Van Gansewinkel Nederland B.V. Via AVU 4.260 voor 56 ton in 2010 Opbrengst kunststofverpakkingen 475 Via producentenvergoeding Nedvang Garantievergoeding voor inzamelen en verwerken papier door verenigingen Circa 0 Alleen als opbrengst minder is dan 40 per ton Inzamelen en verwerken papier door Sita 171 Huidige situatie; nog niet via AVU Opbrengst ingezameld wit- en bruingoed 81,00 Vergoeding van branche Wecycle en ICT Milieu *Inclusief overslag en transport, vergoeding vereveningsregeling voor transport naar overslagstation en bijkomende kosten AVU In Tabel 13 is de verdeling van de kosten voor de afvalverwijdering in Montfoort globaal uitgewerkt. Tabel 13: Kostenopbouw voor de afvalverwijdering in Montfoort Kosten in per huishouden en per jaar In procenten Inzamelen gewoon restafval 28,26 Inzamelen grof restafval 5,60 Verwerken restafval gewoon en grof 33,57 Inzamelen gft-afval 13,26 Composteren gft-afval 15,72 - Subtotaal 96,41 42% Heffing in 2011 gemiddeld 227 100% Resteert voor inzamelen en verwerken van andere afvalstromen, algemene kosten en reserveringen 130 58% Uit de tabel blijkt dat de heffing in 2011 ruimte biedt voor de gemaakte reserveringen voor het verbeteren van de inzamelstructuur. 7.5. Standpunt over tariefdifferentiatie Er zijn geen plannen actueel voor het invoeren van een systeem van tariefdifferentiatie in Montfoort. Over het al dan niet invoeren van tariefdifferentiatie is nog het volgende op te merken: In het algemeen zijn er twee redenen om te kiezen voor tariefdifferentiatie: 1. Milieu: Tariefdifferentiatie beloont en bevordert het scheiden van afval en preventie 2. Vervuiler betaalt: Bij tariefdifferentiatie betaalt de vervuiler meer (evenredig met het aanbieden van afval), waardoor de kostenverdeling rechtvaardiger wordt. In Montfoort is de uitgangssituatie Rense Milieu Advies 20
- dat er ook zonder tariefdifferentiatie al redelijke scheidingsresultaten zijn. Er zijn wel verbeteringen mogelijk, maar daar kan ook zonder tariefdifferentiatie naar worden gestreefd door optimaliseren, voorlichting en meer te sorteren bij het ophalen van grof huisvuil. Bij invoeren van tariefdifferentiatie dienen de mogelijkheden voor gescheiden inzamelen vooraf te worden geoptimaliseerd. - dat de heffing nu onder het gemiddelde ligt, terwijl het serviceniveau hoog is. Bijna al het afval kan aan-huis worden opgehaald. Het invoeren van tariefdifferentiatie leidt tot extra kosten van circa 20 tot 25 per huishouden per jaar. Deze kosten zouden moeten worden terugverdiend door minder restafval aan te bieden. Met het verwerken daarvan is nu per huishouden 33,57 gemoeid en met het inzamelen 33,86; samen 67,43 per huishouden (zie Tabel 13). Deze hoeveelheid zou dus met circa een derde moeten verminderen om uit de kosten te komen. Een verschuiving naar meer hergebruik leidt overigens ook tot extra kosten voor gft-afval en grof huishoudelijk afval, geen extra kosten voor glas, textiel, kunststofverpakkingen en in de huidige situatie - papier. Een vermindering met een derde is wel reëel mogelijk. De conclusie is vooralsnog dat het zowel vanuit milieuoogpunt als uit het oogpunt van kosten en kostenverdeling op dit moment niet voor de hand ligt om tariefdifferentiatie in te voeren in Montfoort. Het is aantrekkelijker om eerst de huidige inzamelstructuur te verbeteren. Op wat langere termijn is afhankelijk van de resultaten van de voorgenomen ontwikkelingen - het toepassen van tariefdifferentiatie wel te overwegen. Rense Milieu Advies 21
8. Algemene aspecten van het beleid 8.1. Ontwikkeling van het beleid De gemeente Montfoort heeft geen specifieke beleidsdocumenten over het afvalstoffenbeleid. De volgende beleidsuitgangspunten worden gehanteerd: De gemeente volgt het landelijke afvalstoffenbeleid en de landelijk geformuleerde doelstellingen De activiteiten voor het inzamelen worden uitbesteed De mogelijkheid voor het aanbieden van afval wordt in eigen beheer verzorgd op de gemeentewerf. 8.2. Voorlichting en communicatie De gemeentelijke voorlichter verzorgt de voorlichting over de afvalverwijdering via: de afvalwijzer, die jaarlijks huis-aan-huis wordt verspreid. In de afvalwijzer is per afvalstroom aangegeven hoe het afval moet worden aangeboden. de website van Montfoort, waarop de praktische informatie over het inzamelen is te vinden. Advertenties in het plaatselijke huis-aan-huis Zenderstreeknieuws AVU verzorgt publieksgerichte voorlichtingscampagnes voor het verbeteren van het gescheiden inzamelen van afval: zie: doemeermetafval.nl. 8.3. Klachten en problemen De klachten worden op het stadskantoor geregistreerd op meldingskaarten. Op de gemeentewerf worden klachten doorgegeven aan de wijkploegen van de gemeente. De indruk is dat er weinig klachten zijn over de afvalverwijdering. De klachten over grof huisvuil betreffen het laten staan van afval, het niet correct aanbieden of te laat aanbieden. Als de gemeentewerf gesloten is, wordt soms afval voor de poort gezet. Afvaltoerisme speelt zo goed als geen rol in Montfoort. 8.4. Toezicht en handhaving Er zijn weinig problemen rond de inzameling. Er is dan ook een matig actieve invulling van toezicht en handhaving. Hierbij zijn betrokken de voormannen van de wijkploegen, en in praktische zin de beheerder van de gemeentewerf en beleidsmatig het stadskantoor. 8.5. Monitoring Er is geen speciaal monitoringsysteem voor afval. De registratie van de hoeveelheden gebeurt via de financiële administratie en de facturering door de AVU. De gegevens worden handmatig en voor een deel op een computer bijgehouden. De gemeente vult jaarlijks de landelijke afvalenquête voor gemeenten van het CBS in. 8.6. Bevorderen van preventie Bij het bevorderen van afvalpreventie hebben de rijksoverheid en de producenten de belangrijkste rol. Hoewel preventie beleidsmatig en wettelijk de hoogste voorkeur heeft binnen het afvalstoffenbeleid, blijkt dit in de praktijk op gemeentelijk niveau moeilijk te concretiseren. De rol van de gemeente ligt vooral bij voorlichting en educatie, en het stimuleren van afvalscheiding en preventie bij bedrijven via het verlenen van vergunningen. Rense Milieu Advies 22