Eindopdracht Opleiding Ontwikkelingsgerichte TA in Organisaties Marja van Vuuren Inhoud Voorwoord...2 Persoonlijke ontwikkeling...2 Professionele ontwikkeling...6 TA in organisaties...7 Aanvullende reflecties...8 Tot slot...9 1
Voorwoord Ik ben de opleiding begonnen vanwege een aantal schokkende gebeurtenissen in mijn leven. Ik heb daarvoor een lange tijd bij een psycholoog gelopen. Wat duidelijk werd was dat ik iedere keer over mijn grenzen heenging. Bij de psycholoog kwam ik niet verder dan die conclusie en ik kon er verder ook niets mee. Ik was niet in staat bij haar mijn werkelijke angsten op tafel te leggen. Hoe graag ik dat ook wilde. Een collega van mij had de TA opleiding eerder gevolgd en kwam met interessante concepten en intense ervaringen terug. Ik zag dat hij er veel van had geleerd en was veranderd. Daarbij kwam dat ik in mijn werk steeds minder uitdaging haalde in de inhoud van het werk. Het was mij duidelijk dat het vaak niet om de inhoud ging. Daar wilde ik graag meer mee kunnen in mijn rol als projectleider. Dat is de aanleiding voor mij geweest de opleiding te gaan volgen. Persoonlijke ontwikkeling Mijn ontwikkelingsdoelen aan het begin van de opleiding Toen ik de opleiding begon had ik de volgende doelen: - Doen van zelfonderzoek om mij bewust te zijn van mijn handelen en mijzelf te begrijpen; waarom val ik altijd in dezelfde valkuilen? Waarom ga ik over mijn grenzen? Waarom irriteer ik mij zo aan sommige personen? - Het verwerken van persoonlijke ervaringen. - En wat kan ik eraan doen om niet in hetzelfde patroon te vervallen? - Begrijpen wat ik in een groep of systeem doe. - Toepassing van mijn leren in mijn privé leven. - Toepassing van mijn leren in mijn werk als projectleider; komen tot effectief leiderschap. Gaandeweg kwamen er allerlei vragen op bijvoorbeeld, waarom ben ik altijd te laat op afspraken? Mijn ontwikkelingsproces In de hele opleiding werd ik geconfronteerd met mezelf en heb ik mezelf beter leren kennen. Door het behandelen van cases, supervisies, intervisies, opdrachten, de vrijdagochtend groepssessie en niet allerminst de conferentie in Israël heb ik mijzelf en mijn patronen leren herkennen en heb ik deze kunnen plaatsen en voor een groot deel de oorzaak kunnen achterhalen. In de opleiding zijn er veel concepten behandeld die hebben bijgedragen aan het kunnen begrijpen van mijzelf. De belangrijkste: Transacties, Ego-toestanden, vensters op de wereld, script, miniscript, strooks, 2
tijdsstructurering, dramadriehoek, symbiose, zie-je-welisme, rouw. Het is een grote meerwaarde voor mijn zelfonderzoek de concepten te kennen en te begrijpen. Ik kan nooit volledig zijn want ik realiseer mij dat ik er een heel boek over kan schrijven maar onderstaand mijn belangrijkste persoonlijke leerervaringen van de afgelopen twee jaar. Het eerste jaar In mijn eerste leerjaar heb ik vooral goed kennisgemaakt met alle concepten van de TA en kon ik dat op mijzelf toepassen. Door het behandelen van cases en doen van opdrachten en intervisies. Een groot deel van mijn patronen en gevoelens en gebeurtenissen kon ik daarmee verklaren. In mijn dagelijks leven kon ik situaties analyseren en mij bewust zijn van wat ik deed. Het heeft me ook rustiger gemaakt. Het idee van iedereen worstelt met dezelfde dingen maakt het voor mij gemakkelijker. Vensters Ik was er van overtuigd dat mijn venster op de wereld ik ben ok en jij bent ok was. Maar het blijkt ook dat ik vaak ik ok en jij niet ok en een aantal praktijkvoorbeelden lieten zien dat ik onderhuids ook het ik niet ok en jij ok als venster heb. Wanneer iemand anders communiceert vanuit het ik OK en jij niet OK maar in werkelijkheid is het ik niet OK en jij OK dan levert dat bij mij irritaties op. Ik voel dat iemand iets zegt maar dat het niet klopt met wat gezegd wordt. Script en tijdsstructurering Door het opschrijven van mijn levensverhaal, mijn script, zag ik welke gebeurtenissen belangrijk en ingrijpend waren in mijn leven. De rode draad die ik daaruit gehaald heb: mijn belangrijkste stoppers heb geen behoeften, voel niet, wees niet belangrijk en mijn belangrijkste drivers be strong, be perfect. Dat kent vele nuances maar deze zijn verreweg de belangrijkste. En mijn twee inzichten die mij ook dicht bij de kern raken: Kleine Marja mist grote Marja; ofwel iemand die voor haar zorgt. Ik mag behoeften hebben. Grote Marja mist kleine Marja, het kindsdeel. Ik ben niet overal voor verantwoordelijk. Persoonlijkheidsadaptaties; open, gesloten deuren en valkuilen Ik ontdekte dat het voel niet een erg belangrijk deel van mijn leven heeft beïnvloed maar dat het niet voelen voor mij niet het grootste issue is. Ik kwam er snel achter dat ik heel veel voel en dat het mijn open door zelfs is. Het voelen gebeurt ook (uiteraard) onbewust en daar doe ik dan vaak niet het juiste mee of niets mee. Het niet voelen of het niet bewust voelen is voor mij in sommige situaties ook destructief geweest. Tijdsstructurering Ik zag ook dat ik in de groep (in het beginstadium) degene was die het meeste mijn gevoelens liet zien. Ik heb in de opleiding geleerd dat als ik mijn gevoel laat zien en ik mij kwetsbaar opstel, dat dat heel veel intimiteit oplevert. In de eerste sessies ging het over contracten en creëren van veiligheid welke de basis was voor het kunnen tonen van mijn intimiteit. Ik durfde mijn gevoel te verwoorden en mijn emoties te tonen in de TA groep, en dat pakte altijd goed uit. Door deze ervaring in deze TA groep durfde ik mij kwetsbaar op te stellen in privé situaties. Daardoor heb ik bijvoorbeeld met twee goede vriendinnen mijn band aanzienlijk versterkt. En bij een vriendin heeft het ertoe bijgedragen dat ik haar nog zie. Ik zat in de situatie het moet anders want 3
anders stop ik ermee. Heel waardevol dus. Ik ben dus bewust bezig geweest met intimiteit (en nog steeds). Mijn tijdsstructering zat en zit nog steeds veel in het doen. Maar ik ben gegroeid in het tonen van intimiteit. Oftewel, ik verbind mij beter met anderen. Ook in de TA heb ik geen boosheid getoond. Verdriet is een substituut gevoel van boosheid die kan ik wel tonen. Het blijft voor mij nog een onderzoeksvraag waarom ik niet boos kan worden. Rouw Een belangrijk concept voor mij was het rouwproces. De verschillende stadia en dat het rouwproces eerst doorlopen moet zijn om opnieuw de verbinding aan te gaan. Ik heb mijn situaties geanalyseerd op welke stadia ik doorlopen heb. Ik kwam tot de ontdekking dat ik bij een aantal gebeurtenissen nog niet het hele proces van rouw doorlopen heb. Overdracht Ik ontdekte dat ik ga lachen als ik zenuwachtig ben of iets spannend vindt. Dat is bijvoorbeeld als ik iets wil gaan zeggen en mij afvraag hoe zinvol dat dan is. Ook ontdekte ik dat mijn lachen soms zo sterk is dat het de spanning van de groep kan zijn die ik dan manifesteer. Symbiose Ik ontdekte dat ik thuis in een symbiose met mijn dochter zat. Dit inzicht heeft mij geholpen met hoe met haar te communiceren. En ook hoe moeilijk het is om hieruit te komen. Ego-toestanden, analyses en transacties In transacties let(te) ik erop dat ik vanuit de volwassene reageerde en hoe moeilijk dat is bij sommige mensen als zij bijvoorbeeld heel sterk in kritische ouder gaan zitten, hoe gemakkelijk is het dan om in aangepast kind te gaan zitten! Strooks Ik heb leren inzien hoe belangrijk de strookhuishouding is; echte directe waardering aan anderen te geven. En hoe belangrijk het is om onvoorwaardelijke strooks te krijgen. Het raakte me diep toen mij werd gezegd dat ik lief ben. Mij is altijd verteld dat ik niet lief ben. Hier doe ik bij het opvoeden van mijn kinderen bewust veel mee. Ik ben meer strooks gaan geven en zag ook strookpatronen in mijn omgeving. Dramadriehoek en winnaarsdriehoek Ik werd mij ook bewust dat ik vaak in de reddersrol ga zitten. Dat mijn voorkeur daar zit. Ik ga mensen redden die zich opstellen als slachtoffer. Autonomie Het hebben van opties! Dit optiedenken als basis van mijn handelen inzetten heeft mij een fundamenteel ander perspectief gegeven op overleg- en onderhandelingssituaties. Het tweede jaar In het tweede jaar is er een verdieping en grotere bewustwording tot stand gekomen. De conferentie heeft daar in erg grote mate aan bijgedragen. Mijn script werd onder een vergrootglas gelegd, zo voelde het. De verdieping kwam door situaties en eigen handelen ter plekke te ervaren en dezelfde gevoelens en worstelingen te hebben die je in het dagelijkse leven ook hebt. Mijn eigen ontdekking/leren van het eerste jaar werd verinnerlijkt door het te ervaren. Gedurende het 4
tweede leerjaar kwamen er ook nieuwe vragen op of kwam ik door verdieping en herhaling van concepten of opdrachten tot nieuwe of aanvullende inzichten. Overdracht, groepsprocessen Tijdens de conferentie van zes dagen in Israël heb ik ervaren welke worsteling ik doormaak in grote groepen. Wat wanneer zeggen? Hoe belangrijk is het wat ik te melden heb? Ik heb ook ervaren hoe veel pijn er onder de oppervlakte ligt en hoe gemakkelijk je dat oppakt van anderen. De ervaring tijdens de conferentie over mijn lachen: Ik moest zo erg lachen, zo n sterk gevoel dat ik dat niet kon tegenhouden. Ik voelde dat ik moest gaan huilen en ben snel weggelopen. Dat heb ik nog nooit eerder zo sterk ervaren. Script Belangrijke verdieping tijdens de conferentie ging over mijn script. De vergelijking van mij met Olijfje (van Popeye). De toelichting die ik daarbij kreeg was dat ik geef en een ander laat stralen. En de vraag: wie helpt jou?, sloeg toch als een bom binnen. Dat wildvreemde mensen die associatie hebben. Daarbij kwamen de opmerkingen: Wat heb je nodig? (welke behoeften heb jij?), niet alleen geven ook nemen, denk en voel, zorg goed voor jezelf raakte bij mij wel de kern. Recent inzicht over mijn te laat komen op afspraken. Mijn recente inzicht over waarom ik heel vaak te laat ben is dat ik niet wil wachten omdat ik niet alleen wil zijn. Maar sterker nog, ik creëer een patroon van te laat komen om er zelf een rot gevoel aan over te houden. Wat gebeurt er: mensen staan gezellig met elkaar te praten en dat bevestigd bij mij zie je wel dat ik er niet bij hoor. Het is ook een vermijden van intimiteit. Dit was een recent inzicht van mij. Wanneer ik emotioneel wordt bij een eigen verklaring of iets dat iemand suggereert dan weet ik dat het in de roos is. Dit was zo n voorbeeld. En het effect van mijn te laat zijn: mensen voelen zich niet serieus genomen of nemen mij niet serieus. Rol en rolanalyse Ik weet dat ik de leidersrol graag wil, maar als er sterke leiders zijn pas ik mij aan en pak een andere rol. In mijn werk pak ik ook vaak de informele rol. Dramadriehoek/mini-script Mijn reddersrol kwam recent bij een casebehandeling ook weer erg sterk naar voren. Mensen die vaak slachtofferen irriteren mij behoorlijk. Ze doen beroep op mijn driver be strong en zuigen me soms helemaal leeg. Ik pak zelf de zware rugzak op en loop ermee te sjouwen. Maar ik loop niet alleen te redden. Ik vertel mijzelf (onbewust) mijn behoeften doen er niet toe. Heb geen behoeften blijft ook lastig. De laatste weken ben ik daar heel bewust mee bezig. Ik houd bewust dingen van me af, zeg nee dat lukt mij niet. Als andere mensen iets oppakken en ik de neiging heb om dat zelf (lees alleen, wees sterk) te doen, vermaan ik mijzelf het niet alleen te doen. Ik laat het bij een ander en ondersteun daar dan alleen bij. Dat voelt dan eerst niet goed maar later wel. Maar het blijft een worsteling. Het be perfect speelt ook een heel duidelijke rol in mijn handelen en mijn gevoel van OK zijn. Daar ben ik mij nu vaak wel van bewust en stel mij de vraag waarom het zo niet goed genoeg is. Ook dit blijft erg hardnekkig. 5
Ego-toestanden en transacties Ik zie in situaties hoe mensen reageren op een kritische ouder transactie. Mensen gaan dan heel vaak in de aangepaste kind zitten. Dat komt ook terug in lichaamshouding of gezicht etc. Rouw Ik ben me sterk bewust geworden wat het thema dood met me doet. De situatie van mijn vader. En hoe dat te maken heeft met het nemen van afscheid ook van mensen uit de opleiding. (bonding circle). Ik kan thema s van rouw in organisaties en de mensen daarin nu goed herkennen en heb instrumenten gekregen om daar constructief mee om te gaan. Zolang er gerouwd wordt vindt er geen constructieve ontwikkeling plaats. Mijn behaalde doelen - Zelfonderzoek heb ik degelijk gedaan en ik ben mij vaak bewust van mijn handelen en begrijp mijzelf en patronen. - Ik weet wat te doen om niet in hetzelfde patroon te vervallen maar ook hoe lastig dat is. - Ik begrijp wat ik in een groep of systeem doe. - Ik ben in staat mijn leren en ervaren te integreren in mijn privéleven en mijn werk. Nieuwe doelen en nog te maken stappen Ik heb op dit moment geen concrete doelen, maar ik wil wel meer lezen over TA. Ik ben ook van plan ieder jaar tenminste een losse module in de TA te gaan volgen zodat ik er bewust mee bezig blijf en ik me daarmee verder ontwikkel. Thema s die ik nog wel wil onderzoeken zijn mijn boosheid en verwerkingsproces. Professionele ontwikkeling Kennisdoelen en vaardigheidsdoelen - Hoe werken groepen - Hoe werken organisaties - Toepassing van mijn leren in mijn werk als projectleider; komen tot effectief leiderschap. Mijn behaalde doelen en niet behaalde doelen Ik heb veel geleerd over hoe groepen en organisaties werken. Zowel de theorie, de vrijdagochtend sessies maar ook de conferentie hebben daar veel aan bijgedragen. In de praktijk kijk ik soms glimlachend naar de situatie wanneer in een groep gesproken wordt over een andere groep. Dan krijg ik het beeld van Israël voor me: van het management dat rondliep en vroeg waarom er niemand naar hen toekwam. En onze groep die speculeerde over wat het management er wel niet van vond en in kon betekenen. Dan stel ik voor ze eens uit te nodigen en met ze te gaan praten. Maar ook dat een andere groep altijd beter lijkt dan de eigen groep maar iedere groep dezelfde worstelingen kent. Ik heb ook veel geleerd over het ontstaan van groepen. Dit was voor mij heel interessant omdat ik in 6
de start van de opleiding en halverwege de opleiding tweemaal in een nieuwe groep/team ben toegetreden. De stadia van groepsvorming heb ik ervaren en duidelijk kunnen zien. Ik heb mijzelf daarin geanalyseerd. Wat betreft de toepassing van mijn leren in mijn werk als projectleider. Ik pas zeer zeker toe wat ik geleerd heb. Ik ben bewust bezig met groepen en als deelnemer in groepen. Met name wanneer ik deelneem aan de groep en niet de voorzitter ben, dan analyseer ik wat ik zie en voel en probeer ik interventies te plegen. Ik zie vaak de dramadriehoek of transacties vanuit kritische ouder. Ook scripts van mensen herken ik soms en beïnvloeden het groepsproces. Ik ben dan bezig met het communiceren vanuit volwassene. Maar in de professionele ontwikkeling heb ik veel gehad aan het BART. Ik zie dat het vaak niet helder is wat de grenzen, autoriteiten, rollen en taken zijn. Mijn doelen waren ruim gedefinieerd en heb ik behaald. Ik heb alleen nog wel de behoefte aan meer verdieping over hoe groepen en organisaties werken en aan meer verdieping/theorie over het effectief interveniëren. Nieuwe doelen en nog te maken stappen Ik heb net een nieuwe baan waarbij ik tijdens de sollicitatie heb aangegeven te willen adviseren in de organisatie(opbouw). Dit vind ik heel interessant omdat de organisatie net geboren is en dus in ontwikkeling/opbouw is. Door te adviseren kan ik het geleerde over organisaties ook gelijk toepassen. De directrice stemde daarmee in en vond het een goed initiatief. Ze wil me daar de ruimte in geven. Ik heb nog niet concreet gemaakt wat exact mijn rol is, daar vroeg ze naar, maar daar wil ik nog afspraken over gaan maken. Een van mijn leerdoelen is nog meer te weten over hoe organisaties werken en hoe daarin te adviseren. Dat wil ik met name gaan doen door daar nog meer literatuur over te gaan lezen en ook door in de praktijk advies te geven of analyses te doen. Daardoor zal ik me vanzelf meer gaan verdiepen in hoe organisaties werken. Wat betreft mijn vaardigheden. Ik heb op dit moment nog geen concrete doelen. Ik wil wel in ieder geval bewust en actief bezig blijven met de TA. De belangrijkste stappen die ik ga ondernemen zijn: - Meer lezen over TA. - Ik ben ook van plan ieder jaar een losse module in de TA te gaan volgen zodat ik er bewust mee bezig blijf en ik me daarmee verder ontwikkel. - Literatuurlijst samenstellen samen met de TA consultant die handzaam en nuttig zijn bij het geven van adviezen over organisaties. - Voor mezelf definiëren welke rol ik in mijn organisatie wil als adviseur. - Contracteren met de directrice over mijn rol als organisatieadviseur. TA in organisaties Mijn aanvullende inzichten over mijn rol in mijn casus van augustus/september. Ik heb niet heel veel aanvullende inzichten omdat de casus in september niet behandeld is. 7
Wat ik wel constateer na afgelopen weken: Ik ben meer in mijn rol gaan staan, met name door te benoemen dat ik de formele leider ben (waar ik dat ben), als dat onduidelijk is geworden door inmenging van allerlei mensen. Maar ook dat ik de taken die bij anderen horen, bij hen neerleg. Ik ben gewend aan projectmatig werken. Projectmatig werken is eigenlijk niet anders dan contracteren en daarbij contracteren over BART. De organisatiecultuur van BIJ12 (huidige werkgever) is geheel anders dan die van DLG (oude werkgever). Het is een cultuur van alles oppakken en overleggen zonder een duidelijk doel en zonder besluiten te nemen en zonder duidelijke rollen en taken. Ik merk dat ik de neiging heb in die organisatiecultuur mee te gaan. Mensen weten niet wat projectmatig werken is en ik gun mezelf geen ruimte om dat goed neer te zetten. Maar dat voelt niet goed. Ik realiseer me dat ik de laatste periode veel te veel werk. Ik heb de behoefte mijn werk te gaan begrenzen. Dat verkleint feitelijk het risico over mijn grenzen heen te gaan. Want dat is een van de patronen in mijn leven waar ik hard aan moet blijven werken. Ik heb de laatste weken een aantal vragen die op me afkwamen niet geaccepteerd, ik heb duidelijk aangegeven dat ik daar geen tijd voor heb. Voor een andere opdracht heb ik aangegeven dat ik de expertise mis die op deze korte termijn nodig is. De taak is bij een ander terecht gekomen. Ik vind zelf dat ik daarvoor een strook verdien. Ik neem vaak te veel verantwoordelijkheid en dat is niet autonoom. Aanvullende reflecties Niet alleen door deze opdracht maar ook in mijn werk, zie ik dat er overal dilemma s zijn en ethiek een grote rol speelt in veel zaken. Ik zie dat een ieder met eigen scripts rondloopt en probeer ze te analyseren. Ik kijk soms naar de wereldleiders (op TV) en vraag me af wat hun script is en welke angsten zij hebben. En ik weet dat ze net als wij dezelfde worstelingen hebben.. Door het terugkijken op mijn leerdoelen en mijn behaalde resultaten constateer ik dat ik een groot deel van mijn doelen gerealiseerd heb. Wanneer ik terugkijk naar de vorige opdracht en de gestelde leerdoelen, concludeer ik dat de interventies die ik wilde toepassen maar voor een deel heb toegepast. Ik ben er wel mee bezig geweest maar niet zo concreet dan ik had opgeschreven. Ik had er meer van geleerd en mee bereikt wanneer ik daar meer mee had gedaan. Dat is een belangrijk leermoment. Want de doelen die ik nu ook in dit stuk opschrijf kan ik gemakkelijk vergeten En waarom heb ik niet datgene gedaan wat ik mij als doel had gesteld? Mijn belangrijkste reflecties bij het doen van deze opdracht over mijzelf zijn dat het schrijven over mijn persoonlijke ontwikkeling weer bijdraagt aan zelfinzicht en het geheel weer eens verankerd wordt. Iedere keer weer merk ik dat script iets is dat in mij (en andere mensen) vastzit en hardnekkig is. Mijn be perfect, be strong en heb geen behoeften maakt het dat ik over mijn grenzen ga. Dat wat ik nu schrijf is een samenvatting die voor mij nuttig zal zijn om af en toe te lezen. 8
Tot slot Ik heb mij nooit geïnteresseerd in het gezin waar mijn moeder opgroeide. Maar laatst had ik een familiereünie en heb ik haar broers en zussen gevraagd naar hun verleden. Dat was erg verhelderend. Duidelijk werd dat de behoeften van de kinderen niet van belang waren. Ze moesten hard werken. Ik kon daardoor een aantal punten weer plaatsten. Het paste ook bij de tekst die mijn moeder in mij poëzie album heeft geschreven, de eerste twee woorden waren wees sterk. 9