Armoede in het pre-industriële tijdperk Wouter Ryckbosch Universiteit Antwerpen wouter.ryckbosch@ua.ac.be
Het land van Cocagne Dar syn dye tuyne gemaeckt mit worsen. Die vinsteren ende dye dueren syn gemaeckt van salm ende stueren. [ ] Dye balcken, dye in den huyse liggen, syn all gemaeckt van botterweggen. [ ] het regent iii werff s dages vladen, palingen ende pastien gebraeden. [ ] Daer en bleyff nymant onberaeden, want dye gansen gaent hemselven braeden. Daar zijn de tuinen gemaakt met worsten. De vensters en deuren bestaan uit zalm en steur. [ ] De steunbalken in de huizen bestaan compleet uit boterklonten, [ ] het regent er drie keer per dag vlaaien, palingen en pasteigebak. [ ] Daar blijft niemand zonder zitten, want de ganzen braden zich namelijk zelf.
De inzet van een debat Zijn we vandaag beter of slechter af dan in het verleden? Is armoede eigen aan onze huidige maatschappij? Of vormt armoede een natuurlijke staat en is onze huidige maatschappij een historische uitzondering? The world s most primitive people have few possessions, but they are not poor. [ ] Poverty is a social status. As such it is the invention of civilization. It has grown with civilization, at once as an invidious distinction between classes and more importantly as a tributary relation. (Marshall Sahlin, antropoloog)
Denken over armoede Armoede als pathologie Falend individueel gedrag Culture of poverty Armoede als accident de parcours Tijdelijke zwakte in economie Transitie Armoede als structureel fenomeen Grote macro-economische processen veroorzaken armoede Welke? Wordingsgeschiedenis?
De pre-industriële economie Economische geschiedenis volgens Gregory Clark Stabiliteit vóór ca. 1800
Europa vóór 1800: Malthus? Thomas Robert Malthus (1766-1834) An Essay on the Principle of Population Reactie tegen Adam Smith, William Godwin & De Condercet: Grenzen aan het optimisme Wetmatigheden van de samenleving Bevolkingsgroei Voedselvoorziening
Marx & pre-industrieel Europa Neo-marxistische benadering Belang van klassenstrijd & bezitsverhoudingen Vanaf middeleeuwen - ontplooiing kapitalisme: Feodaal productiesysteem handelskapitalisme handelskapitalisme proto-industrieel kapitalisme industrieel kapitalisme Voortschrijdende proletarisering & verarming De West-Europese geschiedenis is er één van voortdurend toenemende armoede, met de 18de-19ee eeuw als hoogtepunt.
Smith & the revolt of the early modernists Smithiaanse interpretatie Economische groei door commercialisering & arbeidsspecialisatie Brengt toegenomen welvaart The revolt of the early modernists Economische groei vóór de industriële revolutie? Engeland, Nederlanden, Belang van sociale middengroepen Geen extreme armoede tegenover extreme rijkdom Ongelijke, maar welvarende samenleving
Een armoedig budget ondanks nuancering op malthusiaans model geldt voor de armen dat ze op of rond levensminimum leefden Ca. 70% budget: Voeding: Calorieopname via (rogge)brood & bier; aardappel Peulen ( the poor man s meat ) (Varkens)vlees Zout, honing Vitamines, proteïnes, etc slechts in tweede instantie Vandaag in België: ca. 14% van het budget naar eten en drinken
De magere keuken
De vette keuken
Het cruciaal belang van graan
De relativiteit van armoede Naar hedendaagse normen arm Maar binnen de context van die samenleving? Hoeveel armoede was er? Definities & perceptie door tijdgenoten? Ongelijkheid in pre-industrieel Europa Vroeger meer of minder ongelijkheid? Simon Kuznets Of inequality & affluence?
Het voorkomen van armoede POTENTIËLE ARMEN ARMEN BEDEELDENBedeelden REGELMATIG B.
De oorzaken van armoede Incidenteel Epidemieën, oorlogen, overstromingen, Cyclisch Prijsbewegingen door bevolkingsdruk (Malthus), hongercrises, economische conjunctuur, Structureel Gezinscyclus (Rowntree)
People without history? Eric Wolf, Europe and the People Without History Bronnenprobleem Armen als zelfstandig handelende actoren? Olwen Huften An economy of makeshifts Overlevingsstrategieën: - Familiale netwerken - Pandbelening - Loonarbeid - Onderlinge hulp - Seizoensmigratie - Criminaliteit - Prostitutie -.
Het actor-perspectief (2) Oscar Lewis Culture of poverty Fatalisme hulpeloosheid Wantrouwen tegenover instituties Maatschappelijk isolement Culture benadering van armoede houdt ook gevaren in
Armoede in het verleden Armoede op het snijvlak van structure & agency, van cultuur en economie Erfgoeddag 2011 als kans tot debat Een debat met grote inzet voor gisteren, vandaag Een debat met grote inzet voor gisteren, vandaag en morgen