De kustpolders: Hoe behoud een essentiële stap is richting duurzame ontwikkeling Prof. dr. Patrick Meire Universiteit Antwerpen Ecosystem management research group
De polders, tussen de kust en zandig/zandlemig Vlaanderen, vertegenwoordigen een natuurlijk kapitaal dat heel wat ecosysteemdiensten levert Ecosysteemdiensten zijn De directe en indirecte bijdragen van ecosystemen aan het menselijk welzijn (TEEB, 2010) Kust/Noordzee POLDERS Zandig/zandlemig Vlaanderen
De Polders: Producerende diensten (provisioning services) voedselproductie 3
De Polders: Regulerende diensten Regulering van het hydrologisch systeem waterretentie, waterberging en vermijden van overstromingen, de polders als waterbuffer
De Polders: Regulerende diensten Regulering van het klimaat fysische geschiktheid van de polders voor de opslag van koolstof in de bodem is zeer groot
De Polders: Regulerende diensten Regulering van waterkwaliteit Verwijderen van voedingsstoffen N en P uit het water via natuurlijke processen in water en oeverzones
De Polders: Culturele diensten Mogelijkheid voor recreatie, ontspanning
Conclusie 1 De polders leveren heel wat ecosysteemdiensten ESD leveren een belangrijke maatschappelijke economische baat een baat die nu nog niet meegerekend wordt De levering van ecosysteemdiensten is gekoppeld aan het landgebruik en waterbeheer 8
De Polders: De Polders zijn evenzeer een onderdeel van een groter socio-economisch systeem LANDBOUW WONEN RECREATIE 9 INDUSTRIE
Evoluties in het socio-economische systeem leiden tot aanpassing (aantasting) van het natuurlijke systeem (kapitaal) Aanpassingen in waterbeheer Aanpassingen in waterbeheer Ruimtelijke versnippering en verharding Omzetten van graslanden naar akkers
Conclusie 2 De huidige ingrepen om een aantal ecosysteemdiensten te maximaliseren, met name de voedselproductie, maar ook recreatie, hebben geleid tot afname van heel wat regulerende diensten wat op zijn beurt tot problemen leidt (bv waterkwaliteit) en steeds grotere kosten met zich meebrengt. Maar ook de leefbaarheid van de landbouw komt in het gedrang! 11
De toekomst: Klimaatwijziging Stijging van de zeespiegel Vermindering van de neerslag (zeker in de zomer), verhoging van piekdebieten verdroging en verzilting, wateroverlast
De toekomst: toenemende ruimteclaims Toenemende druk voor verdere uitbreiding van de bebouwing = extra druk op het watersysteem! 13
Conclusie 3 De klimaatwijziging bovenop de bestaande problemen zoals ruimteclaims, zal de druk op het systeem sterk doen stijgen veranderingen in het natuurlijk systeem (hydrologische cyclus, zeespiegelstijging, temperatuur) zullen belangrijke gevolgen hebben voor de economische activiteiten de behoefte aan met name regulerende ecosysteemdiensten zal toenemen om de gevolgen van CC onder controle te houden. ingrijpende maatregelen zijn nodig 14
Wat nu? Investeren in het herstel van ecosysteemdiensten kan een belangrijke bijdrage leveren: aanpassing aan veranderingen op basis van herstel van ecosystemen Herstellen van regulerende diensten: Opslag en bufferen water Vastleggen koolstof Waterzuivering NATUUR IS GEEN DEEL VAN HET PROBLEEM MAAR DEEL VAN DE OPLOSSING!!! 15
Polders zijn deel van een groter geheel, zowel ecologisch, fysisch (abiotisch) als socio-economisch en daarbij komt het vaak tot conflicten Landbouw Natuur Economie Ecologie
Natuur Landbouw Ecologie Ecosystem services Economie
Maar hoe? INNOVATIE in beheer! Opstarten van een PP constructie: een Polder Partnership : een samenwerkingsmodel tussen verschillende actoren een economisch duurzaam model uit te werken op basis van de intrinsieke eigenschappen van de polders met bedrijven die: Producerende diensten leveren: Voedsel en andere grondstoffen bv AOC de polders met lokale afzet (gekoppeld aan toerisme) 18
Regulerende diensten leveren: Bufferfunctie voor extreme hydrologische en weersomstandigheden Waterkwaliteit C opslag Afkoeling, Culturele diensten leveren: Kwaliteitsvolle mogelijkheden voor recreatie 19
Een polder partnership Landbouworganisatie, natuurorganisaties, zelfstandigen organisaties (horeca, toerisme), polderbesturen,. Werken samen een model uit die inkomen genereert met respect voor natuurlijk kapitaal Polders 20
Dit wordt ondersteund door overheidsdiensten verantwoordelijk voor: Natuur en milieu Landbouw Economie en innovatie Waterbeheer Toerisme Dit vereist een samenwerking tussen Leefmilieu, Landbouw, Openbare Werken, Toerisme in de ganse kuststrook! 21
Hoe aanpakken? Beginnen op lokale schaal met uitwerking van kleinschalige voorbeeldprojecten Sigmaplan, een succesverhaal waar kust, leefmilieu en openbare werken elkaar perfect vinden, heeft een heel belangrijke impuls gekregen met de oprichting van het Ecologisch Impulsgebied Schelde-Dender-Durme in 1993. heeft basis gelegd voor geactualiseerd Sigmaplan Impulsproject Polder Partnership (PP) waar door samenwerking een innovatieve manieren van duurzaam beheer worden uitgewerkt in belang van PEOPLE, PLANT en PROFIT 22