Neuro-cognitieve ontwikkeling van meerlingen een populatiegebonden onderzoek

Symposium 50-jarig bestaan Oost-Vlaams Meerlingenregister Neuro-cognitieve ontwikkeling van meerlingen een populatiegebonden onderzoek Zaterdag 25-10-2014 UZ Gent Prof. Dr. Evert Thiery Universiteit Gent

I. Situering II. Neuro-cognitieve ontwikkeling bij tweelingen III. Neuro-cognitieve ontwikkeling bij drielingen IV. Conclusies

I. Situering A. Tot nu toe beperkt populatiegebonden onderzoek: * frequenter voorkomen van borderline intellectueel presteren en lichte mentale handicap bij meerlingen (Trouton et al, 2002) * vrij constante trend naar licht (naar significant) lager IQ bij meerlingen (Zazzo, Bryan) * trend naar normalisatie bij oudere kinderen (Wilson)

I. Situering A. Beperkt populatiegebonden onderzoek: 1. Onderzoek in Birmingham (1955) a. IQ 95,7 bij tweelingen b. IQ 91,6 bij drielingen c. IQ 100,1 bij eenlingen 2. Onderzoek in Israël (1991) a. zelfde trend b. geen significant verschil bij spontane versus AIO meerlingen (Gershoni-Baruch et al)

I. Situering A. Beperkt populatiegebonden onderzoek: 3. Onderzoek in Nederland (2006) a. discrete links verschuiving van de IQ curve b. gemiddeld tot 0,8 IQ punten bij tienjarige tweelingen (Boomsma et al)

I. Situering B. Verhoogd neurologisch risico: cerebral palsy 1. Onderzoek in Engeland: bij drielingen 1,7% versus bij eenlingen 0,2% (Macfarlane et al, 1990) 2. Onderzoek in Australië: bij tweelingen 0,6% en bij drielingen 3,1% versus bij eenlingen 0,2%

I. Situering C. Verhoogde frequentie van cognitieve taal- en gedragsproblemen 1. longitudinale gegevens dankzij de TEDS (2000 e.v.) 2. De Twins early developmental study (TEDS) is een populatiegebonden follow-up studie sinds 1994 in Engeland en Wales (Plomin et al)

II. Neuro-cognitieve ontwikkeling bij tweelingen A. Populatie en onderzoeksgegevens 1. Doelgroep populatie: 1198 kinderen tussen 8 en 14 jaar met als final sample: 663 paar tweelingen 2. Zygositeit, placentatie, perinatale en uitgebreide ontwikkelingsgegevens werden nagespeurd 3. Wisc-R batterij (Wechsler), gestructureerde vragenlijsten, opleidingsniveau van de ouders en longitudinale schoolgegevens 4. Onderzoek naar lateralisatie 5. Child Behaviour Checklist (Achenbach)

II. Neuro-cognitieve ontwikkeling bij tweelingen B. Intelligentie een licht maar significant tekort op groepsniveau 1. Totaal IQ : 102,4 (101,6 103,2) totaal verbaal IQ = 103, 3 (102,5 104,1) totaal prefrontaal IQ = 100,9 (100,1 101,8) 2. Verbaal IQ > totaal > performaal IQ 3. 77 tweelingen (5,9 %) met IQ < 80 voor een verwachte frequentie bij eenlingen van 3% (p < 0,001)

II. Neuro-cognitieve ontwikkeling bij tweelingen C. Risicofactoren voor IQ < 80 1. Laag opleidingsniveau van de ouders 2. Heritabiliteit: verklaart 75% van de totale variantie 3. Kinderen geboren na AIO (20%): hebben hoger IQ 4. Laag geboortegewicht en beperkte zwangerschapsduur 5. Meisjes van gelijkslachtige paren 6. Geen invloed van zygositeit, geboorte orde een chorion type

II. Neuro-cognitieve ontwikkeling bij tweelingen D. Zwangerschapsduur en totaal IQ TIQ i.f.v. zwangerschapsduur 115 110 105 100 95 90 85 80 75 70 65 103,97 102,98 97,65 77,75 < 28 28-33 34-36 > 36 n = 4 n = 139 n = 378 n = 760

II. Neuro-cognitieve ontwikkeling bij tweelingen E. Geboortegewicht en totaal IQ 115 110 105 102,92 104,42 100 98,1 95 90 85 80 75 70 65 < 2 kg 2 kg - 3 kg > of = 3 kg n = 198 n = 898 n = 202

II. Neuro-cognitieve ontwikkeling bij tweelingen F. Zwangerschapsduur, geboortegewicht en totaal IQ 115 110 105 100 95 90 85 80 75 70 65 103,42 99,62 91,23 92,92 < = 33 w < = 33 w > 33 w > 33 w < 1,5 kg > = 1,5 kg < 1,5 kg >= 1,5 kg n = 43 n = 100 n = 12 n = 1126

II. Neuro-cognitieve ontwikkeling bij tweelingen G. Gedragsproblemen 1. Relatie tussen IQ beperking en gedragsproblemen 2. Laag geboortegewicht induceert meer gedragsproblemen (van Os et al) H. Representativiteit van het onderzoek (lichte onderschatting van het risico) 1. De geteste tweelingen zijn representatief voor zwangerschapsduur, geboortegewicht en geslachtsverdeling 2. Meer MZ paren 3. Meer AIO: hoger IQ door hogere scholingsgraad van de ouders 4. Minder laag opgeleide ouders in de onderzochte populatie

III. Neuro-cognitieve ontwikkeling bij drielingen A. Populatie 1. Doelgroep: 85 sets (1986-1995) 2. Final sample: 52 sets B. Zwangerschapsanamnese 1. Spontaan: 19 (14%) 2. AIO: 73 (52%) 3. ART: 48 (34%)

III. Neuro-cognitieve ontwikkeling bij drielingen C. Intellectueel niveau 1. IQ < 80: 10 kinderen in 8 sets: 7%; met een frequentie bij eenlingen van 3% (p < 0,01) 2. 9 kinderen met IQ< 80 na AIO en 1 na ART 3. IQ < 80: (p < 0,001): a. zwangerschapsduur: 31,9w (versus 34,7w) b. geboortegewicht: 1619g (versus 2056g) 4. Geen invloed van zygositeit, chorion type en geboorte orde

III. Neuro-cognitieve ontwikkeling bij drielingen D. Gedragsstoornissen 1. Ernstige gedragsproblemen bij 3,6%; met een frequentie bij eenlingen van 2% (p < 0,01) 2. Matige gedragsproblemen bij 8,7%; met een frequentie bij eenlingen van 3% (p < 0,01) 3. Correlatie tussen lager IQ en gedragsproblematiek

III. Neuro-cognitieve ontwikkeling bij drielingen E. Medische en epidemiologische gegevens 1. Hoge mortaliteit (17%) 2. Frequenter cerebral palsy: 2%; met een frequentie bij eenlingen van 0,2% (p < 0,001) 3. Significant hoger opleidingsniveau van de moeder bij AIO/ART (70% universitairen) t.o.v. spontaan geboren (p < 0,001)

IV. Conclusies A. Tweelingen en vooral ook drielingen zijn blootgesteld aan een verhoogd risico op neuro-cognitieve ontwikkelingsstoornissen (bij tweelingen en drielingen) evenals cerebral palsy en gedragsstoornissen (bij drielingen). B. Er is een licht maar significant intellectueel tekort op groepsniveau met een overrepresentatie van borderline intellectueel presteren en lichte mental handicap bij tweelingen en meer nog bij drielingen

IV. Conclusies C. Zwangerschapsduur en geboortegewicht hebben hierbij een duidelijk causale betekenis (terwijl zygositeit, chorion type en geboorte orde geen beeldbepalende rol blijken te spelen) D. Socio-economische status en scholingsgraad van de ouders dienen daarbij duidelijk in aanmerking te worden genomen. E. Het onderzoek heeft implicaties voor de psychopedagogische opvang van meerlingen en voor de volksgezondheid F. Een vervolgonderzoek is gepland om na te gaan of, hoe en in welke mate de vorderende geneeskunde het neuro-cognitieve risico wijzigt