HOE VINDEN VROUWEN DE WEG NAAR DE ICT WERELD?

HOE VINDEN VROUWEN DE WEG NAAR DE ICT WERELD? ONDERZOEKSVOORSTEL VERSIENUMMER: 1.6 Chantal Aafjes / 0834273 / CMD4B / 12 februari 2014 Aantal pagina s: 10 exclusief titelblad Woorden: 2331 exclusief titelblad en bibliografie Figuren: 2 Zoektermen IT ICT Vrouwen en ICT Motivation women in ict Voordelen van vrouwen in ICT Netwerken Ambassadrice ICT-Vrouwen ICT opleidingen vrouwen Geraadpleegde database HBO kennisbank, ACM Digital Library Kennisgebieden Concepting, Co-creatie, Design Psychology, Design Research, Experience Design, Persuasive Design en Service Design. Doelstelling Doel van dit onderzoek is inzicht te krijgen waarom juist vrouwen massaal kiezen voor een andere richting dan ICT. Ook moet dit onderzoek uitwijzen wat er gedaan kan worden om meer jonge meiden tot een studie in de ICT te laten volgen en hoe de ICT wereld vrouwen kunnen behouden. Uiteindelijk zal er gekeken worden hoe door middel van pursuasive design en Co-design het imago van de ICT wereld onder jonge vrouwen verbeterd kan worden. Hoofdvraag Op welke manier kunnen vrouwen gestimuleerd worden om een ICT opleiding af te ronden? Methoden van onderzoek Interviews (laddering), Enquêtes, Stakeholdersmap, Context mapping, Suggistieve kaarten, The 5 whys en/ of What if vraag, Timeline, Customer Journey, Persona Beroepsproduct: Een toolkit dat ingezet kan worden bij voorlichting en behoudt van vrouwelijke ICT studenten. Digitale versie www.chantalaafjes.com/medeo Casus Zelf gekozen onderwerp

INHOUDSOPGAVE AANLEIDING PROBLEEMSTELLING KENNISGEBIEDEN VRAAGSTELLING HOOFDVRAAG SUB-VRAGEN ZOEKTERMEN THEORETISCH KADER 3 3 4 4 4 4 4 5 Beroepsrol Welke kennis is er nodig om het probleem op te lossen Relevantie voor het CMD vakgebied Human centered aspecten AFBAKENING ONDERZOEKSMETHODIEK BESCHRIJVING BEROEPSPRODUCT 7 10 Relevantie Uitkomsten op cmd vak gebied Beroepsproduct Doelgroep/ eindgebruiker Digitaal vastleggen van ontwerp BIBLIOGRAFIE 11

AANLEIDING Het imago van de ICT sector bij vrouwen is al jaren negatief. Dit heeft als gevolg dat veel vrouwen deze richting mijden en vrouwen die in deze sector werken, verlaten deze loopbaan eerder dan mannen. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat vrouwen niet snel kiezen voor een baan in de ICT door culturele tradities en stereotype beelden over de rol van de vrouw. ICT wordt meestal gezien als een werkterrein voor technici, die vaak weinig flatteus als nerds worden neergezet. Zoals bekend volgen meestal mannen technische studies die hierop voorbereiden, zoals informatica, wiskunde en natuurkunde. Vrouwen in de ICT, Een kans voor organisaties (G. Rosiers & M. Waterman, 2013). Echter blijkt uit verschillende studies dat juist vrouwen in de ICT-sector een rendabele bijdrage heeft voor zowel de eigen financiële positie van een bedrijf als wel voor de aandeelhouders. Het is eigenaardig dat vrouwen niet voor de ICT-sector kiezen ondanks zij gemiddeld 9% meer verdienen dan vrouwen uit andere sectoren en zij ook minder risico lopen hun baan te verliezen. De vraag is dan ook of vrouwen dit wel weten en als ze dit wel weten waarom vrouwen toch voor een andere sector kiezen. (S.L. Iclaves, 2013) Na aanleiding van deze gegevens wil ik te weten komen op welke manier vrouwen gestimuleerd kunnen worden om een opleiding in de ICT te gaan volgen en hoe uitval tijdens de opleiding voorkomen kan worden, zodat meer vrouwen een ICT opleiding kunnen afronden en aan de slag kunnen in de ICT sector. PROBLEEMSTELLING Er zijn verschillende pogingen gedaan om meer vrouwen te trekken naar de ICT sector, echter is het probleem nog steeds aanwezig, niet alleen in Nederland maar in Europa. Nelie Kroes, vicevoorzitter van de Europese Commissie voor de Digitale agenda heeft onderzoek gedaan naar het tekort aan vrouwen in de ICT sector: Women active in de ICT sector (S.L. Iclaves, 2013). Zij niet de enige die zich inzet voor meer vrouwen in de ICT sector, ook het VHTO (Vrouwen en Hoger Technisch Onderwijs), het landelijk expertisebureau meisjes/vrouwen en bèta/techniek, maakt zich zorgen over te weinig vrouwen in de ICT sector. Slechts 10% van alle werknemers in de ICT sector is vrouw. Echter heeft een bedrijf genaamd ForceFive een onderzoek verricht naar vrouwen in de ICT sector en hoe zij terecht zijn gekomen in deze sector. Zij zeggen in het onderzoek het volgende: Bijna de helft (46%) van de vrouwen heeft bewust gekozen om in de ICT te gaan werken. Ongeveer hetzelfde deel van onze respondenten geeft aan dat zij in eerste instantie er niet aan dacht om in de ICT te gaan werken maar per toeval (36%) of door interne doorgroeimogelijkheden (7%) in de ICT terecht is gekomen. Vrouwen in de ICT, Een kans voor organisaties (G. Rosiers & M. Waterman, 2013).

KENNISGEBIEDEN Concepting, Co-creatie, Design Psychology, Design Research, Experience Design, Persuasive Design en Service Design. VRAAGSTELLING Ik wil uitzoeken hoe het imago en de cultuur van deze sector verandert kan worden zodat de sector een stuk aantrekkelijker kan worden gemaakt voor jonge meiden op de middelbare school. Hoe kunnen zij gestimuleerd worden om toch voor een technische / Beta studie te kiezen. HOOFDVRAAG Op welke manier kunnen vrouwen gestimuleerd worden om een ICT opleiding af te ronden? SUB-VRAGEN Wat is het algemene beeld van ICT onder meisjes Op welke manier kan het imago van ICT aangepast worden? Wat is de reden waarom meisjes geen ICT opleiding kiezen? Wat is de reden dat meisjes alsnog de ICT-opleiding niet afronden? ZOEKTERMEN IT ICT Vrouwen en ICT Motivation women in ict Voordelen van vrouwen in ICT Netwerken Ambassadrice ICT-Vrouwen ICT opleidingen vrouwen

THEORETISCH KADER BEROEPSROL De genoemde probleemstelling wil via de volgende CMD beroepsrollen benaderen: User Experience, Interaction Design, Service Design en Co-creatie. User experience en Interaction Design staat centraal bij deze probleemstelling en deze zullen vooral naar voren komen tijdens mijn proces. Omdat de gebruiker centraal staat in mijn onderzoek wil ik tijdens het proces vooral ingaan op ervaringen van de gebruiker. Service Deisign en Co-creatie zijn rollen die het gehele design proces aanwezig zullen zijn. Om uiteindelijk de service te verbeteren heb ik verschillende Service Design tools nodig om te achterhalen waar de painpoints en opportunities binnen de probleemstelling liggen. In samenwerking met de doelgroepen wil ik door middel van Co-creatie verschillende prototypes maken die uiteindelijk door de doelgroep getest wordt. WELKE KENNIS IS ER NODIG OM HET PROBLEEM OP TE LOSSEN Inzicht in studiekeuze van meisjes Imago ICT wereld bij meisjes / vrouwen Verschillen in de doelgroep Richtlijnen die zijn opgesteld voor scholen Waardes, wensen en behoeftes van gebruikers rondom het kiezen van een opleiding De rol van stakeholders binnen het proces Tools die ingezet kunnen worden tijdens design research Hoe deze tools te analyseren RELEVANTIE VOOR HET CMD VAKGEBIED Steeds meer onderzoeken worden gedaan door middel van service design en co-creatie. Voor mijn minor bijv. zijn wij gevraagd om onderzoek vanuit het ziekenhuis overzichtelijk te maken voor een groep ontwerpers. Deze moeten uiteindelijk een product, dienst of service gaan ontwikkelen die het overgewicht bij kinderen met kanker moet tegen gaan. Het wordt tegenwoordig steeds normaler dat ontwerpers ingezet worden om problemen te analyseren en daarbij concepten te bedenken waarbij de eindgebruiker centraal staat. Ondanks dat bij mijn probleemstelling al veel onderzoek is gedaan en er richtlijnen zijn opgesteld wil ik samen met mijn eindgebruiker kijken waar zij behoefte aan hebben en hoe ik als ontwerper deze behoeftes kan aanvullen.

HUMAN CENTERED ASPECTEN In mijn onderzoek kom ik verschillende stakeholders tegen. Vanaf het begin van mijn onderzoek zal ik contact leggen met mijn doelgroep en met hen samenwerken. Het gehele ontwerpproces staat de gebruiker centraal. Tijdens de analyse fase, zal ik interviews met de doelgroep gaan houden en ze een aantal opdrachten geven waarbij ik de doelgroep zal observeren en inspelen op het onderbewuste. (Vredenburg, K., Mao, J.Y., Smith, P.W. & Carey, T. 2002) Tijdens de ontwerpfase zal ik gebruik maken van een co-creatie fase waarbij ik de gebruiker zal betrekken en mee zal laten denken naar oplossingen van problemen die zij bijv. tegenkomen. Ik zal tijdens mijn gehele proces gebruik maken van een iteratief ontwerp proces. (Fig. 1) Fig. 1: Iteratief design proces

AFBAKENING ONDERZOEKSMETHODIEK AANPAK DEELVRAAG 1: WAT IS HET ALGEMENE BEELD VAN ICT ONDER MEISJES Ik wil bij deze vraag gaan kijken wat onder vrouwen, in de leeftijd van 15 t/m 30 jaar, het algemene beeld is over ICT. Als eerste wil ik met een aantal meisjes diepte interviews (laddering) houden en deze analyseren (kwalitatief onderzoek), na de analyse wil ik de resultaten en inzichten uit het interview gebruiken om enquêtes af te nemen bij een grotere groep (Kwantitatief onderzoek). Tijdens de diepte interviews wil een aantal service design tools inzetten om achter inzichten te komen wat het beeld is over ICT. De tools die hiervoor gebruikt kunnen worden is de assumption map, context map en suggestieve kaarten. Deze tools moeten mij helpen insights te verkrijgen bij deze doelgroep. BENODIGDHEDEN Notitieblok, (foto)camera, 2 audio opname apparatuur, stiften, pennen, potloden, stickers, lijm, schaar, set foto s en illustraties geselecteerd voor dit onderwerp, vragen voor interview. RESPONDENTEN Voor zowel de interviews als voor de enquêtes heb ik respondenten nodig. Ik wil een beeld krijgen hoe vrouwen over het algemeen tegen de ICT-wereld aankijken. Daarom wil ik op zoek gaan naar 10 vrouwen in verschillende leeftijden. Met deze 10 respondenten wil ik dan een diepte interview gaan afleggen. Deze vrouwen wil ik bereiken door een oproep te doen op sociale media maar ook wil ik scholen bezoeken en scholen benaderen om te vragen voor een eventuele samenwerking met betrekking tot dit onderzoek. Na de interviews wil ik de interviews analyseren om zo achter insights en menswaarden (Saaka, A., Sidon, C. & Blake, B.F., 2004) te komen en de interviews te koppelen aan Basic human values ( Zie fig. 2: Schwartz, S.H.). Met deze nieuwe inzichten wil in enquête maken en uitzenden onder ongeveer 150 respondenten. Fig. 2: Bron: Schwartz, S.H. Basic Human Values

AANPAK DEELVRAAG 2: OP WELKE MANIER KAN HET IMAGO VAN ICT AANGEPAST WORDEN? Deze vraag wil ik gaan beantwoorden door eerdere resultaten uit onderzoeken door te nemen en te vergelijken. Ook wil ik te weten komen welke aanpassingen er al reeds zijn gedaan om het imago van ICT te verbeteren onder vrouwen. Wanneer de eerste resultaten van deelvraag 1 zijn beantwoord kan ik gaan kijken waar de knelpunten liggen en wil ik de inzichten beantwoorden met The 5 whys en/of What if vraag. BENODIGDHEDEN Om antwoord te krijgen op deze vraag, heb de resultaten nodig van de eerste deelvraag, om te zien waar het probleem ligt en of dit wel daadwerkelijk een knelpunt is die aandacht verdient. Verder moet ik eerdere onderzoeken doornemen en kijken wat er zoal veranderd is en welke manieren wel en niet hebben geholpen. RESPONDENTEN Voor dit deel zou ik eventueel contact kunnen leggen met iemand van het VHTO die mij verder zou kunnen helpen. AANPAK DEELVRAAG 3: WAT IS DE REDEN WAAROM MEISJES GEEN ICT OPLEIDING KIEZEN? Bij deze vraag moet ik mijn doelgroep gaan verkleinen. Ik ga bij deze vraag opzoek naar meisjes in het voortgezet onderwijs die op het punt staan een vervolgstudie te gaan kiezen. Er zijn al verschillende onderzoeken gedaan naar studiekeuzes tussen jongens en meisjes. De vraag is echter hoe worden deze keuzes gemaakt? Wie zijn de stakeholders in het proces van studiekeuze bij een kind. Door middel van een stakeholdersmap wil ik inzicht krijgen wie er betrokken is tijdens dit proces. Verder wil ik d.m.v. Interviews en enquêtes erachter komen wat de reden is dat meisjes niet direct voor een ICT opleiding kiezen, ook al zijn de kansen op een baan en de doorgroei mogelijkheden groter dan in andere vakgebieden. Ook bij deze interviews wil ik gebruik maken van verschillende service design tools, zoals een customer journey en expectation map. De interviews en enquêtes moeten uiteindelijk leiden naar het ontwikkelen van persona s. BENODIGDHEDEN Notitieblok, (foto)camera, 2 audio opname apparatuur, stiften, pennen, potloden, stickers, lijm, schaar, set foto s en illustraties geselecteerd voor dit onderwerp, vragen voor interview.

RESPONDENTEN Ook voor deze vraag wil ik zowel interviews als enquêtes afleggen en heb ik respondenten nodig. Daarom wil ik op zoek gaan naar 10 meisjes op het voortgezet onderwijs die op het punt staan een keuze te maken voor hun vervolg opleiding. Met deze 10 respondenten wil ik dan een diepte interview gaan afleggen en tijdens dit interview wil ik met hun een stakeholdermap opzetten om te zien wie invloed heeft op de studiekeuze, verder wil ik ook een customer journey (Desonance, 16 juni 2010) maken waarbij ik kan zien hoe zij tot een keuze komen en welke touchpoints hierbij gebruikt worden. Een expectation map moet mij meer inzicht geven in de verwachtingen die de respondenten hebben van hun vervolg opleiding. Na de interviews wil ik de interviews analyseren om zo achter insights en menswaarden (Saaka, A., Sidon, C. & Blake, B.F., 2004) te komen en de interviews te koppelen aan Basic human values. Met deze nieuwe inzichten wil ik een enquête maken en uitzenden onder ongeveer 150 respondenten. Nadat ook deze resultaten zijn geanalyseerd wil ik van de gegevens een of meerdere persona s opbouwen. AANPAK DEELVRAAG 4: WAT IS DE REDEN DAT MEISJES ALSNOG DE ICT-OPLEIDING NIET AFRONDEN? Hiervoor moet ik opzoek gaan naar ICT studenten (vrouw) die vroegtijdig de opleiding hebben verlaten. Dit moet wel vrijwillig zijn, niet door bijv. een BSA. Met deze vrouwen wil ik een diepte interview houden waarbij ik gebruik wil maken van een tijdlijn. In deze tijdlijn wil ik vragen of zij het moment van aantreden tot het moment van verlaten van de opleiding kunnen omschrijven met alle positieve en negatieve momenten van de opleiding. Hieruit wil ik een customer journey samenstellen die de pijnpunten en kansen bloot leggen. Ditzelfde wil ik ook doen bij studenten die de ICT-opleiding wel hebben afgerond. Dit moet werken als een soort controlegroep. BENODIGDHEDEN Notitieblok, camera, 2 audio opname apparatuur, stiften, pennen, potloden, stickers, lijm, schaar, set foto s en illustraties geselecteerd voor dit onderwerp, vragen voor interview. RESPONDENTEN Het vinden van studenten die vroegtijdig de opleiding hebben verlaten wordt wel een klus. Ik hoop dat ik eventueel scholen kan vinden die mij willen helpen met het contracteren van deze oud-studenten. Vrouwelijke studenten die de opleiding nog volgen of deze hebben afgerond, zou ik eventueel kunnen vinden op de scholen zelf of in het bedrijfsleven. De werkwijze die ik wil gebruiken bij deze groep is hetzelfde als bij deelvraag 1 en deelvraag 4.

BESCHRIJVING BEROEPSPRODUCT RELEVANTIE UITKOMSTEN OP CMD VAK GEBIED Ik ga tijdens dit onderzoek op een creatieve manier opzoek naar pijnpunten, kansen en waarden van mijn doelgroep. Deze pijnpunten kansen en waarden wil ik gaan gebruiken om te kijken hoe ik de informatie voorziening beter bij de doelgroep kunnen aansluiten. Het imago van de ICT wereld moet op de schop zodat dit geen mannen wereld meer uitstraalt, maar een wereld waarin je als vrouw ver kan komen. Als je de ICT-wereld niet ziet als een beroepsveld maar als een merk is het gemakkelijker om het imago te verbeteren door een zogenaamde merk strategie uit te zetten die ervoor moet zorgen dat deze wereld aantrekkelijker wordt voor meisjes en vrouwen. BEROEPSPRODUCT Mijn doel is om betere informatie voorzieningen te ontwikkelen die aansluit op de waarden en user- insights van mijn doelgroep. Dit wil ik door middel van het schrijven van een advies rapport doen. Ook wil ik een aantal tools ontwikkelen die moeten helpen om te zorgen dat meer vrouwen een opleiding in de ICT zullen afronden en een baan zullen vinden in deze sector. Hierbij kan gedacht worden aan een platform. DOELGROEP/ EINDGEBRUIKER Het adviesrapport zal ik schrijven voor opleidingen die ICT opleidingen aanbieden. De tools kunnen ingezet worden door zowel de opleidingen als de meisjes/ vrouwen die een opleiding in de ICT volgen. DIGITAAL VASTLEGGEN VAN ONTWERP Tijdens mijn onderzoek zal ik een blog bij houden waarbij ik nauwkeurig de ontwikkelingen en stappen van mijn onderzoek zal omschrijven. Deze zal ik ook ondersteunen door foto s / video s te plaatsen van de handelingen die ik heb verricht.

BIBLIOGRAFIE Boswijk, A., Peelen, E. & Olthof, S. (2011). Economie van Experiences. (3e dr.). Amsterdam: Pearson Education Benelux. Desonance. (16 juni 2010). Customer Experience mapping &. [Web log post]. Retrieved from: http:// desonance.wordpress.com/2010/06/16/customer-experience-mapping/ Iclaves, S.L. (2013). Women active in the ICT sector. Geraadpleegd op 10 februari 2014 via http://bookshop.europa.eu/is-bin/intershop.enfinity/wfs/eu-bookshop-site/en_gb/-/eur/ ViewPublication-Start?PublicationKey=KK0113432 Osterwalder, A. & Pigneur, Y. (2010). Business Model Generation (p. 126-133). Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, Inc. Rosier, G., Waterman, M. (2013). Vrouwen in de ICT: Een kans voor organisaties. Uitgave in eigen beheer. Geraadpleegd op 10 februari 2014 via http://www.forcefive.nl/images/ Publicaties/2013_08%20ForceFive%20VrouwenenICT.pdf Schwartz, S.H. (2009). Basic Human Values. Jeruzalem: The Hebrew University of Jeruzalem. Saaka, A., Sidon, C. & Blake, B.F. (2004). Laddering: A how to Do It Manual with a note of Caution. Cleveland, OH: Cleveland State University. Sanders, E. B. -N & Stappers, P. J. (2012) Convivial Toolbox: Generative research for the front end of design. Amsterdam: BIS Publishers. Stickdorn, M & Schneider, J (2011) This is Service Design Thinking. (2e dr.). Hoboken, New Jersey: John Wiley & Sons, Inc. Valkenburg, M. (2006). Meisjes en ICT: een toekomst vol kansen. Tijdschrift voor informatica onderwijs, 15e jaargang 2006. nr 1. Pag 9-12. Geraadpleegd op 10 februari 2014 via http://hbokennisbank.uvt.nl/cgi/fontys/show.cgi?fid=2722 Vredenburg, K., Mao, J.Y., Smith, P.W. & Carey, T. (2002). A Survey of User-Centered Design Practice. Minneapolis,MN.