MEDIAWIJSHEID IN VLAANDEREN Resultaten van de Monitor voor ICT-Integratie in het Vlaamse Onderwijs 1 dr. Bram Pynoo - Bram.Pynoo@thomasmore.be
INLEIDING 2
MICTIVO - SITUERING Monitor voor ICT-Integratie in het Vlaamse Onderwijs 2006 2007 2008 2009 2011 2012 2013 OBPWO oproep ICT monitor Ontwerp en validering MICTIVO 1 Schooljaar 20072008 Eind rapportage MICTIVO 1 OBPWO oproep MICTIVO 2 Opzet en afname schooljaar 201213 Eind- rapportage Evers, et al. (2009) KU Leuven & UGent Pynoo, et al. (2013) UGent, HUBrussel, KU Leuven OBPWO: Onderwijskundig Beleids- en Praktijkgericht Wetenschappelijk Onderzoek: Thema s aangereikt door het Departement Onderwijs 3
FACTSHEET MICTIVO 2 MICTIVO: Monitor voor ICT-integratie in het Vlaamse Onderwijs type onderzoek: beleidsvoorbereidend (OBPWO) vervolgproject op MICTIVO1 (2007-08) opdrachtgever: departement Onderwijs, Vlaams Ministerie Onderwijs en Vorming looptijd: april 2012 - oktober 2013 onderzoekers: Bram Pynoo, Stephanie Kerckaert promotoren: Katie Goeman, Jan Elen & Johan van Braak doel: meten van ICT-integratie en samenhangende factoren op systeemniveau uitkomst: beleid informeren in functie van toekomstige beleidsbeslissingen populatie: basisonderwijs, secundair onderwijs, basiseducatie actoren: leerlingen, leerkrachten, directies methodologie: kwantitatieve bevraging van een representatieve steekproef scholen via online vragenlijst rapportage: www.mictivo.be 4
Beleidsverantwoordelijken (kenmerken, competenties en percepties) ICT-Integratie (Ondersteunende) context ICT-infrastructuur Beleid ten aanzien van ICT Onderwijsleerproces (ICT-gebruik op het microniveau) 5 Leerkrachten (kenmerken, competenties en percepties) Leerlingen (kenmerken, competenties en percepties)
PRINCIPES MICTIVO 2 Redundantie vermijden Maximale vergelijkbaarheid MICTIVO1 Tussen Actoren Tussen Indicatoren Inspelen op nieuwe ontwikkelingen Games Sociale Media Mediawijsheid 6
Component Indicator ICTinfrastructuur & ICTbeleid Aanwezigheid van hardware Aanwezigheid van so3ware ICTbeleid *Professionalisering in het kader van ICT ICTcompeten,es Computer a@tudes PedagogischDidacBsche competenbes van leerkrachten ICTcompetenBes van leerlingen Computer ervaring *Mediawijsheid ICTintegra,e op microniveau ICTgebruik door leerkrachten ICTgebruik door leerlingen *Gebruik van sociale media *Gebruik van digital games ICTpercep,es PercepBes over het belang van ICT voor het onderwijs PercepBes over het effect van ICTgebruik PercepBes over de ICTinfrastructuur Mediawijsheid PercepBes in Vlaanderen over ICTnascholing - 19 maart 2014 Noot: 7 * nieuwe indicator Direc,e Leerkracht Leerling
MEDIAWIJSHEID IN MICTIVO Mediawijsheid Mediagebruik in de klas / voor schoolwerk Redenen voor mediagebruik Gebruik van sociale media Vooral bij leerkrachten zeer uitgebreid! 8
CONCEPTNOTA MEDIAWIJSHEID mediawijsheid = een geheel van kennis, vaardigheden en attitudes waarmee burgers zich bewust en kritisch kunnen bewegen in een complexe, veranderende en gemediatiseerde wereld. Het is het vermogen tot een actief en creatief mediagebruik dat gericht is op maatschappelijke participatie (Lieten en Smet, 2012; p.10). In MICTIVO: focus op mediawijs zijn in ICT- en internetgebruik => ook Van Deursen & Van Dijk (2009), van den Berg, Jager & Gillebaard (2010) 9
OPERATIONALISERING: MEDIAWIJSHEID Attitude (helemaal oneens <=> helemaal eens): chatten, internet/discussieforum (2 items) Kennis (helemaal oneens <=> helemaal eens): wachtwoord, reclame, virussen, bronvermelding (7 items) Vaardigheden (lkr: nooit => meerdere keren per dag; lln: nooit <=> altijd): informatie en strategische vaardigheden (5 items) & verantwoord internetgebruik (3 items) 10
OPERATIONALISERING: MEDIAGEBRUIK Mediagebruik (nooit <=> meerdere keren per dag) Passief: leerlingen maken geen inhoud aan => lezen, bekijken... (14 media: krant, radio, twitter...) Actief: leerlingen maken inhoud aan of doen zelf bewerkingen => foto maken, artikel schrijven... (11 media: foto, video, twitter...) Redenen voor mediagebruik (enkel bij leerkrachten) Omdat dit de leerlingen motiveert (nooit <=> altijd) Ter ondersteuning van de les (nooit <=> altijd) Om een klasgesprek op te starten (nooit <=> altijd) Ter ontspanning (nooit <=> altijd) Andere reden (ja/nee) 11
GEBRUIK VAN SOCIALE MEDIA Als deel van ICT-integratie op micro-niveau Schaal ontwikkeld zoals indicator ICT-gebruik door leerkrachten/leerlingen : om te communiceren met leerlingen om zelfstandig leerstof te verwerven... 12
DATAVERZAMELING Doel: 20% vd populatie instellingen (=administratieve eenheden) Gestratificeerde steekproeftrekking Bevraging via drie deelstudies: online! Studie I (80%) Directies Studie 2 (10%) +Leerkrachten van de school Studie 3 (10%) + Leerlingen Een aantal klassen per leerjaar & onderwijsvorm (ASO/BSO/TSO/ KSO) 13
RESULTATEN 14
DATAVERZAMELING: RESPONS MICTIVO 1 MICTIVO 2 Scholen Directie BaO SO BaO SO Leerkrachten Kleuter/Lager SO Leerlingen BaO (5e&6e) SO (1e ->7e) 682 516 1659 2990 492 190 361 155 1282 377 1679 1311 729 723 2585 4887 Totaal 5.165 8.195 512 217 506 217 389/819 1377 2353 2534 15
CONTET: AANWEZIGHEID VAN HARDWARE Basisonderwijs Secundair onderwijs Pc/100 lln ratio 17,4 56,5 Recente (<4j) PC s/100 lln ratio 6,7 33,0 Een relatief groot aantal van computers op scholen is verouderd (1 op 2 in het gewoon BaO en BuSO en 1 op 3 in het gewoon SO en het BuBao). Rekening houdend met de ouderdom van de computers, blijft de pc/ll ratio betrekkelijk laag. Een Europese benchmark van 1 computer per 4 leerlingen wordt gehaald in het SO, maar niet in het BaO (in minder dan 20% van de scholen). In het lager onderwijs zijn er gemiddeld 5,7 digitale borden per school, in het secundair zijn er dit 6,7. Dit is vergelijkbaar met Nederland. Dit is een enorme evolutie op vijf jaar tijd (in BaO van 8% naar 73% van de scholen; in SO van 0% naar 40%). Tablet pc s komen nauwelijks voor in scholen (in 11,5% basisscholen en in 28,1% van de secundaire scholen). Een evolutie zoals met digitale borden is de komende vijf jaar te verwachten. 16
RESULTATEN: MEDIAWIJSHEID Structuur (EFA -> CFA -> Cronbach alpha): obv leerlingen 1 Kennis Vaardigheden: 2 factoren f a c t o r <= Attitude Mediawijsheid Zoekvaardigheden Privacy / hogere orde vaardigheden enkel weerhouden bij leerkrachten 17
RESULTATEN: KENNIS & ATTITUDES Lager onderwijs Leerkrachten Gewoon Buitengewoon Gemiddelde (1: helemaal oneens ->6: helemaal eens) Secundair onderwijs Gewoon Buitengewoon 3,5 3,4 3,6 3,6 Sekse? Leeftijd? Leerjaar? Onderwijsvorm (ASO/BSO/TSO) man > vrouw n.s. man > vrouw n.s. leeftijd van leerkrachten speelt geen rol Score stijgt met leeftijd leerlingen --- n.s. --- BSO > ASO --- 18
RESULTATEN: ZOEKVAARDIGHEDEN Lager onderwijs Leerkrachten Gewoon Buitengewoon Secundair onderwijs Gewoon Buitengewoon Gemiddelde (1: nooit; 2: enkele keren per jaar; ->7: meerdere keren per dag) 2,1 1,9 2,4 1,9 Sekse? man > vrouw n.s. Leeftijd? leeftijd van leerkrachten speelt geen rol Leerjaar? Onderwijsvorm (ASO/BSO/TSO) Score stijgt met leeftijd leerlingen --- TSO > ASO --- --- 19
RESULTATEN: HOGERE ORDE VAARDIGHEDEN Lager onderwijs Secundair onderwijs Leerkrachten Gewoon Buitengewoon Gewoon Buitengewoon Gemiddelde (1: nooit; 2: enkele keren per jaar; ->7: meerdere keren per dag) Sekse? Leeftijd? 2,2 2,0 2,2 2,3 man > vrouw n.s. man > vrouw n.s. leeftijd van leerkrachten speelt geen rol Leerjaar? Score stijgt met leeftijd leerlingen n.s. --- 20 Onderwijsvorm (ASO/BSO/TSO) --- BSO> TSO>ASO ---
RESULTATEN: KENNIS & ATTITUDES Leerlingen Lager onderwijs Secundair onderwijs Gemiddelde (1: helemaal oneens ->6: helemaal eens) 5,0 4,7 Sekse? jongens > meisjes meisjes > jongens Leerjaar? n.s. laagste scores in 2e graad 21
RESULTATEN: ZOEKVAARDIGHEDEN Leerlingen Lager onderwijs Secundair onderwijs Gemiddelde (1: nooit; 2: bijna nooit; 3: soms; 4: vaak; 5: altijd) 2,9 2,7 Sekse? jongens > meisjes n.s. Leerjaar? 5e > 6e (!) 6e > 1,2,3,4 5e > 2,4 22
GEBRUIK VAN SOCIALE MEDIA Hoe vaak gebruikt u sociale media om Niet ingevuld 1 2 3 4 5 6 7 8 leerlingen informake te laten opzoeken. 3.3 61.8 25.7 6.5 1.7 0.7 0.2 0.1 7.8 leerlingen te laten samenwerken met medeleerlingen van de eigen school. leerlingen te laten samenwerken met leerlingen van een andere school. leerlingen binnen school met elkaar te laten chaqen of mailen over een taak of over de leerstof. Leerkracht SO 3.0 75.0 15.4 4.2 1.7 0.5 0.2 0.0 5.5 1.7 92.5 4.1 1.1 0.5 0.5 0.0 0.0 1.8 2.5 82.9 9.8 3.4 1.2 0.2 0.1 0.0 3.2 leerlingen buiten school met elkaar te laten chaqen of mailen over een taak of over de leerstof. 2.6 84.0 9.3 2.7 1.0 0.2 0.2 0.0 2.8 te communiceren met je leerlingen. 1.7 76.7 12.0 5.8 2.8 0.7 0.3 0.0 2.3 leerlingen met een funckebeperking te ondersteunen. 1.2 85.3 8.2 3.1 1.2 0.5 0.4 0.0 1.2 leerlingen zelfstandig nieuwe leerstof te laten verwerven. 1.8 77.6 13.7 4.3 1.5 0.8 0.3 0.1 2.5 leerlingen oefeningen te laten maken. 1.7 78.0 11.8 5.1 2.1 0.8 0.5 0.0 1.6 leerlingen toetsen te laten maken. 1.4 89.6 6.1 1.9 0.7 0.1 0.2 0.0 1.2 de leerprestakes van je leerlingen op te volgen. 1.8 81.0 6.7 5.2 3.1 1.2 0.8 0.1 1.8 1 = Nooit, 2 = Enkele keren per jaar, 3 = Eén of meerdere keren per maand, 4 = Wekelijks, 5 = Meerdere keren per week, 6 = Dagelijks, 7 = Meerdere keren per dag, 8 = In het kader van project 23
GEBRUIK VAN SOCIALE MEDIA Zeer beperkt bij leerkrachten; meer dan 50% nooit (BaO en SO) Enkel itemanalyse mogelijk, geen schaalvorming 24
GEBRUIK VAN SOCIALE MEDIA Leerlingen Lager onderwijs Secundair onderwijs Gemiddelde (1: nooit -> 7: meerdere keren per dag) 1,9 2,7 Sekse? Leerjaar? n.s. 6e > 5e meisjes > jongens (!) 6e > 1e-3e, 5e 5e > 1e 4e >1e & 2e 25
MEDIAGEBRUIK: TOP5 PASSIEF BaO SO ACTIEF BaO SO Dia s, foto s bekijken 94.0% 82.3% Foto maken 66.5% 35.9% Krant lezen 88.0% 73.0% Artikel schrijven voor een krant 57.8% 26.3% Film bekijken 86.3% 75.8% Foto bewerken 32.3% 26,3% Documentaire bekijken 81.5% 69.4% Video maken 22.2% 17.8% Tijdschrift lezen 78.8% 74.5% Blog schrijven 19.7% (7.6%) Lezersbrief schrijven (13.0%) 11.8% 26
REDENEN MEDIAGEBRUIK Krant Tijdschrift Documentaire Film Brief Radio Tv-journaal Blog Dia s of foto s Games Animatiefilm Reclame Videoclips Soaps Twitter BaO motivatie lln motivatie lln motivatie lln motivatie lln motivatie lln motivatie lln motivatie lln motivatie lln motivatie lln motivatie lln SO motivatie lln motivatie lln motivatie lln motivatie lln 27
CONCLUSIE Er is nog werk aan de winkel Leerkrachten in Vlaanderen maken vooral gebruik van traditionele media Hardware & Nascholing nodig Uitdaging lerarenopleiding Anecdote Facebook 28
Bram.Pynoo@thomasmore.be www.mictivo.be 29