FUNdamenten voor een florerende jeugdopleiding (deel 2) Doelgroep: TECHNISCH MANAGEMENT is bedoeld voor iedereen die als opleider, trainer en/of coach actief is in de hockeysport binnen tophockey, breedtehockey, Jongste Jeugd en/of technisch management. In iedere artikelenreeks worden visies gedeeld, kanttekeningen geplaatst, nieuwe ontwikkelingen gemeld en wetenschappelijke onderbouwing aangeboden. is een uitgave van de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB), is onafhankelijk en wil alle kennis die beschikbaar is op het gebied van opleiden en coachen met liefhebbers delen. www.knhb.nl De KNHB Academie biedt hockeyverenigingen ondersteuning bij het ontwikkelen van het technisch beleid en technisch kader. Daarbij richt de KNHB Academie zich op drie pijlers: deskundigheidsbevordering, verenigingsadvies technisch beleid en opleidingen. Meer informatie over de KNHB Academie is te vinden op www.knhb.nl.
FUNdamenten voor een florerende jeugdopleiding Nog maar 15 jaar geleden was het uitzonderlijk als iemand de toenmalige B-cursus (nu HT4-opleiding) volgde om zich meer te bekwamen in het jeugdhockey. Daar werd zelfs gekscherend over gedaan. Want als je de hoogste opleiding van de hockeybond volgde, dan moest je toch minstens een eerste team uit de overgangsklasse trainen. Jeugd begeleiden werd niet als serieus of sexy gezien. Inmiddels is de publieke opinie veranderd en komt er steeds meer aandacht voor de jeugd. In dit artikel richten we ons voornamelijk op de faciliteiten en randvoorwaarden voor een goede jeugdopleiding. door Lutger Brenninkmeijer Wie is Lutger Brenninkmeijer? Lutger Brenninkmeijer is rond de eeuwwisseling actief geweest binnen Hockeyclub Amsterdam en heeft daar aan de basis gestaan voor het revitaliseringtraject van de club: een nieuwe accommodatie en een florerende jeugdopleiding. Nu begeleidt hij vanuit de KNHB Academie verenigingen bij het optimaliseren van hun opleiding door middel van visieen strategietrajecten. Zo heeft hij onder andere Fletiomare jarenlang bijgestaan. De vereniging uit Vleuten/De Meern groeide in tien jaar uit van tachtig leden tot een van de meest florerende hockeyverenigingen met maar liefst 1700 leden. Succes bouw je op door een goede basis te creëren. Ook al stoppen clubs daar steeds meer energie in, er valt nog best wat te winnen! We geven in twee artikelen vooral praktische handreikingen om te voorkomen dat de bestuurders of technische commissies steeds weer het wiel moeten uitvinden. Deel 1 over dit onderwerp (met stap 1 en stap 2) is gepubliceerd in -uitgave maart 2013. In dit deel gaan we met stap 3 nader in op het uitdragen van het clubbeleid. Stap 3: Uitdragen van beleid (cultuur) Het beleid is gemaakt, de faciliteiten zijn gecreëerd. Maar dan zijn we er nog niet. Nu komt misschien wel het lastigste onderdeel. Belangrijk wordt dat de leden en ouders het beleid van de club gaan herkennen, onderkennen en er naar handelen. Als organisatie moet je hierin veel energie steken. Een regel publiceren is gemakkelijk, maar deze ook echt uitvoeren als er een probleem is, is veel lastiger. Iedereen kan roepen dat ze kampioen willen worden, maar zijn ze ook bereid de inspanning ervoor te getroosten die noodzakelijk is? Over het eerste is veelal geen discussie, over het tweede des te meer. We noemen dit de cultuur binnen de club. In hoeverre accepteren de leden en ouders de visie met de daarbij horende consequenties? En handelen ze er ook naar? We geven enkele katalysatoren die dit proces vergemakkelijken: De basis is enthousiasme in het omgaan met kinderen. 2
Geef goede, duidelijke informatie aan de ouders hoe de visie is, wat er van hen verwacht wordt en wat zij van de club kunnen verwachten. Betrek ze in het proces zodat ze niet dwars gaan liggen, maar juist enthousiast worden om het verhaal te ondersteunen en eventueel vrijwilliger in de organisatie te worden. Enthousiasme is het allerbelangrijkste. Straal dat uit! Zorg voor ouderavonden. Leg uit wat je als club aan het doen bent, wat de spelregels zijn, waar ouders aan kunnen bijdragen, wat ouders kunnen doen als ze vragen hebben, etc. Zorg voor een dialoog! Realiseer bindende activiteiten. Bijvoorbeeld sociale programma s, interne toernooien, ouder-kind wedstrijden, Sinterklaas, spelletjesavond etc. Een Inspireer de kinderen tot het vinden van oplossingen. hockeyclub is meer dan hockey alleen. Enthousiasme is het allerbelangrijkste. Straal dat uit! Er is een verschil tussen gelijk hebben en gelijk krijgen. Stel de leden centraal, niet de organisatie of de club (bottum up denken). Hoe meer enthousiasme, hoe meer medewerking, hoe gemakkelijker tegenslagen of minder leuke zaken geaccepteerd worden. Overige beleidsaspecten uitdragen Zorg voor een trainersteam, maak dit zichtbaar binnen de club door hen aandacht te geven op de site of in kleding, etc. Je bent geen trainer van een team of voor jouw eigen C.V., maar je bent een trainer van de club. Waardeer de trainers (bedankje, vergoeding, schouderklopje) en geef ze vooral het gevoel dat ze er niet alleen voor staan. De trainers zijn de vooruitgeschoven posten van de club. Vaak bereik je meer als zij zaken met plezier uitvoeren en dit uitstralen dan met het stellen van regels. Creëer helderheid in de afspraken en kom deze goed na. Kinderen willen weten waar ze aan toe zijn. Ze vinden het helemaal niet erg om nee te horen, als het maar op een positieve manier gaat! Beloon goed gedrag. Wees transparant: Doe wat je zegt en zeg wat je doet Vaak horen we langs de lijn de coach roepen: Jantje, dat doe je fout. Vaak weet de speler in kwestie ook wel dat hij een fout maakt. Deze opmerking voegt niets toe en veroorzaakt hoogstens frustraties en een verkeerde sfeer. Handel daarom vanuit mogelijkheden en niet vanuit beperkingen. Kritiek hebben is erg eenvoudig. Een oplossing vinden is veel moeilijker. Straal enthousiasme en plezier uit. Als de leidinggevenden al geen lol hebben, hoe kunnen de spelers dat dan krijgen? Probeer altijd de positieve zaken te benoemen. Zie deze niet als een vanzelfsprekendheid. Wees trots op wat je met elkaar bereikt (hebt). Natuurlijk kunnen we van onze fouten leren. Wordt daarom niet boos als iemand iets verkeerd doet (en dat is niet altijd even gemakkelijk, want ook wij hebben emoties). Probeer diegene te helpen bij het zoeken naar oplossingen in plaats van te gaan balen dat het niet lukte. Dus: Jantje, als je daar pusht in plaats van te slaan, dan zal de tegenstander de bal niet voor je neus wegtikken en er mee vandoor gaan. Kinderen leren heel veel van naar wedstrijden kijken. Visualisatie werkt veel sterker dan luisteren. Het is heel leuk als oudere jeugd of spelers uit de eerste teams optreden als trainer en dat de kinderen op hun beurt bij hen gaan kijken. Naast het inhoudelijke aspect vergroot dit ook de clubbinding. Wat ook goed werkt is het instellen van de Mini van de 3
week, waarbij wekelijks een jongen en/of meisje meegaat met het eerste team. geef aan wat de rol van een coach is. Hij kan een speler maken en breken. Zorg daarom dat hij handelt in de geest van het clubbeleid: - Instructies met de juiste termen. - Verlengen van de trainingen naar de wedstrijden door terug te komen op de oefeningen. - Overleggen met de trainer. - Kinderen aanspreken op hun niveau en in hun belevingswereld. Tenslotte: Weet de coach wat zijn rol binnen het team is? In de Jongste Jeugd zijn veel ouders actief. Belangrijk is dat de oudercoach goed weet wat zijn positie is. Je bent Deze trainer maakt de speler. als ouder geen vriendje van de kinderen zoals je thuis veelal opereert. Maar je staat boven de groep. Een coach kan een speler maken en breken Hoe meet je het succes? Hoe toets ik nu binnen de club of deze aanbevelingen ook werken? Meten is weten, wordt vaak geroepen. Maar is alles wel goed te meten? Niet altijd, want gevoel speelt hier ook een grote rol. Veel cruciale onderdelen zijn moeilijk in cijfers uit te drukken. Dat maakt het ook zo lastig om echt aan te tonen wat wel en wat niet werkt. Daarnaast gaat opleiden (proces) boven het winnen (resultaat). Waarbij overigens niet gezegd wordt dat winnen niet belangrijk is. Leer kinderen omgaan met winst en verlies. Wedstrijdresultaten zeggen niet veel. Deze zijn ondergeschikt aan de ontwikkelingscurve. Het gaat er om dat de kinderen plezier hebben, elke dag naar de club willen en op school met trots over hun sport spreken (bijvoorbeeld bij een spreekbeurt). Hoe meten we dan? Kijk vooral naar prestatie- en ontwikkeling-gerelateerde zaken: Komen de kinderen met plezier van het veld? Is er een leercurve (bijv. door aan het einde van elke periode dan wel seizoen een test- circuit te organiseren en te controleren of de aangereikte stof goed wordt uitgevoerd)? Nemen ze vriendjes en vriendinnetjes mee? Hoe reageren de ouders op de aanpak? Zien we de oefenstof van de trainingen terug in de wedstrijden? Wordt er tijdens de wedstrijd gecoacht wat er die week is aangeleerd? Is er een wij -gevoel? Voert het kader het beleid eensgezind uit? Vinden kinderen het leuk om zelf ook training te gaan geven? Zit er een teamgeest in de groepen? Is er bereidheid elkaar te helpen? FUN verhoogt het leervermogen Resultaatgerichte aspecten Er is een aantal resultaatgerichte aspecten te benoemen en te beoordelen: Is de opkomst op trainingen minimaal 90%? Is er hooguit een afzegging per team per maand voor de wedstrijden? Is er een minimaal uitvalpercentage (denk aan 5 tot 10%) van D- naar C-categorie? Komen de trainers en coaches naar de bijeenkomsten die de club organiseert (bijv. minimaal 70% aanwezig van het totaal aantal trainer/coaches aanwezig)? gaan de teams in de loop der jaren op een hoger niveau spelen? Waar het vooral om gaat is kijken hoe de kinderen zich ontwikkelen. Als het lukt om met hen de leerdoelen te halen, dan neemt het enthousiasme op de club toe. Dan leeft de club meer dan daarvoor en lukt het om vacatures in te vullen. Dan heeft ieder team een coach en zijn er voor elk team competente trainers. De club komt in beweging en 4
mensen vinden het leuk om daar hun schouders onder te zetten. Ze spreken elkaar aan en zeggen Zo doen we het hier. Dan ben je op de goede weg! Met regels maken ben je er nog niet! Beleid is noodzaak, maar de uitvoering bepaalt de mate van succes! Het maken van regels en het opstellen van een plan is een voorwaarde. Daarna begint het pas echt. Het komt er dan op aan dat binnen de club conform de uitgangspunten gehandeld wordt. Zie de wijze van uitvoering als Haarlemmerolie (de communicatie, de invulling, de uitvoering, de verbindende elementen). Creëer een sfeer van Hier wil ik bij zijn, Hier is het zo leuk en Zo doen we het hier. Dat betekent vaak dat helderheid van beleid en consistentie van uitvoering cruciaal zijn. Als mensen weten waar ze aan toe zijn, dan voelen ze zich prettig en veilig. Kijk maar naar jezelf: de Als leiding een open en positieve houding uitstralen. mooiste tijden waren toch de schoolreisjes of kampen waar de leiding strikt was, maar ook open en positief! Maak het handelen zichtbaar en tastbaar Vaak wordt wel opgeschreven wat de plannen zijn, maar wordt er niet naar gehandeld. Een fout is niet slecht, maar een leerzame ervaring Ontwikkeling is belangrijker dan resultaat. Zo ervaren veel leden dat. Maak je handelen inzichtelijk. Laat de leden en ouders zien waar je mee bezig bent. Dat vergroot het begrip en het draagvlak. Simpele trucs die voor iedereen zichtbaar zijn kunnen daarbij helpen: Publiceer op de website het algemeen beleidsplan en de deelplannen, waaronder het plan voor de Jongste Jeugd. Zo maak je het beleid transparant en hebben de leden en ouders niet het gevoel dat er over hun hoofden beslist wordt. Plaats de ouders niet op afstand, maar betrek ze actief bij de groep. Maak ze mede verantwoordelijk voor het succes. Ouders zijn niet lastig als je ze het gevoel geeft dat ze er bij horen. Dat wil nog niet zeggen dat ze voor het team of hun kind beslissingen gaan nemen. 5
Zet op papier wat je van de spelers, begeleiding en ouders verwacht! Verplicht de begeleiding om aan het begin van elk seizoen aan de ouders uit te leggen wat de afspraken met het team zijn, wat ze met de groep van plan zijn te bereiken en wat er van de ouders wordt verwacht (hun rol en hoe zij hierin kunnen participeren). Organiseer per periode een trainersinstructiebijeenkomst waarin de accenten voor de betrokken periode aandacht krijgen. Ga met de trainers het veld op en leg de oefeningen kort uit. Het helpt echt door de trainers zelf de oefeningen te laten doen. Dan voelen ze waar ze op moeten letten en kunnen ze het ervaren. Extra nuttig als de trainer zelf geen hockeyachtergrond heeft. Begeleiding van het technisch kader gaat verder dan het uitreiken van een plan, het voorzien van oefenmateriaal en het bepalen van de teamformatie. En, heb je gewonnen? Ik betrap me er zelf ook wel eens op als ik op de club kinderen spreek die net terug komen van een wedstrijd. Dan is de eerste vraag al snel: En, heb je gewonnen? Met deze vraag geef je eigenlijk aan dat het winnen van een wedstrijd heel belangrijk is. Terwijl we net hebben betoogd dat het opleiden belangrijker is dan het resultaat. Je creëert meer veiligheid door het stellen van minder confronterende vragen. Dan wordt een verlies niet meteen als verkeerd gezien. We kennen immers deze open deur: Van Ondersteun de trainers en coaches ook op het veld. Begeleid ze individueel. Neem bijvoorbeeld na een wedstrijd een coach apart en evalueer met hem de wedstrijd. een verloren wedstrijd kun je veel leren! Een betere vraag is: Hoe was de wedstrijd? of Hoe hebben jullie gespeeld?. Houd dit een tijdje vol. Dan merk je dat de kinderen bijvoorbeeld zeggen: We hebben weliswaar verloren, maar wel heel goed gespeeld. En de oefeningen van de training lukten al heel aardig! Op deze wijze leren de kinderen naar zichzelf te kijken en niet meteen de oorzaak extern te zoeken. Door meer prestatiegericht te handelen en te praten, kijken de spelers vanzelf meer naar hun eigen prestaties en is een fout niet slecht, maar een leerzame ervaring! Conclusie Diverse sportwetenschappers (waaronder Jacques van Rossum) en ervaren deskundigen (zoals honkbalcoryfee Charles Urbanus) hebben geconstateerd dat er een Samen intens genieten van de sport. 6
Zorg voor een veilige sportomgeving waar leden van hun fouten kunnen leren! aantal kritische leeftijdsfasen bij een jeugdsporter is. Elke fase heeft zijn eigen kenmerken. Om het rendement van opleiden te kunnen maximaliseren is het van belang om stapsgewijs het opleidingstraject aan te bieden en per fase rekening te houden met de typische kenmerken van de sporter in die fase. Ontwikkel een goed stappenplan dat voor iedere betrokkene helder en toepasbaar is. Daarnaast is het, vooral in de Jongste Jeugd, van groot belang er goed op te letten dat resultaatgericht denken niet de boventoon gaat voeren. Realiseer je dat kinderen in eerste instantie naar de club komen omdat ze plezier in de sport hebben en zin hebben om te spelen en te leren. Een gewonnen wedstrijd draagt bij aan het plezier, maar is niet alles bepalend. Kinderen komen naar de club omdat ze plezier in de sport hebben en zin hebben om te spelen Zorg voor een veilig sportklimaat, waar leden, maar ook het kader, fouten kunnen maken, de gelegenheid krijgen hier van te leren en kunnen vertrouwen op anderen die hen verder willen helpen. Hoe hoger de FUN-factor, hoe beter de ontwikkeling waaruit zowel de sporter als de club op de lange termijn veel meer voordeel haalt! Bronnen en literatuurverwijzing www.canadiansportforlife.ca www.knhb.nl: Artikel Tips en trucs voor de Technisch Coördinator (, uitgave januari 2011). www.knhb.nl: Artikel Technisch kader verdient een bedrijfsmatige aanpak (, uitgave december 2011). www.knhb.nl: Artikel Mentaal stappenplan voor de jeugd (, uitgave juli 2013). van Rossum, J.H.A. Rapport Volhouden of afhaken. Dijkshoorn, N. Artikel Vijf dagen per week in een busje. is een uitgave van de KNHB. 2013 KNHB, Nieuwegein. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door printouts, kopieën, of op welke andere manier dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Per kwartaal verschijnen 6 artikelen van. is verkrijgbaar via de webshop van de KNHB. Kosten per artikel bedragen 2,00 (excl. eenmalige transactiekosten à 0,85). Voor 35,00 kunt u een jaarabonnement aanschaffen. Hiervoor ontvangt u 24 artikelen van automatisch in uw mailbox. Redactieraad: Carel van der Staak, Lutger Brenninkmeijer, Wim Kemps, Afke van de Wouw Coördinatie en teksten: KNHB Vormgeving: HEFT. Amsterdam Fotografie: KNHB / Koen Suyk, Jimmy Wesel, Kay in t Veen Contact: academie@knhb.nl Deze tekst is vanuit praktisch oogpunt geschreven in de mannelijke vorm. Overal waar de term spelers staat vermeld, doelen we eveneens op speelsters. Dit geldt tevens voor andere gebruikte mannelijke vormen.