Visie muziekonderwijs en beeldende vorming Terneuzen
INHOUDSOPGAVE 1.0 INLEIDING... 3 2.0 UITGANGSPUNTEN ONDERZOEK EN DEFINITIE MUZIKALE EN BEELDENDE VORMING... 3 2.1 UITGANGSPUNTEN... 3 2.2 DEFINITIE MUZIKALE EN BEELDENDE VORMING... 3 3.0 PLAN VAN AANPAK EN ANALYSE... 4 4.0 VISIE EN CRITERIA MUZIEKONDERWIJS EN BEELDENDE VORMING.. 4 4.1 INFORMATIEBRONNEN... 4 4.2 VISIE MUZIEKONDERWIJS EN BEELDENDE VORMING GEMEENTE TERNEUZEN... 6 4.3 CRITERIA... 6 4.3.1 Kwalitatieve criteria... 7 4.3.2 Personele criteria... 7 4.3.3 Financiële criteria... 7 2
1.0 Inleiding Op 5 oktober 2006 heeft de gemeenteraad van Terneuzen de notitie bestuursopdracht organisatie muziekonderwijs en beeldende vorming vastgesteld. Met de vaststelling van deze notitie is opdracht gegeven te onderzoeken op welke manier het muziekonderwijs en de beeldende vorming in de gemeente Terneuzen het beste kan worden georganiseerd. Om een goed afgewogen advies over de organisatie van het muziekonderwijs en de beeldende vorming te kunnen formuleren dient de gemeente Terneuzen zich allereerst af te vragen wat zij met de muzikale en beeldende vorming wenst te bereiken. Hiertoe is in onderliggende notitie de visie van de gemeente Terneuzen op de muzikale en beeldende vorming opgesteld. Daarnaast worden de uitgangspunten en criteria op basis waarvan het verdere onderzoek wordt ingericht behandeld. 2.0 Uitgangspunten onderzoek en definitie muzikale en beeldende vorming 2.1 Uitgangspunten Voor het onderzoek muzikale en beeldende vorming gelden onderstaande uitgangspunten: De centrale vraag van dit onderzoek richt zich op het muzikale en beeldende vormingsonderwijs. Omdat de vraag specifiek betrekking heeft op onderwijs, heeft de projectgroep er voor gekozen in dit onderzoek het muziekonderwijs en de educatie op het terrein van beeldende vorming centraal te stellen. De kunstuitleen en de werkgroep exposities worden dus niet getoetst op de geformuleerde criteria. Hiermee samenhangend wordt onder Toonbeeld in deze notitie het onderdeel van het cluster Kunst en cultuur verstaan dat zich direct richt op het onderwijs van muzikale en beeldende vorming. In dit onderzoek worden de medewerkers van de kunstuitleen en de werkgroep exposities dan ook niet meegerekend als personeel van Toonbeeld. Het onderzoek beperkt zich tot de informatie die nodig is om een keuze te maken tussen de verschillende scenario s. Bij de invulling van de scenario s wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van actuele, bestaande informatie. Uiteraard kan de muzikale en beeldende vorming op meer manieren en door andere organisaties worden aangeboden, maar deze worden niet in het onderzoek belicht. 2.2 Definitie muzikale en beeldende vorming Onder muzikale en beeldende vorming verstaan we in dit onderzoek: Oriëntatie, vorming en scholing op het terrein van muziek en beeldende vorming waaraan actief door eenieder kan worden deelgenomen. 3
3.0 Plan van aanpak en analyse Om een goede keuze te kunnen maken uit de 5 scenario s zoals omschreven in de notitie bestuursopdracht organisatie muziekonderwijs en beeldende vorming dient de gemeente Terneuzen allereerst een duidelijke visie ten aanzien van het muziekonderwijs en de beeldende vorming te formuleren. De visie moet een duidelijk beeld geven van wat de gemeente Terneuzen met het muziekonderwijs en de beeldende vorming wil bereiken. Om de scenario s te kunnen toetsen aan de visie dient de visie vervolgens geoperationaliseerd te worden in toetsingscriteria. De toetsingscriteria bevatten zowel kwalitatieve, personele, financiële en mogelijk ook andere aspecten. De criteria worden meetbaar gemaakt door ze op te splitsen in een aantal vragen die per scenario beantwoord moeten worden. Bij de meting wordt gebruikt gemaakt van kwalitatieve en waar mogelijk ook kwantitatieve data. Middels de meting van de criteria worden de positieve en negatieve aspecten van ieder scenario in kaart gebracht en getoetst op de visie. Daarnaast worden per scenario kansen en bedreigingen in kaart gebracht die een positieve, danwel negatieve invloed hebben op het functioneren van de organisatie en het bereiken van de gestelde visie. Het kan hier gaan om politieke invloeden, invloeden vanuit organisaties waar mee wordt samengewerkt, de invloeden van concurrerende organisaties etc. De positieve en negatieve aspecten, kansen en bedreigingen van ieder scenario vormen de basis voor een vergelijkende analyse waarin de scenario s getoetst worden op de visie en ten opzichte van elkaar afgewogen worden. Het gekozen scenario kan verschillende gevolgen hebben voor Toonbeeld en de Zeeuwse Muziekschool, bijvoorbeeld op personeel en financieel vlak. De belangrijkste gevolgen dienen, als onderdeel van het advies, in kaart gebracht en afgewogen te worden. Indien nodig worden hier ook randvoorwaarden en uitgangspunten aan verbonden. Ook zullen daar waar nodig de verschillende gevolgen van de scenario s voor de lange termijn in kaart worden gebracht. 4.0 Visie en criteria muziekonderwijs en beeldende vorming 4.1 Informatiebronnen Bij de formulering van de visie en criteria is gebruikt gemaakt van verschillende informatiebronnen: de huidige en toekomstige doelstellingen en visies van Toonbeeld en de Zeeuwse Muziekschool op basis van beleidsplannen en andere documenten; gesprekken met het cluster kunst en cultuur en de Zeeuwse Muziekschool; Uitgangspunten van het gemeentelijk beleid, zoals het cultuurbeleid (Cultuurnota 2006 2009). Brainstormsessies en een workshop binnen de projectgroep. Beleidsdocumenten van de landelijke en provinciale overheid, de Kunstconnectie etc. De belangrijkste uitkomsten worden hieronder besproken. 4
Landelijk en provinciaal beleid Van landelijk en provinciaal overheidsbeleid op het gebied van kunsteducatie of muzikale en beeldende vorming is nauwelijks sprake. De lokale centra voor muzikale en beeldende vorming worden grotendeels door de gemeenten gesubsidieerd. De rijksoverheid laat daarmee de inhoudelijke toetsing van de dienstverlening van deze centra en de daarbij behorende subsidiëring over aan de gemeenten. Concrete doelstellingen met betrekking tot het functioneren van de centra voor kunsteducatie zijn daarom ook niet in het rijksbeleid terug te vinden. Hoewel de provincie Zeeland in haar cultuurbeleid kunsteducatie als belangrijk speerpunt heeft opgenomen geld ook hier dat er geen concrete doelstellingen zijn geformuleerd. Gemeenten zijn dus volledig autonoom in het bepalen van hun beleid ten aanzien van centra voor kunsteducatie. Belangrijke aandachtspunten in het beleid van het rijk en de provincie zijn echter wel geformuleerd. Er wordt gestreefd naar diversiteit in het aanbod, aandacht voor de doelgroep jeugd en (interdisciplinaire) samenwerking tussen organisaties. De Kunstconnectie De Kunstconnectie is de branchevereniging voor instellingen die zich bezighouden met kunsteducatie en participatie. Doel van De Kunstconnectie is het bevorderen van het effectief en maatschappelijk functioneren van decentrale organisaties voor kunsteducatie en de bevordering van kunstparticipatie. Daartoe verschaft De Kunstconnectie de aangesloten instellingen inzicht in (de noodzakelijkheid) van nieuwe ontwikkelingen en hoe ze daar mee om kunnen gaan. Uit het beleidsplan 2006 2008 van De Kunstconnectie komen 4 belangrijke ontwikkelthema s naar voren die de komende jaren in hoge mate de agenda van de sector bepalen: Netwerkvorming tussen onderwijs en amateurkunst en andere culturele voorzieningen (inclusief cultureel erfgoed en netwerken met een multicultureel karakter) en het leggen van verbindingen om zodoende doorgaande leerlijnen en duurzame participatie mogelijk maken. Het vraaggestuurd leveren van kunsteducatie- en participatiebevorderende activiteiten aan het onderwijs en binnen het eigen buitenschoolse aanbod, waarbij de behoefte van de deelnemer centraal staat. Versterking van het management en cultureel ondernemerschap als voorwaarden voor professionalisering en voortdurende ontwikkeling. Onder andere op de thema s kwaliteitszorg & certificering, schaalvergroting en samenwerking met het particulier circuit. Werken aan nieuwe competenties van de instellingen en hun medewerkers. Uitgangspunten gemeentelijk beleid Ten aanzien van het huidige beleid van de gemeente Terneuzen op het gebied van de muzikale en beeldende vorming is in de perspectievennota 2006 2009 het volgende geformuleerd: Als niet wordt aangesloten bij de ZMS wordt de bestuursstructuur voor muzikale en kunstzinnige vorming omgevormd tot een organisatie met de gehele gemeente Terneuzen als haar werkgebied. In dat geval wordt onderzocht welke bestuursvorm (afzonderlijke stichting of handhaving binnen de eigen organisatie van de gemeente) de voorkeur geniet. De uitvoering van activiteiten op decentraal niveau moet behouden blijven en kan wellicht worden uitgebreid. 5
Daarnaast heeft de gemeente Terneuzen in de cultuurnota 2006 2009 een aantal beleidsvoornemens en uitgangspunten opgenomen ten aanzien van de muzikale en beeldende vorming: de ontwikkeling van popmuziek binnen het educatieveld om zo jongeren meer tot cultuurdeelname te bewegen wordt als belangrijk aandachtspunt gezien; het realiseren van een volwaardig aanbod op het terrein van de kunsten zoals muzikale, beeldende, dramatische, literaire, audiovisuele- en dansante vorming; het aanbod in de kernen blijft behouden en wordt zo mogelijk verstevigd door samenwerking met andere instellingen te bevorderen; een betaalbaar cursusaanbod blijft behouden voor kinderen en jongeren tot en met 20 jaar; een betaalbaar cursusaanbod blijft tevens voor volwassenen behouden, met doorgroeikansen naar open atelier en ensembles; de exploitatie van het gebouw van Toonbeeld als het centrum voor kunsteducatie blijft behouden en wordt geoptimaliseerd. 4.2 Visie muziekonderwijs en beeldende vorming gemeente Terneuzen Op basis van bovenstaande gegevens en de uitgangspunten van het gemeentelijk cultuurbeleid uit paragraaf 4.1 komen we tot de onderstaande visie op het muziekonderwijs en de beeldende vorming in de gemeente Terneuzen: De muzikale en beeldende vorming binnen de gemeente Terneuzen draagt bij aan de persoonlijke en creatieve ontwikkeling van haar inwoners en zorgt voor een grotere cultuurparticipatie. Daarmee streeft de gemeente Terneuzen een kwalitatief goed, volwaardig, bereikbaar en toegankelijk aanbod van muzikale en beeldende vorming na voor alle inwoners van de gemeente Terneuzen. Het muziekonderwijs en de beeldende vorming dienen daarbij zoveel mogelijk aan te sluiten bij de wensen van de klant en in te springen op actuele ontwikkelingen in de sector. Van belang hierin is de ontwikkeling van een breed aanbod, een doorlopende leerlijn en een flexibele organisatie die effectief kan inspelen op lokale ontwikkelingen en persoonlijke voorkeuren. Daarnaast kan het muziekonderwijs en de beeldende vorming waar dat zinvol blijkt een rol spelen in vraagstukken op het gebied van andere beleidsterreinen, zoals zorg, integratie en welzijn. 4.3 Criteria De in paragraaf 4.2 vermelde visie kan opgesplitst worden in een aantal kwalitatieve criteria. Deze kwalitatieve criteria zijn weergegeven in paragraaf 4.3.1. Naast de kwalitatieve criteria dienen tevens de personele- en financiële gevolgen van de onderscheiden scenario s in kaart gebracht te worden. De personele en financiële gevolgen van een scenario dienen niet alleen op zichzelf als toetsingscriteria. Deze criteria kunnen ook van invloed zijn op het bereiken van de kwalitatieve criteria. De personele en kwalitatieve criteria worden besproken in respectievelijk paragraaf 4.3.2. en 4.3.3. 6
4.3.1 Kwalitatieve criteria Op basis van de visie komen we tot onderstaande kwalitatieve criteria: 1. Bereikbaarheid en toegankelijkheid: het kunstonderwijs in de gemeente Terneuzen dient bereikbaar en toegankelijk te zijn voor alle inwoners van de gemeente Terneuzen. Aspecten als locatie, tijdstip, prijs, doelgroepen- en communicatiebeleid zijn hierbij van belang. 2. Aanbod: met het oog op keuzevrijheid dient er een actueel en breed pakket aan opleidingen en educatievormen gerealiseerd te worden, waarbij een vraaggerichte benadering wordt nagestreefd. De flexibiliteit van de organisatie speelt hierin een belangrijke rol. 3. Persoonlijke ontwikkeling: de muzikale en beeldende vorming in de gemeente Terneuzen moet op een dusdanige wijze zijn ingericht dat het bijdraagt aan de persoonlijke ontwikkeling van haar inwoners. Een doorlopende leerlijn met binnen- en buitenschoolse activiteiten, actief en receptief aanbod en aansluiting met professionele vervolgopleidingen zoals het conservatorium zijn hierbij van belang. Wat betreft het niveau van het muziekonderwijs wordt uitgegaan van de landelijke ABCDsystematiek en de graad van uitmuntendheid. Voor de beeldende vorming wordt momenteel getracht een soortgelijke systematiek te realiseren. 4. Maatschappelijke inbedding: een organisatie voor muzikale en beeldende vorming is geen op zichzelf staand instituut, maar moet vorm kunnen geven aan de samenwerking tussen onderwijs, amateurkunst, welzijn en professionele kunstinstellingen en kan waar zinvol een rol spelen in bredere maatschappelijke vraagstukken op het gebied van bijvoorbeeld zorg, integratie en welzijn. Bij de meting van de kwalitatieve criteria wordt aangenomen dat de kwaliteit van de docenten en middelen bij beide organisaties van een voldoende niveau is. 4.3.2 Personele criteria In het algemeen geldt dat de negatieve gevolgen van een bepaald scenario voor de personeelsleden zo beperkt mogelijk moeten zijn. De personele gevolgen van de verschillende scenario s worden onderzocht met behulp van pakketvergelijkingen tussen de verschillende scenario s op het gebied van: bezoldiging; afvloeiings- en garantieregeling; werktijden- en verlofregeling; onkostenregelingen; ziektekosten; overige arbeidsvoorwaarden. Bij de uitwerking van de personele gevolgen is het algemeen geldend sociaal statuut voor een reorganisatie van toepassing. 4.3.3 Financiële criteria In het algemeen geldt dat de financiële gevolgen van een bepaald scenario zo laag mogelijk gehouden moeten worden. Om de financiële gevolgen in kaart te brengen wordt gebruik gemaakt van de meest recente begrotings- en jaarrekeningcijfers. 7