Projectplan Een toleranter Friesland! Destimatiseringscampagne is nodig: niemand is zijn stoornis! September 2014 Inleiding Destigmatisering, het wegnemen van vooroordelen over mensen met psychische problematiek, is een onderwerp dat belangrijker wordt. De reden daarvoor is dat mensen met psychiatrische problematiek (ook als ze vrij ernstig zijn) steeds vaker een plek krijgen midden in de maatschappij. Een positieve ontwikkeling, omdat uit onderzoek blijkt dat meedoen in de samenleving een positief beloop van de klachten stimuleert. Onze cliënten wonen zelfstandig in de wijk met hulp op afstand en we helpen ze met het bemachtigen van een baan en opleidingstrajecten. Ook sociale participatie wordt gestimuleerd. In plaats van sociale contacten bij inloophuizen of werk en dagbesteding, gaan cliënten naar sport- en muziekverenigingen en bouwen zelf een netwerk op buiten de ggz-instelling. De cliënten kunnen dat, maar de maatschappij is er nog niet altijd klaar voor. In 2012 maakte de GGZ-sector afspraken met de overheid in het Bestuurlijk Akkoord. Hierin zijn afspraken gemaakt over het verminderen van stigma s. De overheid geeft aan dat ze van zorginstellingen verwacht dat ze zich de komende jaren inspannen om de vooroordelen over mensen met psychische problemen te verminderen. Binnen GGZ Nederland staat het thema destigmatisering hoog op de agenda. Paul van Rooij, directeur van GGZ Nederland, zegt over dit thema het volgende; destigmatisering staat al in de eerste paragraaf van het Bestuurlijk Akkoord genoemd, vanuit de overtuiging dat alles wat verder in dat document staat, anders verloren moeite is. GGZ Friesland vindt destigmatisering daarom enorm belangrijk. Zonder het wegnemen van vooroordelen, krijgen onze cliënten nooit de kans die ze verdienen. Daarom is binnen GGZ Friesland in het meerjarenbeleidsplan In Balans en de Kaderbrief geschreven dat we actief een destigmatiseringsprogramma oprichten. Er is een projectgroep opgericht met leden van de cliëntenraad en familieraad, medewerkers, ervaringsdeskundigen en medewerkers van de afdeling Communicatie om vooroordelen tegen te gaan. De eerste stappen zijn gezet, maar we zijn er nog lang niet. Aanleiding: waarom is dit belangrijk? Onvoorspelbaar, onbekwaam en onaantrekkelijk! Dat zijn de meest voorkomende en hardnekkigste vooroordelen over mensen met een psychiatrische aandoening. Leren leven met schizofrenie, manische depressie of andere psychische problematiek is al moeilijk genoeg. Maar behalve dat, moeten cliënten zich ook nog eens wapenen tegen de vooroordelen en discriminatie van medeburgers. Stigmatisering en discriminatie zijn een dagelijkse last voor mensen met psychische beperkingen. Psychiatrisch stigma wordt ook wel de tweede ziekte genoemd omdat het stigma dat mensen moeten dragen soms meer belemmeringen opwerpt dan de aandoening zelf. Uit onderzoek blijkt dat vooroordelen het moeilijker maken om werk te vinden en te behouden, toegang te krijgen tot voorzieningen, woonruimte te vinden en relaties aan te gaan. Dat kan ernstige psychologische gevolgen hebben, een terugval in de hand werken en de bestaande gezondheidsproblemen verergeren. Stigmatisering en discriminatie belemmeren de maatschappelijke integratie en rehabilitatie van mensen met psychische beperkingen. Documenteigenaar Herkomst / auteur 1/6 : Afdeling M&C GGZ Friesland : Louwra Weisfelt & Ester Mijnheer
Eerste resultaten Destigmatisering is al dit jaar beleidsprioriteit voor GGZ Friesland. De eerste acties zijn uitgevoerd. Omdat er voor dergelijke projecten door de huidige bezuinigingen op zorg weinig budget beschikbaar is, heeft GGZ Friesland low profile ingezet op bewustwording en gedragsverandering bij zowel eigen medewerkers als in de maatschappij. Intern is werk verzet door de ervaringsdeskundigen en cliëntenraad. Zij zijn in de teams het gesprek aangegaan over vooroordelen en op welke medewerkers kunnen bijdragen aan het verminderen van vooroordelen. Daarnaast is een campagne opgezet om vooroordelen weg te nemen. Deze campagne met de naam Niemand is zijn stoornis?! is multimediaal. Via internet, social media en door posters, flyers en free publicity is de Friese samenleving opgeroepen eens na te denken over de vooroordelen die zij hebben. De campagne is te vinden via: http://www.ggzfriesland.nl/vooroordelen. Na de campagne zijn de effecten gemeten. Op Facebook heeft de oproep in totaal 120.000 mensen bereikt en het filmpje is in totaal 15.000 keer bekeken. Verspreiding via Twitter leverde veel positieve reacties op. De berichten werden veel gedeeld en GGZ Friesland werd een voorbeeld genoemd voor andere instellingen. De schatting is dat wanneer alle gebruikte media worden samengevoegd zo n 500.000 mensen de campagne hebben gezien. De meeste mensen zijn inwoner van Friesland (zie bijlage 1). Plan van aanpak 2015 Wetenschappelijk onderzoek zegt dat herhaalde aandacht enorm belangrijk is om succesvol vooroordelen te verminderen. Daarom richt GGZ Friesland haar pijlen alweer op de toekomst. Voor 2015 zijn drie speerpunten bepaald. Deze speerpunten kan GGZ Friesland alleen verwezenlijken met externe steun. Het totale pakket aan acties is ambitieus, maar bevat wel alle elementen die nodig zijn om succesvol vooroordelen weg te nemen. Er is literatuur geraadpleegd van expert Job van t Veer. Hij is associate lector aan de NHL Hogeschool en gepromoveerd op destigmatisering. Hij benoemt vooral de rol van maatschappelijke en welzijnsorganisaties. In 2015 wil GGZ Friesland het thema destigmatisering op drie niveaus aan kaarten. Allereerst willen we een follow-up van de succesvolle campagne in de maatschappij. Om het bereik verder te vergroten en vooral ook door de kracht van herhaling meer in te zetten op gedragsverandering. Daarvoor wil de organisatie graag welzijns- en maatschappelijke organisaties en de eigen medewerkers bereiken (figuur 1). Provincie breed campagne voeren Allereerst is de wens, ook vanuit cliënten en familieleden, om een provinciebrede campagne te voeren. De slogan Niemand is zijn stoornis?! wordt hierbij voor de herkenbaarheid opnieuw gevoerd. De campagne is zowel offline als online. Via Facebook en Twitter wordt opnieuw campagne gevoerd, maar deze zouden we dit keer graag willen ondersteunen door online advertenties op bijvoorbeeld de website van de Leeuwarder Courant, Omrop Fryslân, buienradar.nl, Provincie Fryslân, gemeentewebsites etc. Publieksacademie Onderdeel van de campagne zijn publiekslezingen. GGZ Friesland voert met de Leeuwarder Courant, Provincie Friesland, en Gemeente Leeuwarden overleg over het organiseren van publiekslezingen. Door samen te werken kunnen heikele en moeilijke thema s in de psychiatrie worden besproken. De locatie van de lezingen zal dan de grote hal van de Leeuwarder Courant zijn en deze krant speelt ook een rol bij de publiciteit van de lezingen. Inhoud van de lezingen wordt verzorgd door GGZ Friesland. Naast een eigen campagne gaat GGZ Friesland meeliften op landelijke campagnes, zoals de campagne door Sire. Het campagnemateriaal wordt gebruikt en ingezet om ons gezamenlijk doel, vooroordelen wegnemen, te bewerkstelligen. Huis-aan-huiskrant In een huis-aan-huis zal op een laagdrempelige manier aandacht worden gegeven aan psychische problemen. De krant zal bij 350.000 huishoudens op de mat vallen. Per jaar komen er 4 edities. De bekostiging zal door middel van advertenties geschieden. Het belangrijkste doel van de krant is het normaliseren van psychische problematiek en aanzetten om naar de huisarts te gaan als mensen er zelf niet meer uit komen. Het wegnemen van vooroordelen kan daar een bijdrage aan leveren. 2/6
In samenwerking met maatschappelijke en welzijnsorganisaties De campagne en publiekslezingen zullen ook gezien worden door maatschappelijke en welzijnsorganisaties. Deze organisaties kunnen actief een rol spelen bij het verkleinen van destigmatisering in de maatschappij. Onderzoek laat zien dat zij hun cliënten in de eigen kracht kunnen zetten en daarmee zelfstigma verminderen. Wanneer cliënten zelf de stigma s niet meer geloven zijn zij zelfverzekerder en gaan daar ook naar handelen. Dat is belangrijk om in de praktijk te zien dat de stigma s niet kloppen. GGZ Friesland ziet, in samenwerking met cliënten, een rol weggelegd om de hulp van maatschappelijke en welzijnsorganisaties te vragen en hen te wijzen op het belang van destigmatisering. Interne situatie Ook medewerkers binnen GGZ Friesland maken zich schuldig aan stigmatisering. De cliëntenraad en familieraad gaven aan dat een betere wereld begint bij onszelf. Hiermee is in 2014 een start gemaakt. Familie- en cliëntenraadsleden gaan in gesprek met medewerkers over de hardnekkige voordelen en helpen medewerkers mee om te denken. Uitgaan van de kracht van de cliënt is erg belangrijk en daar wijzen de ervaringsdeskundigen en cliëntenraadsleden op. Ze doen dit nu nog hoofdzakelijk in teamoverleggen en dan vooral binnen de ernstige psychiatrie. Voor 2015 verlegt GGZ Friesland de grenzen. De ervaringsdeskundigen en cliëntenraadsleden (in totaal rond de 20) krijgen allen hun eigen expertisegebied en besteden binnen toegewezen teams aandacht aan stigma s. Bij cliënten voor cliënten gaan ze bij afdelingen langs om met cliënten in gesprek te gaan over zelfstigma en stigma. Er komt een spreekuur waar cliënten hun zorgen kunnen uiten waarvan de resultaten gebruikt worden om de campagne te verbeteren. Om het gesprek met medewerkers te ondersteunen wordt een tweede informatiepakket ontwikkeld, gebaseerd op het infopakket voor maatschappelijke en welzijnsorganisaties. Figuur 1: Plan van aanpak per doelgroep Maatschappij Campagne + Publiekslezingen Maatschappelijke en welzijnsorganisaties Presentaties + overleg Infopakket Binnen GGZ Friesland Cliënten voor cliënten Teamoverleg Infopakket 2 3/6
Doelstellingen per doelgroep Bij dit projectplan horen de volgende doelstellingen: 60% van de inwoners van Friesland is bekend met de campagne Niemand is zijn stoornis!? eind 2015. 10% van de inwoners van Friesland is meetbaar positiever over mensen met psychische problematiek na in aanraking te zijn geweest met de campagne. Met minimaal 3 maatschappelijke en/of welzijnsorganisaties is een samenwerking ontstaan om destigmatisering vorm te geven. 80% van de medewerkers van GGZ Friesland is tijdens een teamoverleg geïnformeerd over destigmatisering en weet wat van hen verwacht wordt. Begin 2015 en eind 2015 zijn cliënten bevraagd over stigmatisering. Onderzoeksresultaten tonen het effect van de acties aan. Resultaten Er is een multimediale campagne gevoerd Niemand is zijn stoornis! Onderdelen van de campagne zijn: o Social media o AdWords o Banners op websites o Nieuwe video o (Abri-)posters o Pamfletten Eind juli 2015 wordt een rapport opgeleverd over het effect van de campagne (accountability). Er zijn minimaal 6 publiekslezingen georganiseerd, bij voorkeur in samenwerking met de Leeuwarder Courant. Er is een presentatie voor maatschappelijke en welzijnsorganisaties. Er is een informatiepakket ontwikkeld voor maatschappelijke en welzijnsorganisaties. Minimaal 3 maatschappelijke en welzijnsorganisaties geven vorm aan destigmatisering met het materiaal van GGZ Friesland Er zijn eind 2015 vier huis-aan-huis kranten uitgebracht (Breinpower). Er is een informatiepakket ontwikkeld voor medewerkers van GGZ Friesland Cliënten houden zelfstigma en stigma spreekuur ieder kwartaal op de tien hoofdlocaties van GGZ Friesland 80% van de medewerkers van GGZ Friesland heeft een presentatie gehad van een ervaringsdeskundige en projectleider over de gevaren van stigma s 4/6
Risico s Destigmatisering is belangrijk. Het succes van dit projectplan staat of valt door succesvol onderstaande risico s te elimineren: Financieel risico: GGZ Friesland heeft onvoldoende financiële middelen om het ambitieuze destigmatiseringsprogramma te bewerkstelligen. Co-operatie: onderdelen van het destigmatiseringsprogramma worden, zoals beschreven met samenwerkingspartners opgepakt. Als zij niet meer meedoen, gaat dit ten koste van de uitwerking. Met de partners zijn al gesprekken gevoerd. Er is enthousiast gereageerd en een intentie voor samenwerking uitgesproken, waardoor de inschatting is dat dit een klein risico is. Effectmeting GGZ Friesland is een specialistische organisatie met een eigen afdeling voor onderzoek en opleiding. Onderzoek staat dan ook hoog in het vaandel. Om het effect van de campagne, publiekslezingen en informatiepakketten te meten wordt op gezette tijden onderzoek gedaan. De effectmeting ziet er als volgt uit: 1. Er wordt een nulmeting gedaan. Door een steekproef in alle gemeente in Friesland wordt in kaart gebracht welke vooroordelen er bestaan ten opzichte van mensen met psychische problematiek. 2. Er is een campagneconcept uitgewerkt. Voor deze campagne wordt een pretest gedaan. Hiervoor wordt een digitale steekproef gehouden (n=75) hoe mensen staan ten opzichte van psychische problematiek. Deze zelfde mensen krijgen twee weken lang campagnemateriaal te zien en vervolgens wordt de steekproef herhaald en gekeken of er verschil optreedt. 3. Na de serie publieksacademies volgt een nieuwe steekproef (zie punt 1) en wordt tevens een enquête gehouden onder cliënten, medewerkers en welzijns- en mantelzorgorganisaties om te evalueren hoe tevreden zij zijn over het ontwikkelde materiaal en hoe ze het hebben gebruikt. Deelnemers van de werkgroep Lid Cliëntenraad Kinnik (jongere met psychische problemen): Lid Cliëntenraad GGZ Friesland (volwassene met psychische problemen) Twee leden Familieraad (mantelzorgers, expert familiedeskundigheid) Ervaringsdeskundige (coach voor cliënten binnen GGZ Friesland) Twee deskundigen (onderzoekers stigma) Communicatieadviseur (campagnecoördinator) 5/6
Financiering en waarom dit niet past binnen huidige financieringsvormen GGZ Friesland wordt gefinancierd door gemeenten en zorgverzekeraars. Een klein deel van de inkomsten komt vanuit het Ministerie van Justitie of Provincie Fryslân. Die financiering vindt plaats volgens productieafspraken. Deze financiering laat weinig ruimte voor extra kosten, die niet direct de core business van de organisatie raken. Destigmatisering kan daardoor slechts voor een klein deel uit de budgetten van GGZ Friesland worden betaald, voor de overige kosten is GGZ Friesland afhankelijk van subsidies. Iedere bijdrage is welkom om ons belangrijkste doel te realiseren: vooroordelen wegnemen! Hieronder volgt een specificatie van de kosten. Hieronder volgt de begroting. 1. Ontwikkelen campagnemateriaal Niemand is zijn stoornis - Posters & flyers (materiaalkosten) 250,- - Videoproductie (kosten figuranten en catering) 200,- - Online advertentieruimte 500,- 2. Publiekslezingen 46.200, - Toegekende subsidie 10.000,- - Destigmatiseringsonderzoek 1.700,- De Leeuwarder Courant heeft een offerte uitgebracht voor de publiekslezingen. Kosten bedragen 7.700,- per lezing. Daar zit zaalhuur, catering, publiciteit digitaal en in de krant en een livestream voor een groter bereik bij in. Co financiers, provincie, gemeenten en subsidieverstrekkers worden momenteel benaderd. 3. Breinpower - Uitbrengen van krant met oplage van 350.000 stuks 18.000,- - Advertentie-inkomsten - 17.800,- - Interne acties en kosten 4. Ontwikkelen informatiemateriaal,- - Informatiebrochure Medewerkers (1900x) 615,- 5. Projectmanagement en vormgeving - Communicatieadviseur, 0,3 fte, 6 maanden schaal 50 9.300,- - Vormgever materiaal 0,1 fte, 6 maanden schaal 40 1.500,- Totaal 50.465,- 6/6