SCHILDEREN MET KAREL APPEL LEES- EN VERTELTEKST GROEP 1, 2, 3
LESDOELEN KERNDOELEN PRAKTISCHE TIPS De kinderen kijken en luisteren naar het verhaal uit het prentenboek Karel 1 NEDERLANDS MONDELING TAAL- ONDERWIJS 55 KUNSTZINNIGE De leerlingen leren op Deze lees- en verteltekst is bedoeld om naar eigen inzicht ter voorbe- Appel - uit de kappers- De leerlingen leren eigen werk en dat van reiding van de museumles zaak aan de Dapperstraat, informatie te verwerven anderen te reflecteren. te gebruiken. De inhoud van Imme Dros & Harrie Geelen. uit gesproken taal. Ze leren tevens die informatie, mondeling of 56 KUNSTZINNIGE ervan is een aanvulling op de inhoud van de museumles en valt hiermee De kinderen bekijken schriftelijk, gestructu- De leerlingen verwerven bewust slechts gedeelte- de werken van Karel reerd weer te geven. enige kennis over en lijk samen. U kunt deze Appel, hierbij praten zij over wat zij zien en denken en doen kijkspelletjes. 12 NEDERLANDS TAALBESCHOUWING, W.O STRATEGIEËN krijgen waardering voor aspecten van cultureel erfgoed. tekst bijvoorbeeld voorlezen, bespreken of als inspiratie gebruiken voor een andersoortige les. De leerlingen verwerven Ook treft u tot besluit De kinderen maken een een adequate woorden- suggesties aan voor een schilderij en reageren schat en strategieën of meerdere les(sen) na hiermee beeldend op het voor het begrijpen van het museumbezoek. werk van Karel Appel. voor hen onbekende woorden. Onder woor- Het is voor de kinderen denschat vallen ook fijn om bij hun naam te begrippen die het worden aangesproken in leerlingen mogelijk het museum. Een naam- VOOR DE LEERKRACHT maken over taal te denken en te spreken. bordje op hun kleding werkt goed. MUSEUMLESBESCHRIJVING 54 KUNSTZINNIGE Het is prettig als u de kinderen alvast zou willen De leerlingen leren uitleggen dat kunstvoor- Ik word later geen kapper maar kunstenaar, zei bedenken, maken de kinderen in de museumzaal beelden, taal, muziek, werpen in een museum de kleine Karel Appel die opgroeide in de levensgrote collages van fantasiedieren en gaan spel en beweging te niet aangeraakt mogen kapperszaak van zijn ouders. In de museumles zij in het museumatelier schilderen als echte gebruiken, om er gevoe- worden. kruipen de kinderen in de huid van Karel Appel en kunstenaars. lens en ervaringen mee worden zij zelf kunstenaars. uit te drukken en om er Mocht het voorkomen Bij deze museumles hoort een kinderkunstboek mee te communiceren. dat u met de kinderen Karel Appel liet zich inspireren door kinder- van Imme Dros & Harrie Geelen, uit de serie van ruim voor aanvang van de tekeningen, juist jonge kinderen kunnen zich dan het Gemeentemuseum en uitgeverij Leopold. museumles arriveert in ook goed inleven in zijn werk. Een grote Dit boek kan vooraf in de klas gelezen worden. het museum, dan kunt u tentoonstelling van de beroemde kunstenaar is de Bewaking of de Infor- een prachtige gelegenheid om zijn kleurrijke matiebalie in de hal wereld te ontdekken. vragen om tekenspullen. In de les behandelen we de figuren die vaak een Zo kan de wachttijd rol spelen in het werk van Appel: mensen, dieren plezierig en zinvol worden en fantasiefiguren. Ze vormen aanleiding voor de Deze lees- en verteltekst is ook besteed. kinderen om te fantaseren, te spelen en te te downloaden vanaf onze site: boetseren. Geprikkeld door al het bekijken en gemeentemuseum.nl Het is toegestaan om tijdens de museumles Ook handig in het geval u in de foto s van uw leerlingen Afbeelding voorkant: Karel Appel, La Promenade, 1950, Centre Pompidou klas beschikt over een digitaal schoolbord/smartboard. te maken zónder flits/ statief.
VOOR DE LEERLING Karel Appel OM OVER TE VERTELLEN Kapper is een beroep, daar heb je een kam en een schaar bij nodig. Kunstschilder is ook een beroep, daar heb je verf en een kwast bij nodig. Welk beroep ken je nog meer? Weet je ook wat je daar voor nodig hebt? EEN LEUK BEROEP Karel Appel was een kunstenaar, hij maakte schilderijen. Toen hij nog maar jong was wist hij het al: ik word later kunstenaar. Maar de vader en moeder van Karel Appel vonden dat geen goed idee. De vader van Karel, Jan Appel, zei tegen de kleine Karel: word maar kapper, net zoals je vader. Maar Karel wilde geen kapper worden, hij wilde dolgraag schilderen. Overal waar hij keek zag hij mooie kleuren, die kon hij als kunstschilder mengen met verf. Welke kleuren zie jij in de klas? Kijk maar eens om je heen? Karel Appel zag ook mooie vormen: een vierkant, een rechthoek, een driehoek, een ronde vorm en een puntige vorm. Kun jij die vormen ook ontdekken als je om je heen kijkt? De kleine Karel zag ook nog andere vormen die hij graag wilde schilderen. Fantasievormen. Daar bedacht hij zelf namen voor, zoals wolkvorm, huisvorm, snavelvorm en neusvorm. Hoe zou dat er nou uit zien? Kun jij, net als Karel Appel, zulke vormen bedenken en met je vinger in de lucht tekenen? Probeer maar eens. Al die vormen en kleuren gebruikte Karel Appel om zijn schilderijen te maken. NAAR HET MUSEUM Gelukkig is Karel Appel toch kunstenaar geworden. Hij maakte heel veel schilderijen en tekeningen. Jij gaat met je klas naar het Gemeentemuseum. Daar ga je naar de schilderijen van Karel Appel kijken. Maar we gaan niet alleen maar kijken, we gaan in het museum ook spelletjes doen en natuurlijk zelf tekenen en schilderen. Elke dag maakte Karel Appel schilderijen. Dat deed hij in zijn atelier een werkplaats om te schilderen. In het museum waar jij met de klas naar toe gaat is ook een atelier, een speciaal kinderatelier. Daar krijg je een schort, papier en kwasten, en ga je, net als Karel Appel zelf een schilderij maken. BEDENKEN Weet jij welke spullen een kunstenaar nodig heeft om een schilderij te maken? MENSEN, DIEREN & FANTASIEFIGUREN Het liefst schilderde Karel Appel mensen en dieren. Karel Appel vond het niet leuk om de mensen en dieren heel netjes na te schilderen. Nee, veel liever bedacht hij alles zelf. Karel Appel bedacht zelfs dieren die niet echt bestaan, fantasiedieren. Hij schilderde ze in mooie kleuren en met mooie vormen. OM OVER TE PRATEN Alle dieren zijn jong geweest. Als dieren jong zijn hebben we er een andere naam voor. Wie kan er al een noemen? BEDENKEN Weet jij al welk beroep jij wilt gaan doen als je groot bent? Wat moet je daar goed voor kunnen? VERTELLEN Welke dieren ken jij al? Een jonge hond noem je een pup. Een jonge kat noem je een kitten. Een jong konijn noem je een konijntje. Een jong paard noem je een veulen. Een jong schaap noem je een lam. Een jong varken noem je een big. Een jonge geit noem je geitje. Een jonge kip noem je een kuiken. Karel Appel, Vlammend Kind met Hoepel, 1961
VOOR DE LEERKRACHT MOOIE VORMEN VOOR DE KUNSTENAAR EN DE KAPPER. ACTIVITEITEN VOOR NA DE MUSEUMLES Museumhoek inrichten Na het museumbezoek is het waardevol als de kinderen, geïnspireerd door al het moois dat zij hebben gezien, in de atelierhoek kunnen schilderen. Tijdens de museumles is een relatie gelegd tussen werk maken en dat laten zien in een tentoonstelling. Probeer een plek bij het atelier vrij te maken, waar de kinderen een tentoonstelling kunnen inrichten van hun eigen werk en dat van anderen. Kleur- en vormcollages vliegerpapier Bied transparant vliegerpapier aan in de primaire kleuren: rood, geel en blauw. De kinderen knippen vormen uit en kunnen ontdekken dat door overlapping kleuren gemengd kunnen worden. Fantasiedieren De kinderen bedenken zelf fantasiedieren door twee zelfgekozen dieren met elkaar te combineren. In een krijttekening kunnen deze dieren in kleurvlakken worden getekend. Werkblad Kunstenaars gebruiken vormen en lijnen om mooie schilderijen te maken, kappers knippen ook in mooie lijnen. Op het bijgesloten vormenblad oefenen de kinderen een paar vormen en lijnen die voor kunstenaars zoals Karel Appel onmisbaar zijn. Beroepenspel De kinderen bedenken in kleine groepjes een toneelspel over een beroep. Laat de kinderen bedenken wie er nog meer met dit beroep te maken heeft (bijvoorbeeld de groenteboer en de klant) en welke materialen er in dit beroep gebruikt worden. Stimuleer de kinderen ook om na te denken over wat er aan de hand is.
Het Gemeentemuseum Den Haag & Uitgeverij Leopold brengen sinds 2010 kunstboeken voor kinderen uit. Deze reeks onderscheidt zich doordat het zelfstandige inspirerende prentenboeken en jeugdromans zijn in relatie tot onze tentoon stel lingen en collecties, en geen traditioneel-educatieve uitgaven. Voor jonge kinderen zijn de volgende titels verschenen: Karel Appel - uit de kapperszaak op de Dapperstraat van Imme Dros en Harrie Geelen Allemaal aan tafel! van Rinderd Kromhout en Margriet Heymans Holland op z n mooist Op reis met de Haagse School, Charlotte Dematons Puzemuze, of op weg naar Rothko van Wim Hofman Coco of het kleine zwarte jurkje van Annemarie van Haeringen. Dit boek werd bekroond met een Zilveren Penseel 2014 Edith en Egon Schiele van Harriët van Reek Een zondag met Caillebotte van Ingrid Godon en Toon Tellegen Delfts blauw - Een vaas voor de prinses van Ingrid en Dieter Schubert Calder - De draad van Alexander van Sieb Posthuma Nacht in het poppenhuis van Thé Tjong-Khing en Anna Woltz Ensor - De grote maskerade van Marije Tolman Keepvogel en Kijkvogel - In het spoor van Mondriaan van Wouter van Reek. Dit boek werd bekroond met een Zilveren Griffel 2012, de internationale illustratieprijs De Gouden Appel en een Vlag & Wimpel. Meneer Kandinsky was een schilder van Daan Remmerts de Vries. Dit boek werd bekroond met een Zilveren Griffel 2011. Januari 2016 Gemeentemuseum Den Haag afdeling Educatie Tekst: Joep Overtoom Vormgeving: Afdeling Foto & Vorm Gemeentemuseum Den Haag Deze lees- en verteltekst is ook te downloaden vanaf onze site: www.gemeentemuseum.nl