Internationalisering in het onderwijs
Foto voorzijde: Fotolocatie: Edwin van Eis, Fotobank gemeente Amsterdam Amsterdam Zuidoost
Inhoudsopgave Samenvatting 3 1. Inleiding 5 2. Wat is internationalisering in het onderwijs? 7 3. Doelstelling 8 4. Aanpak internationalisering 9 4.1 Uitgangspunten 9 4.2 Programma 10 4.3 Activiteiten 11 4.4 Resultaten en Monitoring 13 5. Versterking internationalisering in Amsterdam 15 6. Financiën 18 Bijlage 19 1
2
Samenvatting De samenleving en de arbeidsmarkt worden steeds pluriformer, internationaler en vraagt steeds meer van mensen. Amsterdam is een stad met een sterke aantrekkingskracht op mensen en bedrijven van over de hele wereld. Met internationalisering van het onderwijs worden leerlingen beter voorbereid op het leven en werken in een steeds sneller veranderende en internationale omgeving. Scholen met een meer internationale oriëntatie zijn daarnaast van groot belang voor het vestigingsklimaat van Amsterdam. In Amsterdam gebeurt al veel op het gebied van internationalisering en ook op onderwerpen als cultuureducatie en wereldburgerschap. In Amsterdam willen we alle kinderen onderwijs bieden waarmee ze goed voorbereid zijn op het leven en werken in een internationale omgeving. Dit doen we door inzet op drie actielijnen die niet los van elkaar gezien kunnen worden, te weten: Meer en vroeger vreemde talenonderwijs Internationaal curriculum en Internationale ervaring en uitwisseling. De doelstelling van de gemeente Amsterdam is om het onderwijs op alle drie de lijnen van internationalisering te stimuleren en kwalitatief en kwantitatief te versterken. De rol van de gemeente hierbij is om kennisdeling te organiseren en verbindingen te leggen tussen het onderwijs, ouders, het bedrijfsleven en experts. Om dit te realiseren gaat de gemeente Amsterdam de scholen die zich committeren voorzien van advies, kennis en zichtbaarheid. Samen met een kerngroep van 25 scholen wordt in een programma van werkbezoeken, collegiale visitaties, onderzoek, pilots en conferenties gewerkt aan een kompas internationalisering met daarin geformuleerde randvoorwaarden voor internationalisering. Deze kerngroep bestaat uit betrokken scholen die vroeg Engels of een andere vreemde taal aanbieden, tweetalig onderwijs aanbieden, internationalisering in hun curriculum (willen) aanbieden, maar ook de scholen die toewerken naar tweetalig primair onderwijs. Met deze kerngroep wordt uitvoering gegeven aan het initiatiefvoorstel van de raadsleden Paternotte en Toonk. Uiteindelijke ambitie is dat 60 scholen internationalisering een structurele plek heeft gegeven in hun onderwijs, dat alle scholen internationalisering op het netvlies hebben en alle leerlingen met elementen van internationalisering in aanraking komen. De gemeente Amsterdam gaat het onderwijs in de stad ondersteunen om internationalisering een structurele plek te geven in de school. 3
Voor de internationale scholen in de Metropoolregio Amsterdam (MRA) bestaan lange wachtlijsten. Om deze weg te werken is er een urgentie om meer ruimte te creëren voor internationale scholen in en om Amsterdam, zodat het grootste knelpunt in het internationale vestigingsklimaat van Amsterdam vermindert. Een aantrekkelijk vestigingsklimaat vraagt ook om goede informatievoorziening over het Nederlands onderwijssysteem voor internationals. Voor de uitvoering van het plan van aanpak is een bedrag van 2,045 miljoen opgenomen in de coalitiemiddelen Onderwijs. 4
1. Inleiding De samenleving en de arbeidsmarkt worden steeds pluriformer, internationaler en vraagt steeds meer van mensen. Amsterdam is een internationale stad met een sterke aantrekkingskracht op mensen en bedrijven van over de hele wereld. Het is belangrijk dat jonge mensen in een wereldstad als Amsterdam verder leren kijken dan de grenzen van hun eigen stad of land. Dit vraagt van onderwijs een internationale oriëntatie. Belang van de leerling Door internationalisering van het onderwijs worden leerlingen beter voorbereid op het leven en werken in een steeds sneller veranderende en meer internationale omgeving. Het draagt bij aan het verwerven van relevante kennis, vaardigheden en competenties waarmee ze later het verschil kunnen maken. Aandacht voor internationalisering vergroot naast de taalvaardigheid van leerlingen ook de sociale vaardigheden en culturele sensitiviteit. Dit is van belang om optimaal voorbereid te worden op de samenleving in de 21 ste eeuw. Het komt ook tegemoet aan een steeds sterkere vraag van ouders en leerlingen naar onderwijs met een internationale component. Met internationalisering kunnen scholen daarnaast goed inspelen op de meertalige achtergronden en diverse culturen die Amsterdam rijk is. Belang van de stad Amsterdam Scholen met een meer internationale oriëntatie zijn ook van groot belang voor de stad Amsterdam. Een stad waar leerlingen met internationaal en cultureel bewustzijn de arbeidsmarkt betreden, vormt een aantrekkelijk vestigingsklimaat voor bedrijfsleven en internationaal talent. Ruim een kwart van het Amsterdamse bedrijfsleven opereert op een internationale markt. Dat heeft invloed op de vraag van de arbeidsmarkt naar internationale vaardigheden onder (toekomstige) medewerkers. In de Metropoolregio Amsterdam (MRA) groeit bovendien het aantal internationale bewoners. Dat is terug te zien in de groei van het aantal aanmeldingen op internationale scholen. Maar ook in het aantal internationale kinderen dat zich aanmeldt bij reguliere Amsterdamse scholen. Er is daardoor meer behoefte aan tweetalig en internationaal georiënteerd onderwijs op reguliere scholen. Voor de internationale scholen in de Metropoolregio Amsterdam (MRA) bestaan lange wachtlijsten. Om deze weg te werken is er een urgentie om meer ruimte te creëren voor internationale scholen in en om Amsterdam, zodat het grootste knelpunt in het internationale vestigingsklimaat van Amsterdam vermindert. Het college ondersteunt deze instellingen bij hun zoektocht naar nieuwe, ruimere huisvesting. Een aantrekkelijk vestigingsklimaat vraagt ook om goede informatievoorziening over het Nederlands onderwijssysteem voor internationals. Samen met het Expatcenter wordt deze informatie ontsloten. 5
Verbreden van internationalisering in Amsterdam Er gebeurt al veel op het gebied van internationalisering en ook op onderwerpen als cultuureducatie en wereldburgerschap. Maar wat betreft het aantal scholen dat vroeg met een vreemde taal start, tweetalige scholen en het delen van kennis en goede praktijkvoorbeelden van internationalisering kan Amsterdam nog een flinke stap zetten en hierin wil Amsterdam niet achterblijven. Daarom zet het college stevig in op internationalisering in het onderwijs en het stimuleren van scholen om vroeger met Engels of een andere vreemde taal te starten zodat dit een vanzelfsprekendheid wordt die bij een wereldstad past. In dit plan wordt beschreven hoe de gemeente Amsterdam internationalisering in het onderwijs wil stimuleren. Het college van B en W ondersteunt en faciliteert scholen om hier invulling aan te geven, zodat leerlingen optimaal kunnen profiteren van de kennis en vaardigheden die internationalisering van het onderwijs ze biedt. Hierbij wordt breed ingezet op alle niveaus van onderwijs, van primair onderwijs, voortgezet onderwijs tot middelbaar beroepsonderwijs. Want waar leerlingen op de arbeidsmarkt ook terecht komen, van directies tot ondersteunende beroepen, in tal van sectoren zijn taalvaardigheden en culturele sensitiviteit een vereiste. Hierna wordt allereerst beschreven wat verstaan wordt onder internationalisering in het onderwijs en vervolgens wat het doel en inzet van het college B en W is om internationalisering in het Amsterdamse onderwijs te versterken. 6
2. Wat is internationalisering in het onderwijs? De afgelopen maanden zijn vele gesprekken gevoerd met leraren, schoolleiders, bestuurders en andere onderwijsprofessionals om te duiden wat men verstaat onder het begrip internationalisering. Daaruit is opgemaakt dat we onder internationalisering in onderwijs datgene verstaan wat we kinderen graag bijbrengen, zodat ze in de toekomst in een internationale omgeving uit de voeten kunnen. De mogelijkheden voor het kind - en het bewustzijn wat het leerlingen biedt voor de toekomst - staat bij deze aanpak als uitgangspunt bovenaan. Dat gaat verder dan alleen een tweede taal spreken. Bij een expertsessie in de ambtswoning van de Burgemeester in februari 2015 sprak de Wethouder Onderwijs met leraren, schoolleiders, bestuurders, en onderzoekers over het begrip internationalisering. In het ambtswoninggesprek zijn de volgende drie lijnen onderscheiden, die allen onderdeel vormen van het thema internationalisering : Meer en vroeger vreemde talenonderwijs. Hieronder valt het vroeg vreemde talen onderwijs (vvto), tweetalig primair onderwijs (tpo) en onderwijsbreed meer tweetalig onderwijs (tto), ook in het voortgezet onderwijs en in het mbo. Een internationaal curriculum Door onder andere content and language integrated learning (clil) waarbij een aantal vakken in een andere taal gegeven worden en ook het internationale perspectief aan bod komt. Daarnaast aandacht voor culturele diversiteit en sensitiviteit en 21st century skills. Internationale ervaring Door reizen en internationale uitwisseling. De aanwezigen bij het ambtswoninggesprek onderstreepten dat deze drie lijnen tot het begrip internationalisering behoren, dat ze niet los van elkaar kunnen worden gezien, maar dat daarbinnen wel verschillende accenten gelegd kunnen worden. 7
3. Doelstelling De doelstelling van het college is om internationalisering in het onderwijs kwalitatief en kwantitatief te versterken, zodat dit thema een structurele plek krijgt in het Amsterdams onderwijs. De rol van de gemeente Amsterdam daarin is het ondersteunen, faciliteren en verbinden van het onderwijsveld. Scholen in staat stellen om kennis over internationalisering actief te delen en de drie inhoudelijke lijnen van internationalisering met elkaar te verbinden. Het college zal een beweging op gang brengen die ertoe leidt dat een grote groep scholen in Amsterdam zich zichtbaar richt op internationalisering. Daarbij wordt door het onderwijsveld zelf aangedragen wat nodig is om in Amsterdam verder te internationaliseren. Want er is een grote groep scholen en schoolbesturen in Amsterdam die verder vorm wil geven of wil starten met internationalisering Met deze doelstelling wordt ook uitvoering gegeven aan het initiatiefvoorstel van de raadsleden Paternotte en Toonk om het aantal scholen met vroeg vreemde talenonderwijs (vvto) uit te breiden en een Amsterdamse pilot te starten die toewerkt naar tweetalig onderwijs,waar in ieder geval twee scholen aan deelnemen. Hiervoor wil gemeente Amsterdam aansluiten bij de coördinatie en onderzoeken van de landelijke pilot Tweetalig Primair Onderwijs 2014-2019. Alle scholen die actief zijn met vroeg vreemde talenonderwijs, tweetalig onderwijs en met een internationaal curriculum, vormen samen de kerngroep die nauw gaat samenwerken. De doelstelling van de gemeente Amsterdam beperkt zich niet alleen tot het onderwijsveld, maar reikt verder: kennisuitwisseling tussen po, vo en mbo, wordt verbonden met kennis uit het bedrijfsleven, de ouders, de wetenschap, en het maatschappelijk veld. 8
4. Aanpak internationalisering 4.1 Uitgangspunten aanpak internationalisering Dit plan gaat uit van de kracht en diversiteit die bij scholen aanwezig is. Er gebeurt al veel in Amsterdam op het gebied van internationalisering. Scholen in het primair en voortgezet onderwijs bieden soms al meer vreemde talen onderwijs. Er is een aantal scholen dat tweetalig onderwijs biedt, of dat internationalisering meeneemt in het curriculum. De afgelopen maanden zijn scholen met ervaring met of interesse in internationalisering een aantal keer bijeen gekomen om internationalisering in het onderwijs te bespreken. Na het ambtswoninggesprek in februari 2015 hebben diverse scholen hun deuren geopend en collega s voor een werkbezoek uitgenodigd. Door middel van deze werkbezoeken en gesprekken met leraren, schoolleiders en bestuurders is nagedacht over de wijze waarop dit thema de komende jaren versterkt kan worden. Ook via afstemming met derden, zoals EP-Nuffic, het Ministerie van OCW, de onderwijsinspectie en onderzoekers (naar de wensen van ouders en effecten van tweetalig onderwijs) is veel informatie opgehaald. Er wordt een programma uitgewerkt waarin scholen die het belang van internationalisering onderschrijven en aan de slag willen met de drie inhoudelijke lijnen van dit thema met elkaar worden verbonden. Hierbij staan eigen keuzes van scholen centraal: scholen kiezen zelf hoe ze internationalisering vorm geven, passend bij hun onderwijsvisie en ambities. Scholen kunnen vrijwillig, maar niet vrijblijvend, meedoen aan dit programma gericht op kennisdeling, versterking en uitbreiding van internationalisering in het onderwijs. Deelnemende scholen worden uitgedaagd zelf doelstellingen te formuleren die ze de komende jaren willen bereiken. Samen wordt er gezocht naar wat nodig is om de internationale oriëntatie van alle betrokkenen bij het onderwijs te versterken. Aan welke informatie in het onderwijsveld, maar ook daarbuiten, is er behoefte en hoe kan dit gedeeld worden? De lessen die worden getrokken worden opgetekend in een kompas internationalisering. Dit vormt een handreiking voor internationalisering die gedeeld kan worden met andere scholen. 9
4.2 Programma Vanaf 2016 zal met een kerngroep van in eerste instantie 25 basisscholen worden gestart. Deze scholen kunnen zich aanmelden om deel te nemen aan een programma rond versterking internationalisering in het onderwijs. In het najaar van 2015 worden scholen die hier ambities op hebben uitgenodigd zich aan te melden. Een onderzoek naar Engels in het basisonderwijs (eibo) is opgezet zodat duidelijk wordt wat er in de breedte in Amsterdam aan Engels onderwijs gedaan wordt, welke behoeften er spelen bij leraren, directies en ouders met betrekking tot internationaliseringen en hoe daarop ingespeeld kan worden. Dit wordt meegenomen in het kompas internationalisering. Scholen die deelnemen hebben ambitie om internationalisering structureel onderdeel te maken van hun curriculum. Op welke manier en met welke intensiteit dit wordt opgepakt is globaal in te delen in drie vormen: algemeen belang van internationalisering in het onderwijs en dit vorm geven in het curriculum vroeg vreemde talenonderwijs starten of uitbreiden met daarbij internationalisering als belangrijke en onmisbare component intensiveren van de taalcomponent door ook buiten de taalles de vreemde taal te gebruiken en dit te ondersteunen met internationaal georiënteerde activiteiten Hoewel de scholen ieder op een eigen manier invulling geven aan internationalisering in het onderwijs, vormen deze scholen samen de kerngroep waarmee de gemeente Amsterdam samen een programma internationalisering opzet. Afbeelding: Kerngroep Internationalisering, weergegeven in mate van contact, overleg en samenwerking met de gemeente Amsterdam Ze zijn bereid hun kennis en ervaringen te delen met andere scholen. Scholen die deelnemen kunnen rekenen op: advies, via collegiale visitatie van een samenwerkende groep leerkrachten en directeuren bij de ontwikkeling en professionalisering van dit thema toegang tot kennis en ondersteuning, via netwerk met andere scholen, bedrijfsleven, onderzoek, en inspiratie bijeenkomsten 10
zichtbaarheid, omdat de gemeente een platform biedt waar inspanningen van betrokken scholen zichtbaar worden gemaakt 11
4.3 Activiteiten Activiteiten die plaatsvinden in het programma en waar scholen aan kunnen deelnemen: 1. Collegiale visitaties Scholen die zich met internationalisering willen profileren wordt de mogelijkheid geboden om de uitwisseling te intensiveren. Dit wordt gerealiseerd door de start van een programma van collegiale visitaties. Uit de kerngroep van scholen, bedrijven en externen die zich verbonden hebben aan het thema worden een aantal kenners gevraagd als visitator voor collegiale consultatie. De invulling en frequentie van deze collegiale visitatie wordt samen met betrokkenen bepaald. De wens is om van de ongeveer 25 scholen die actief zijn of van start gaan met internationalisering, aangevuld met externe partijen te komen tot een actieve ontwikkelgroep van 20 kenners. 2. Kennisuitwisseling Hierbij gaat het in eerste instantie om het organiseren van bijeenkomsten waar kennis uitgewisseld kan worden en verbindingen gemaakt kunnen worden. Hierbij wordt nadrukkelijk gezocht naar onderwijsbrede en onderwijs-overstijgende verbindingen. Uitwisseling tussen po, vo en mbo, en tussen bedrijfsleven en onderwijs wordt gefaciliteerd. Ook wordt kennis uit onderzoek gekoppeld aan de praktijk. Bij een van de werkbezoeken resulteerde dit al tot het aanbod van internationals om op de een of andere manier vrijwillig een bijdrage te kunnen leveren als native aan de lessen op school. Niet alleen scholen startend met internationalisering hebben baat bij deze variëteit aan werkbezoeken, ook scholen die volop met internationalisering bezig zijn worden uitgedaagd door de invulling en werkwijze die anderen aan internationalisering geven. Ook wordt met het thema internationalisering aangesloten bij verschillende onderwijsconferenties, zoals het onderwijsfestival van 17 september 2015 Uitkomsten van lopend onderzoek en de landelijke pilot TPO worden gedeeld binnen deze kerngroep. Vanuit de leerstoel Nederlands als tweede taal en meertaligheid wordt er onder andere onderzoek gedaan naar de effecten van vroeg vreemdetalenonderwijs en naar de taalachtergrond van de basisschoolpopulatie in Amsterdam en de betekenis voor het leren van een tweede of derde taal. Deze onderzoeken worden gebruikt om te monitoren en te meten. Jaarlijks wordt gekeken naar de wensen en noodzaak van verder aanvullend onderzoek. De landelijke organisatie EP/Nuffic beschikt over verschillende standaarden, stappenplannen, kijkwijzers en kaders voor onderdelen van internationaal onderwijs. Een aantal voorbeelden zijn opgenomen als bijlage. Daarnaast is er bij EP/Nuffic veel informatie en kennis beschikbaar over subsidies voor internationalisering. Hier wordt door scholen volop gebruik van gemaakt. 12
3. Communicatie Deelnemende scholen krijgen een platform waarop hun activiteiten rond internationalisering zichtbaar worden gemaakt. De nadruk ligt op het stimuleren van de beweging die is ingezet op dit thema. Van de collegiale visitaties kunnen portretten worden gemaakt en good practices gedeeld worden. De gemeente kan deze verhalen ophalen en zorgt voor de verspreiding. Lessen die hier worden opgehaald bieden invulling voor het kompas. Een ander belangrijk punt is zorg dragen voor goede en volledige Engelstalige informatie en het instellen van een meldpunt. Dit is om de vragen op te lossen van internationals die niet weten waar ze terecht kunnen, vraag en aanbod bij elkaar te brengen en andere knelpunten rond internationaal onderwijs te verzamelen. 4. Scholing en kwaliteit Scholen kunnen de Amsterdamse Scholenbeurs en Amsterdamse Lerarenbeurs benutten om professionalisering en schoolontwikkeling rond internationalisering te realiseren of een verdere kwaliteitsimpuls te geven. In 2015/2016 zijn al tien leraren- en scholenbeurzen voor dit doel aangevraagd. Naast de middelen die vanuit de Amsterdamse Lerarenagenda naar scholen gaan, zal in dit plan ruimte zijn voor de ontwikkeling van instrumenten en kennis waar als gemene deler behoefte aan is om internationalisering op scholen te versterken. Hierbij valt te denken aan de ontwikkeling van (na)scholingsaanbod voor leraren, of het verbeteren van de samenwerking tussen het primair en voortgezet onderwijs. 5. Kompas internationalisering Alle activiteiten zullen uiteindelijk inzichtelijk maken welke randvoorwaarden voor goed internationaal onderwijs er zijn. Waar kunnen betrokken professionals zich in vinden, wat moet er in ieder geval vormgegeven zijn? Op basis van ervaringen en inzichten van scholen, leraren en experts worden randvoor-waarden en prioriteiten voor internationalisering benoemd. Het ambtswoning-gesprek en de werkbezoeken hebben al geleid tot een aantal aandachtspunten, zoals het contact van en de overdracht tussen PO-VO, nascholing van huidige leerkrachten en opleidingen voor toekomstige leerkrachten, contact met het bedrijfsleven en onderzoek. Hierbij wordt ook gekeken naar niet-standaard varianten, zoals het vormgeven aan internationalisering zonder meer vreemde talenonderwijs te geven. Bijvoorbeeld door vanuit ouderbetrokkenheid de culturele diversiteit van de schoolpopulatie in de klas te brengen, of door de mogelijkheden van internationalisering in naschools aanbod. Ook het integreren van internationalisering met nieuwe vakken door bijvoorbeeld techniekles in het Engels in pilotvorm te starten. Al deze initiatieven kunnen een duidelijk beeld scheppen van de randvoorwaarden en als elementen van het kompas internationalisering worden opgenomen. 13
Het kompas biedt Amsterdamse scholen die internationalisering in hun school versterken een houvast waar ze rekening mee kunnen houden, passend bij hun eigen situatie en ontwikkelfase. Want op alle onderdelen uit het kompas zijn aandacht, activiteiten en investeringen nodig. Het kompas biedt een basis waarmee ook andere scholen in Amsterdam iets in handen hebben, waarmee ze internationalisering langs de drie pijlers kunnen vormgeven. 6. Verduurzamen internationalisering Met het vormgeven van het kompas internationalisering ontstaat er ook een community van scholen die zich verbinden aan deze stedelijke ontwikkeling. Als duidelijk wordt aan welke elementen uit het kompas extra aandacht, capaciteit en middelen besteed moeten worden om internationalisering verder te verduurzamen, dan gaat de gemeente Amsterdam daar vervolgens op inzetten. 4.4 Resultaten en monitoring Met bovenstaand programma wordt bereikt dat een groeiende groep van scholen internationalisering structureel onderdeel maakt van hun onderwijs. De ontwikkeling komt van onderop tot stand: scholen maken eigen keuzes, passend bij hun eigen onderwijsvisie en ontwikkelfase. Door met en van elkaar te leren en door elkaar kritisch te bevragen, zal zowel de kwaliteit als kwantiteit van internationalisering in het Amsterdams onderwijs toenemen. Het aantal scholen waar vroeg Engels wordt gegeven neemt toe en het verder toepassen van de taalcomponent in het curriculum krijgt een duidelijke plek. Er ontstaat een community van leraren, directeuren, en andere onderwijsprofessionals die elkaar weet te vinden en kennis uitwisselt. De gemeente Amsterdam biedt een platform voor deze community van scholen die structureel aandacht geeft aan internationalisering om daarmee het hele onderwijsveld in Amsterdam de mogelijkheden, nut en noodzaak van internationalisering herkent en de ander scholen ook vorm gaan geven aan internationalsering. In 2018 verwacht het college dat de kerngroep van 25 scholen uitgebreid is naar 60 scholen die deelnemen aan deze beweging en internationalisering een vaste plek in hun onderwijs hebben gegeven. Door collegiale visitaties adviseren leraren en schoolleiders en experts elkaar over internationalisering en houden ze elkaar scherp op de kwaliteit. Bestaande en nieuwe kennis komt daar terecht waar het nodig is. Nieuwe initiatieven en ideeën worden gedeeld en daarmee versterkt de school op (één van) de drie pijlers van internationalisering. Daarmee komt een kwalitatieve en kwantitatieve groei van internationalisering tot stand. Voor ouders (natives en expats) en leerlingen is het zichtbaar welke scholen in de stad aandacht hebben voor tweetalig of meertalig onderwijs. Door een versterkte internationale oriëntatie op meer scholen in de stad is het Nederlands onderwijssysteem een goede aanvulling op internationaal onderwijs. Internationals weten deze scholen ook beter te vinden door Engelstalige informatievoorziening en een meldpunt. Meer leerlingen krijgen vroeg vreemde talen onderwijs en meer leerlingen volgen ook 14
tweetalig onderwijs. In maart 2015 is er in de Tweede Kamer het wetsvoorstel aangenomen om tot 15% van de instructie in een vreemde taal te geven en dit komt in het najaar in de Eerste Kamer. Dit maakt het mogelijk om al vanaf jonge leeftijd leerlingen tot 4 uur per week een vreemde taal aan te bieden. Leerlingen leren al vroeger een vreemde taal, maken zich de uitspraak makkelijk eigen en communicatie in een vreemde taal wordt vanzelfsprekend. Alle betrokken scholen in het programma hebben een heldere visie op internationalisering en de plek die dit thema in hun curriculum krijgt. Kinderen in Amsterdam komen meer, bijvoorbeeld door inzet van digitale media, in aanraking met kinderen uit andere culturen. Kennis uit onderzoek komt ook daar waar het nodig is: bij de scholen die actief met internationalisering werken. Tenslotte is een van de opbrengsten dat ouders en leerlingen in Amsterdam internationalisering herkennen, omarmen en daarnaast betrokken worden bij en geïnformeerd worden over de ontwikkelingen op school en in de stad. In het eerste kwartaal van 2016 zal met de analyse van het onderzoek naar Engels in het basisonderwijs en de informatie die uit de kerngroep een document met facts & figures worden opgesteld. Hierin zal de ontwikkeling van internationalisering in het Amsterdams onderwijs worden beschreven. Naast de kerngroep van scholen die actief is met internationalisering zal duidelijk worden wat andere scholen al dan niet doen en aan wensen hiervoor hebben in de nabije toekomst. Na twee jaar zal dit onderzoek herhaald worden om de voortgang en groei van het aantal scholen met een internationaal profiel inzichtelijk te maken 15
5. Versterking internationalisering in Amsterdam Naast het programma om internationalisering op reguliere scholen te versterken, worden ook andere activiteiten ondernomen om het internationale karakter van Amsterdam te versterken. Huisvesting internationale scholen De vraag naar internationaal onderwijs is de afgelopen jaren fors gestegen waardoor de scholen kampen met capaciteitsproblemen in de huisvesting. Al vele jaren vragen de internationale scholen bestuurlijk aandacht voor hun huisvestingsproblematiek. Een van de belangrijkste vestigingsvoorwaarden voor internationale kenniswerkers met kinderen is de aanwezigheid van kwalitatief goede internationale scholen. Goede internationale scholen zijn cruciaal voor het realiseren van de ambitie van de Metropoolregio Amsterdam (MRA) om tot de vijf belangrijkste Europese vestigingslocaties te behoren. De wethouders van Economische Zaken en Onderwijs hebben in de zomer van 2014 vanwege het gezamenlijk belang om zo snel mogelijk een geschikte locatie te vinden voor twee internationale scholen (British School Amsterdam en Amsterdam International Community School), een ambtelijke Taskforce Huisvesting Internationale scholen opgericht. Deelnemers zijn een vertegenwoordiger van Team Go, de Stadsloods vanuit dienst Ruimtelijke Ordening (dro), afdeling Onderwijs, Jeugd en Zorg (OJZ), Stadsdeel Zuid, Dienst Zuidas en Ruimte en Duurzaamheid. Duidelijk is dat er in de stad geen voor de AICS en BSA aantrekkelijke locaties beschikbaar zijn die makkelijk zijn en waar snel kan worden begonnen met de ontwikkeling. Groei kan alleen worden geaccommodeerd als de gemeente het huisvestingsprobleem van de BSA en de AICS helpt oplossen. De Taskforce Huisvesting Internationale scholen zet zich hiervoor in. Informatievoorziening internationals Samen met het Expatcenter kijkt de afdeling onderwijs van de gemeente Amsterdam naar de informatievoorziening voor internationals met betrekking tot het Nederlandse (basis)onderwijs (nieuwkomersklassen, scholen met een internationaal profiel). Deze informatievoorziening zal worden aangevuld en verbeterd. Engelstalige informatie over het Nederlandse onderwijssysteem wordt op dit moment via www.iamsterdam.com beschikbaar gesteld. Verder wordt uitgewerkt of het mogelijk is om een informatiepunt of meldpunt op te zetten waar alle internationals met schoolgaande kinderen zich kunnen melden en waar in het Engels informatievoorziening over het Nederlandse en internationale schoolsysteem en schoolsoorten onderwijs gegeven wordt. Want steeds meer internationale ouders kiezen ervoor om hun kinderen aan te melden in het regulier Nederlands onderwijs. Steeds meer internationals willen dat hun kinderen integreren. Bovendien hebben veruit de meeste internationals een middeninkomen en worden dure internationale scholen lang niet altijd vergoed. Met een informatiepunt komt er ook zicht 16
op veelgestelde vragen en knelpunten. Dat kan weer verder bijdragen aan het beter en actief openstellen van het Nederlandse onderwijs voor kinderen uit internationale gezinnen. Tenslotte wordt gekeken of er mogelijkheden zijn om de nieuwkomers systematiek deels in te richten voor internationals met de behoefte om sneller het reguliere onderwijs in te stromen. EU-voorzitterschap 2016 en EU in de Klas Amsterdam is tijdens het EU-voorzitterschap in 2016 gastheer van de gastheer: het Rijk. Amsterdam heeft naast een dienende rol, ook een eigen ambitie om Amsterdam te profileren. Bij de pijler business hub is als onderdeel van de agenda voor Europa ook het dossier opgenomen om te investeren in Europese kennisdeling op het gebied van internationalisering van het onderwijs. Dit zal vormgegeven worden door kennisuitwisseling op beleidsniveau tussen verschillende Europese steden. Daarnaast zal EU in de Klas plaatsvinden, een project waarin topambtenaren uit de Europese Unie op scholen in het voortgezet onderwijs gastlessen zullen geven. Tot slot wordt bekeken hoe de gemeente Amsterdam de inzet van het European Youth Parliament voor scholen extra kan inzetten. Tweetalige Kinderopvang De gemeente Amsterdam is in 2014 gestart met het verkennen van de mogelijkheden voor tweetalige kinderopvang, daarmee aansluitend bij een behoefte die leeft onder ouders en aansluitend bij de ontwikkelingen binnen meertalig primair en internationaal onderwijs. Een werkgroep, bestaande uit Amsterdamse ondernemers in de kinderopvang en de gemeente, heeft diverse mogelijkheden onderzocht voor een pilot Nederlands-/Engelstalige opvang. De gemeente Amsterdam heeft een pilotvoorstel ingediend bij het ministerie van SZW. Het ministerie besloot vervolgens dat er in 2016 een landelijke pilot komt. Specifiek voor de Buitenschoolse Opvang voert het ministerie nog dit jaar een wetswijziging door, zodat meertalige opvang daar direct mogelijk is. Amsterdam start in het najaar van 2015 een eigen pilot voor Nederlands-/Engelstalige kinderopvang. Aan deze pilot wordt ook een onderzoek van de UvA verbonden. Ouderbetrokkenheid Internationale ervaringen van de ouderpopulatie kunnen gebruikt worden om internationaal en cultureel bewustzijn van kinderen te vergroten. Best practices worden uitgewisseld. Een voorbeeld is het project ouders in de klas. Door dit project werken ouders en school samen bij het leren en ontwikkelen van kinderen van groep 6 t/m groep 8 wat betreft kennis over culturen. 17
Burgerschap en Diversiteit Amsterdam wil burgerschap, diversiteit en gedeelde geschiedenisactiviteiten in de scholen bevorderen. Burgerschapsvorming richt zich primair op basiswaarden in de Nederlandse samenleving (democratie, maatschappelijk participatie, en pluriformiteit), maar deze waarden zijn niet alleen Nederlands, ze zijn ook europees en kunnen ook in de context van Europa en de wereld worden uitgewerkt. Internationalisering in het onderwijs levert direct een bijdrage aan burgerschap in verschillende perspectieven (afhankelijk van hoe de school zelf hier vorm aan wil geven): Europese burgerschap, maar ook wereldburgerschap. 18
6. Financiën Voor internationalisering in het onderwijs is in 2015 170.000, voor 2016 475.000 en voor de jaren erna 700.000 opgenomen in de uitwerking van de financiën onderwijs in het coalitieakkoord. Dekking komt uit de coalitiemiddelen onderwijs (activiteit 2370). De investeringen zullen het grootst zijn en met name gedaan worden in de tweede helft van deze bestuursperiode. Dit is de fase van het tot stand brengen van het kompas internationalisering en het vervolgens verduurzamen van de benoemde elementen bij de scholen die sterk en zichtbaar internationaal onderwijs hebben. Er is een begroting opgesteld voor 2.045.000 Hoofdthema Activiteit 2015 2016 2017 2018 1. Kennisdeling Werkbezoeken en kennisbijeenkomsten 20.000 15.000 15.000 15.000 Collegiale visitatie resp. 30, 40 en 60 scholen - 90.000-120.000-180.000 Conferenties - 20.000-30.000-30.000-30.000 Samenwerking met bedrijfsleven en externe partijen - 10.000-20.000-20.000-20.000 2. Coördinatie Coördinatie visitaties -10.000-20.000-20.000-20.000 Projectleider 20 u/wk - 20.000-55.000 Amsterdamse pilot TPO - 50.000-60.000-120.000-150.000 3. Ontwikkeling Scholingsaanbod - 200.000-200.000 Verankeren netwerk internationalisering - 25.000-25.000-25.000 Ontwikkelen kompas internationalisering - 35.000 PM (pilots e.d.) - 40.000-40.000 4. Communicatie Profilering plan en agenda Internationalisering - 30.000-30.000-30.000 Schoolprofielen - 20.000-25.000-25.000-25.000 Europese dag van de talen -5.000-10.000-10.000-10.000 5. Onderzoek Eibo in Amsterdam - 15.000-15.000 Amsterdamse pilot TPO - 40.000 Vervolgonderzoek - 40.000-40.000 Subtotaal 170.000 475.000 700.000 700.000 Totaal 2.045.000 19
Bijlage Voorbeelden van standaarden: VVTO stappenplan In de Landelijke Standaard vvto Engels staat: In alle groepen wordt minimaal zestig minuten per week lesgegeven in het Engels. Er is sprake van een goede doorgaande leerlijn in de school. De leerkrachten zijn adequaat geschoold in de vakdidactiek en hebben een goede beheersing van het Engels. Zij bezitten een taalvaardigheid op ten minste B2-niveau op de vaardigheden luisteren en begrijpen, spreken en lezen. Voor schrijven volstaat B1. Naast het vak Engels wordt er ook met Content and Language Integrated Learning (CLIL) gewerkt. Elke leerling heeft aan gerichte internationale activiteiten meegedaan. Vvto is opgenomen in het kwaliteitsbeleid van de school. ELOS Kenmerken van het Elos-onderwijsprogramma: Europese en Internationale Oriëntatie (EIO) als geïntegreerd onderdeel van het onderwijsprogramma; Verwerven van Europees gevalideerde/gedragen competenties (CFEC); Versterkt Moderne Vreemde Talen Onderwijs (VTO); Internationale uitwisselingsprogramma s; E-Twinning en andere digitale vormen van internationale samenwerking en uitwisseling; Diverse internationale activiteiten. CLIL: CLIL staat voor Content and Language Integrated Learning, een onderwijsvorm waarbij scholen een beperkt aantal vakken aanbieden in een vreemde taal. De CLIL Toolkit is samengesteld met CLIL-didactiek voor de toepassing daarvan in het onderwijs Engels op basisscholen. 20
Internationalisering in het onderwijs www.amsterdam.nl/onderwijs