Samenwerken voor een gezonde jeugd Jeugdgezondheidszorg 2014-2020
Inhoudsopgave 1. Inleiding 7 Onze pedagogische visie, visie en kernwaarden 8 2. De jeugdgezondheidszorg als specialist in preventie 12 Jeugdgezondheidszorg landelijk 12 Doelgroepen en samenwerkingspartners 12 Doel en kenmerken jeugdgezondheidszorg 12 Jeugdgezondheidszorg regionaal: de wijk, de school, de leefwereld 13 Sociale media 13 Onze werkwijze en ambitie 14 De pedagogische civil society 14 Onze professionals: professioneel en zelfstandig 16 Ouders en opvoeders voeren zelf de regie 16 Dialooggericht werken 17 Excellente jeugdgezondheidszorg 20 Breed aanbod voor maximale dienstverlening 21 Nieuwe mogelijkheden 21 Beleidsadvisering: nieuwe wettelijke taak 21 3. Centrale rol van jeugdgezondheidszorg bij decentralisaties 22 Het Basispakket JGZ als verbindende schakel in de vernieuwing van het lokale sociale jeugddomein 23 Jeugdgezondheidszorg als vraagbaak 25 Medische competentie jeugdgezondheidszorg 25 5
in de leefomgeving van het kind en gezin. Want opgroeien en 1 Inleiding opvoeden moet zo gewoon mogelijk blijven. Wij leveren een essentiële bijdrage aan preventie en zijn breed inzetbaar. Omdat we alle kinderen vanaf de geboorte volgen, hebben we een totaalbeeld van het kind en het gezin. Wij Het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) Rijnmond levert een belangrijke bijdrage aan de gezondheid van kinderen in de regio Rotterdam-Rijnmond. Onze jeugdgezond- heidszorg (JGZ) vormt de preventieve basis. Door vaste contactmomenten volgen wij de lichamelijke en psychosociale ontwikkeling van ieder kind binnen het werkgebied en bewaken en versterken de zelfredzaamheid van ouders, kinderen en jongeren. CJG Rijnmond onderzoekt de kinderen, schat de zorgbehoefte in en schakelt, indien nodig, tijdig hulp in. Dit vroegtijdige ingrijpen levert meestal een grotere gezondheidswinst op en voorkomt bovendien hogere kosten in een later stadium. Daarnaast kunnen we zicht houden op de zorg die het kind en het gezin ontvangen en het effect van deze zorg, indien de ouders daar (tijdelijk) zelf niet toe in staat zijn. Met als uiteindelijk doel: ondersteuning aanbieden die het beste bij het gezin past. Dit doen we niet alleen. De samenwerking met onder andere gemeenten, jeugdzorgaanbieders, (para)medici, onderwijs, kinderopvang, maar ook met buurtbewoners en sportverenigingen, zorgt er voor dat ondersteuningsbehoeften zo vroeg mogelijk kunnen worden gesignaleerd en opgepakt. signaleren wanneer extra zorg nodig is. Wij voeren het Rijksvaccinatieprogramma uit en verzorgen de (medische) screenings. Aanvullend biedt CJG Rijnmond een samenhangend pakket voor preventieve opvoedingsondersteuning. Ouders 1, kinderen en jongeren staan hierbij centraal. De vraag hoe we hen vanuit de jeugdgezondheidszorg maximaal kunnen ondersteunen, om gezond en veilig opvoeden en opgroeien mogelijk te maken, is leidraad voor ons handelen. CJG Rijnmond heeft de afgelopen jaren hard gewerkt aan een effectievere jeugdgezondheidszorg. In de afgelopen vijf jaar is het bereik van alle kinderen in de regio Rotterdam-Rijnmond gegroeid naar 95%. Ook is een werkwijze ingevoerd, waarmee wordt ingespeeld op individuele behoeften van gezinnen. Zo kunnen we extra ondersteuning of zorg geven aan gezinnen die dat daadwerkelijk nodig hebben en beter aansluiten bij (vragen van) lokale netwerken en samenwerkingspartners. De pedagogische visie van CJG Rijnmond vormt de basis voor onze professionals. Zij zijn getraind in dialooggerichte consultvoering; in gesprek met de ouders en jongeren wordt nagegaan of en wát nodig is om de eigen kracht te versterken. Met de stelselwijziging Jeugd komt de focus nog meer te liggen op preventie, ondersteuning en lichte zorg. Dichtbij, In deze visie beschrijven we de preventieve rol die CJG Rijnmond vanuit de jeugdgezondheidszorg wil spelen binnen de veranderende maatschappij. We hebben ons laten inspireren door de dromen van ouders, jongeren, samenwerkingspartners en professionals. Uiteraard binnen de wettelijke kaders 2 en het strategische bedrijfsplan voor 2014-2017, aansluitend op onze visie, missie en kernwaarden. We willen daarom alle mensen bedanken die hebben bijgedragen aan de totstandkoming van deze visie en nodigen iedereen van harte uit om te blijven nadenken over hoe we vanuit de jeugdgezondheidszorg ouders, kinderen en jongeren maximaal kunnen ondersteunen bij gezond en veilig opvoeden en opgroeien. Alleen samen kunnen we werken aan een goede levensstart voor ieder kind! Hans Butselaar, voorzitter Raad van Bestuur: Onze vernieuwde werkwijze wordt landelijk dikwijls als voorbeeld genoemd voor de jeugdgezondheidszorg. Een resultaat om trots op te zijn! Het motiveert ons om blijvend te innoveren. 1 Overal waar ouder(s) staat kan ook opvoeder(s) of verzorger(s) worden gelezen. 2 Onder andere het nieuwe Basispakket JGZ, de nieuwe Jeugdwet en landelijke publicaties. 7
Onze pedagogische visie: Positief opvoeden is steunen, stimuleren en sturen naar volwassenheid. Onze visie: In beeld en in de buurt. Opvoeden is voor ouders een uitdaging. Dit gaat meestal vanzelf, maar soms is er meer nodig. Wij staan naast ouders en kinderen om deze uitdaging aan te gaan en hun eigen kracht te stimuleren. We werken vanuit een betrokken, open en gelijkwaardige relatie met ouders en kinderen. Wij bieden ze informatie om de opvoedopgave zelf op te lossen. Als het gewenst is geven we gericht advies hoe te handelen. Positief opvoeden staat hierbij altijd centraal. 1. Opvoeden is een natuurlijk, vanzelfsprekend en dynamisch proces, waarbij ouders, opvoeders en kinderen elkaar beïnvloeden. Steunen: Stimuleren: 2. Ouders respecteren de rechten van hun kinderen, vastgelegd in het VN-verdrag van de Rechten van het Kind. 3. Ouders bepalen in eerste instantie zelf welke normen en waarden zij aan hun kind willen overdragen. 4. Een goede opvoeding is essentieel voor een optimale ontwikkeling van kinderen en voor een gezonde samenleving. 5. Ouders hebben recht op steun bij de opvoeding en opvoeden is iets van de samenleving als geheel. 6. Opvoeden betekent rekening houden met de mogelijkheden en behoeften van het kind. Sturen: In beeld CJG Rijnmond gelooft in preventie en zet in op het vroegtijdig organiseren van ondersteuning. Hiermee worden problemen in een later stadium voorkomen. Wij doen er alles aan om zo snel mogelijk de best beschikbare hulp te organiseren. Wanneer er risico s zijn, blijven we een gezin volgen en ondersteunen. Wij blijven betrokken tot eventuele hulp is ingeschakeld. Dit in zorgvuldig overleg met alle betrokkenen en gericht op de situatie. In de buurt CJG Rijnmond ondersteunt ouders, opvoeders, kinderen en jongeren om - als het even niet vanzelf gaat - hun eigen kracht te stimuleren en netwerk in te schakelen. Ons aanbod is zoveel mogelijk vraaggericht. We vinden het belangrijk dat klanten zich op hun gemak voelen, ongeacht culturele achtergrond. Wij richten ons op kinderen en hun ouders en opvoeders en zoeken actief naar samenwerking met professionals in de jeugdketen. Onze locaties zijn uitnodigend en laagdrempelig. CJG Rijnmond omarmt de visie van een toekomstig, integraal zorgaanbod in de wijk voor alle leeftijden en wil nauw samenwerken. Wij volgen de maatschappelijke ontwikkelingen op de voet en zoeken actief naar innovaties voor een beter contact met klanten en samenwerkingspartners. elk kind heeft recht op onvoorwaardelijke steun in de vorm van tijd, liefde, aandacht en betrokkenheid. een goede opvoeding biedt kinderen de ruimte om zich optimaal te ontwikkelen, uitdagingen aan te gaan en moeilijkheden te overwinnen. een goede opvoeding biedt kinderen in alle ontwikkelingsfasen structuur en houvast, In de vorm van regels en grenzen, en draagt bij aan sociale aanpassing en goed burgerschap. Onze kernwaarden: Onze kernwaarden richten zich niet alleen op onze taak als zorgverlener, maar hebben ook betrekking op de intercollegiale werkwijze. Als organisatie staan we voor: Deskundig. Verantwoordelijk. Innovatief. Transparant. Samenwerken. 8 9
2 De jeugdgezondheidszorg als specialist in preventie Jeugdgezondheidszorg landelijk Jeugdgezondheidszorg is in Nederland wettelijk vastgelegd. Dit met het doel om alle kinderen die gezond zijn, gezond te houden en ondersteuning te bieden wanneer er een hulpvraag is. Ook waar de vraag niet wordt gesteld en problematiek nog niet zichtbaar is, wordt ondersteuning geboden. Centraal staat het boeken van gezondheidswinst en het voorkomen van gezondheidsverlies. Het bijzondere aan de jeugdgezondheidszorg is dat zij alle kinderen in beeld heeft en preventief werkt 3. Het gezonde kind is het referentiekader. Doelgroepen en samenwerkingspartners De jeugdgezondheidszorg werkt in een dynamische omgeving. Doelgroepen zijn ouders, opvoeders kinderen en jongeren, maar ook opdrachtgevers zoals gemeenten. Professionals uit de jeugdgezondheidszorg werken nauw samen met professionals in de gezondheidszorg, (jeugd-)hulpverlening, prenatale zorg en van zogenoemde vindplaatsen zoals kindercentra en scholen, daar waar onze klanten komen en waar we contact met hen kunnen leggen. Jeugdgezondheidszorg regionaal: de wijk, de school, de leefwereld CJG Rijnmond staat voor jeugdgezondheidszorg die zichtbaar is voor kinderen, jongeren, ouders, opvoeders en samenwerkingspartners zoals scholen, kinderopvang, jeugdhulpverleners, huisartsen, ziekenhuizen en lokale organisaties. Wij vinden het belangrijk aanwezig te zijn in de leefwerelden van kinderen en gezinnen. Zo komen we te weten wat er speelt en wat we in verschillende situaties kunnen doen. Voorschoolse periode en primair onderwijs Onze professionals zijn aanwezig in de leefwerelden die passen bij de verschillende ontwikkelingsfasen. Voor kinderen tot en met de basisschool is dit primair het gezin en de wijk. In deze leeftijdsfases, van 0 tot 12 jaar, richten wij ons op de ondersteuning aan ouders en opvoeders en werken we integraal en wijkgericht. Voortgezet onderwijs Vanaf het voortgezet onderwijs worden school en vrije tijd steeds belangrijker. Onze ondersteuning verschuift dan van de ouders naar de jongeren, en van de wijk naar de school. Omdat pubers en adolescenten om een andere benadering vragen dan ouders, hebben wij professionals met specifieke deskundigheid in dienst. Virtuele leefwereld De virtuele wereld is een leefwereld die zowel voor jongeren als ouders en opvoeders steeds belangrijker wordt. CJG Rijnmond ziet grote kansen in het inzetten van sociale media om hen te bereiken, te informeren en te verbinden. Doel en kenmerken jeugdgezondheidszorg Het doel van jeugdgezondheidszorg is het bevorderen, beschermen en bewaken van de gezondheid en de lichamelijke, psychische, cognitieve en sociale ontwikkeling van kinderen en jongeren, vanaf zo vroeg mogelijk in hun leven. Onderstaande kenmerken dragen bij aan dit doel. De jeugdgezondheidszorg: bevordert proactief de gezondheid van alle kinderen; is in fysieke en emotionele zin vertrouwd en laagdrempelig; werkt actief en anticiperend en sluit gelijkwaardig aan bij de leefwereld van gezinnen en jongeren; werkt dialooggericht (ouder en jongere staan centraal); volgt kinderen in hun ontwikkeling vanuit een brede context (biopsychosociaal model); biedt multiscreeningen aan op ijkmomenten in de levensloop van een jongere; verricht onderzoeken op indicatie; bouwt van elk kind een digitaal, longitudinaal en integraal dossier op; brengt gezondheid, groei en ontwikkeling in kaart en geeft op basis hiervan beleidsadviezen; fungeert als verbinder in de sociale domeinen; werkt waar mogelijk op basis van bewezen methoden en gebruikt daarbij richtlijnen en landelijke documenten. Sociale media CJG Rijnmond wil sociale media en digitale communicatie inzetten om ouders, opvoeders, jongeren en kinderen te bereiken en te informeren. Door op online community s snel antwoord te geven op eenvoudige vragen, en een luisterend oor te bieden, zien wij ook kansen voor vroegtijdig signaleren. Daarnaast kunnen we sociale media uitstekend inzetten voor positieve gedragsbeïnvloeding. Door actief aanwezig te zijn op sociale media blijven we verbonden met onze doelgroep. 3 Een stevig fundament: evaluatie van het basistakenpakket jeugdgezondheidszorg, Commissie de Winter (2013). 12 13
Onze werkwijze en ambitie Onze professionals werken multidisciplinair en wijkgericht. Jeugdartsen, jeugdverpleegkundigen, doktersassistenten en pedagogen werken nauw samen in kleine wijkgerichte teams. We kunnen situaties hierdoor goed benaderen. Daarbij gaan we altijd zoveel mogelijk uit van de eigen kracht van het netwerk van het gezin. Vaste contactpersonen CJG Rijnmond werkt zo veel mogelijk met vaste contactpersonen voor gezinnen, vindplaatsen en samenwerkingspartners. Wij staan dicht bij de doelgroep en werken vooral op de vindplaatsen zelf. Indien wenselijk of nodig gaan onze professionals op huisbezoek, bijvoorbeeld voor preventieve opvoedingsondersteuning. Op scholen De jeugdgezondheidszorg maakt deel uit van de basisondersteuning aan scholen. Onze professionals zijn een bekend gezicht voor kinderen, jongeren, ouders, opvoeders, leerkrachten en docenten. We zijn een vast onderdeel van de zorgstructuur en geven consultatie en advies. De focus ligt hierbij op (psychosociale) gezondheid en leefstijl. Onze professionals kunnen ook meewerken aan voorlichtingslessen over gezondheid of deelnemen aan ouderavonden. de geboorte en beschikken over de digitale dossiers. Wij signaleren, monitoren, zetten kortdurende, preventieve ondersteuning in en waarborgen de zorgcontinuïteit. Indien nodig, schakelen we gespecialiseerde zorg in. Eén kind, één gezin, één plan Mocht het van belang zijn, dan hebben we van alle kinderen uit het gezin informatie voorhanden. Zo ontstaat een volledig beeld. Dit wordt ook als leidraad gebruikt voor de ondersteuning. Ons motto is: één kind, één gezin, één plan. Aanjagende en coördinerende rol CJG Rijnmond ambieert met zijn professionals een aanjagende en coördinerende rol binnen het lokale netwerk, ook wel de pedagogische civil society. Naast het vindplaatsgerichte werken blijven ouders, opvoeders, kinderen en jongeren ook welkom op onze locaties. Onze locaties stralen gastvrijheid uit en zijn fysiek, telefonisch en via internet goed bereikbaar. Ook buiten afspraken om kunnen zij bij ons terecht. In lokale netwerken Ook binnen de lokale netwerken is de jeugdgezondheidszorg een constante factor. Wij zien alle kinderen vanaf De pedagogische civil society Voor een positieve ontwikkeling van kinderen is het van groot belang dat zij opgroeien in een sociale opvoedomgeving. Een omgeving waarbinnen mensen zich betrokken en medeverantwoordelijk voelen. Bijvoorbeeld door een oogje in het zeil te houden als kinderen buiten spelen, of door met andere ouders opvoedtips uit te wisselen. We hebben het dan over de pedagogische civil society. Informele netwerken van ouders, jongeren, buurtbewoners, kerken, moskeeën en sportverenigingen zijn onderdeel van de pedagogische civil society. Samen kunnen we de omstandigheden creëren die uitnodigen tot kennismaking, dialoog, netwerkvorming en het ontwikkelen en uitvoeren van eigen initiatieven. Aansluiting vinden bij wat al aanwezig is aan activiteiten en initiatieven van burgers, is hierbij van belang. CJG Rijnmond ambieert hierbij een regisserende en verbindende rol. Het versterken van informele netwerken van jeugdigen, opvoeders en medeopvoeders - gericht op het gewone, dagelijkse opvoeden - geeft een extra dimensie aan de rol van onze professionals. Zo komt er meer oog voor het potentieel in de wijk en wordt de omgeving van gezinnen verrijkt. Door zijn centrale positie in het jeugdbeleid, kan het CJG binnen deze sociale netwerken de rol vervullen van startmotor en bewaker van de continuïteit 4. 4 Vergl. Van der Lans (2010). 14
Onze professionals: professioneel en zelfstandig Onze professionals moeten zichtbaar aanwezig en eenvoudig toegankelijk zijn in de leefwereld van gezinnen, kinderen en jongeren, in de wijk en op school. De professional is hun vertrouwenspersoon. Hij handelt (pro-)actief en is vooral gericht op normaliseren en het versterken van de eigen kracht. Bovendien heeft de professional een brede kijk op gezond en veilig opgroeien (fysiek, emotioneel, psychisch en sociaal) en behartigt de belangen van kinderen en jongeren. Daarnaast werkt hij nauw samen met andere professionals in het jeugddomein. Professionele autonomie CJG Rijnmond gaat uit van de professionele autonomie van zijn medewerkers. Zij krijgen de ruimte om zelf hun tijd in te delen, maar nemen altijd hun verantwoordelijkheid. Het gaat te allen tijde om de gezondheidswinst van kinderen en de kwaliteit van ondersteuning. De feedback van ouders en kinderen is hierbij van belang. Voorkomen van specialistisch zorg Onze professionals moeten voldoende ruimte hebben om gezinnen te begeleiden, en waar nodig zelf ondersteuning te bieden. Zo voorkomen we dat specialistische zorg of ondersteuning moet worden ingeschakeld. Bevordering van de deskundigheid Vanuit het CJG Rijnmond streven we naar een laagdrempelige, integrale jeugdgezondheidszorg. Hiervoor zijn een groot aantal vaardigheden en een brede vakkennis nodig. We doen er alles aan om dit verder te bevorderen. De brede deskundigheid van onze professionals wordt gestimuleerd en geborgd door onze ondersteuningsstructuur en structurele deskundigheidsbevordering. Het gaat hierbij om coaching en begeleiding, professionele visitatie, reflectie en intervisie, en het organiseren van interne colleges. Wederzijdse verantwoordelijkheid Onze professionals overleggen met ouders en opvoeders over de behoefte aan contactmomenten en ondersteuning. Samen stellen we een pakket op maat samen, gebaseerd op de verantwoordelijkheid en keuzevrijheid van de ouders en opvoeders en de jongeren. Bij een mogelijk probleem kunnen wij, uit het oogpunt van normaliseren, voor een korte periode lichte ondersteuning aanbieden. Ouders en opvoeders voeren zelf de regie Eén van de ondersteuningsactiviteiten die wij inzetten, is zorgcoördinatie in het preventieve veld. Dit wil zeggen dat ouders en opvoeders zelf de regie voeren; waar mogelijk met steun uit de sociale omgeving. Onze professional ondersteunt het gezin, coacht en faciliteert. Deze kortdurende ondersteuning kan worden ingezet bij kwetsbare kinderen, leefstijlproblemen en na ingrijpende gebeurtenissen. Wij zoeken eerst naar oplossingen in de directe omgeving van het gezin: in de familie, de buurt en op school. De professional treedt dus zelf niet op als regisseur of hulpverlener, maar voorkomt, verbindt en stemt af. Intensieve hulp Wanneer ouders en opvoeders niet in staat zijn zelf de regie te voeren, maar er wel intensieve hulp nodig is, dan schakelt onze professional jeugdhulpverlening of specialistische zorg in. Zo blijft de veiligheid en gezondheid van het kind gewaarborgd. De professional blijft wel betrokken bij het gezin en ziet toe dat hulp wordt ingezet. Wanneer het doel is bereikt, nemen wij de ondersteuning aan het gezin weer over. Hiermee wordt de zorgcontinuïteit gewaarborgd. Dialooggericht werken CJG Rijnmond wil sociale media en digitale communicatie inzetten om ouders, opvoeders, jongeren en kinderen te bereiken en te informeren. Door op online community s snel antwoord te geven op eenvoudige vragen, en een luisterend oor te bieden, zien wij ook kansen voor vroegtijdig signaleren. Daarnaast kunnen we sociale media uitstekend inzetten voor positieve gedragsbeïnvloeding. Door actief aanwezig te zijn op sociale media blijven we verbonden met onze doelgroep. Vertrouwensrelatie CJG Rijnmond sluit met zijn werkwijze aan bij de principes van de transformatie in de jeugdzorg: wij werken niet alleen vraaggericht, maar richten ons ook op onderkenning en (vroege) signalering van problemen. Wij gaan uit van de goede intentie van ouders en opvoeders. Op basis hiervan bouwen we aan een vertrouwensrelatie. Het is cruciaal om vanuit geïnformeerd vertrouwen 5 vroegtijdig te signaleren en risico s in te schatten. 5 Duidt op de attitude van de professional. Geïnformeerd vertrouwen staat tegenover georganiseerd wantrouwen. Cruciaal is dat mensen uitgaan van vertrouwen in het goede gedrag van zichzelf en van anderen, dat iedereen zich houdt aan de regels en dat er scherpe handhaving plaats vindt (waarbij iedereen kan melden) als dat niet het geval is. P. Hilhorst in De vertrouwenscrisis (2008). We gaan in de ondersteuning en zorg aan kinderen en gezinnen uit van: eigen verantwoordelijkheden en eigen kracht van kinderen en hun ouders, met inzet van het sociale netwerk als basis; demedicaliseren, normaliseren en ontzorgen; onder meer door het opvoedkundig klimaat te versterken in gezinnen, wijken en scholen, en ook bij voorzieningen als de kinderopvang en sportverenigingen; eerder de juiste ondersteuning op maat bieden, om het beroep op dure gespecialiseerde zorg te verminderen; meer ruimte voor professionals om de juiste hulp te bieden door vermindering van regeldruk. Betrokken professionals kunnen sociale netwerken inschakelen in de omgeving van het gezin. Door samenwerking met vrijwilligers en familieleden weten ouders en kinderen hun kracht beter te benutten. Dialoogontmoetingen CJG Rijnmond wil het dialooggerichte werken verder doorvoeren in zijn werkwijze en organisatie. We besteden hierbij extra aandacht aan het cultuursensitief werken en de couleur locale. We organiseren jaarlijks dialoogontmoetingen op onze locaties tussen ouders, opvoeders, kinderen, jongeren, samenwerkingspartners en onze professionals. Tijdens deze bijeenkomsten gaan we in gesprek over wensen, actie- en speerpunten. Dit levert zeer waardevolle informatie op. 16 17
Excellente jeugdgezondheidszorg CJG Rijnmond is een excellente uitvoerder van jeugdgezondheidszorg. We bieden goede kwaliteit tegen een scherpe marktprijs. Wij onderscheiden ons door onze vakinhoudelijke expertise, efficiënte werkwijze en klantgerichte basishouding. Onze zorg voldoet aan beroepsnormen, wordt volgens richtlijnen uitgevoerd en is gewaarborgd met behulp van een kwaliteitssysteem. Kwaliteit Alle kinderen krijgen de zorg die ze nodig hebben; de onderdelen uit het Basispakket JGZ worden uitgevoerd. Onze professionals beschikken over de kennis en ervaring om deze zorg te bieden. Klantgericht We gaan uit van de uniekheid van ieder persoon en hebben respect voor verschillen in sociaal-culturele achtergrond, normen, waarden en keuzes. De klant heeft een actieve rol en verantwoordelijkheid bij het formuleren en oplossen van de eigen vraagstukken. Wij stellen de klant en zijn behoeftes centraal en versterken hem in zijn eigen omgeving. Doeltreffend Tijdens de contactmomenten signaleren we de gezondheidsrisico s en -problemen van het kind. Deze signalering leidt tot een vervolghandeling zoals een aanvullend onderzoek of een verwijzing. Dit komt de gezondheid van het kind ten goede. Doelmatig De ondersteuning is passend en in verhouding tot het behaalde effect. En bij de juiste kinderen worden de juiste dingen gedaan. Breed aanbod voor maximale dienstverlening CJG Rijnmond streeft naar een jeugdgezondheidszorgaanbod waarmee we onze doelgroep 100 procent bereiken. Wij doen dit door het aanbieden van een breed basispakket, een aanvullend preventief pakket en een aanvullend zorgpakket. Basispakket JGZ Ons Basispakket JGZ wordt volgens professionele richtlijnen aangeboden aan alle kinderen en hun gezinnen. We streven naar gelijke gezondheidsresultaten voor alle kinderen door het aanbieden van een divers pakket. Want het ene kind heeft andere behoeften dan het andere kind. Binnen dit basispakket worden de wettelijke basistaken uitgevoerd, zoals preventieve opvoedingsondersteuning en zorgcoördinatie. Jeugdgezondheidszorg breed uitdragen Het is belangrijk dat gemeenten voldoende kennis hebben van het Basispakket JGZ, de mogelijkheden en onze deskundigheid. De basistaken zoals screeningen en de uitvoering van het Rijksvaccinatieprogramma zijn bekend. Maar lang niet iedereen realiseert zich dat wij met de jeugdgezondheidszorg veel ervaring hebben opgebouwd met preventieve opvoedingsondersteuning en laagdrempelige interventies. Hier ligt nog een belangrijke uitdaging voor ons. We gaan de inzet van onze jeugdgezondheidszorg dan ook breed uitdragen en op lokaal niveau verder bouwen aan netwerken waarbinnen dit gerealiseerd kan worden. Nieuwe mogelijkheden De nieuwe wettelijke kaders bieden mogelijkheden om het Basispakket JGZ op te nemen in het nieuwe jeugdstelsel. CJG Rijnmond kan hierbij voor een brede inzet zorgen. De gemeente kan onze professionals - naast de uitvoering van het Basispakket JGZ - nog meer taken laten uitvoeren in het gemeentelijk jeugddomein. Hiermee wordt de preventie verder versterkt. Aanvullend preventief pakket Hierbij financieren gemeenten onze producten op maat vanuit de Jeugdwet. Het gaat om producten als pre- en voorzorg, pedagogische ondersteuning, Stevig Ouderschap, Shantalla babymassage en videohometraining. Naast deze bestaande producten kunnen wij nieuwe producten ontwikkelen en implementeren. Indien mogelijk werken we hierbij samen met onze partners. Aanvullend zorgpakket Hierin bevinden zich producten vanuit de Zorgverzekeringswet, waarbij de taken van de jeugdarts beter worden benut. Denk hierbij aan het: direct doorverwijzen binnen de medische keten; voorschrijven van lichte medicatie en preventieve medicatie en uitvoeren van medicatiecontroles; uitvoeren van lichamelijk diagnostisch onderzoek en behandeling, bijvoorbeeld op het gebied van koemelkallergie en luiereczeem; ontwikkelen van nieuwe preventieve producten binnen de Zorgverzekeringswet. Beleidsadvisering: nieuwe wettelijke taak Binnen het nieuwe Basispakket JGZ is beleidsadvisering opgenomen als nieuwe wettelijke taak. Om deze taak goed te kunnen uitvoeren wil CJG Rijnmond gegevens systematisch analyseren. Met deze gegevens kunnen we risico s en risicogroepen beter inschatten. Vervolgens stellen we maatregelen en beleidsadviezen op om gezondheidsbedreigingen te bestrijden en te voorkomen. In samenwerking met zorgprofessionals, beleids- en staffunctionarissen verrichten de epidemiologen onderzoek naar de effecten van onze preventieve interventies. Zij evalueren het productenaanbod en helpen bij het opstellen van tevredenheidsonderzoeken voor onze klanten, professionals en netwerkpartners. Voor verdere professionalisering zoeken we actief verbinding met bijvoorbeeld academische werkplaatsen, universiteiten en hoge scholen. Naast het Basispakket JGZ biedt CJG Rijnmond een Aanvullend preventief pakket en een Aanvullend zorgpakket. 20 21
3 Centrale rol van jeugdgezondheidszorg bij decentralisaties Het Basispakket JGZ als verbindende schakel in de vernieuwing van het lokale sociale jeugddomein Wet publieke gezondheid Verbindende rol in het sociale jeugddomein Onze professionals zijn gewend samen te werken in de zorg voor jeugd en hebben de kracht om te verbinden. Vanuit de taak van vroeg signaleren hebben we samenwerkingsrelaties opgezet met scholen, kinderopvang, welzijnswerk, huisartsen, ziekenhuizen, verloskundigen, maatschappelijk werk (op scholen), paramedische zorg en aanbieders van specialistische voorzieningen. Met deze ervaring kunnen onze professionals, en vanuit de preventieve taak, een verbindende rol spelen in het sociale jeugddomein. We kunnen samenhang creëren tussen de Wet publieke gezondheid (Wpg), de Jeugdwet, de Zorgverzekeringswet, de Wet passend onderwijs en de Participatiewet. Deze samenhang zorgt ervoor dat kinderen zo optimaal mogelijk worden ondersteund en geholpen. Basispakket JGZ Jeugdwet Wet passend onderwijs Participatiewet Zorgverzekeringswet 22 Verbinding met de Jeugdwet CJG Rijnmond ziet een belangrijke rol weggelegd voor zijn professionals als schakel tussen de lokale hulpverlening en het preventieve voorveld. Wij treden vanuit deze rol op als contactpersoon naar scholen, kinderopvang en andere organisaties en instellingen binnen de wijk. Onze professionals kunnen lokale hulpverleningscollega s inschakelen als preventieve ondersteuning niet toereikend is. Wij kunnen informatie over kinderen en gezinnen delen voor een adequate inzet van hulp en ondersteuning. Dit gebeurt altijd binnen de privacy-afspraken van CJG Rijnmond. Daarnaast zetten wij onze brede vakinhoudelijke kennis in op het gebied van gezondheid en leefstijl. Wijkteams kunnen hiervan profiteren. Denk hierbij aan kennis van de lichamelijke en psychosociale ontwikkeling en opvoeding, en vaardigheden op het gebied van signaleren en vraagverheldering inzetten. Wanneer de zorg vanuit het wijkteam wordt afgerond,zorgt onze jeugdverpleegkundige dat het gezin een vaste contactpersoon heeft bij de jeugdgezondheidszorg. Mochten er nieuwe vragen vanuit het gezin komen, dan is onze jeugdverpleegkundige laagdrempelig bereikbaar. Gemeenten kunnen - aanvullend vanuit de Jeugdwet - onze professionals inzetten binnen de wijk- of gebiedsteams wanneer sprake is van ernstigere of meervoudige problematiek. JGZ-professionals zijn overigens geen jeugdhulpverleners. Zij voldoen niet aan de kwaliteitseisen die de Jeugdwet hiervoor stelt. Onze jeugdverpleegkundigen kunnen dat wel: optreden als casusregisseur, de hulpvraag analyseren en verhelderen, aanspreekpunt en contactpersoon zijn, specialisten inschakelen en monitoren. 23
Verbinding met Wet passend onderwijs Jeugdgezondheidszorg is opgenomen in de zorgstructuren van scholen. Binnen het passend onderwijs wordt de samenwerking tussen onze professionals en de scholen nog verder geïntensiveerd. Passend onderwijs kan niet zonder passende zorg. Leerbelemmeringen kunnen meerdere oorzaken en uitingsvormen hebben. De beste aanpak om leerbelemmeringen op te heffen is een geïntegreerde aanpak waarbij ouders en kinderen zelf de regie houden. Dit sluit aan bij de werkwijze van de jeugdgezondheidszorg. Onze professionals hebben een toegevoegde waarde door hun integrale kennis op medisch- en psychosociaal gebied. Wij vervullen een advies- en consultatiefunctie voor ouders, kinderen en onderwijsprofessionals. Ook spelen wij een rol in het onderwijsverzuimbeleid en binnen de Gezonde School 6. Wij leveren bouwstenen om de kwaliteit van zorg van kinderen op scholen en de kinderopvang te versterken. Bijvoorbeeld door bij zorgsignalen het gesprek aan te gaan met medewerkers van de school of kinderopvang en de ouders. Of door begeleiding te bieden bij het inschakelen van hulp. 6 Onder de vlag Gezonde School wordt gezondheidsbevordering in het primair onderwijs, voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs versterkt. De Gezonde school bestaat onder andere uit een aanpak, activiteiten, vignet en website www.gezondeschool.nl. Verbinding met de Participatiewet Onze professionals spelen een belangrijke rol bij ziekteverzuim begeleiding, schooluitval en het voorkomen van voortijdig schoolverlaten. Wij adviseren bijvoorbeeld ook over school- en beroepskeuze bij kinderen met een chronische aandoening. Verbinding met de Zorgverzekeringswet Sinds 1 januari 2014 mogen jeugdartsen rechtstreeks verwijzen en alle zorgverzekeraars erkennen jeugdartsen als verwijzer. Onze jeugdartsen verwijzen bij verdenking van heupdysplasie en visuele stoornissen direct door naar de kinderarts, de Jeugd GGZ en het Audiologisch Centrum. Wij zien graag dat het aantal instanties waar onze jeugdartsen naar mogen verwijzen, geleidelijk wordt uitgebreid. Samen met de zorgverzekeraars bekijken we de mogelijkheden. Onze professionals voeren alleen taken uit die vallen onder de Zorgverzekeringswet, zoals diagnostiek en lichte medische zorg bij koemelkallergie of behandeling van luiereczeem. Jeugdgezondheidszorg als vraagbaak Onze professionals hebben veel kennis over gezondheid, leefstijl en opvoeden. We organiseren spreekuren op scholen, waar ouders, opvoeders, kinderen en jongeren met hun vragen terecht kunnen. In overleg met de scholen verzorgen we voorlichtingen over uiteenlopende (gezondheids-)onderwerpen. We bieden scholen ondersteuning bij vragen over opvoeden, (infectie-)ziekte, hygiëne, hoofdluisbeleid, gedragsproblemen en verzuim. Wij kunnen ook algemene informatie geven over ziektebeelden en achterliggende lichamelijke en psychische problemen. Zo wordt duidelijk wat een aandoening, ziekte of beperking betekent voor een kind in relatie tot zijn eigen functioneren, zijn medeleerlingen en leerkrachten of docenten. De jeugdgezondheidszorg biedt ook ondersteuning bij vragen van leerkrachten en docenten over begeleiding, medicatie en zorgverlening aan kinderen. Iedere school heeft een vaste contactpersoon. Deze professional is goed bereikbaar en een bekend gezicht op de school. Medische competentie jeugdgezondheidszorg De jeugdgezondheidszorg is deskundig op medisch- en psychosociaal gebied én op het gebied van opvoedingsondersteuning van ouders en opvoeders van kinderen van 0 tot 19 jaar. Tot onze medische competenties behoren: 1. Vroege opsporing van (aangeboren) aandoeningen door: screeningsonderzoek: CHT/AGS/PKU (hielprik), gehoorstoornissen, aangeboren hartafwijkingen, dysplastische heupontwikkeling, niet ingedaalde testes, scoliose en visusafwijkingen; ontwikkelingsonderzoek; biometrie. 2. Preventie, diagnose en behandeling van: voedingsproblemen; (kleine) kwalen: bv. bepaalde huidproblemen en maagdarmstoornissen; Enkelvoudige ontwikkelingsproblemen: bv. voorkeurshouding, licht vertraagde motorische ontwikkeling etcetera.; Functiestoornissen: bv. overmatig huilen zuigeling, enuresis, encopresis et cetera. 24 25
Gebruikte bronnen Ambtelijk concept consultatie ontwerp Besluit. Besluit van houdende aanpassing van het besluit publieke gezondheid vanwege een gewijzigd basistakenpakket jeugdgezondheidszorg, ministerie Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) (2014). Dromen op de dialoogdagen. Terugkoppeling, CJG Rijnmond (2014). Een stevig fundament. Evaluatie van het basistakenpakket jeugdgezondheidszorg, Commissie de Winter (2013). Kosteneffectiviteit van de jeugdgezondheidszorg, Verdonck, Klooster en Associates (VKA) in opdracht van Actiz (2012). Nieuwe werkwijze voor CJG Rijnmond, CJG Rijnmond (2013). Preventieve Zorg voor Jeugd. JGZ als preventieve basis binnen de integrale zorg voor jeugd, Nederlands Centrum Jeugdgezondheidszorg (NCJ) (2014). Strategisch beleidsplan 2014-2017. In beeld en in de buurt, CJG Rijnmond (2013). Colofon Tekst: CJG Rijnmond, afdeling Jeugdgezondheidszorg Vormgeving: Copal en consorten Drukwerk: Veenman+ Datum: Januari 2015 27
010-20 10 110 info@cjgrijnmond.nl www.cjgrijnmond.nl