Maximale impact voor een gezonde jeugd Visiedocument Jeugdgezondheidszorg Zaanstreek-Waterland

Transcriptie

1 Maximale impact voor een gezonde jeugd Visiedocument Jeugdgezondheidszorg Zaanstreek-Waterland

2 GGD Zaanstreek-Waterland voert voor de gemeenten in de regio de jeugdgezondheidszorg uit. Jeugdgezondheidszorg richt zich op het bevorderen van een gezonde groei en ontwikkeling van kinderen van -9 maanden tot 18 jaar. Jeugdgezondheidszorg draagt er aan bij kinderen een goede start in het leven te geven zodat kinderen kunnen opgroeien tot gezonde en evenwichtige burgers en hun draai vinden in de samenleving. In dit visiedocument werken we onze ambitie uit en geven we aan wat dit betekent voor het kind en de ouders, onszelf - de professionals en het management van GGD Zaanstreek-Waterland - en voor gemeenten en onze partners in de zorg voor jeugd. Een belangrijk element daarin is dat we de positie van jeugdgezondheidszorg in het jeugddomein herijken. Door de veranderingen in het sociaal domein is het van belang te definiëren waar de jeugdgezondheidszorg voor staat. Tegelijkertijd werkt de jeugdgezondheidszorg niet geïsoleerd, maar samen met andere partijen. Deze visie is als volgt opgebouwd: Jeugdgezondheidszorg: expert gezonde kinderen Het belang van preventie: goede zorg voor jeugd die kostenbesparend is op de lange termijn De ambitie: kinderen die gezond en veilig opgroeien en participeren in de samenleving Hoe we willen werken: vanuit het kind, flexibel, resultaatgericht en in verbinding Consequenties voor jeugdgezondheidszorg: flexibiliseren, erop af, innovatief communiceren en je rol pakken Jeugdgezondheidszorg: expert gezonde kinderen Onze missie is de veilige en gezonde ontwikkeling van kinderen te beschermen, te bewaken en te bevorderen. In de praktijk betekent dit het onderhouden van contact met het kind en/of de ouders, het volgen van de groei en ontwikkeling van het kind en het tijdig signaleren van risico s voor de gezondheid van het kind. Zo kunnen we vanuit jeugdgezondheidszorg bijvoorbeeld passende hulp bieden en de situatie blijven volgen. Bij bedreigingen van gezonde en veilige ontwikkeling van kinderen zetten we adequate hulp in en blijven we het gezin monitoren. Jeugdgezondheidszorg is, kortom, de expert van wat een gezonde ontwikkeling voor kinderen is. We werken laagdrempelig en gaan er zelf op uit. Jongeren en ouders kunnen makkelijk bij ons terecht voor uiteenlopende vragen over opgroeien en opvoeding. In Zaanstreek-Waterland doen we dat als onderdeel van Centra voor Jeugd en Gezin of Centrum Jong en in nauwe samenwerking met wijk- en jeugdteams. We blijven niet (alleen) in ons gebouw afwachten tot ouders naar ons toe komen, we zoeken actief het contact op plaatsen waar het voor ouders logisch is, zoals bij de kinderopvang, op school of thuis en zijn ook digitaal aanwezig. We helpen ouders en kinderen / jongeren te zien wat de normale uitdagingen bij het opgroeien en ontwikkelen zijn. Wij weten welke problemen / hobbels gewoon bij de ontwikkeling van kinderen horen en hoe daarmee kan worden omgegaan. Dat begint al voor de geboorte met voorlichting over de opvoeding en loopt door tot kinderen volwassen zijn. Vanuit de CJG/CJ s opereren we aan de voorkant. Zo zorgen we er voor dat problemen - fysiek, psychologisch of sociaal - vroegtijdig worden opgepakt, zodat verergering kan worden voorkomen. Lichte hulp komt in de plaats van zware hulp die nodig is als niet tijdig wordt genormaliseerd. Vanuit het kind en in samenspel met ouders, (voor)school en breder, de civil society. Het belang van preventie: Goede zorg voor jeugd die kostenbesparend is op de lange termijn Het wezen van jeugdgezondheidszorg is preventie. Kenmerkend voor jeugdgezondheidszorg is dat de GGD de zorg actief aanbiedt aan alle ouders en kinderen en dat ouders en kinderen er terecht kunnen, ook als er nog geen zorgen zijn: dit is de kracht van preventieve jeugdgezondheidszorg voor alle kinderen. Het belang van preventie was altijd al groot, maar is door de decentralisaties in het sociaal domein nog nadrukkelijker onder de aandacht gekomen. Preventie is beter en goedkoper op de langer termijn. Wanneer vragen of problemen vroegtijdig worden gesignaleerd en er bijtijds een cursus of interventie wordt ingezet, is dat beter voor het kind dan interventie op latere leeftijd. Dure 1

3 specialistische zorg wordt hiermee voorkomen. Een goede preventie resulteert daarnaast in minder kindermishandeling, minder schooluitval, minder uitkeringen voor arbeidsongeschiktheid en werkloosheid, kortom: meer kwaliteit van leven. We bieden cursussen aan voor kinderen, en ook voor ouders. De kern van deze cursussen en trainingen is het vergroten van vertrouwen in zichzelf, in opvoedvaardigheden en sociale vaardigheid. Daarnaast vinden veel kinderen en ouders het prettig om andere kinderen en ouders te ontmoeten en van elkaar te leren. In de landelijke Preventieagenda jeugdgezondheidszorg (zie zijn vier thema s benoemd die voor een goede preventie belangrijk zijn. Dit zijn: ouderschap, hechting, gezondheid en weerbaarheid. We zijn op deze thema s alert en bieden waar nodig op deze punten extra ondersteuning. Om dat goed te doen, bieden we niet alleen het basispakket jeugdgezondheidszorg aan gemeenten aan, maar ook verschillende contracttaken. Dan gaat het bijvoorbeeld om de inzet van deskundigheden als logopedie en opvoedingsondersteuning, die met een relatief bescheiden inzet vaak al goed kunnen bijsturen in de ontwikkeling. De ambitie: kinderen die gezond en veilig opgroeien en participeren in de samenleving Jeugdgezondheidszorg werkt vanuit een duidelijke ambitie: wij streven ernaar dat kinderen zo gezond en veilig mogelijk opgroeien, zodat zij zoveel mogelijk in eigen kracht kunnen participeren in de samenleving. Daarbij stellen we het kind en zijn ouders/opvoeders centraal en staan we naast de gemeente. Het kind en zijn ouders/opvoeders staan centraal. Zij zijn primair verantwoordelijk en wij ondersteunen ouders bij het uitvoeren van deze verantwoordelijke taak, we staan daarin naast de ouders. Jeugdgezondheidszorg is daarom een laagdrempelige voorziening waar ouders en jongeren met vragen naartoe kunnen, zowel op een fysieke als een digitale plek. We gaan er daarnaast zelf op uit om ouders en jongeren te ontmoeten op logische plekken. Zo zijn we een vertrouwde organisatie die aansluit bij de leefwereld en de gezinssituatie, die opvoedvragen niet groter maakt dan nodig, maar die ook de ernst van situaties goed kan inschatten en waar nodig snel en goed hulp inschakelt. Dat betekent dus ook een samenwerkende jeugdgezondheidszorg, die actief is in het lokale netwerk en de sociale kaart kent. De situaties die we aantreffen, zijn zeer divers. Kinderen en hun ouders zijn immers op allerlei manieren verschillend, bijvoorbeeld in gezondheid, sociaal-economische status of culturele achtergrond. In al die situaties willen wij acteren met een aanpak die recht doet aan die verschillen.we staan daarin naast de gemeente. De ambitie om kinderen zo gezond en veilig mogelijk te laten opgroeien heeft namelijk ook een collectieve dimensie. De meeste gezondheidsvragen bij kinderen zijn niet uniek. Er zijn trends te zien in de ontwikkeling van de gezondheid van kinderen, zoals overgewicht, gebruik van alcohol en drugs, mediagebruik en psychosociale ontwikkeling. Die trends kunnen verschillen per dorp, per wijk of per stadsdeel. Stedelijke buurten met veel inwoners met een lage sociaal-economische status, zoals we die in Purmerend en Zaandam kennen, kennen andere vraagstukken dan de landelijke gemeenten in de regio. En gemeenten stellen zelf beleidsprioriteiten, zoals aandacht voor echtscheidingssituaties, suïcide of middelengebruik. Dit vraagt omgevingssensitiviteit van onze professionals. Het is belangrijk om te weten wat speelt in een wijk. Wij treden op als vertrouwde en deskundige adviseur van gemeenten voor de gezonde ontwikkeling van kinderen. Met gerichte analyses en advies wijzen we de gemeente op mogelijkheden over maatregelen die op collectief niveau de gezondheid van kinderen verbeteren. Hoe we willen werken: vanuit het kind, flexibel, resultaatgericht en in verbinding In de kern komt het erop neer dat we veel meer streven naar een gelijk resultaat (gezond en veilig opgroeien tot participant in de maatschappij) door ons takenpakket aan te passen aan de verschillende wensen en vragen van kinderen/gezinnen. Geen kind of gezin is hetzelfde. We willen recht doen aan verschillen. Dat vraagt om vraaggericht werken, een flexibele opstelling en invulling van het takenpakket. Binnen de geschetste context geven we als volgt invulling aan de ambitie om kinderen zo gezond en veilig mogelijk te laten opgroeien. 2

4 We besteden tijd aan kwetsbare gezinnen die zelf geen hulpvraag hebben of signalen niet oppikken. Juist in die gevallen zou het goed zijn contacten buiten de spreekkamer te creëren en intensief te volgen hoe het gaat. We kijken daarbij naar wat het kind/gezin nodig heeft. We sluiten goed aan bij de groep ouders en kinderen die ook op eigen kracht hun weg vinden: We versterken de eigen kracht en nemen niet over. We sluiten nauw aan bij de leefwereld van ouders en kinderen: tijdens een contact over zijn kind van drie wil een ouder ook iets kunnen vragen over zijn achtjarige. We willen zo veel mogelijk zijn waar de doelgroep is. Onze communicatiemiddelen zijn zo divers dat we de volle breedte van ouders en kinderen van analfabeet tot digital native bedienen. We werken nauw samen met andere professionals en organisaties. We adviseren gemeenten over ontwikkelingen in de gezondheidssituatie van kinderen en jongeren, en over mogelijke maatregelen. Consequenties voor jeugdgezondheidszorg: flexibiliseren, erop af, innovatief communiceren en je rol pakken Om bovenstaande ambities te realiseren, gaan we werken aan een aantal veranderingen in de manier waarop jeugdgezondheidszorg het werk doet. 1. Flexibiliseren van het basispakket 2. Zijn waar de doelgroep is 3. Innovatie in de communicatie 4. Hechte samenwerking 5. Adviseur voor gemeenten 1. Flexibiliseren van het basispakket Uitgangspunt van de jeugdgezondheidszorg Zaanstreek-Waterland is dat ieder kind en elke ouder andere behoeften kan hebben aan ondersteuning en informatie van de jeugdgezondheidszorg. Door tijd vrij te spelen in de basiszorg voor gezonde kinderen, kunnen we extra ondersteuning of zorg bieden aan risicokinderen. Door flexibilisering creëren we meer tijd en aandacht voor de risicokinderen en voor specifieke lokale wensen. Kernpunten van deze werkwijze zijn: Alle kinderen in beeld Individuele aandacht voor alle kinderen, maar anders dan voorheen Preventie en voorlichting voor gezonde kinderen collectief Gerichte aandacht voor risicokinderen Uitgaan van verantwoordelijkheid van kinderen en ouders De vraag van de ouder en kind staat centraal in een contact Herijken welke professional zich ergens mee bezig houdt: taakherschikking waar mogelijk. Een en ander betekent een beperkter aantal individuele contacten, aangevuld met een collectief aanbod voor de gezonde kinderen (variërend van vaccinatiespreekuur tot voorlichtingsbijeenkomsten). Uiteraard is hierbij het Landelijk Professioneel Kader leidend. De bedoeling is zogenaamde zorgpaden te gebruiken. We hebben de ontwikkeling van zorgpaden reeds opgepakt. Hiervoor zijn interne afstemming en prioritering van thema s met epidemiologische onderbouwing nodig. In dit collectieve aanbod maken we in overleg met de gemeenten als opdrachtgever van de jeugdgezondheidszorg ook thematische keuzes, afhankelijk van het gezondheidsbeleid van de gemeente (bijvoorbeeld: extra aandacht voor overgewicht, gezonde voeding en bewegen). Met deze aanpak ontstaat er ruimte voor gerichte en deskundige aandacht voor risicokinderen en risicogroepen. 2. Zijn waar de doelgroep is De jeugdgezondheidszorg is laagdrempelig en dicht bij huis. We zijn op de plekken waar we jeugdigen en hun ouders kunnen ontmoeten. We stellen ons luisterend en uitnodigend op. 3

5 Niet de jeugdgezondheidszorg weet het beter, maar een stimulerende jeugdgezondheidszorg, gericht op het zelf nemen van initiatieven door ouders, die passen bij hun behoefte; jeugdgezondheidszorg die faciliteert waar nodig en mogelijk. Dat gebeurt op internet en social media, maar ook gewoon in de wijk of in de spreekkamer. Bij voorkeur daar waar ouders, aanbieders van zorg, onderwijs, sport, cultuur, etc. op een natuurlijke manier en op natuurlijke momenten samen komen. Daarom doet de jeugdgezondheidszorg haar werk graag dichtbij, in de wijk, in de Centra Jong/voor Jeugd en Gezin en op de scholen en voorschoolse voorzieningen. Zorg in de buurt, in samenwerking met een wijkteam, jeugdteam en andere professionals (multidisciplinair), zelforganisaties en vrijwilligers. Voor kinderen en jeugdigen van 4 tot en met 18 jaar is de school een belangrijke plek. De school biedt een veilige omgeving om te kunnen leren en ontwikkelen. Leerkrachten hebben ook een signalerende taak, maar preventie en gezondheidsbevordering is geen hoofdtaak van de school. Hierin hebben wij een verantwoordelijkheid, richting jeugdigen, hun ouders, maar ook richting de leerkrachten. Laagdrempelig en dichtbij huis werken, betekent ook dat al onze professionals werken voor de volledige doelgroep van Jeugdgezondheidszorg-professionals moeten handelingsbekwaam zijn bij vragen voor alle leeftijden. De bestaande afbakening van teams voor 0 tot 4 jarigen en 4+ gaan we doorbreken. Dat vergroot de mogelijkheden om kinderen echt te volgen in hun ontwikkeling, is klantvriendelijker en efficiënter. 3. Innovatie in de communicatie De ontwikkelingen in het sociale domein en andere maatschappelijke vraagstukken als bijvoorbeeld overgewicht, vragen om nieuwe manieren van werken die zijn gericht op samenhang en verbondenheid met de wijk/buurt. Dit vraagt om een proactieve en ondernemende jeugdgezondheidszorg. Belangrijk daarin zijn vernieuwende communicatiemogelijkheden richting de klanten, zoals het ouderportaal en innovatief gebruik van social media. Denk hierbij aan het ontwikkelen van apps voor jeugdigen en ouders. De nauwere aansluiting bij andere organisaties, de scholen en voorschoolse voorzieningen en de samenwerking met huisartsen en wijk- en jeugdteams bieden ook gelegenheid voor innovatieve oplossingen. 4. Hechte samenwerking De gemeenten hebben een regisserende rol in de zorg voor jeugd. Zij maken in de uitwerking daarvan verschillende keuzes voor wat betreft de organisatie van lokale netwerken. Samenwerking is daarbij in het belang van maximale impact op de gezondheid van het kind cruciaal. Voor ouders en kinderen in Zaanstreek-Waterland is jeugdgezondheidszorg vaak geen zelfstandig begrip, maar onderdeel van het Centrum voor Jeugd en Gezin of Centrum Jong. Dat is de (digitale en fysieke) plek waar je met vragen of zorgen over opvoeding en opgroeien terecht kunt en je snel en deskundig een antwoord krijgt. Dat is ook de plek waar je actief wordt uitgenodigd voor algemene gezondheidsonderzoeken en waar je cursussen kunt volgen. De meeste gemeenten in Zaanstreek- Waterland kennen daarnaast een vorm van jeugdteams. De vorm en deelnemende partners verschillen per gemeente, maar altijd is het doel van de jeugdteams om benodigde ondersteuning te bieden aan gezinnen en jongeren waar problemen zijn geconstateerd. Het is belangrijk dat jeugdgezondheidszorg, jeugdteams en jeugdzorg nauw samenwerken. Wij signaleren risico s, zetten preventieve interventies in. In overleg met kind en ouders is het soms noodzakelijk om er tijdig specialistische hulp bij te halen. We stemmen gedurende een zorgtraject goed af en zorgen dat we na afronding van een zorgtraject goed geïnformeerd worden. Vanuit de jeugdteams wordt de jeugdgezondheidszorg ingeschakeld bij het aflopen van een zorgtraject. Voor ouders en kinderen worden jeugdgezondheidszorg en jeugdzorg idealiter als een samenhangend geheel gezien, waarin je niet telkens opnieuw je verhaal hoeft te doen. We zien dat gemeenten als regisseur sturen op deze gewenste samenhang. De gemeente Zaanstad kiest er bijvoorbeeld voor de jeugdgezondheidszorg en jeugdzorg als één samenhangend geheel te organiseren. Andere gemeenten geven deze ambitie anders vorm. 4

6 Wij zullen ons aan die verschillende situaties aanpassen en vanuit de ambitie van maximale impact op de gezondheid van kinderen ook van harte samenwerken. Daarbij willen we voorkomen dat kinderen tussen de wal en het schip belanden. Dat betekent dat we bij dreiging voor de gezondheid van kinderen niet loslaten, maar net zo lang doorzetten tot er deskundige hulp is voor een kind. Dat betekent ook dat we op structureel niveau afspraken met partners maken om dat te garanderen (bv. met Veilig Thuis en met Jeugdteams). Doel is dat jeugdgezondheidszorg met de partners op het juiste moment, in de juiste proportie het juiste antwoord geven. 5. Adviseur voor gemeenten Informeren, inzicht geven en adviseren voor het gemeentelijke jeugd-, Wmo- en gezondheidsbeleid is een taak die in het basispakket van de jeugdgezondheidszorg is opgenomen. Op basis van informatie uit individuele contacten adviseren wij over een collectieve aanpak (middels wijk- en schoolprofielen). Ook kunnen risicogroepen, bijvoorbeeld lage SES (sociaal economische status), geformuleerd worden. Deze informatie wordt, naast overige databronnen, gebruikt voor beleidsontwikkeling op lokaal (gemeenten en scholen), regionaal en landelijk niveau. Jeugdgezondheidszorg werkt hierin nauw samen met de sector Strategie en Ontwikkeling. 5

7