Inhoud Alcoholpreventie Jeugd Gemeente Dalfsen 1
Alcoholpreventie Jeugd 1. Inleiding Het alcoholgebruik onder de jongeren is de laatste jaren een landelijk probleem waar steeds meer aandacht voor is, zowel in de politiek als in de media. Ook in deze regio (IJsselland) drinken de jongeren te vaak en te veel alcohol en regelmatig op te jonge leeftijd. De gemeenteraad heeft preventie op het gebied van alcohol als één van de aandachtspunten in het raadsdocument opgenomen. Er zijn de afgelopen jaren al flink wat stappen gezet op het terrein van alcohol via de uitvoering van het regionale programma Minder Drank Meer Scoren. Dit programma is in 2007 opgesteld en uitgevoerd in samenwerking met de politie IJsselland, GGD IJsselland, Tactus Verslavingszorg en de regiogemeenten. De urgentie van het probleem wordt door deze en vele andere partijen erkend en er is een toenemende bereidheid tot het leveren van een eigen bijdrage. Daarnaast zijn er diverse interventies ontwikkeld waarvan een aantal geborgd is in de reguliere werkzaamheden van de verschillende partijen. Het regionale programma is per 1 januari 2012 officieel afgelopen. Wij willen graag in blijven zetten op alcoholpreventie onder jongeren. Hierbij willen wij gebruik maken van de beleidsuitgangspunten en ervaringen die via het regionale programma zijn geformuleerd en opgedaan. Nu is het zaak dit verder uit te bouwen aan de hand van het resultaat van de Gezondheidsmonitor 2011 (12-23 jarigen) en de lokale signalen over het alcoholgebruik. 2. Waarom alcoholpreventie? Jongeren drinken nog altijd te vaak en te veel. Alcohol is slecht voor de ontwikkeling van het jonge brein. Dit kan gevolgen hebben voor de leerprestaties op school en uiteindelijk voor de carrière en de gezondheid op latere leeftijd. Daarnaast zorgt overmatig alcoholgebruik van jongeren vaak voor overlast op straat en speelt bij veel vernielingen, verkeersongevallen en vechtpartijen alcohol vaak een grote rol. Redenen genoeg om het alcoholgebruik van jongeren terug te dringen! Uit de regionale en lokale Gezondheidsmonitor 2011 komen de volgende resultaten: er zijn veel minder 12-15 jarigen die alcohol drinken dan vier jaar geleden. er zijn iets meer 16-23 jarigen die alcohol drinken dan vier jaar geleden ouders van jongeren t/m 15 jaar zijn vaker afwijzend over alcoholgebruik dan vier jaar geleden. de gemiddelde leeftijd waarop jongeren beginnen met alcohol drinken ligt hoger. jongeren die drinken, drinken nog steeds evenveel als vier jaar geleden. veel jongeren drinken voor het uitgaan al alcohol, vaak thuis of bij vrienden thuis. Politie, Tactus Verslavingszorg, de GGD en de (ambulante) jongerenwerkers geven daarnaast de volgende signalen af: jongeren (met name vanaf 15 jaar) zijn niet gevoelig voor voorlichting over de risico s van alcohol. er zijn nog steeds veel ouders die hun kinderen (ook onder de 16) thuis alcohol laten drinken ( dan hebben we er zicht op ). ouders zijn moeilijk te bereiken. alcoholpreventie moet zich niet alleen richten op voorlichting/kennisoverdracht, maar ook op de weerbaarheid van jongeren en ouders. het beleid moet zich richten op het terugbrengen van de beschikbaarheid van alcohol en de handhaving van wet- en regelgeving. 2
3. Wat willen we bereiken? In het verlengde van het regionale programma heeft de gemeente Dalfsen de volgende ambitie geformuleerd: geen alcoholgebruik door jongeren onder de 16 en een matiging van het alcoholgebruik door jongeren van 16 tot en met 23 jaar. Deze ambitie is op dit moment nog actueel, hoewel we liever hadden gezien dat de leeftijd waarop alcohol genuttigd mag worden, al in de nieuwe Drank- en horecawet zou zijn verhoogd naar 18 jaar. Gezien de recente politieke ontwikkelingen verwachten wij wel dat dit binnen een paar jaar wettelijk geregeld is. Omdat dit nu nog niet het geval is, gaan wij bij het formuleren van de ambitie en doelstellingen uit van de nu geldende wetgeving (leeftijdsgrens 16 jaar). De ambitie is aan de hand van de lokale cijfers in de Gezondheidsmonitor, de lokale signalen en in overleg met de GGD vertaald in een aantal meetbare doelstellingen: De omvang van de groep 12-15 jarigen die alcohol drinkt neemt in 2015 niet toe ten opzichte van 2011 (2011: 11% ). 1 Het percentage ouders van 12-15 jarigen dat het alcoholgebruik van hun kind goedvindt of er niets van zegt, zal in 2015 dalen tot 30 % of lager (2011: 36% ). De omvang van de groep 16-23 jarigen die vaak en veel drinkt neemt in 2015 af tot 17% (2011: 21% ). Aan de hand van de uitkomst van de Gezondheidsmonitor 12-23 jarigen (2015) van de GGD IJsselland wordt bepaald of deze doelstellingen zijn behaald. Leeftijdsgrens naar 18 jaar Wanneer de leeftijdsgrens in de komende periode naar 18 wordt verhoogd, is het belangrijk om in alle communicatievormen de leeftijdsgrens van 18 te noemen en dit ook in de interventies mee te nemen. Op het gebied van toezicht en handhaving heeft deze mogelijke wetswijziging andere en grotere consequenties. Het is niet realistisch om de concrete doelstellingen direct aan te passen op het moment dat de leeftijdsgrens wordt verhoogd. Een verandering van de leeftijdsgrens heeft naar verwachting jaren nodig voordat het ook een geaccepteerde leeftijdsgrens wordt. Wel moeten we in samenhang met de handhaving op de leeftijdsgrens en in overleg met onze partners bekijken hoe we ons preventiebeleid moeten aanpassen. 4. Wat gaan wij hiervoor doen? De maatregelen om alcoholgebruik onder jongeren terug te dringen richten zich op de leefgebieden waar jongeren te vinden zijn: thuis, onderwijs en vrije tijd (waaronder sport). Uit onderzoek blijkt dat alleen wanneer een combinatie van preventieve activiteiten gericht op deze leefgebieden in samenhang wordt aangeboden en dit gecombineerd wordt met handhaving, er effect kan worden bereikt. 4.1 Preventieve activiteiten Om onze doelen te bereiken richten wij ons op de preventie in de vorm van: - voorlichting voor ouders en jongeren via het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG) en via het onderwijs; - jaarlijkse gezondheidsonderzoeken die in groep 7 van de basisschool en klas 2 van het voortgezet onderwijs worden gehouden. Tijdens deze onderzoeken worden de risico s van alcoholgebruik besproken met de ouders en de jongeren; - deskundigheidsbevordering van leerkrachten en CJG-medewerkers in de signalering van (zorgelijk) alcoholgebruik; - de inzet van het project Smartconnection. 1 In Dalfsen heeft 11 % van de jongeren van 12 tot en met 15 jaar wel eens gedronken, dit is lager dan in de regio (17%). Ten opzichte van 2007 is het alcoholgebruik onder jongeren onder 15 jaar al behoorlijk afgenomen (2007: 20%). Het is niet reëel om te denken dat deze daling zich veel verder kan voortzetten. 3
Met het project Smartconnection worden jongeren van 16 jaar en ouder gestimuleerd minder alcohol te drinken. Deze jongeren zijn met de andere preventieactiviteiten lastiger te bereiken. De ouders hebben veel minder invloed op het gedrag van hun kind van 16 jaar of ouder, omdat hun kind volgens de wet zwakalcoholische drankjes mag nuttigen. Bovendien zijn deze jongeren zelfstandiger en zijn op zoek naar hun eigen identiteit. Daarvoor vormen de vrienden (de peers) het belangrijkste referentiekader. Smartconnection is een regionaal project dat is gebaseerd op het succesvolle gelijknamige project in Zwitserland. Het project richt zich op het belonen van goed gedrag van jongeren tijdens het uitgaan. 2 Op dit moment is Smartconnection met name aanwezig op grote evenementen, maar we gaan kijken of we Smartconnection ook kunnen inzetten in de uitgaansgelegenheden waar de jongeren uit onze gemeente vaak naar toe gaan. Daarnaast drinken veel jongeren in in een keet. We zijn niet tegen keten, want keten vormen een belangrijke ontmoetingsplek voor jongeren. We willen echter wel dat jongeren daar veilig zijn (brandveiligheid), dat jongeren onder de 16 ook daar niet drinken en jongeren boven de 16 met mate. We gaan keeteigenaren bewust maken van de verantwoordelijkheid die zij daarin dragen door een campagne uit te voeren. Dit doen we in samenwerking met het jongerenwerk, de brandweer en mogelijk andere partijen. Een uitdaging is het feit dat we maar een beperkt aantal keten in beeld hebben en dus breed moeten communiceren. 4.2 Regelgeving, toezicht en handhaving Het is van essentieel belang dat het voor jongeren onder de 16 jaar niet meer zo gemakkelijk is om drank te verkrijgen en dat de jongeren van 16 t/m 23 jaar niet door kunnen drinken als zij al duidelijk een slok te veel op hebben. Wij geven een dubbele boodschap af als wij jongeren vroegtijdig en regelmatig waarschuwen voor de risico s van alcohol, maar geen actie ondernemen tegen het gemakkelijk verkrijgen van alcohol voor deze doelgroep. Met ingang van 1 januari 2013 treedt de nieuwe Drank- en Horecawet in werking. Deze wet leidt tot nieuwe taken voor de gemeenten waaronder het toezicht en handhaving van deze wet. Deze taak ligt nu nog bij het Rijk (de Voedsel en Waren Autoriteit). Naast de overdracht van deze taak, krijgen gemeenten ook te maken met nieuwe wettelijke bepalingen, zoals een verbod op het bezit van alcohol in de openbare ruimte voor jongeren onder de 16 en de mogelijkheid om happy hours te verbieden. Om uitvoering te kunnen geven aan de nieuwe Drank- en Horecawet wordt een nieuwe verordening opgesteld. Deze moet uiterlijk 1 januari 2014 vastgesteld zijn. Daarnaast moet er handhavingsbeleid worden opgesteld en moeten er handhavers worden aangesteld en opgeleid. Ter voorbereiding is een ambtelijk projectgroep ingesteld met inbreng vanuit de werkgebieden communicatie, vergunningverlening, handhaving en preventie, zodat er een samenhangend beleid kan worden geformuleerd. Ook zal naar afstemming met andere gemeenten worden gezocht. Mede met het oog op de toezicht- en handhavingstaak die bij de gemeenten gelegd wordt, maar ook met het oog op preventie, willen wij in gesprek met de alcoholverstrekkers (horecaondernemers, besturen van sportverenigingen, eigenaren van supermarkten) over het verstrekken van alcohol aan jongeren onder de 16 en over verantwoord schenkingsbeleid (onder andere doorschenken). Naast de nieuwe taken die op de gemeente afkomen, blijft er ook gehandhaafd worden op het verbod om in aangewezen gebieden alcohol te nuttigen of aangebroken flessen of blikjes alcoholhoudende drank bij je te hebben. De bebouwde kom, het meersportenplein op Sportpark Gerner en de omgeving van het station zijn de door het college aangewezen plekken waar dit verbod van kracht is. Verder is met de uitvoering van het regionale programma Minder Drank Meer Scoren, de interventie Meer dan een biertje ingebed in de methode Halt. Deze interventie wordt ingezet bij een overtreding van een jongere (12-18) waarbij alcohol in het spel is. Jongeren worden verplicht een cursus te volgen en de ouders worden uitgenodigd voor een gesprek. In de praktijk blijkt dat deze interventie niet of nauwelijks wordt ingezet door de handhavers (politie). Wij gaan in gesprek met de politie om te bekijken hoe we deze interventie beter ingebed krijgen in de 2 Voor meer informatie over dit project zie www.smartconnection.nl. 4
reguliere werkwijze. Bovendien zullen wij onderzoeken hoe dit zich verhoudt tot onze toekomstige handhavingstaak. 4.3 Acties Met de onderstaande acties hopen wij het alcoholgebruik onder jongeren verder terug te dringen. De acties richten zich op preventie, signalering en handhaving. Als al sprake is van problematisch alcoholgebruik (of een groot risico daarop), is er vanuit de verslavingszorg een breed pakket aan behandelmogelijkheden/hulp beschikbaar. In onderstaand overzicht staan de acties per leefgebied, per leeftijdscategorie benoemd en hebben wij aangegeven in welke periode hier uitvoering aan wordt gegeven. leefgebied 12-15 jarigen 16-23 jarigen periode Thuis Voorlichting en signalering via Centrum Jeugd en Gezin Periodieke gezondheidsonderzoeken GGD Deskundigheidsbevordering medewerker CJG 2012-2015 Onderwijs Vrije tijd Toezicht en Handhaving Preventieve voorlichting op basisscholen en voortgezet onderwijs Deskundigheidsbevordering leerkrachten op het voortgezet onderwijs Smartconnection (regionaal) Campagne gericht op keeteigenaren: hou je keet veilig en gezond Voorbereiden op nieuwe taken toezicht en handhaving nieuwe Drank- en Horecawet In gesprek met horecaondernemers, sportverenigingen, supermarkten over (verantwoord) alcohol verstrekken conform regelgeving nieuwe Drank- en Horecawet Beter borgen van de interventie Meer dan een biertje en afstemmen met de gemeentelijke handhavingstaak 2013/2014 2012/2013 2013-2015 2012/2013 5. Financiële consequenties. De gemeente Dalfsen heeft vanaf 2013 structureel 14.000 per jaar beschikbaar voor de uitvoering van alcoholmatigingsbeleid in de periode. De onderzoeken van de GGD, Smartconnection en Meer dan een biertje hoeven hier niet uit bekostigd te worden, deze acties komen ten laste van reguliere bijdragen of regionale budgetten. Daarnaast is er een budget van 5.000 voor verslavingsbeleid, dat ook voor alcoholmatigingsactiviteiten kan worden ingezet. 6. Samenwerking met de gemeenten Ommen en Hardenberg In de doorontwikkeling en uitvoering van het preventieve beleid werken wij nauw samen met de gemeenten Ommen en Hardenberg. Wij verwachten hierin een efficiëntieslag te kunnen maken omdat: - de problematiek in de drie gemeenten vergelijkbaar is; - in de uitvoering van het alcoholmatigingsbeleid nauw samengewerkt wordt met de Centra voor jeugd en Gezin (CJG s); - er al nauwe samenwerking is in de doorontwikkeling van de CJG s; - het startmoment van de gemeenten Ommen en Dalfsen hoegenaamd gelijk is. 5
De gemeente Hardenberg werkt al sinds 2008 (tot eind 2013) met het lokale beleid Fris over Drank;. Het ministerie van VWS heeft deze gemeente aangemerkt als voorhoedegemeente en steunt deze gemeente via cofinanciering. In de ontwikkeling van het beleid is nauwe afstemming gezocht met Hardenberg. Wij hebben geconcludeerd dat beide beleidsnotities goed naast elkaar kunnen functioneren en dat we gezamenlijk acties kunnen uitvoeren. 7. Conclusie Met de genoemde interventies denken wij onze doelstellingen te behalen. Naast de maatregelen genoemd in deze notitie, zal de gemeente ook in moeten zetten op de handhavingstaak die er met de nieuwe Drank en Horecawet naar gemeenten toe komt. Goede preventieve activiteiten in combinatie met het beperken van beschikbaarheid van alcohol (en de handhaving daarop), moeten er voor zorgen dat steeds meer jongeren hun eerste drankje uitstellen tot na hun 16 e en daarna ook minder alcohol drinken. In 2015 wordt opnieuw een GGD monitor onder jongeren van 12 t/m 23 jaar uitgevoerd en die zal uitwijzen of wij onze doelen hebben behaald. 6