Editie 3 Water
Per Jaar Beter Na meer dan 25 jaar onderhandelen en redetwisten over het oplossen van de armoede in de wereld, heeft de wereld acht doelen opgesteld die door alle leden van de Verenigde Naties, door de Wereldbank en de Wereldhandelsorganisatie worden onderschreven: de Millennium Development Goals (de Millennium Ontwikkelingsdoelen). De wereld moet er in 2015 een stuk beter voorstaan dan in het vergelijkingsjaar 1990. Op 8 concreet aangegeven terreinen en met heldere meetpunten. Elk jaar brengen de landen rapport uit. En dan moet het 'per jaar beter' gaan. Met behulp van 'Per Jaar Beter' controleren leerlingen of dat ook zo is. Zijn we op de goede weg? Gaan we de millenniumdoelen op tijd halen? In de werkbladen en op de bijbehorende webstek vind je de opdrachten en de benodigde informatie: * Wat is het doel? * Wat is de situatie in 1990? * Hoe is situatie nu? * Wordt het doel gehaald voor 2015? Per Jaar Beter is een project van: Centrum voor Mondiaal Onderwijs Centre for International Development Issues Nijmegen Per Jaar Beter komt tot stand met financiële ondersteuning van de Nationale Commissie voor Internationale Samenwerking en Duurzame Ontwikkeling 2006 CMO
Water is leven Zonder water kunnen we niet leven. Op zuurstof na is water zelfs de allerbelangrijkste levensbehoefte van een mens. Water is bovendien nodig om te koken, om voedsel te verbouwen en om onszelf te wassen. Hoewel de aardbol voor driekwart bedekt is met water, is dit vooral zout water. Alleen zoet water kan makkelijk gebruikt worden voor drinkwater. Ongeveer 90% van de wereldvoorraad zoet water ligt in Antarctica en is bevroren. Voor drinkwater zijn we aangewezen op het zoete water uit meren, rivieren en het grondwater. Voor veel mensen is de bereikbaarheid van schoon water een probleem. Er zijn zelfs meer mensen die huis en haard verlaten doordat ze geen water hebben, dan er op de vlucht zijn voor oorlog. Wij zijn gewend aan schoon water uit de kraan. Maar op veel plekken op aarde moet je heel wat meer moeite doen om aan schoon water te komen. Uren lopen naar een bron. Het water koken, om alle ziektekiemen te doden. En dan kan het gedronken worden. In millenniumdoel 7; het doel dat gaat over de duurzaamheid van het milieu, komt ook de verbetering van de watervoorziening aan bod. Millenniumdoel 7 heeft 2 doelstellingen die over de watervoorziening gaan: Het aantal mensen zonder duurzame toegang tot veilig drinkwater moet in 2015 zijn gehalveerd. In 2020 moet het leven van ten minste 100 miljoen mensen die in sloppenwijken wonen aanzienlijk zijn verbeterd. Hier horen 2 indicatoren bij die de ontwikkeling meten. De eerste indicator is een cijfer dat aangeeft welk deel van de bevolking toegang heeft tot goede waterbronnen. En de tweede indicator een cijfer dat aangeeft welk deel van de bevolking toegang heeft tot sanitaire voorzieningen. Gaan de landen de doelstellingen op tijd halen? Dat is wat jullie gaan onderzoeken! Wat is er al bereikt in de landen? Wat moet er nog gedaan worden in de race om de doelstellingen te gaan halen. Je vindt op de volgende werkbladen en de bijbehorende internetpagina s informatie over Bolivia, Marokko, Oeganda en India, onze Per- Jaar-Beter-landen. Vier ontwikkelingslanden die overeenkomsten hebben, maar vooral grote verschillen. Ook de rol van Nederland komt aan bod: Wat doet Nederland om ontwikkelingslanden te helpen bij het halen van de millenniumdoelen? Lees de werkbladen goed door. Je vindt er telkens kleine stukjes tekst met een verwijzing naar de website voor meer informatie. Elke landenbeschrijving eindigt met de hoofdvraag. Op bladzijde 11 en 12 kun je het onderzoek uitwerken.
Bolivia & Water Het gaat goed in Bolivia Als Bolivia de millenniumdoelstellingen voor water op tijd wil halen, moet er een flinke inhaalslag gemaakt worden. Heel succesvol zijn projecten die gebruik maken van de Sodis-methode (= zonnedesinfectie). De Sodis-methode is een vrij nieuwe, goedkope manier om te zorgen voor veilig drinkwater. De methode is voor veel Bolivianen, ook in de plattelandsgebieden, de ideale oplossing. Je legt een plastic fles gevuld met water in de tropenzon. Na ongeveer zes uur is het water geschikt om te drinken. UV-stralen en warmte doden de ziekteverwekkers in het water. De nieuwe regering van president Morales (foto) realiseert zich heel goed dat er nog veel moet gebeuren aan de watervoorzieningen van het land. Er is een aparte Minister voor Waterzaken benoemd. Water is er genoeg. Nu moet het nog betaalbaar en schoon bij alle Bolivianen terecht komen. Ex-activist de nieuwe Minister voor Waterzaken. In januari 2006 is Evo Morales tot president van Bolivia beëdigd. Dit was de uitslag van de verkiezingen van 18 december 2005. Er zal in Bolivia waarschijnlijk een aantal zaken ten gunste van de Indianenbevolking gaan veranderen. In de regering van president Morales worden veel belangrijke posten bekleed door mensen die bekend zijn door hun inzet voor de achterstand van de Indianen. Zo wordt bijvoorbeeld de activist Abel Mamani (foto) de nieuwe Minister van Waterzaken. Hij heeft een belangrijke rol gespeeld in recente protesten over te hoge waterprijzen. Het gaat slecht in Bolivia De afgelopen jaren heeft water in Bolivia voor veel onrust gezorgd. Dit heeft zelfs geleid tot protesten die uitmonden in Wateroorlogen. De regering liet de zorg van de watervoorziening over aan buitenlandse bedrijven. Deze verhoogden de prijzen voor water. Voor de Bolivianen was het water nog nauwelijks te betalen. De Boliviaanse bevolking nam dit niet en kwam in opstand. De protesten leidden tot een gewapende confrontatie met de militairen van het land en tientallen dodelijke slachtoffers. De Boliviaanse overheid heeft uiteindelijk naar het volk geluisterd en de contracten met de buitenlandse waterbedrijven opgezegd. De watervoorziening in Bolivia is het slechtst ontwikkeld van heel Latijns Amerika. Op het platteland is het helemaal beroerd gesteld. Veel kinderen worden hier ziek door het drinken van onveilig water. Zo ziek zelfs dat ze eraan kunnen overlijden. 2
Bolivia - Water Politieke onrust tekent de geschiedenis van Bolivia. Armoede is daar een grote oorzaak van. De armoede heeft de afgelopen jaren tot vele protesten geleid. De Boliviaanse overheid probeerde deze vaak met geweld te bestrijden. Ook zijn er diverse protesten geweest tegen buitenlandse ondernemingen. De buitenlandse bedrijven maken grote winsten met onder andere de verkoop van Boliviaans water en gas. De bevolking profiteert zelf niet mee van de natuurlijke hulpbronnen van het land. Sterker nog ze krijgen er een gepeperde rekening voor gepresenteerd. Schoon water is van levensbelang voor de gezondheid van mensen. In Bolivia, en zeker in de gebieden van de Quechua- en Aymara-indianen, is de watervoorziening slecht of is er helemaal niet. De beperkte en slechte sanitaire voorzieningen maakt sommige streken van Bolivia tot infectiehaarden van ziekten als tyfus, gele koorts en malaria. Carnaval met water. Carnaval is in Bolivia een groot festijn. Vier dagen lang wordt er gefeest van s morgens vroeg tot s avonds laat. Heel bekend is het feest dat gehouden wordt in Oruro. Alle mensen uit alle sociale klassen doen mee met dit jaarlijkse spektakel. Er worden kilometers lange optochten gehouden met muziek, dans en prachtige kostuums. Daarnaast staat carnaval in Bolivia vooral bekend als het nationale Waterfeest. Water, water en nog eens water! In de hele stad lopen kinderen en volwassenen met waterpistolen, bussen scheerschuim en ballonnen gevuld met water. Alles en iedereen, die in het vizier komt, wordt kleddernat gegooid. Op iedere straathoek verkopen vrouwtjes de munitie. Twaalf gevulde waterballonnen voor 1 boliviano (10 eurocent). Opdracht: het onderzoek In de Millenniumverklaring staan twee doelstellingen op het gebied van water- en sanitaire voorzieningen. Je gaat onderzoeken of die doelen worden gehaald, of het per jaar beter gaat: 1. Is het aantal mensen zonder drinkwatervoorzieningen in Bolivia in 2015 de helft van het aantal in 1990? 2. Is het aantal mensen zonder sanitaire voorzieningen in Bolivia in 2015 de helft van het aantal in 1990? Zie voor uitleg en deelvragen pagina 11 en 12 van deze werkbladen. 3
Marokko & Water Het gaat goed in Marokko In Marokko zijn zeker wel gebieden waar in bepaalde tijden van het jaar veel regen valt. Door in deze gebieden grote stuwmeren te bouwen, wordt het water opgevangen en kan het worden bewaard voor drogere tijden. Om de problemen in de drogere regio s op te lossen, kiest de Marokkaanse overheid voor een aanpak waarbij tegelijkertijd rekening wordt gehouden met het drinkwater, de landbouw, de waterzuivering en het beschermen van het milieu. In 1995 is een eerste belangrijke stap gezet met het invoeren van een Waterwet en het principe de vervuiler (of gebruiker) betaalt. Bovendien investeert de Marokkaanse regering veel geld in de verbetering van de watervoorzieningen. Er worden steeds meer pompen, waterleidingen en irrigatiesystemen aangelegd. Watercongres in Marokko. Prins Willem-Alexander en prinses Máxima hebben 13 november 2005 een vierdaags bezoek gebracht aan Marokko. Tijdens dit bezoek gingen ze op audiëntie bij de koning van Marokko, Mohammed VI. Dit is vanwege de 400 jaar betrekkingen tussen Marokko en Nederland. Prins Willem-Alexander is ook uitgenodigd voor een internationaal watercongres met de titel 'Tussen windmolen en watermolen'. In de openingsspeech van de Prins vertelt hij vooral over de grote overeenkomst tussen Nederland en Marokko; het gevecht tegen of om het water. De windmolen in Nederland om het water weg te pompen. De watermolen in Marokko om het water te verdelen over het land voor irrigatie. De waterprins roept in zijn speech op tot samenwerking. Door de klimaatveranderingen worden de problemen in beide landen alleen maar groter. Marokko wordt droger en Nederland natter. Het gaat slecht in Marokko Marokko heeft door de ligging van het land een groot watertekort. Het klimaat in Noord-Afrika is droog en warm en wordt, door klimaatsveranderingen, alleen nog maar droger en warmer. In de Marokkaanse plattelandsgebieden mislukken veel oogsten door het klimaat en het gebrek aan water. Ook voor de mensen zelf zijn er vaak veel te weinig fatsoenlijke watervoorzieningen. Bijkomend probleem is dat er in de landbouw in Marokko veel bestrijdingsmiddelen worden gebruikt die het grondwater vervuilen. Het gevolg is dat het land wordt bewaterd met vervuild water. Veel waterzuiveringsinstallaties, die dit grondwater moeten zuiveren, zijn kapot of werken niet goed meer. 4
Marokko Water Drinkwater is schaars in Marokko. Het is belangrijk dat de Marokkaanse bevolking zuinig omspringt met het water dat wel aanwezig is. De Marokkaanse overheid is er met grote voorlichtingscampagnes in geslaagd het gemiddelde waterverbruik te laten afnemen. Maar doordat de Marokkaanse bevolking heel hard groeit, neemt de vraag naar water jaarlijks met 6% toe. De Marokkaanse regering is hard bezig met grote projecten de watervoorzieningen in de steden en op het platteland te verbeteren. Op het platteland zijn de omstandigheden heel slecht. Bovendien is er een massale werkloosheid ontstaan. De trek naar de steden is mede hierdoor groot. In de sloppenwijken van de steden komen de mensen meestal in niet veel betere leefomstandigheden terecht. Bovendien is de werkloosheid in de steden ook heel hoog. Watersnoodramp in de Marokkaanse woestijn. In de woestijn van Marokko, ten zuiden van Erfoud en Risani, is vrijdag 26 mei 2006 een heuse watersnoodramp geweest. Nederlandse toeristen vertellen dat hun hotel half instortte. De woestijn veranderde langzaam in een zee van water. Een medewerker die in een bijgebouw bezig was, werd door het water overvallen en is zelfs geëlektrocuteerd. Het hotel is alleen bereikbaar met jeeps en ligt in de buurt van Merzouga. Op dat moment waren er toeristen en personeel aanwezig. De gasten zaten net aan de soep toen het water via de muren van leem naar binnen sijpelde. De gasten vluchtten naar de hoger gelegen binnenplaats en brachten de nacht door in de buitenlucht, wachtend op hulp die niet kwam. Nadat het hozen en hagelen ophield en het water begon te zakken, lukte het de groep om met jeeps naar de bewoonde wereld te rijden. Daar bleek niemand op de hoogte te zijn. Bron: Maghreb Magazine, RachidS Opdracht: het onderzoek In de Millenniumverklaring staan twee doelstellingen op het gebied van water- en sanitaire voorzieningen. Je gaat onderzoeken of die doelen worden gehaald, of het per jaar beter gaat: 1. Is het aantal mensen zonder drinkwatervoorzieningen in Marokko in 2015 de helft van het aantal in 1990? 2. Is het aantal mensen zonder sanitaire voorzieningen in Marokko in 2015 de helft van het aantal in 1990? Zie voor uitleg en deelvragen pagina 11 en 12 van deze werkbladen. 5
Oeganda & Water Het gaat goed in Oeganda Er is in Oeganda eigenlijk geen tekort aan water! Er zijn in het land veel meren en rivieren. Toch hebben veel Oegandezen geen veilig drinkwater tot hun beschikking. De aandacht van de regering en verschillende hulporganisaties voor schoon en veilig water is daarom groot. Sinds 1990 is het aantal voorzieningen wel toegenomen, maar nog niet genoeg. Bovendien worden de voorzieningen niet altijd even goed onderhouden, waardoor veel voorzieningen alweer aan vervanging toe zijn. Water is een belangrijk onderdeel van het armoedebestrijdingplan van het land. Het doel van dit plan is dat 90% van de bevolking in 2017 toegang heeft tot veilig drinkwater. Op veel scholen wordt aandacht besteed aan hygiëne en veilig gebruik van water. Zoals je handen wassen na het gebruik van een toilet. En geen ongekookt water drinken uit regentonnen. Vluchtelingenkamp Aromo In Noord-Oeganda is sinds 1986 een strijd aan de gang tussen rebellen en het leger. De bevolking is gevlucht voor het geweld en de meeste wonen voorlopig in vluchtelingenkampen. Een voorbeeld hiervan is het kamp in Aromo. In 2003 wonen hier 18.000 mensen. In 2005 zijn dat er al 30.000. De watervoorzieningen in het kamp zijn in een hele slechte staat. En er te weinig waterputten om iedereen van genoeg veilig water te voorzien. De handpompen bij de waterputten zijn op één hand te tellen. Er is per vluchteling ongeveer 2 liter water per dag beschikbaar. De meeste mensen halen daarom hun water uit vervuilde riviertjes. Dit leidt tot vele gevallen van diarree. Artsen Zonder Grenzen heeft in het kamp een waterzuiveringsinstallatie neergezet. Van zeven uur s ochtends tot zeven uur s avonds wordt het water gezuiverd. Er is nu voldoende veilig drinkwater voor iedereen beschikbaar. Bron: Artsen Zonder Grenzen Het gaat slecht in Oeganda Van de 20 miljoen Oegandezen, die op platteland of in kleine dorpen wonen, heeft meer dan de helft geen toegang tot veilig drinkwater. Er is geen landelijk waterleidingsysteem in Oeganda. En er zijn ook geen plannen om dit aan te leggen. In de steden zijn grote sloppenwijken waar de watervoorziening ook heel gebrekkig is. Er is bovendien geen systeem om het afvalwater op te vangen. Met als gevolg dat er gevaarlijke bacteriën in het water terechtkomen. Dit levert grote gezondheidsrisico s op voor de mensen die afhankelijk zijn van deze voorzieningen. In de vluchtelingenkampen in het Noorden van het land sterven er veel mensen door de gevolgen van geen schoon water en een slechte hygiëne. 6
Oeganda - Water Kampala, de hoofdstad van Oeganda, ligt verspreid over 7 heuvels. Kampala betekent de heuvels van de antilopen. Ten westen van de stad ligt het Ruwenzori-gebergte ( de bergen van de maan ). De besneeuwde toppen van de berg voorzien met hun smeltwater 3% van de bevolking van drinkwater. De Oegandese bevolking vangt ook regenwater op in tonnen. Voordat dit water gedronken wordt, moet het wel eerst gekookt worden. Door waterputten te bouwen op plekken waar schoon grondwater is, kan dit als drinkwater worden gebruikt. Deze putten worden op veilige afstand van de toiletgebouwtjes aangelegd. Het toilet is vaak niet meer dan een diep gat in de grond. De uitwerpselen verdwijnen in de grond en besmetten zo het grondwater. Er wordt in de Oegandese scholen veel informatie gegeven over hoe je veilig om moet gaan met water. Het Victoria Meer. Oeganda is samen met Tanzania en Kenia één van de landen die liggen aan het Victoria Meer. Het Victoria Meer is het op twee na grootste zoetwatermeer ter wereld. Het meer is voor miljoenen mensen in de regio enorm belangrijk. Het meer wordt in de toekomst met uitdroging bedreigd. Zeker als Oeganda niet minder water gaat gebruiken uit het meer. Door het zakkende waterpeil van het Victoria Meer komt er ook minder water in de Nijl terecht. Dit zal ertoe leiden dat Egypte, zeker als het waterpeil nog lager wordt, als eerste te maken zal krijgen met de gevolgen hiervan. Bron: De Volkskrant Opdracht: het onderzoek In de Millenniumverklaring staan twee doelstellingen op het gebied van water- en sanitaire voorzieningen. Je gaat onderzoeken of die doelen worden gehaald, of het per jaar beter gaat: 1. Is het aantal mensen zonder drinkwatervoorzieningen in Oeganda in 2015 de helft van het aantal in 1990? 2. Is het aantal mensen zonder sanitaire voorzieningen in Oeganda in 2015 de helft van het aantal in 1990? Zie voor uitleg en deelvragen pagina 11 en 12 van deze werkbladen. 7
India & Water Het gaat goed in India De Indiase regering werkt hard aan het verbeteren van de watervoorzieningen. De dorpsbewoners en de wijkbewoners uit de steden helpen hier vaak een handje aan mee. Bij het zoeken naar duurzame oplossingen wordt de laatste jaren meer rekening gehouden met het milieu. Dit werd in het verleden nog wel eens vergeten. Er wordt veel meer aandacht besteed aan het verminderen van het gebruik van landbouwgif. Er worden nu bijvoorbeeld andere rassen katoenplanten gebruikt, die sterker zijn en beter bestand tegen ongedierte en ziektes. Dit scheelt veel in het gebruik van landbouwgif en wordt het grondwater niet meer zo erg vervuild. Wereldrecord regenen! In India ligt één van de natste dorpen op aarde. Cherrapunjee, zoals het dorpje heet, ligt in de noordoostelijke deelstaat Meghalaya. Jaarlijks valt er gemiddeld 11,5 meter regen. In Nederland is dit gemiddeld 75 centimeter. Cherrapunjee staat zelfs in Guinness Book of Records vermeld met het wereldrecord de meeste regen in 1 maand gevallen. In de recordmaand juli 1861 viel er 9,30 meter neerslag. Helaas voor de inwoners van Cherrapunjee kunnen ze dit water niet vasthouden. De bomen die de grond vasthouden zijn verdwenen. En de grond die het water moet opnemen daarmee ook. Hierdoor is er, ondanks alle regen, in Cherrapunjee vaak een tekort aan water. Het systeem dat het regenwater opvangt en bij de mensen moet brengen, functioneert niet goed. Het gaat slecht in India In de Himalaya ligt veel bevroren zoetwater. De gletsjers van de Himalaya smelten erg snel. Nu al leidt dit soms tot grote overstromingen. De komende jaren zullen deze overstromingen alleen nog maar toenemen. Als vervolgens al het ijs gesmolten is, zal er een groot tekort aan zoetwater ontstaan in de hele regio. Op 26 december 2004 is India getroffen door een natuurramp. Deze keer geen aardbeving die alles vernietigt, maar een tsunami met dezelfde gevolgen. Echt alles werd verwoest, ook veel waterleidingen en rioleringsystemen. Veel moet weer helemaal opnieuw aangelegd worden. 8
India Water In India woont meer dan één miljard mensen en de bevolking groeit nog steeds. Door het hoge aantal inwoners is er veel water nodig. Op veel plekken in India zijn de waterfaciliteiten echter heel beperkt. Op het platteland is de toegang tot veilig water vaak heel lastig. Om een waterpomp of een waterput te bereiken, moeten er vaak hele grote afstanden afgelegd worden. De Indiase overheid is hard bezig, met onder andere enorme stuwdammen, de watervoorzieningen in deze gebieden op een acceptabel niveau te krijgen. In de steden worden tegenwoordig waterleidingen aangelegd. Dit betekent een enorme verbetering voor de stadsbewoners. Wel is er nog veel werk te doen in de vele sloppenwijken van de steden. Geen stadsleven zonder water Akbar de Grote is de keizer van India van 1556 tot 1605. Keizer Akbar wil een nieuwe grote hoofdstad laten bouwen dicht bij een grote waterbron. De nieuwe stad wordt de hoofdstad en zal Fatehpur Sikri heten. Er worden in de nieuwe stad de prachtigste paleizen en gebouwen neergezet. Na jaren bouwen is Fatehpur Sikri eindelijk klaar. De keizer verhuist met zijn hele gevolg. Zelfs de bibliotheek van de keizer, waar meer dan 24.000 boeken in staan, wordt overgebracht naar de nieuwe stad. Na nog geen 50 jaar droogt de waterbron op. En waar geen water is, kan geen leven zijn! De bewoners van Fatehpur Sikri trekken massaal weg en vestigen zich weer in de oude hoofdstad. Fatehpur Sikri ligt er sindsdien totaal verlaten bij, in een grote droge vlakte. Opdracht: het onderzoek In de Millenniumverklaring staan twee doelstellingen op het gebied van water- en sanitaire voorzieningen. Je gaat onderzoeken of die doelen worden gehaald, of het per jaar beter gaat: 1. Is het aantal mensen zonder drinkwatervoorzieningen in India in 2015 de helft van het aantal in 1990? 2. Is het aantal mensen zonder sanitaire voorzieningen in India in 2015 de helft van het aantal in 1990? Zie voor uitleg en deelvragen pagina 11 en 12 van deze werkbladen. 9
Wat doet Nederland? Water is een voorwaarde voor ontwikkeling. Daarom is water een belangrijk thema van het Nederlandse ontwikkelingsbeleid. In achttien landen op de wereld helpt de Nederlandse regering bij de aanleg van watervoorzieningen. Bovendien ondersteunt Nederland in tien landen de ontwikkeling van een beter waterbeheer en wordt er hulp geboden bij het beschikbaar maken van irrigatietechnieken voor de landbouw. Om Nederlandse bedrijven te stimuleren om te gaan investeren in ontwikkelingslanden, wordt hiervoor sinds 2004 een subsidie gegeven. De Nederlandse regering heeft voor zichzelf ook doelen gemaakt. Deze doelen meten de hulp die geboden wordt: 1. In 2015 moeten 50 miljoen mensen voorzien zijn van veilig drinkwater en sanitaire voorzieningen door Nederlandse hulp. 2. Ontwikkelingslanden krijgen ondersteuning bij het in kaart brengen van de gevolgen van de klimaatverandering en hulp bij het opvangen van de risico's. De Nederlandse regering doet veel in Bolivia op het gebied van de watervoorziening. In 2005 bedroeg de ontwikkelingshulp van de Nederlandse regering aan Bolivia 26,5 miljoen euro. Van dit bedrag is 3 miljoen euro bestemd voor projecten die met water en milieu te maken hebben. Na de verschrikkelijke overstromingen van februari 2006, waarbij zes van de negen departementen in Bolivia zijn getroffen, is er veel internationale hulp gekomen. Diverse hulporganisaties zorgen voor schoon water, wc s, tenten, medische hulpmiddelen en voedsel. Samen met de andere landen van de Europese Unie ondersteunt Nederland diverse waterprojecten in Marokko. Ook zijn er veel Europese bedrijven en organisaties betrokken bij verschillende waterprojecten. Omdat de voorspellingen zijn dat het in Marokko nog droger wordt, moeten er nog wel oplossingen komen voor toekomstige problemen. Nederland kan daar, met haar ruime kennis over water, zeker nog een nuttige bijdrage aan leveren. De Nederlandse regering geeft Oeganda financiële steun om de waterproblemen van het land op te lossen. In de vluchtelingenkampen in Noord-Oeganda wordt geprobeerd met noodhulp snel watervoorzieningen op te zetten. Wateraid is een voorbeeld van een organisatie die veel nuttig werk heeft verricht in Oeganda. Wateraid begint in 1983 met werken in Oeganda. De organisatie heeft in totaal al meer dan 920.000 mensen aan drinkwater en de benodigde sanitaire voorzieningen geholpen. Nederland steunt ook het Nile Basin Initiative (NBI). Dit is een programma waar alle tien landen in het stroomgebied van de Nijl aan deelnemen. Het doel is toekomstige conflicten over water te voorkomen. Plan International werkt met Seva Mandir en ING, aan de bouw van een groot waterproject in een aantal dorpen in het noordwesten van India. Er zijn inmiddels twee grote betonnen waterreservoirs gebouwd die al volop worden gebruikt door de lokale bevolking. Lees meer, ga naar www.cmo.nl/pjb/. Kies Nederland. 10
Opdracht: het onderzoek De millenniumverklaring is een begin. Nu nog het bereiken van de doelen. Hier, in het Westen en daar in het Zuiden zal nog veel werk verzet moeten worden. Het Per- Jaar-Beter-onderzoek richt zich niet op de hele wereld, maar op vier landen: Bolivia, Marokko, Oeganda en India. In de Millenniumverklaring staan niet alleen de doelen, maar wordt ook aangegeven; hoe je moet meten of de doelen gehaald worden. Elk land moet over een heleboel meetpunten (de prestatie-indicatoren) rapporteren. We hebben gegevens uit die rapporten op de Per-Jaar-Beter-website bij elkaar gezet (http://www.cmo.nl/pjb/). Op de website van Per jaar Beter vind je alles dat je nodig hebt om het Per-Jaar-Beteronderzoek te kunnen doen. Het is waarschijnlijk het meest praktisch als de klas wordt verdeeld in groepen. Elke groep neemt dan een land voor zijn rekening. Iedere groep doet zijn eigen onderzoek. Het antwoord ligt in de toekomst en je hebt geen glazen bol om vooruit te kijken naar het jaar 2005/2015. Door de hoofdvragen in op te splitsen in deelvragen, kom je dichter bij het antwoord. In het onderzoek gebruik je de prestatie-indicatoren in vraagvorm: In de Millenniumverklaring staan twee indicatoren op het gebied van water en sanitaire voorzieningen: 1. In 2015 is het aantal mensen zonder toegang tot veilig drinkwater de helft van het aantal in 1990. 2. In 2015 is het aantal mensen zonder sanitaire voorzieningen de helft van het aantal in 1990. Deelvragen bij doelstelling 1: Hoeveel procent van de mensen heeft in 1990 toegang tot veilig drinkwater? Hoeveel procent van de mensen heeft volgens de laatste gegevens toegang tot veilig drinkwater? Deelvragen bij doelstelling 2: Hoeveel procent van de mensen heeft in 1990 de beschikking over sanitaire voorzieningen? Hoeveel procent van de mensen heeft volgens de laatste gegevens de beschikking over sanitaire voorzieningen? De antwoorden op de deelvragen geven een goed beeld van de vorderingen in de afgelopen jaren. Trek de lijn door naar 2015 en dan kun je waarschijnlijk wel voorspellen of de millenniumdoelen wel of niet gehaald gaan worden. Vergeet niet je conclusie met goede argumenten te ondersteunen! 11
Antwoorden op de deelvragen: Conclusies hoofdvragen (met argumenten). De kans is groot/klein dat in Bolivia/Marokko/Oeganda/India het aantal mensen zonder toegang tot een drinkwatervoorziening is gehalveerd want: De kans is groot/klein dat in Bolivia/Marokko/Oeganda/India in 2005 het aantal mensen zonder sanitaire voorziening is gehalveerd: Presentatie Zoek een goede vorm om de resultaten van het onderzoek aan anderen te presenteren. Je kunt ervoor kiezen er een spreekbeurt van te maken, of een powerpointpresentatie. Het zou in de vorm van een artikel (voor bijvoorbeeld de schoolkrant) kunnen, of een pagina voor een (school)website. Misschien kun je iets met affiches of met een fototentoonstelling? Zie voor meer suggesties de bijlage op pag. 13-14. 12
BIJLAGE Suggesties voor presentaties De vorm waarin jullie de resultaten van jullie onderzoek kunnen presenteren, is geheel vrij. We geven hieronder een overzicht van mogelijke presentatievormen, zoveel mogelijk toegespitst op het thema water. De lijst is niet uitputtend, maar we komen een heel eind. Sommige vormen zijn makkelijker te realiseren dan andere. Een combinatie is natuurlijk ook mogelijk. Als jullie nog een briljant ander idee voor een presentatievorm hebt, mogen jullie die natuurlijk ook gebruiken. Aan jullie de keus. Hoorspel, rollenspel of drama In een hoorspel of gespeelde scène kunnen jullie van alles over water kwijt. Jullie kunnen bijvoorbeeld naspelen hoe Je kunt naspelen hoe enkele kinderen wanhopig op zoek zijn naar een plek waar ze schoon drinkwater kunnen vinden, je kunt doen alsof het 2015 is en dat je terugkijkt op de afgelopen 15 jaar waarin al dan niet succesvol geprobeerd is om ervoor te zorgen dat iedereen toegang tot veilig drinkwater heeft gekregen, je kunt het zelfs absurdistisch maken door een zoektocht te organiseren naar de laatste zieke die ziek is geworden van het drinken van vervuild water (en als ze gevonden is en van medicijnen beter wordt, zijn de millenniumdoelstellingen voltooid), enz. enz. Schrijf wel alle rollen uit en oefen enkele keren van tevoren, voordat jullie het resultaat op de planken brengen. Fotopresentatie of fotoverslag Een foto zegt vaak meer dan duizend woorden. Jullie kunnen proberen foto s op internet te vinden of de ambassade van het onderzochte land schrijven. Jullie kunnen met de foto s bijvoorbeeld een collage maken van de goede en slechte dingen die met veilig drinkwater te maken hebben. Jullie hebben immers al onderzocht en gelezen wat er goed en niet goed gaat in jullie land. Powerpointpresentatie Jullie kunnen met tekst en beeld ook een Powerpoint-presentatie maken, met uitleg, jullie mening of met stellingen. Zorg dat de presentatie er mooi uitziet en dat de inhoud goed overkomt. Beide zijn in een presentatie belangrijk. 13
Reeks stellingen Jullie kunnen jullie standpunt of bevindingen over de situatie in het land dat jullie onderzocht hebben ook toelichten aan de hand van een reeks stellingen. Het is echter niet makkelijk om goede stellingen te bedenken waarin jullie alles wat jullie kwijt willen kunnen stoppen. Stellingen zorgen er wel voor dat er een levendige discussie tot stand kan komen. Gastles Jullie kunnen de stellingen van hierboven ook verwerken in een gastles die jullie aan jullie klasgenoten geven. Maak een lesopzet voor ongeveer een half uur. Geef je klasgenoten informatie over veilig drinkwater en laat ze vragen stellen. Verzin een paar opdrachten waarmee ze met het door jullie gegeven materiaal aan de slag kunnen. Website Op Kennisnet vinden jullie een handig hulpmiddel om een website te maken: de Websitemaker. Hiermee kunnen jullie al snel een website in elkaar zetten. Kijk op http://websitemaker.scholier.kennisnet.nl/. Denk van tevoren goed na over wat jullie kwijt willen op jullie website. Denk ook goed na over de vormgeving. Op een beeldscherm is het lastig lezen; maak je teksten daarom niet te lang en hou de zinnen kort. Zorg ook voor voldoende plaatjes. Jullie kunnen ook links aanbrengen naar websites die meer informatie geven. En misschien kunnen jullie er animaties of filmpjes aan toevoegen? Rap of lied Jullie kunnen de conclusies die jullie trekken over de drinkwatervoorziening in het land dat jullie onderzocht hebben ook proberen te verwoorden in een rap of lied. Collage + mondelinge toelichting Een goede collage is niet makkelijk te maken. Want je moet maar net de teksten en foto s vinden die precies aansluiten bij jullie conclusies. Wat jullie niet kunnen vinden voor jullie collage kunnen jullie verwerken in een mondelinge toelichting. Jullie kunnen bijvoorbeeld laten zien welke verbeteringen hebben plaatsgevonden in het land dat jullie onderzocht hebben. Of welke verslechteringen, als dat aan de orde is. Dit zijn nog maar enkele voorbeelden van de mogelijke presentatievormen. Misschien bedenken jullie wel hele andere, zoals een spreekbeurt of een verzonnen verhaal over water waarin jullie de conclusies verwerken. Aan jullie de keus om een spannende presentatie te bedenken waarin jullie conclusies goed naar voren komen. Succes! 14
editie 3 water handleiding VOOR LEERKRACHTEN Projectopzet Per Jaar Beter bestaat uit twee onderdelen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn: 1. De werkbladen (op papier) met informatie over het betreffende millenniumdoel, de situatie in de vier landen en de activiteiten van Nederland op dit vlak. In de werkbladen staan de onderzoeksopdrachten geformuleerd, die leerlingen groepsgewijs moeten uitvoeren, één land per groep. 2. De website (http://www.cmo.nl/pjb/) met: a. aanvullende informatie over millenniumdoelen; b. aanvullende informatie over prestatie-indicatoren; c. de positieve ontwikkelingen per land d. de te nemen hindernissen per land e. concrete verhalen van mensen in het zuiden f. de gegevens per land op elk van de relevante prestatie-indicatoren g. landeninformatie algemeen en specifiek (rond het betreffende millenniumdoel) h. interactieve elementen als vraag het de deskundige en e-mailformulieren i. verwijzingen j. downloadpagina Verschenen en nog te verschijnen edities 1) Onderwijs 2) Armoede 3) Toegang tot veilig drinkwater 4) Kindersterfte 5) Eerlijk handel 6) Leefomstandigheden van krottenwijkbewoners 7) Hiv/aids 8) Duurzame ontwikkeling en natuurlijke hulpbronnen 9) Moederzorg 10) Schuldenvraagstuk 11) Malaria en andere ziekten 12) Overdracht van nieuwe technologieën Doelgroep Leerlingen van de basisvorming in het voortgezet onderwijs (12-15 jaar) en hun Leerkrachten. De verschillende edities sluiten aan bij de vakken biologie (domein mensen in hun omgeving ), aardrijkskunde (domein De wereld ) en economie (domein de leerling als burger ). Daarbij sluit Per Jaar Beter goed aan bij het TVS-model (toepassing, vaardigheden en samenhang), gezien het feit dat leerlingen zelfstandig onderzoek moeten doen en eigen conclusies moeten trekken. 15
editie 3 water handleiding Doelstellingen Leerlingen verdiepen zich in één of meer millenniumdoelstellingen. Aan de hand van concrete casestudies bekijken leerlingen de situatie in een land in Noord-Afrika, een land in Zuidelijk Afrika, een land in Azië of een land in Latijns Amerika. Daarnaast zien leerlingen wat Nederland aan het bereiken van de millenniumdoelstelling bijdraagt. Leerlingen onderzoeken zelfstandig de indicatoren die bij de betreffende millenniumdoelstelling horen. Leerlingen trekken zelf hun conclusies of de millenniumdoelstelling(en), op onderdelen en in zijn totaliteit, gehaald gaan worden. Werkwijze Verdeel de klas in vier groepen, naar analogie van de vier landen. Als de groepen te groot worden, kunt u twee groepen ook onafhankelijk van elkaar aan hetzelfde land laten werken. Laat elke groep aan de slag gaan met inleidend werkblad 1. Vervolgens gaat de groep die zich bezig gaat houden met Bolivia aan de slag met de werkbladen 2 en 3, de groep voor Marokko met de werkbladen 4 en 5, de groep voor Oeganda met de werkbladen 6 en 7 en de groep voor India met de werkbladen 8 en 9. De teksten op de werkbladen vormen slechts een inleiding op het thema. Meer informatie kunnen de groepen vinden op de internetsite van het project: www.cmo.nl/pjb/ Daar vinden de leerlingen achtergrondinformatie over het land dat ze gaan onderzoeken, de successen en hindernissen die het land ondervindt bij zijn streven om het betreffende millenniumdoel te gaan halen en verhalen die weergeven welke uitwerking dat streven heeft op het dagelijks leven van mensen in dat land. Alle groepen lezen ter vergelijking met hun eigen land werkblad 10 over wat Nederland op het terrein van millenniumdoelen doet. Het onderzoek doen de groepen allemaal aan de hand van werkblad 11 en het verslag en presentatie aan de hand van werkblad 12. Werkblad 13 en 14 dienen als bijlage en geven leerlingen suggesties voor mogelijke presentatievormen. De al genoemde website geeft ook achtergrondinformatie en nieuws rondom de millenniumdoelen en bruikbare externe links. 16
editie 3 water handleiding Deel van de openingspagina van de website van Per Jaar Beter: http://www.cmo.nl/pjb/ E-mail-attendering Het Centrum voor Mondiaal Onderwijs biedt u de mogelijkheid om geïnformeerd te worden over het verschijnen van nieuwe edities van Per Jaar Beter. Het enige dat u daarvoor hoeft te doen is een e-mail te sturen naar cmoinfo@fm.ru.nl met als onderwerp Houd mij op de hoogte van het verschijnen van nieuwe edities van Per Jaar Beter. 17
editie 3 water handleiding Evaluatieformulier 1. Het gebruik van een editie van Per Jaar Beter Hoe vaak gebruikt u Per Jaar Beter? Hoe gebruikt u Per Jaar Beter? Als onderdeel van een reguliere les Als een speciale les geheel gewijd aan het onderwerp van PJB Anders: Gebruikt u de aangereikte lessuggesties of ontwikkelt u (ook) eigen lessuggesties? Ik gebruik de aangereikte lessuggesties (onderzoeksopdracht) Ik gebruik ook eigen lessuggesties Ik gebruik alleen eigen lessuggesties 2. Redenen om Per Jaar Beter te gebruiken Graag aanvinken wat voor u van toepassing is: Aandacht in de media Actualiteit van het onderwerp Sluit aan bij het niveau van mijn leerlingen Sluit aan bij de thema s waarmee ik in de klas bezig ben Sluit aan bij het curriculum Anders: 3. Impact op de leerlingen Vinden leerlingen het leuk om met PJB te werken? Zo ja, waarom? Bieden de PJB s leerlingen de gelegenheid om een link te leggen tussen hun eigen leven en dat van mensen in het Zuiden? Hoe? In welke mate kunnen leerlingen de denkbeelden en vaardigheden die ze ontwikkelen door te werken met PJB ook toepassen op andere verhalen/lessen over het Zuiden? In welke mate verandert het werken met PJB de beeldvorming over het Zuiden? Denkt u dat uw leerlingen meer geïnteresseerd zijn in het zoeken van aanvullende informatie over het Zuiden? Zijn er enige tastbare resultaten die het resultaat zijn van het werken met PJB? 4. Enkele andere kwesties Laat u exemplaren van PJB aan andere docenten zien? Gebruiken zij die ook? Gebruikt u de informatie van de bijbehorende website? Wijst u leerlingen op het bestaan van de website? 5. Enkele stellingen Welke van de volgende stellingen kunt u onderschrijven? Werken met PJB heeft me meer vertrouwd gemaakt met derdewereldzaken Werken met PJB heeft mijn kennis van derdewereldzaken vergroot Werken met PJB heeft me aangezet tot het zoeken van aanvullende informatie/lesmateriaal over het Zuiden Werkende met PJB heb ik kennis kunnen nemen van verschillende standpunten en getuigenissen uit het Zuiden Geen van bovenstaande, aangezien ik al goed op de hoogte was van derdewereldzaken Dit evaluatieformulier is ook als Word-document te downloaden vanaf de website: http://www.cmo.nl/pjb/ 18