MONITORINGRAPPORT 2010 HAVEN- EN INDUSTRIETERREIN MOERDIJK
INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING... 4 2. GEGEVENSVERZAMELING... 5 3. MONITORINGRESULTATEN 2010... 7 3.1 Gevestigde bedrijven... 7 3.2 Ruimtegebruik... 8 3.3 Werkgelegenheid... 9 3.4 Energie... 9 3.5 Lucht... 10 3.6 Water... 12 3.7 Afval... 13 3.8 Geluid... 13 3.9 Bodem... 14 3.10 Logistiek... 14 3.11 Natuur... 17 3.12 Hinder... 19 3.13 (Milieu-)vergunningen... 20 3.14 Veiligheid... 22 4. VERDUURZAMING VAN HET HAVEN- EN INDUSTRIETERREIN MOERDIJK... 25 4.1 Masterplan DHM 2011-2015... 25 4.2 Stand van zaken Duurzame Verbindingen Moerdijk... 26 4.3 Sociale duurzaamheid op het haven- en industrieterrein Moerdijk... 29 BIJLAGE 1: AFKORTINGEN... 37 BIJLAGE 2: SAMENSTELLING WERKGROEP MONITORING... 39
VOORWOORD Sinds begin maart van dit jaar ben ik directeur van het Havenschap Moerdijk. Ik ben trots dat ik voor het haven- en industrieterrein Moerdijk mag werken, zeker ook omdat Moerdijk toonaangevend is als het om duurzaamheid gaat. Al sinds 1999 worden de milieu-effecten van het terrein gemonitord en vastgelegd. Dit geeft niet alleen veel inzicht, maar vormt zeker ook de basis van de vele duurzame successen die in de loop der jaren behaald zijn. Het is prachtig om te zien hoe bedrijven en overheden de handen ineen slaan om verder te gaan in die ontwikkelingen. Het Havenschap Moerdijk blijft daarin faciliteren en stimuleren. Dit monitoringrapport gaat over de duurzaamheidsontwikkelingen die het haven- en industrieterrein Moerdijk in 2010 doormaakte. Een jaar waarin in het kader van het Proeftuinproject Duurzame Verbindingen Moerdijk veel merkbaar was van een toenemende synergie tussen bedrijven. Hoewel dit zich in eerste instantie vooral toespitst op fysieke duurzaamheid, waaronder aandacht voor het milieu, is er ook aandacht voor het sociale aspect. Dit laatste kreeg in 2010 veel aandacht, daarom vindt u hierover verschillende interviews in deze rapportage. Na veel positieve publiciteit over innovaties en samenwerkingen op het haven- en industrieterrein Moerdijk, zorgde de brand bij Chemie-Pack begin 2011 voor negatieve aandacht. Helaas heeft de brand de nodige schade aan de omgeving met zich meegebracht. In het monitoringrapport over het jaar 2011 worden die effecten zeker meegenomen. Calamiteiten als deze zullen nooit voor honderd procent voorkomen kunnen worden. Het is onze gezamenlijke opgave om ervoor te zorgen dat de kans op een calamiteit tot een minimum wordt beperkt en als er onverhoopt toch een calamiteit plaatsvindt, dat de effecten zo klein mogelijk zijn. Hopelijk kan het monitoringrapport 2010 als inspiratiebron dienen voor anderen die zich verder willen ontwikkelen op het gebied van duurzaamheid. Ferdinand van den Oever Directeur Havenschap Moerdijk Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 3
1. INLEIDING Op het haven- en industrieterrein Moerdijk wordt al sinds 1999 het monitoringonderzoek uitgevoerd. Hiervoor wordt jaarlijks de (milieu)informatie bij bedrijven en (overheids)instanties verzameld, geanalyseerd en gepresenteerd in een rapportage. In deze twaalfde monitoringrapportage worden de gegevens over het jaar 2010 gepresenteerd. Het monitoringonderzoek wordt uitgevoerd door de werkgroep monitoring waarin de volgende partijen zitting hebben: Havenschap Moerdijk; Gemeente Moerdijk; Waterschap Brabantse Delta; Provincie Noord-Brabant; Bedrijvenkring Industrieterrein Moerdijk; Brabant Water. De projectleiding en uitvoerende werkzaamheden zijn uitbesteed aan BMD Advies Zuid-Nederland. De werkgroep wil met het monitoringonderzoek de volgende doelstellingen bereiken: voorlichting geven over de (milieu)belasting van het haven- en industrieterrein Moerdijk naar derden en belanghebbenden; input geven aan verschillende duurzaamheidsprojecten die op het haven- en industrieterrein Moerdijk worden uitgevoerd; informatie verstrekken over de resultaten van de uitgevoerde duurzaamheidsprojecten op het haven- en industrieterrein Moerdijk. In deze rapportage wordt in hoofdstuk 2 uitgelegd hoe de gegevensverzameling is uitgevoerd. In hoofdstuk 3 worden de verzamelde gegevens gepresenteerd. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de actuele stand van zaken van de duurzaamheidsprojecten op het haven- en industrieterrein Moerdijk. Dit jaar wordt extra aandacht besteed aan de projecten in het kader van sociale duurzaamheid. In de kaders leest u interviews met initiatiefnemers en deelnemers aan deze projecten. Voor uitleg over de in dit rapport opgenomen afkortingen wordt verwezen naar de afkortingenlijst in bijlage 1. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 4
2. GEGEVENSVERZAMELING Sinds 1999 wordt op het haven- en industrieterrein Moerdijk jaarlijks de (milieu-) informatie bij bedrijven en (overheids)instanties verzameld. Om dit te kunnen bereiken, is er een werkgroep monitoring geformeerd waar partijen in deelnemen die verantwoordelijk zijn voor het aanleveren van relevante gegevens. Zij coördineren ieder voor hun eigen organisatie de gegevensverzameling (zie tabel 2.1). De gegevens van organisaties die niet vertegenwoordigd zijn in de werkgroep en individuele bedrijven, zijn verzameld door BMD Advies Zuid-Nederland. Veel gegevens van milieurelevante bedrijven zijn uit milieujaarverslagen van bedrijven gehaald die via het elektronisch loket (e-mjv) zijn ingediend en getoetst door de provincie. De verzamelde gegevens zijn opgenomen in de database, waarin de gegevens al sinds 1999 worden geregistreerd. Tabel 2.1: partijen die gegevens aangeleverd hebben Instelling Aangeleverde gegevens Havenschap Moerdijk - jaarverslag Havenschap - gevestigde bedrijven - economische gegevens - voortgang duurzaamheidsprojecten Provincie Noord-Brabant - afvalstoffengegevens - e-mjv s provinciale bedrijven - onderzoeken m.b.t. luchtkwaliteit - overzicht uitgegeven vergunningen van provinciale bedrijven - overzicht toezicht bij provinciale bedrijven Gemeente Moerdijk - overzicht milieucategorieën gemeentelijke bedrijven - BRZO-bedrijven binnen de gemeente - overzicht uitgegeven vergunningen gemeentelijke bedrijven - e-mjv s gemeentelijke bedrijven - stand van zaken bestemmingsplan - stand van zaken bodembeheerplan - overzicht toezicht gemeentelijke bedrijven Werkgroep klachten - klachtenregistratie Waterschap Brabantse Delta - volumestroom naar het oppervlakte-water - volumestroom naar de riolering - aantal vervuilingseenheden en prijs - klachtenoverzicht Rijkswaterstaat Directie Zuid-Holland - hoeveelheid en warmtelast geloosd koelwater Brabant Water - ingenomen leidingwater en industriewater Regionale Ambulancevoorziening (RAV) - aantal uitrukken van de ambulance Brandweer gemeente Moerdijk - aantal brandmeldingen met onderverdeling in soorten brand - loze meldingen - aantal hulpverleningen met onderverdeling in soorten hulpverlening BIM - gegevens m.b.t. werkgelegenheid Buisleidingstraat Nederland - gegevens m.b.t. transport via buisleiding Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 5
Tabel 2.2: de meest milieurelevante bedrijven Moerdijk 2010 Deelnemende bedrijven Provinciale bedrijven A & G Milieutechniek BV Ardagh Glass Benelux BV Biomassacentrale Moerdijk Essent Energie Productie BV, Moerdijk NV Afvalverbranding Zuid-Nederland Shell Nederland Chemie BV Van Gansewinkel Ccd Moerdijk Gemeentelijke bedrijven Deege Coating Moerdijk Bedrijven die een vragenlijst hebben ingevuld Bewa Groep Moerdijk Wuppermann Staal Moerdijk Afvalstoffen Terminal Moerdijk BV Basell Benelux BV Coatex Netherlands BV Dr. W. Kolb Nederland BV Omya Netherlands BV Slibverwerking Noord-Brabant NV CNC Grondstoffen BV Tetra Pak Moerdijk B.V. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 6
3. MONITORINGRESULTATEN 2010 In dit hoofdstuk worden de verzamelde gegevens gepresenteerd per (milieu-)aspect. Per (milieu-)aspect wordt eerst een korte uitleg gegeven. Vervolgens worden de gegevens gepresenteerd in tabellen en/of grafieken. Afhankelijk van het soort gegevens worden deze gepresenteerd: voor het aantal jaren dat ze beschikbaar zijn met een maximum van 10 jaar; vanaf het jaar dat de gegevens in de e-mjv s worden aangeleverd (sinds 2007). 3.1 Gevestigde bedrijven In tabel 3.1 is het aantal gevestigde bedrijven opgenomen van het jaar 2001 t/m het jaar 2010. Wanneer bedrijven zich nieuw op het haven- en industrieterrein Moerdijk willen vestigen of een grote wijziging willen doorvoeren, dienen zij een aanvraag in te dienen bij de Commissie Vestiging. Deze commissie bestaat uit vertegenwoordigers van Havenschap Moerdijk, gemeente Moerdijk, Regionale Milieudienst West Brabant, provincie Noord-Brabant, brandweer Midden en West Brabant, Waterschap Brabantse Delta en Rijkswaterstaat Zuid-Holland. In tabel 3.2 is het aantal aanvragen voor de jaren 2009 en 2010 opgenomen. Tabel 3.1: aantal gevestigde bedrijven per bedrijfstak op het haven- en industrieterrein Moerdijk van 2001 t/m 2010 Vestigingen 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Industrie 49 46 51 48 60 60 64 65 60 62 Bouwnijverheid 13 12 11 9 27 27 27 27 25 27 Reparatie van 64 70 75 77 37 38 41 41 40 44 consumentenartikelen en handel Vervoer, opslag en communicatie 44 48 45 53 98 99 100 100 100 100 Verhuur en handel in onroerend 31 37 34 32 169 173 174 175 170 171 goed, verhuur van roerende goederen en zakelijke dienstverlening Overig 14 14 13 15 2 2 2 2 5 5 Totaal 215 227 229 234 393 399 408 410 400 409 Tabel 3.2: aanvragen commissie vestiging 2009 en 2010 2009 2010 Adviesaanvragen 12 13 Positief beoordeeld 10 10 Negatief beoordeeld 1 0 Ingetrokken 1 0 Nog in behandeling 0 3 Het aantal bedrijven op het haven- en industrieterrein Moerdijk is na een lichte daling in 2009 weer op een vergelijkbaar niveau met 2008. De verdeling over de soort bedrijvigheid is ongeveer gelijk gebleven. In 2010 zijn er bij de Commissie Vestiging 13 aanvragen ingediend. De meeste aanvragen betroffen nieuwe vestigingen in het kader van logistieke dienstverlening, opslag/tankcleaning en recycling. De aanvragen worden door de commissie getoetst aan de hand van criteria met betrekking tot: bestemmingsplan Industrieterrein Moerdijk; inrichtingsplan Shell reserveterrein Zuid d.d. 14 augustus 2007; inpassingkaders met betrekking tot het Besluit externe veiligheid inrichtingen (Bevi); duurzaamheid; (diep) vaarwatergebonden; Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 7
geluidproducerende activiteiten; clustervorming (bijvoorbeeld met betrekking tot industriële symbiose); overige wet- en regelgeving (Wabo, Waterwet). In 2010 zijn de werkwijze en toetsingskader van de Commissie Vestiging geëvalueerd. Naar aanleiding hiervan is een voorstel gedaan voor het verder uitbreiden van de duurzaamheidscriteria van het toetsingskader. 3.2 Ruimtegebruik In onderstaande tabel is voor de jaren 2001 t/m 2010 de hoeveelheid uitgegeven grond opgenomen. Dit betreft niet alleen nieuw uitgegeven grond, maar ook grond die het havenschap heeft teruggekocht en opnieuw in erfpacht heeft uitgegeven. Tabel 3.3: hoeveelheid uitgegeven grond op het haven- en industrieterrein Moerdijk van 2001 t/m 2010 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Totaal uitgegeven grond in hectare 28,9 19,6 73.6 71,9 16,3 3,9 8,4 21,6 19,1 6,0 In 2010 is 6 hectare grond uitgegeven, waarvan 4,21 hectare in erfpacht. Ter uitvoering van twee bestaande overeenkomsten is 0,14 hectare grond verkocht. Verder heeft een grondruil plaatsgevonden met een oppervlakte van 0,09 hectare en is een eerder in erfpacht uitgegeven perceel verkocht. Dit perceel heeft een oppervlakte van 1,54 hectare. In 2010 liepen de volgende projecten met betrekking tot het verkrijgen en bouwrijp maken van nieuwe kavels: met een bedrijf wordt onderhandeld over terugkoop van aan water gelegen gronden. Na terugkoop zal dit terrein herontwikkeld en in erfpacht uitgegeven worden. Hiermee wordt een belangrijke bijdrage geleverd aan de inbreiding van het haven- en industrieterrein; in het gebied Tradepark West is begonnen met het bouwrijp maken van de laatste 2,4 ha. Voor een deel is hiervoor inmiddels een erfpachter gevonden; de laatste restpunten van het project voormalig Tetra Pak terrein zijn uitgevoerd. Hier is nu een kade gerealiseerd. Stand van zaken bestemmingsplan Er wordt door gemeente Moerdijk en het Havenschap gewerkt aan de algehele herziening van het bestemmingsplan industrieterrein Moerdijk. Als gevolg van de complexe materie, als het gaat om luchtkwaliteit en wet en regelgeving op het gebied van externe veiligheid, is er vertraging opgetreden. Mede naar aanleiding van de brand bij Chemie Pack zijn alle projecten die met het haven- en industrieterrein te maken hebben opnieuw tegen het licht gehouden. Na onderzoek lijkt een (uitgebreide) m.e.r.-procedure onontkoombaar evenals het implementeren van de lessen naar aanleiding van de brand bij Chemie Pack. Hierover dient een definitief besluit genomen te worden door het bevoegd gezag. Hierdoor is een definitieve nieuwe planning voor het in procedure brengen van het bestemmingsplan nu niet beschikbaar. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 8
3.3 Werkgelegenheid Het haven- en industrieterrein Moerdijk biedt werkgelegenheid aan: direct werknemers in dienst van de gevestigde bedrijven; indirect aan mensen die werken voor bijvoorbeeld toeleveranciers van de gevestigde bedrijven. In onderstaande tabel zijn de werkgelegenheidgegevens opgenomen. Deze gegevens zijn voor de jaren 2007, 2009 en 2010 bepaald door onderzoeksbureau Heliview. In 2008 is er geen onderzoek uitgevoerd. Tabel 3.4: werkgelegenheid haven- en industrieterrein Moerdijk 2007 2009 2010 aantal fte direct werkzaam 13.598 10.583 10.096 aantal fte indirect werkzaam 13.000 10.583 10.096 Uit de gegevens van Heliview blijkt dat er in 2010 10.096 personen direct werkzaam waren op het haven- en industrieterrein Moerdijk. Heliview heeft onderzocht dat er evenveel medewerkers indirect (dus bijvoorbeeld als toeleverancier) voor het havenen industrieterrein aan het werk zijn. Van de 10.096 medewerkers zijn er 8.883 in vast dienst, 1.213 hebben een tijdelijke betrekking. Het aantal medewerkers is ten opzichte van 2009 met 5% gedaald. 3.4 Energie Op haven- en industrieterrein Moerdijk worden diverse soorten energiebronnen gebruikt, namelijk: elektriciteit; aardgas; olie; warmte (deze warmte komt vrij bij het verbranden van bijvoorbeeld afvalstoffen en wordt weer gebruikt om energie op te wekken of wordt hergebruikt in processen die warmte nodig hebben). In onderstaande tabellen zijn de gegevens voor de verschillende energiebronnen overgenomen zoals gerapporteerd in de e-mjv-rapportages. Tabel 3.5: netto elektriciteitsverbruik bedrijven Elektriciteit 2007 2008 2009 2010 Ingekocht elektriciteit MWh 748.318 757.146 635.136 906.407 Zelf opgewekte duurzame elektriciteit (exclusief biobrandstof) MWh 2.795 10.103 10.580 103.741 Eigen gebruik van duurzame elektriciteit uit participatie MWh 44.886 48.946 46.729 49.366 Doorlevering elektriciteit aan derden MWh 70.159 58.303 n.v.t. 761 Teruglevering elektriciteit aan elektriciteitsnet MWh -1.843.327-2.143.460-1.876.593-2.368.949 Netto verbruik elektriciteit MWh -977.169-1.269.679-1.185.104-1.309.814 Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 9
Tabel 3.6: olie- en gasverbruik bedrijven Gas 2007 2008 2009 2010 Olie m³ 298.128 286.789 835.356 728.013 Aardgas m³ 657.005.025 743.519.788 740.069.538 755.140.177 Tabel 3.7: ingekochte en opgewekte warmte bedrijven Gas 2007 2008 2009 2010 Warmte ingekocht TJ 10.088 10.700 9.800 10.171 Warmte opgewekt op het terrein TJ 6.681 6.685 6.686 8.725 Naast dat er energie gebruikt wordt, wordt op haven- en industrieterrein Moerdijk ook energie opgewekt. De opgewekte warmte en elektriciteit kunnen niet zondermeer bij elkaar opgeteld worden omdat de opgewekte warmte voor een deel wordt omgezet naar elektriciteit die wordt geleverd aan het net. Bij de bedrijven op het terrein komt nog meer warmte vrij die door bedrijven intern wordt hergebruikt. Niet alle bedrijven rapporteren deze gegevens, waardoor voor ons niet inzichtelijk is wat de omvang is van deze warmtestroom. Zowel de inkoop van elektriciteit, aardgas en warmte is gestegen. Dit komt door een stijging bij een groot deel van de onderzochte bedrijven. Daarnaast is er op het terrein ook meer energie opgewekt. 3.5 Lucht Emissies naar de lucht is een belangrijk onderwerp op haven- en industrieterrein Moerdijk. De grote bedrijven rapporteren over hun emissiegegevens aan het bevoegd gezag. Daarnaast voert de Provincie Noord-Brabant onderzoek uit naar de luchtkwaliteit op en rondom het haven- en industrieterrein. Bedrijfsgegevens Figuur 3.1: luchtemissie in kg 2007 t/m 2010 6.000.000 5.000.000 4.000.000 3.000.000 2.000.000 2007 2008 2009 2010 1.000.000 - CO2*1.000 NOx SO2 VOS CO Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 10
Figuur 3.2: luchtemissie in kg 2007 t/m 2010 500.000 450.000 400.000 350.000 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 - Methaan Fijn stof < 10ųg totaal stof etheen NH3 HCl 2007 2008 2009 2010 De emissies van CO 2 en NO x zijn in 2010 gestegen. Dit komt door een stijging bij de 4 grootste uitstoters. Daarnaast geldt voor CO 2 dat er door bedrijven een andere brandstoffen zijn ingezet. Daarnaast is door één van de bedrijven aangegeven dat er een wijziging heeft plaatsgevonden in de CO 2 -berekening in het e-mjv-programma. Ook fijn stof en totaal stof zijn gestegen t.o.v. voorgaande jaren. Ook dit heeft te maken met wijzigingen in het gebruik van brandstoffen. Daarnaast is de rapportage/registratie van fijn stof en stof ten opzichte van voorgaande jaren verbeterd. Hierdoor is de vergelijking met voorgaande jaren niet helemaal betrouwbaar. De emissies van SO 2, VOS, CO en methaan zijn gedaald ten opzichte van voorgaande jaren. Luchtkwaliteitsonderzoek provincie Noord-Brabant Naast de bedrijven voert ook provincie Noord-Brabant onderzoek uit naar de luchtkwaliteit op en rondom haven- en industrieterrein Moerdijk. De toestand van de luchtkwaliteit in Noord-Brabant is voortaan online te vinden op www.brabant.nl/luchtkwaliteit. Via een kaart van Noord-Brabant kunnen (historische)gegevens van meetstations worden geraadpleegd. De meetgegevens hebben vooral betrekking op fijn stof, stikstofdioxide en vluchtige organische stoffen. De gegevens zijn afkomstig van de provinciale meetstations en van het meetnet van het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). Ook is er een koppeling naar gegevens van het Belgische luchtmeetnet. Uit de metingen en rapportages bij industrieterrein Moerdijk wordt een trendanalyse gemaakt van minimaal 5 jaar (2008-2012). Deze resultaten worden daarna nog gebruikt om met behulp van een windroosanalyse de bijdrage van industrieterrein Moerdijk aan de omgeving te berekenen. De rapportages van 2008 en 2009 zijn beschikbaar. Die van 2010 worden verwacht in het 4 e kwartaal van 2011. Deze rapportages worden gepubliceerd op www.rivm.nl en www.brabant.nl/luchtkwaliteit. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 11
3.6 Water In de volgende tabellen is het waterverbruik en lozingen op haven- en industrieterrein Moerdijk opgenomen. De bedrijven op het haven- en industrieterrein Moerdijk gebruiken met name de volgende soorten water: drinkwater; industriewater: naast drinkwater is op het haven- en industrieterrein Moerdijk ook industriewater via het leidingnetwerk beschikbaar. Dit is water voor industriële processen waarvoor niet de hoogst mogelijke waterkwaliteit noodzakelijk is. oppervlaktewater: dit wordt met name gebruikt om te koelen; grondwater: er wordt grondwater onttrokken ten behoeve van het saneren van bodemverontreiniging. Tabel 3.8: waterinname Drinkwater 1 Industriewater 1 Oppervlaktewater 2 Grondwater (gebruik t.b.v. bodemsanering) 2 Eenheid m³ m³ m³ m³ 2007 1.803.000 7.708.000 986.372.683 1.017.069 2008 1.838.000 5.604.000 893.170.199 1.094.384 2009 1.160.000 5.250.000 1.012.810.893 997.724 2010 1.314.000 5.560.000 984.132.883 1.075.278 1 gegevens van Brabant Water 2 gegevens van de onderzochte bedrijven Tabel 3.9: lozinggegevens (gegevens aangeleverd door Waterschap Brabantse Delta) Directe lozing riolering Indirecte lozing koelwater op oppervlaktewater v.e.'s* geloosd Geloosd volume Geloosde prijs per v.e. geloosd volume warmtevracht Aantal v.e. s euro's m³ m³ MW 2007 80.291 46,50 6.556.000 1.018.439.000 800 2008 73.812 49,50 6.072.291 889.987.000 889 2009 69.428 46,50 6.032.000 1.009.663.000 880 2010 79.699 47,00 6.094.824 983.350.000 1043 * v.e.= vervuilingseenheid Zowel de inname van drink- en industriewater is iets gestegen ten opzichte van 2009, maar is nog altijd lager dan de inname in 2008. De stijging heeft te maken met het toenemen van de bedrijvigheid in 2010 ten opzichte van 2009. Logischerwijs is de hoeveelheid geloosd water in 2010 dan ook gestegen ten opzichte van 2009. Het gebruik van oppervlaktewater is iets afgenomen. Dit komt door een daling van het gebruik van oppervlaktewater bij een grote afnemer. Deze afnemer heeft met een mindere hoeveelheid wel een grotere koelcapaciteit behaald. Hierdoor is de hoeveelheid geloosde warmtevracht in 2010 hoger dan voorgaande jaren. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 12
3.7 Afval In onderstaande tabel zijn de hoeveelheden afgevoerde afvalstoffen voor de ondervraagde bedrijven opgenomen voor de jaren 2008 t/m 2010. Tabel 3.10: afgevoerd afval 2008 2009 2010 Hoeveelheid (ton) Hoeveelheid (ton) Hoeveelheid (ton) Niet gevaarlijk afval 782.200 741.000 1.488.000 Gevaarlijk afval 456.600 420.900 343.500 Totaal 1.238.800 1.161.900 1.831.500 Figuur 3.4: verwerking afval 2% 10% 8% 7% 73% hergebruik/nuttige toepassing inzet brandstof verbranden storten afvalscheidingsinstallatie De hoeveelheid afgevoerde afvalstoffen is in 2010 ten opzichte van 2009 met circa 40% gestegen. Dit komt door een grote stijging van de hoeveelheid niet gevaarlijke afvalstoffen. Het betreft gereinigde grond die voor hergebruik is afgezet. De hoeveelheid afgevoerd gevaarlijk afval is iets gedaald. Een groot deel van het afval wordt hergebruikt of nuttig toegepast, namelijk 73%. Daarnaast wordt 2% ingezet als brandstof en 7% wordt verwerkt in een afvalscheidingsinstallatie om vervolgens (gedeeltelijk) te worden hergebruikt. 10% van het afval komt terecht in een afvalverbrandingsinstallatie waardoor het wordt gebruikt om energie op te wekken. Slechts 8% van het afval wordt gestort. 3.8 Geluid Het haven- en industrieterrein Moerdijk is conform de Wet geluidhinder een gezoneerd industrieterrein. Een zone wordt gelegd rond een industrieterrein waar volgens dat bestemmingsplan de vestiging van grote lawaaimakers mogelijk is. De grootte van de zone is afhankelijk van de benodigde of gewenste geluidsruimte van het gezoneerde industrieterrein. De bedrijven die op het terrein gevestigd zijn, mogen samen het vastgestelde geluidsniveau op de zone niet overschrijden. In 2010 werd de geluidzone niet overschreden. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 13
Het Havenschap heeft in het kader van de tender Zeehaven Innovatie Project (ZIP), een projectplan ingediend met betrekking tot de haalbaarheid van handel in geluidrechten op gezoneerde haven- en industrieterreinen. Doel van dit project is om bedrijven op een innovatieve wijze met geluidruimte om te laten gaan om zo voldoende ruimte over te houden voor toekomstige bedrijvigheid. 3.9 Bodem In het monitoringrapport over het jaar 2009 is opgenomen dat de gemeente Moerdijk bezig is met een actualisatie van de bodemfunctiekaart en bodembeheerplan. Oorspronkelijk was het de bedoeling om in 2010 het nieuwe bodembeheerplan vast te stellen. In de loop van 2010 is de ambitie uitgesproken om regionaal bodembeleid op te stellen. De keuze voor deze andere aanpak heeft er voor gezorgd dat het uitbrengen van het bodembeheerplan is uitgesteld. Het streven is om eind 2011 een regionaal bodembeleid vast te stellen. 3.10 Logistiek In deze paragraaf worden de transportgegevens gepresenteerd voor de modaliteiten: water; spoor; buis; weg. Water In onderstaande tabel is het transport per schip opgenomen. Tabel 3.11: logistieke gegevens scheepvaart Jaar Aantal schepen Goederenoverslag Scheepvaart totaal (x 1.000 ton) Zee Binnenvaart Zee (x 1.000 ton) Binnenvaart (x 1.000 ton) 2002 1.506 8.181 4.436 5.036 9.472 2003 1.432 8.148 4.244 5.324 9.568 2004 1.514 8.116 4.495 6.173 10.668 2005 1.630 9.260 5.127 7.275 12.402 2006 1.662 9.926 5.144 7.931 13.075 2007 1.675 10.639 5.259 8.933 14.192 2008 1.806 10.838 5.605 9.729 15.334 2009 1.737 9.621 5.035 8.599 13.634 2010 2.007 11.705 6.118 12.614 18.732 Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 14
Figuur 3.5: verdelingen goederensoorten per schip zee- en binnenvaart 2010 Productsoort Zeevaart (x 1000 ton) Containers 1,1% Landbouw 3,3% Aardolieproducten 6,8% Vaste brandstoffen 2,2% Chemische producten 13,4% Overige goederen 21,8% Mineraal, bouwmat. 30,7% Ertsen en metaalafval 14,3% Metaalproducten 5,7% Voeding overige 0,4% Meststoffen 0,3% Productsoort Binnenvaart (x 1000 ton) Containers 1,5% Vaste brandstoffen 0,6% Overige goederen 15,8% Chemische producten 16,4% Landbouw 18,2% Aardolieproducten 11,6% Voeding overige 0,4% Mineraal, bouwmat. 24,6% Metaalproducten 6,7% Meststoffen 0,3% Ertsen en metaalafval 3,8% Het transport per schip is in 2010 flink gestegen en is sinds het bestaan van het haven- en industrieterrein nog nooit zo hoog geweest. Ten opzichte van 2009 is de totale hoeveelheid aan ton vervoerde goederen gestegen met 37,4%. De stijging van het vervoer per schip is met name toe te schrijven aan nieuwe activiteiten van één van de aan de haven gevestigde bedrijven. Naar verwachting zullen deze activiteiten ook in de komende jaren plaats blijven vinden. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 15
Spoor In onderstaande tabel zijn de gegevens met betrekking tot logistiek per spoor opgenomen. Tabel 3.12: logistieke gegevens spoor Jaar Aantal wagons Vervoerd product (x 1.000 ton) Vervoerd product per wagon (x 1.000 ton) 2002 16.024 666 41,56 2003 11.684 527 45,10 2004 13.561 616 45,42 2005 22.534 616 27,34 2006 28.906 781 27,02 2007 29.266 709 23,93 2008 31.232 699 22,38 2009 28.781 749 26,02 2010 27.882 742 26,61 Het aantal wagons dat per spoor goederen vervoerd, is voor het tweede opeenvolgende jaar gedaald. Ten opzichte van 2009 is er een daling van 3,1%. Er heeft slecht een daling van 0,9% van het vervoerd product plaatsgevonden. Het vervoer per spoor is efficiënter geworden er wordt gemiddeld 26.610 ton per wagon vervoerd. Buisleiding Op het haven- en industrieterrein Moerdijk vindt transport van gassen en vloeistoffen via de buisleiding plaats. Dit transport wordt gecoördineerd door Buisleidingenstraat Nederland. De buisleidingstraat verbindt industrieterreinen in Rotterdam, Moerdijk, Vlissingen en Antwerpen met elkaar. Figuur 3.6: ligging buisleidingenstraat In de volgende tabel zijn algemene gegevens opgenomen van de totale buisleidingenstraat. Het is niet mogelijk om volumegegevens voor alleen het haven- en industrieterrein Moerdijk te ontsluiten. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 16
Tabel 3.13: gegevens buisleidingenstraat Lengte tracé: ca. 73 kilometer Oppervlakte: ca. 800 hectare Onderdelen: 10 tunnels 18 viaducten (maaiveld niveau) 33 kilometer inspectiewegen Capaciteit: 230 miljoen ton p/j* * Dit geldt voor de gehele buisleidingenstraat en niet alleen voor haven- en industrieterrein Moerdijk. Wegvervoer De oplevering van de uitbreiding van de bestaande camera-installatie, met kentekenregistratie en tel- en weegmogelijkheden voor het wegverkeer, is uitgesteld. Bij de afrondende fase bleken versieverschillen te zorgen voor een onstabiele situatie van de apparatuur. De leverancier dient vergaande maatregelen te treffen om bij de uiteindelijke oplevering een stabiele werking te garanderen. Vooralsnog zijn er geen nieuwe cijfers over het wegvervoer bekend. 3.11 Natuur Europese wet- en regelgeving in het kader van Natura 2000 levert beperkingen op in het kader van de vergunningverlening aan bedrijven. Het Havenschap is met de provincies Noord-Brabant en Zuid-Holland op zoek naar oplossingen voor de aangescherpte natuurwetgeving. Het Havenschap neemt hierin het voortouw voor de industrie om in samenwerking met provincie Noord-Brabant afspraken te maken hoe gekomen kan worden tot een programmatische aanpak. In onderstaand kader is de bijdrage van Roland-Jan Buijs van Buijs Ecoconsult opgenomen. Hij laat zien dat het haven- en industrieterrein Moerdijk ook kansen biedt voor de ontwikkeling van de natuur. Tijdelijke natuur stimuleren zonder beperkingen Veel bedrijven deinzen terug als het gaat om ruimte geven aan flora- en fauna. Beschermde plant- en diersoorten kunnen uiteindelijke economische ontwikkeling in de weg staan. Er zijn echter ook legio mogelijkheden om planten en dieren een tijdelijk onderkomen te bieden. Verspreid over het industrie- en haventerrein Moerdijk liggen tientallen hectares grond in afwachting van definitieve inrichting. Deze terreinen kunnen er jarenlang desolaat en verlaten bij liggen. Door de Flora- en faunawet zorgen terreineigenaren er vaak actief voor dat de gebieden kaal en ongeschikt blijven voor planten en dieren. Zo voorkomen ze dat er beschermde plant- en diersoorten gaan leven en dat ze daardoor bij aanvang van de uiteindelijke inrichting worden geconfronteerd met extra procedures, kosten en vertraging. Door een goed beleid is het echter mogelijk om planten en dieren tijdelijk te laten profiteren van deze braakliggende terreinen. Wanneer een bedrijf het ontstaan van tijdelijke natuur meldt, krijgt het bedrijf een ontheffing zonder dat specifieke vergunningen nodig zijn. Zo kunnen braakliggende terreinen een potentiële bron voor een spectaculaire rijkdom aan planten en dieren vormen, zonder dat het de economische ontwikkeling in de weg staat. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 17
Roland-Jan Buijs is Ecologisch adviseur. Hij ondersteunt het Havenschap Moerdijk en zoekt samen met bedrijven naar passende oplossingen: Eén van de bedrijven op het haven- en industrieterrein Moerdijk heeft een braakliggend stuk naast het terrein liggen, waar een gemengde meeuwenkolonie zich gevestigd heeft. In juni en juli zorgden de meeuwen echter voor overlast omdat de jonkies schaduwplekjes opzochten onder bijvoorbeeld auto s of containers. Aan de ene kant is het prachtig om de natuur zo dichtbij te hebben, maar doordat de vogels zich bedreigd voelden, vielen ze ook mensen aan. Nu is er een eenvoudig hekwerk om het terrein geplaatst, waardoor de jonge meeuwen niet van het braakliggend terrein kunnen lopen. Een andere vogel die zich thuis voelt op het terrein is de oeverzwaluw. Dit zijn weinig kieskeurige vogels die hun nesten maken in steile taluds van zandige of lemige grond. Deze ontstaan bij graven van kabel- en leidinggoten of na het opbrengen of afgraven van gronddepots. In het voorjaar van 2011 waren veel ontgrondingen gepland op het terrein van Shell. Buijs: Shell besloot daarom een oeverzwaluwwand te creëren op het terrein. Met een enorm succes, de zwaluwwand werd al binnen tien dagen gekoloniseerd met uiteindelijk 280 nesten! Dankzij de ideale zwaluwwand hadden de zwaluwen geen interesse in de grondwerkzaamheden elders op het Shell terrein. Ook het Havenschap heeft in 2010 en 2011 een steile wand tijdelijk gehandhaafd ter bescherming van de oeverzwaluwen. In 2010 kwamen maar liefst 336 paar tot broeden en in 2011, 154 paar. Het zijn niet alleen dieren die een plekje zoeken op het haven- en industrieterrein, er komen ook verschillende beschermde plantsoorten zoals wilde orchideeën voor. Bedrijven hebben een zorgplicht voor deze planten. Schrikken is echter niet nodig: Het is al voldoende om de wilde orchideeën heen te maaien of te schoffelen. Of pas in september te maaien wanneer de soorten hun zaad hebben laten vallen. Wanneer er op het betreffende stuk grond gebouwd moet worden, kunnen de planten eenvoudig verplaatst worden. Hierdoor zien orchideeën kans stand te houden, zegt Buijs. De ecologisch adviseur heeft een brochure gemaakt over natuurwetgeving en beschermde planten en dieren die voorkomen op Moerdijk. Deze is toegestuurd naar alle bedrijven en nog op te vragen bij het Havenschap. Er ligt nu een voorstel om voor Havenschap en bedrijven een leidraad voor de Flora- en faunawet op te stellen, waar vooral wordt ingegaan op de mogelijkheden die er zijn om tijdelijke natuur te stimuleren, zonder dat bedrijven daar achteraf gedoe mee krijgen. Daarnaast zal de leidraad richtlijnen geven over onderhoud, beheer alsmede kleine ruimtelijke ingrepen en beschermde flora en fauna op het industrieterrein. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 18
Afbeelding 3.1: resultaat oeverzwaluwwand 3.12 Hinder Klachten De klachtenregeling van de gemeente Moerdijk houdt in dat op ieder moment van de dag of nacht (dus 24 uur per dag en 7 dagen per week) een klacht kan worden doorgegeven. De Regionale Milieudienst West-Brabant, hierna te noemen RMD, registreert de binnengekomen klachten en zorgt dat deze worden doorgegeven aan de dienstdoende ambtenaar. Hij/zij onderneemt direct actie. Deze taak is door het bevoegd gezag uitbesteed aan de RMD. In de klachtenregistratie wordt onderscheid gemaakt tussen een vermoedelijke veroorzaker en een werkelijke veroorzaker. Daar waar sprake is van een met name genoemde vermoedelijke veroorzaker, wordt de naam geregistreerd die de klager bij het indienen van de klacht noemt als zijnde de vermoedelijke veroorzaker. Pas als na onderzoek een werkelijke veroorzaker kan worden vastgesteld, wordt die klacht aan die veroorzaker in de registratie toegewezen (werkelijke veroorzaker). Door de RMD is een analyse van de milieuklachten en -meldingen gemaakt die zijn veroorzaakt door bedrijven op het industrieterrein Moerdijk over 2010. De watergerelateerde klachten worden geregistreerd door Waterschap Brabantse Delta. Tabel 3.14: overzicht klachten 2007-2010 Definitief veroorzaker klacht 2007 2008 2009 2010 Veroorzaker: bedrijf met provincie als bevoegd gezag 300 80 41 73 Veroorzaker: bedrijf met gemeente als bevoegd gezag 12 0 4 23 Veroorzaker: onbekend 3 199 262 148 Klachten binnengekomen bij het waterschap 1 Totaal 315 279 307 244 *In 2008 zijn geen gegevens m.b.t. het aantal klachten verstrekt. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 19
Subcategorie Tabel 3.15: overzicht soort klachten 2007-2010 Soort klacht 2007 2008 2009 2010 Lucht/stank 295 253 297 209 Geluid 14 25 5 18 Water 0 0 2 1 Overig/algemeen 6 1 3 9 Bodem 1 Fakkelen 6 Totaal 315 279 307 244 De meeste klachten op industrieterrein Moerdijk zijn lucht gerelateerd, daarom zijn deze klachten verder uitgewerkt in subcategorieën in tabel 3.15. Tabel 3.16: klachten, werkelijke veroorzaker onderverdeeld in subcategorieën klacht categorie Algemeen Bodem Geluid Lucht Water Fakkelen overig 9 overig 1 industrie/bedrijf 6 horeca 0 riool 1 Roet 2 overig 12 brand/rook 8 overig 0 Overig 4 chemische 120 gier/mest 1 kadaver 1 olie 5 rotte eieren 6 stof/zand 5 verf 1 verbrand rubber 3 zoet 2 overig 57 Het grootste deel van de ingediende klachten (85,7%) heeft betrekking op lucht. Dit gaat met name om chemische stank. Daarnaast is 7,4% geluidklachten. De overige 6,9% zijn klachten op het gebied van bodem, water en algemeen. Momenteel werkt de provincie Noord-Brabant aan een nieuwe klachtenafhandelingsprocedure. Deze zal 1 november 2011 opgeleverd worden en ingebracht worden in de werkgroep milieuklachten. In deze klachtenafhandelingsprocedure is een nieuw afwegingskader opgenomen. Hiermee kan op een eenduidige wijze bepaald worden hoe gereageerd wordt op een klacht. Dit is onder andere afhankelijk van het mogelijke effect voor de omgeving. Ongewone voorvallen Onder ongewone voorvallen worden onder andere incidenten, voorgenomen activiteiten die niet onder de normale bedrijfsomstandigheden vallen en emissieverhogingen die inrichtingen hebben gemeld, verstaan. In 2010 zijn 8 meldingen door gemeentelijke inrichtingen en 176 meldingen door provinciale inrichtingen gedaan. Er is geen relatie gebleken tussen meldingen en klachten die daardoor zouden kunnen zijn veroorzaakt. 3.13 (Milieu-)vergunningen De Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo) maakt het vanaf 1 oktober 2010 mogelijk om één omgevingsvergunning aan te vragen in plaats van 25 vergunningen en toestemmingen die nodig waren op het gebied van natuur, milieu, bouwen en ruimte. Ook wel de omgevingsvergunning genoemd. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 20
2007 2008 2009 2010 2007 2008 2009 2010 2007 2008 2009 2010 De omgevingsvergunning is één geïntegreerde vergunning, die moet leiden tot: betere dienstverlening aan bedrijven en burgers; minder administratieve lasten voor bedrijven en burgers; kortere procedures; voorschriften die op elkaar zijn afgestemd. Er is één loket waarbij een aanvraag digitaal kan worden ingediend. Achter het loket wordt binnen en tussen overheden samengewerkt om te komen tot één besluit, zonder tegenstrijdige voorschriften. Er is één beroepsgang en één controlerende instantie die verantwoordelijk is voor de coördinatie van toezicht en handhaving. Gemeente Moerdijk werkt al een aantal jaren met één omgevingsloket. In tabel 3.17 zijn de in 2010 afgegeven vergunningen, wijzigingen en intrekkingen opgenomen voor zowel provincie Noord-Brabant, gemeente Moerdijk als Waterschap Brabantse Delta. De opgenomen aantallen van afgegeven vergunningen, zijn vergunningen die aangevraagd zijn volgens het oude systeem, voor 1 oktober 2010. Tabel 3.17: afgegeven vergunningen op het haven- en industrieterrein Moerdijk in 2010 Soort Gemeente Provincie Waterschap Oprichtingsvergunning (Wm en waterwet) 4 0 1 0 0 0 1 2 1 37 4 - Revisievergunning 2 5 4 1 2 6 5 4 1 3 1 1 Veranderingsvergunning 6 5 2 2 6 5 6 5 5 5 5 - Wijziging voorschriften op verzoek 3 3 1 5 7 - vergunninghouder Ambtshalve wijziging van de 3 1 0 5-2 voorschriften Melding 8.19 0 5 14 9 14 13 12 12 6-1 - Melding activiteitenbesluit 39 30 32 16 - - - - - - - - (gedeeltelijk) intrekken van de vergunning 1 4 0 1 1 0 0 0 0 0 - Wm/ Wabo* 13 Waterwet melding 2 *Per 1 oktober 2010 is de Wm-vergunning met een aantal andere vergunningen de omgevingsvergunning geworden (Wabo). Sinds de Waterwet van kracht is geworden (22 september 2009) zijn veel activiteiten die voorheen onder een Wvo-vergunning vielen, onder de Wm-vergunning komen te vallen. Het gaat hierbij om indirecte lozingen (lozingen op het riool). Voor deze lozingen heeft het waterschap een adviserende rol. Het waterschap heeft in 2010 13 adviezen uitgebracht voor haven- en industrieterrein Moerdijk. Voor directe lozingen (lozing op het oppervlaktewater/in de bodem) dient vanaf 15 december 2009 een vergunning ingevolge de waterwet te worden afgegeven. Voor het haven- en industrieterrein Moerdijk zijn in 2010 2 meldingen voor de Waterwet ingediend. Toezicht De bedrijven die op het haven- en industrieterrein Moerdijk zijn gevestigd, worden door de gemeente of provincie onder andere gecontroleerd op het naleven van de op hen van toepassing zijnde milieuvoorschriften. In de volgende tabel is het aantal controles voor het jaar 2010 opgenomen. Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 21
Tabel 3.18: aantal controles 2010 naleving voorschriften Gemeente Provincie Controle activiteitenbesluit 222 Controle Wm-vergunning 107 134 Controle activiteitenbesluit is voor de provincie niet van toepassing, aangezien dat de gemeente altijd het bevoegd gezag is bij bedrijven die onder het activiteitenbesluit vallen. Uit de gegevens blijkt dat er door de provincie en gemeente in 2010, 481 controlebezoeken zijn uitgevoerd om de milieuregels te controleren. Deze controles hebben bij 165 verschillende bedrijven plaatsgevonden. 3.14 Veiligheid BRZO-bedrijven Bedrijven, die door de hoeveelheid en aard van de aanwezige gevaarlijke stoffen een zwaar ongeval kunnen veroorzaken, vallen onder het Besluit Risico Zware Ongevallen (BRZO). In de volgende tabel is het aantal bedrijven opgenomen die onder het BRZO vallen. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen bedrijven die onder het bevoegd gezag van de gemeente en provincie vallen. Tabel 3.19: BRZO-plichtige bedrijven op haven- en industrieterrein Moerdijk Type bedrijf Aantal BRZO-bedrijven Gemeentelijke bedrijven 9 Provinciale bedrijven 7 Totaal 16 In de risicokaart (figuur 3.7) van de provincie Noord-Brabant is met de oranje vierkantjes aangegeven waar de BRZO-bedrijven zich bevinden. De risicokaart is digitaal beschikbaar via de website van de provincie (www.brabant.nl). Figuur 3.7: risicocontourenkaart van het haven- en industrieterrein Moerdijk Hulpverleningsdiensten De brandweer en de Regionale Ambulancevoorziening (RAV) hebben informatie aangeleverd met betrekking tot het uitrukken van de hulpverleningsdiensten op haven- en industrieterrein Moerdijk. De RAV is sinds 2005 een zelfstandige Haven- en industrieterrein Moerdijk, monitoringrapport 2010 22