Informatiemap deel A Algemene Monumenten informatie In dit deel A van de informatiemap wordt kort ingegaan op de volgende algemene onderwerpen betreffende monumenten en het eilandelijke monumentenbeleid. Monumentenbeleid Beschermd Monument Monumentenbeschrijving Aanwijzen tot beschermd monument Openbaar Monumentenregister Aanwijzingsprogramma Rechten en plichten van een eigenaar van een beschermd monument Beschermd stadsgezicht UNESCO - World Heritage list Instellingen werkzaam op het gebied van de monumentenzorg Mei 2011 Deze brochure is verkrijgbaar bij het Monumentenbureau en het Monumentenfonds, Scharlooweg 51, Curaçao. 1
Monumentenbeleid De binnenstad van Willemstad met zijn vele monumenten is cultuurhistorisch zeer waardevol en uniek in de regio. Ook buiten de binnenstad staan verspreid over het eiland belangrijke monumenten. Het Bestuurscollege van het Eilandgebied Curaçao heeft om die reden in 1990 een monumentenbeleid vastgesteld in het Monumentenplan. Uitgangspunt van dit beleid is het behoud van monumenten, onder meer door het aanwijzen van panden tot beschermd monument. Dit beleid heeft zijn juridische basis gekregen met vaststelling van de Monumenteneilandsverordening Curaçao (A.B. 1990 no.5). In deze verordening is een stelsel van rechten en plichten opgenomen. In 2002 is het eilandelijk monumentenbeleid geactualiseerd middels het Plan di Monumento 2000+. Beschermd Monument Als beschermd monument kunnen die panden worden aangewezen die minstens 50 jaar oud zijn én van algemeen belang worden geacht daar zij één of meer waarden hebben die in de Monumenteneilandsverordening 1990 omschreven staan. Deze waarden zijn schoonheid, kunstwaarde, betekenis voor de wetenschap, geschiedenis van het land en volkskundige waarde. Bij de selectie van te beschermen monumenten wordt daarnaast tevens gekeken naar de volgende drie criteria: Monumentale ensemblewaarde. Dit is de waarde van het monument voor het historische karakter van de straat of wijk waar het zich bevindt. Vooral van groot belang voor de historische binnenstad van Willemstad. Architectuurhistorische-, esthetische- of kunstwaarde. Cultuurhistorische waarde. Monumentenbeschrijving Van elk te beschermen monument wordt een beschrijving gemaakt. In deze beschrijving worden de te beschermen onderdelen van het gebouw beschreven. Tevens wordt vermeld welke van de bovengenoemde waarden van toepassing zijn en wat dus het algemene belang is van het behoud van het monument. Met name wanneer er wat aan het gebouw veranderd gaat worden is het van belang eerst de beschrijving te raadplegen. Aanwijzen tot beschermd monument In de meeste gevallen is het de eilandelijke overheid die een gebouw aanwijst tot beschermd monument. Echter ook belanghebbenden, zoals eigenaren, kunnen een verzoek indienen om een pand als monument te beschermen. Eigenaren die het niet eens zijn met de aanwijzing kunnen binnen zes weken een bezwaarschrift indienen bij het Bestuurscollege danwel binnen zes weken een beroepschrift indienen bij het Gerecht in Eerste Aanleg. 2
Openbaar Monumentenregister Een beschermd monument wordt ingeschreven in het Openbaar Register voor Beschermde Monumenten. Dit openbare register kan ingezien worden bij de Dienst Ruimtelijke Ontwikkeling en Volkshuisvesting (DROV), afdeling Monumentenbureau, Scharlooweg 51, Curaçao. Hier kan men tevens tegen betaling van NAf. 7,50 een uittreksel verkrijgen uit het Monumentenregister. Aanwijzingsprogramma De overheid is in 1993 gestart met het aanwijzen van gebouwen tot beschermd monument. In totaal zijn in de binnenstad van historisch Willemstad 780 gebouwen aangewezen tot beschermd monument. In 1996 is begonnen met het aanwijzen van monumenten buiten de binnenstad, waarbij in eerste instantie de landhuizen worden beschermd. Vervolgens zullen gebouwen als kerken, kleine stenen woonhuizen en kunukuhuizen worden aangewezen. Dit aanwijzingsprogramma zal nog een aantal jaren in beslag nemen. Rechten en plichten van een eigenaar van een beschermd monument. In de Monumenteneilandsverordening is een stelsel van rechten en plichten opgenomen. Een eigenaar heeft de plicht een beschermd monument, indien noodzakelijk, te herstellen en te onderhouden. Eenmaal aangewezen tot beschermd monument mogen deze panden geen wijzigingen ondergaan die hun historische waarde, zoals omschreven in de beschrijving, teniet kunnen doen. Voor iedere ingreep die leidt tot een wijziging, in welk opzicht dan ook, heeft de eigenaar een zogenaamde Monumentenvergunning nodig. Daarnaast blijft de plicht bestaan om ook voor beschermde monumenten, vóór aanvang van de bouwwerkzaamheden een Bouwvergunning aan te vragen. In het uitzonderlijke geval dat een eigenaar een beschermd monument wil slopen, dient ook hiervoor een Sloopvergunning te worden aangevraagd. Tegenover deze plichten staat het recht dat een monumenteneigenaar in principe heeft op restauratie- en onderhoudssubsidie. Beschermd Stadsgezicht Zoals reeds gesteld is de binnenstad van Willemstad met zijn vele monumenten cultuurhistorisch zeer waardevol en uniek in de regio. Om die reden heeft de binnenstad in 1995 in het Eilandelijk Ontwikkelingsplan Curaçao (EOP) de status van beschermd stadsgezicht gekregen. Dat wil zeggen dat niet alleen de gebouwen maar ook de structuur en het aanzicht van de stad beschermd zijn. Behalve voor het slopen van monumenten heeft men voor de binnenstad ook een sloopvergunning nodig voor het slopen van niet-monumenten. Daarnaast zijn er in artikel 4 van het E.O.P. bijzondere bepalingen opgenomen waaraan nieuwbouw in de binnenstad moet voldoen om niet storend te zijn voor het karakter van de stad. 3
UNESCO - World Heritage List. In december 1997 zijn delen van historisch Willemstad geplaatst op de Werelderfgoedlijst (World Heritage List) van de UNESCO. Deze plaatsing is voorgedragen door het Bestuurscollege van het Eilandgebied Curaçao. De plaatsing is een wereldwijde erkenning van de cultuurhistorische waarde van de stad. Instellingen werkzaam op het gebied van de Monumentenzorg In 1954 is de Stichting Monumentenzorg Curaçao opgericht. Sindsdien houdt de stichting zich voornamelijk bezig met het verwerven, restaureren en beheren van monumenten. Deze pionier op het gebied van de monumentenzorg heeft inmiddels een groot aantal restauratieprojecten uitgevoerd. In het kader van de uitwerking van het Monumentenplan uit 1990 zijn de volgende organisaties opgezet. Monumentenbureau. Opgericht in 1990 als afdeling van de Dienst Ruimtelijke Ontwikkeling en Volkshuisvesting (DROV). Het Monumentenbureau is in algemene lijnen verantwoordelijk voor de voorbereiding en uitvoering van het eilandelijke monumentenbeleid. Monumentenraad. Opgericht in 1990 is de Monumentenraad een onafhankelijk adviesorgaan die het Bestuurscollege gevraagd en ongevraagd van advies dient.. Ingesteld in 1992 door de overheid en particulier initiatief. De taken van het Monumentenfonds zijn in op de eerste plaats het verstrekken van restauratiefinancieringen aan particuliere monumenteneigenaren in de vorm van subsidies en leningen. Daarnaast dient het technische restauratieplan in overleg met het Monumentenfonds te worden opgesteld en wordt de aanvraag voor de Monumentenvergunning bij deze instantie ingediend. NV. Stadsherstel Willemstad De N. V. Stadsherstel Willemstad is opgericht in 1992 en stelt zich ten doel het verwerven, restaureren en exploiteren van monumenten met een monumentaal karakter in Willemstad. Daarnaast zal de NV Stadsherstel ook nieuwbouw plegen in open gaten in de binnenstad. Behalve bovengenoemde organisaties zijn er ook instanties die weliswaar het monumentenbeleid niet als eerste prioriteit hebben doch door hun activiteiten wel een belangrijke bijdrage daar aan leveren. 4
Secretariaat Stadsvernieuwing is in 1989 opgericht en is een afdeling van het Eilandgebied Curaçao. Het heeft voornamelijk een coördinerende taak binnen het gehele stadsvernieuwingsproces. Dit houdt ondermeer in het inhoudelijk afstemmen van de diverse plannen die de binnenstad bestrijken. Fundashon Kas Popular In het kader van het eilandelijke volkshuisvestingbeleid verwerft de in 1979 opgerichte woningbouwstichting FKP panden in de binnenstad teneinde ze te renoveren danwel te restaureren en ze daarmee geschikt te maken voor bewoning. Dit kunnen zowel monumenten als niet-monumenten zijn. Daarnaast bouwt de FKP in het kader van het algemene stadsvernieuwingsbeleid ook nieuwe woningbouwprojecten in de binnenstad. Pro Monumento In 1993 werd op particulier initiatief de stichting Pro Monumento opgericht. Deze onafhankelijke stichting stelt zich ten doel het behoud van de historische bebouwing van Curaçao en het bevorderen van de waardering hiervoor bij de eilandelijke bevolking. Om dit laatste te bereiken organiseert ProMo ondermeer om de twee jaar de Open Monumentendag. 5