September 2008 Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving voor grote en middelgrote rechtspersonen Editie 2008 AUDIT Inleiding Belangrijke wijzigingen van toepassing vanaf 1 nuari 2008 De Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ) heeft recentelijk de editie 2008 van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving voor grote en middelgrote rechtspersonen gepubliceerd. Deze editie kent een aantal aanpassingen ten opzichte van de voorgaande editie. De aangepaste richtlijnen zijn van toepassing op verslagren die beginnen op of na 1 nuari 2009. Voor definitieve richtlijnen geldt dat eerdere toepassing wordt aanbevolen. Voor de ontwerp- Richtlijnen die in editie 2008 definitief zijn geworden, geldt tevens de ingangsdatum 1 nuari 2009 tenzij anders is aangegeven. In deze factsheet treft u een overzicht van de belangrijkste gewijzigde bepalingen voortvloeiend uit editie 2008 aan. Eventuele aanpassingen met betrekking tot bijzondere bedrijfstakken zijn achterwege gelaten. Volledigheidshalve begint deze factsheet met een samenvatting van de richtlijnen die op verslagar 2008 voor het eerst van toepassing zijn. Financiële instrumenten In editie 2007 van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving is hoofdstuk 290 inzake de verslaggeving voor financiële instrumenten definitief van kracht geworden. Voor de inhoudelijke behandeling van deze Richtlijn wordt verwezen naar het afzonderlijke factsheet dat in april 2008 over dit onderwerp is uitgebracht. Voorzieningen Door wijzigingen in wet- en regelgeving in de Europese Unie kunnen producenten, importeurs en/ of marktparticipanten verantwoordelijk en aansprakelijk zijn voor de (kosten van) verwijdering van de door hen op de markt gebrachte producten. De RJ heeft enkele bepalingen toegevoegd aan RJ 252 die ingaan op de verwerkingswijze van deze verplichtingen. Deze verwerkingswijze is sterk afhankelijk van de specifieke situatie. Omstandigheden leidend tot verwijderingsverplichtingen Marktaandeel Productief/producten op de markt brengen Inhoud Inleiding 1 Belangrijke wijzigingen van toepassing vanaf 1 nuari 2008 1 Belangrijke wijzigingen van toepassing vanaf 1 nuari 2009 4 ontwerp-richtlijnen 9 Ten slotte 10
2 Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving Personal Holdings De RJ heeft de in editie 2006 opgenomen criteria ter beoordeling van de consolidatieplicht van de personal holding laten vervallen. In plaats daarvan moet aan de hand van artikel 2:24b BW worden beoordeeld of de personal holding moet worden gezien als hoofd van een groep en op grond daarvan consolidatieplichtig is. Consolidatieplicht personal holdings Beoordeling op basis van indicatoren met de uitvoering van het verloopbesluit en plan is feitelijk een begin gemaakt; de verkooprijs is in overeenstemming met de reële waarde; en het is niet te verwachten dat het verkoopplan fundamenteel zal worden gewijzigd of zal worden ingetrokken. Indien de verkoop langer duurt dan een ar, maar dit het gevolg is van feiten en omstandigheden die buiten de invloedssfeer van de onderneming liggen en er voldoende aanwijzingen zijn dat de onderneming zich zal houden aan het verkoopplan, blijft het belang toch als slechts gehouden om te vervreemden aangemerkt (RJ 217.306). Zodra niet meer wordt voldaan aan de criteria dienen de financiële gegevens van het belang te worden geconsolideerd in de deelnemende onderneming (RJ 217.307). Indien een onderneming voornemens is een reeds geconsolideerd kapitaalbelang te vervreemden, blijft de consolidatieplicht bestaan totdat de overwegende zeggenschap ('control') over deze deelneming aan derden is overgedragen. Principlesbased Vlottend actief Verkoop < 1 ar waarschijnlijk? Belangen verworven met als doel om te vervreemden Richtlijn 217 stelt dat een onderneming een belang uitsluitend als slechts gehouden om te vervreemden mag classificeren wanr de verkoop binnen een ar waarschijnlijk is en als op overnamedatum of binnen een korte periode daarna voldaan wordt aan de volgende indicatoren: Belang slechts gehouden om te vervreemden Belang geschikt voor onmiddellijke vervreemding? Verkoopbesluit en verkoopplan aanwezig? Begin gemaakt met uitvoering verkoopbesluit en verkoopplan? Verkoopprijs i.o.m. reële waarde? Kapitaalbelang (duurzaam) het belang is geschikt voor onmiddellijke vervreemding; er is een verkoopbesluit genomen en er is een verkoopplan opgesteld; Fundamentele wijzigingen/ intrekking plan verwacht?
Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving 3 Eigen vermogen De wet bepaalt in artikel BW 2:389 lid 8 dat de wettelijke reserve omrekeningsverschillen een negatief saldo kan hebben. Voor de overige wettelijke reserves ontbreekt een dergelijke bepaling. De RJ heeft in RJ 240 nadere invulling willen geven aan de mogelijkheid van een negatieve wettelijke reserve en geeft aan dat uitsluitend de volgende wettelijke reserves een negatief saldo kunnen hebben (RJ 240.232): de wettelijke reserve omrekeningsverschillen; de herwaarderingsreserve inzake financiële instrumenten beschikbaar voor verkoop, voor zover er geen sprake is van een bijzondere waardevermindering ( impairment ); en de herwaarderingsreserve inzake kasstroomhedge-accounting. Persolsbeloningen De RJ heeft een aantal wijzigingen in Richtlijn 271 Persolsbeloningen aangebracht om de toepassing van dit hoofdstuk te vergemakkelijken. Ten aanzien van de waardering van beloningen tijdens het dienstverband waarbij sprake is van opbouw van rechten of van naar verwachting blijvende (gedeeltelijke) ziekte of arbeidsongeschiktheid, is het principe beste schatting opgenomen. Voor de invulling van de waardering op basis van dit principe worden verschillende methoden aanvaardbaar geacht. Toepassing van de Projected Unit Credit Method is voor deze beloningen niet langer verplicht. In het verleden waren de bepalingen ten aanzien van persolsleden die blijvend (gedeeltelijk) niet in staat zijn om werkzaamheden te verrichten door ziekte of arbeidsongeschiktheid gekoppeld aan de WAO-wetgeving. De reikwijdte van de nieuwe Richtlijnen is ruimer, omdat de beoordeling of een voorziening dient te worden gevormd nu is gekoppeld aan de vraag of de onderneming nog economisch voordeel kan verwachten uit het dienstverband met de zieke of arbeidsongeschikte werknemer. Wettelijke reserves met mogelijk negatief saldo Omrekeningsverschillen Herwaardering financiële instrumenten beschikbaar voor verkoop Herwaardering kasstroomhedgeaccounting
4 Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving Belangrijke wijzigingen van toepassing vanaf 1 nuari 2009 In de areditie 2008 is een aantal bepalingen met ontwerpstatus uit de definitieve Richtlijnen en ontwerp- Richtlijnen omgezet in definitieve bepalingen. De RJ heeft daarnaast sinds het verschijnen van de vorige editie van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving een aantal RJ-Uitingen gepubliceerd. Ook deze zijn in de areditie 2008 verwerkt. Hieronder is een overzicht opgenomen van de belangrijkste wijzigingen. Gebeurtenissen na balansdatum In RJ 160 is bepaald dat preferent dividend als een verplichting per balansdatum wordt opgenomen indien: op basis van statutaire bepalingen bij voldoende vrij uitkeerbaar vermogen preferent dividend moet worden uitgekeerd; en er voldoende vrij uitkeerbaar vermogen uit de balans blijkt. Statutaire verplichting Voldoende uitkeerbaar vermogen Preferent dividend balans voor winstbestemming balans na winstbestemming Bij een balans vóór winstbestemming wordt het te betalen preferent dividend afzonderlijk als negatieve post binnen het eigen vermogen gepresenteerd. Met deze presentatiewijze wordt voldaan aan enerzijds de wettelijke eis om het resultaat over het boekar afzonderlijk te presenteren, en anderzijds het uitgangspunt om het te betalen preferent dividend als verplichting tot uitdrukking te brengen. Fusies en overnames Naar aanleiding van de wetswijziging van Titel 9 BW 2 in 2005 heeft de RJ een spiegelbeeld principe geïntroduceerd, waarbij negatieve goodwill naar analogie van positieve goodwill werd verwerkt. De RJ heeft echter geconstateerd dat dit principe niet in alle gevallen leidt tot logische uitkomsten. Ook werden de regels in de praktijk als complex ervaren. In RJ 216 zijn daarom nieuwe bepalingen opgenomen voor de verwerking respectievelijk de toelichting van negatieve goodwill. In feite Verplichting sluiten deze bepalingen weer aan bij de situatie van vóór 2005, met dien verstande dat negatieve goodwill als gevolg van een lucky buy geen onderdeel uitmaakt van de herwaarderingsreserve. Negatieve goodwill dient als een afzonderlijke overlopende passiefpost te worden opgenomen. Voor zover negatieve goodwill verband houdt met op overnamedatum voorzienbare en betrouwbaar te schatten toekomstige verliezen en lasten, doch die op overnamedatum nog geen identificeerbare verplichting vormen, wordt deze ten gunste van de winst- en verliesrekening gebracht in de perioden waarin deze verliezen en lasten zich voordoen. Indien negatieve goodwill geen verband houdt met dergelijke verliezen en lasten wordt deze als volgt ten gunste van het resultaat gebracht: Het gedeelte van de negatieve goodwill dat niet hoger is dan de reële waarde van identificeerbare niet-monetaire activa wordt stelselmatig ten gunste van de winst- en verliesrekening gebracht naar rato van het gewogen gemiddelde van de resterende gebruiksduur van de verworven afschrijfbare activa; en Het gedeelte van de negatieve goodwill dat hoger is dan de reële waarde van geïdentificeerde nietmonetaire activa wordt onmiddellijk ten gunste van de winst- en verliesrekening gebracht (RJ 216.235).
Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving 5 Verwerking van negatieve goodwill en verliesrekening worden verantwoord naar rato van de verrichte prestaties per balansdatum. Verwerking als spiegelbeeld van positieve goodwill 1. Als overlopende passiefpost of (voor zover geen betrekking op verwachte toekomstige verliezen en lasten) 2. Ten gunste van het eigen vermogen of 3. Ten gunste van de winst- en verliesrekening Verwerking als overlopende passiefpost 1. Voor zover betrekking hebbend op toekomstige verliezen en lasten ten gunste van het resultaat in de periode waarin deze zich voordoen 2. Voor zover geen betrekking op dergelijke verliezen: gedeelte < reële waarde van identificeerbare niet-monetaire activa amortiseren het meerdere direct ten gunste van het resultaat Presentatie in de balans: onderhanden projecten worden niet meer verantwoord als onderdeel van de voorraden, maar als afzonderlijke post in de balans tussen de vorderingen en de voorraden in. Ingeval van een creditstand worden onderhanden projecten als afzonderlijke post in de balans gepresenteerd onder de kortlopende schulden. De post in de balans representeert de (niet gefactureerde) vordering op de opdrachtgever of een schuld aan hem indien méér is gefactureerd dan aan prestaties is verricht. Onderhanden projecten De RJ heeft een nieuwe Richtlijn Onderhanden projecten gepubliceerd ter vervanging van de oude Richtlijn 221 Onderhanden projecten in opdracht van derden. De belangrijkste wijzigingen ten opzichte van de oude Richtlijn zijn: Toepassingsgebied: het toepassingsgebied is verbreed met projectontwikkeling, indien en voor zover de voor- en nadelen van het economisch eigendom van de uit projectontwikkeling voortvloeiende activa vóór of tijdens de constructie zijn overgedragen aan de koper. Verwerking van opbrengsten en kosten in de winst- en verliesrekening: de verwerking van projectopbrengsten en -kosten is meer in overeenstemming gebracht met hetgeen gebruikelijk is voor de verantwoording van opbrengsten inzake dienstverlening. Hierdoor ligt de focus op opbrengstverantwoording in plaats van winstneming. De Percentage-of-Completion methode wordt hierbij in beginsel voorgeschreven, waarbij de projectopbrengsten en -kosten in de winst- Presentatie onderhanden projecten Voorraden Op aandelen gebaseerde betalingen De RJ heeft besloten een aparte Richtlijn 275 uit te brengen voor de verwerking, waardering, presentatie en toelichting van op aandelen gebaseerde betalingen. Naast aandelenoptie-regelingen voor persol, voorheen onderdeel van RJ 271, behandelt de Richtlijn ook op aandelen gebaseerde betalingen voor transacties anders dan met persol. Belangrijke punten uit deze RJ zijn: Toepassingsgebied: Van het toepassingsgebied zijn transacties met Afzonderlijke balanspost
6 Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving Op aandelen gebaseerde betalingen Afwikkeling in eigen-vermogensinstrumenten Eigen vermogen Verplichting Afwikkeling in liquide middelen aandeelhouders, fusies en overnames en (inbreng)transacties tussen ondernemingen onder gemeenschappelijke leiding (inclusief inbrengtransacties bij oprichting) uitgesloten. Daarnaast vallen transacties waarbij de onderneming goederen of diensten ontvangt of afmt op grond van een contract waarop RJ 290 van toepassing is buiten de reikwijdte van RJ 275. Verwerking: Ontvangen goederen en diensten uit een op aandelen gebaseerde betaling dienen verwerkt te worden op het moment dat deze goederen worden verkregen of diensten worden verleend. Afhankelijk van het feit of deze betalingen worden afgewikkeld in eigen-vermogensinstrumenten of in liquide middelen wordt het eigen vermogen of een verplichting gecrediteerd. Waardering: Transacties die worden afgewikkeld in eigen-vermogensinstrumenten worden gewaardeerd op basis van de reële waarde van de ontvangen goederen of diensten op de waarderingsdatum. Indien de reële waarde niet betrouwbaar kan worden vastgesteld wordt de transactie gewaardeerd tegen de reële waarde van de eigen-vermogensinstrumenten. Waardeveranderingen na de waarderingsdatum worden niet verwerkt. Bij afwikkeling in liquide middelen worden de ontvangen goederen of diensten (en de verplichting) gewaardeerd tegen de reële waarde van de verplichting. Op iedere balansdatum en op de afwikkelingsdatum wordt de reële waarde van de verplichting herzien, waarbij eventuele verschillen worden verwerkt in de winst- en verliesrekening. Verwerking - transacties met persol: Anders dan bij transacties met anderen dan persol, kan de onderneming aan transacties met persol voorwaarden verbinden. Hierbij worden prestatiegerelateerde en prijsgerelateerde voorwaarden onderscheiden. - Bij prestatiegerelateerde voorwaarden dient de waarde van de op aandelen gebaseerde betaling lineair te worden toegerekend aan de perioden waarin de prestaties worden verricht. Voor de omvang van de op aandelen gebaseerde betaling wordt uitgegaan van de best mogelijke schatting. Deze schatting wordt tot aan het moment dat aan de prestatiegerelateerde voorwaarden is voldaan (de wachtperiode ) op elke balansdatum herzien, waarbij verschillen worden verwerkt in (eventueel eerder verwerkte) persolskosten. - Met prijsgerelateerde voorwaarden wordt rekening gehouden bij de bepaling van de waarde van de op aandelen gebaseerde betaling. Wijzigingen in deze voorwaarden worden tussentijds niet verwerkt. Toepassing waarderingsgrondslagen: Aandelenopties kunnen zowel op basis van reële waarde als op basis van intrinsieke waarde worden verwerkt. - De reële waarde van een op aandelen gebaseerde betaling dient te worden bepaald op basis van marktprijzen of, als deze niet beschikbaar is, met behulp van waarderingstechnieken. Indien de onderneming gebruik maakt van een intern waarderingsmodel voor financiële instrumenten kan dit ook gehanteerd worden om de reële waarde van de betreffende op aandelen gebaseerde betalingen te bepalen. - De intrinsieke waarde van een aandelenoptie dient te worden bepaald als het positieve verschil tussen de reële waarde van het onderliggende eigen-vermogensinstrument en de uitoefenprijs. Elke verandering in de intrinsieke waarde op iedere balansdatum en de afwikkelingsdatum wordt in de winst- en verliesrekening verwerkt. Overige wijzigingen In RJ 115 zijn de kwantitatieve criteria ter bepaling van de grens voor vermelding van actuele waarden in de toelichting vervangen door een meer principles based benadering. De actuele waarde dient vermeld te worden als dit voor het wettelijk vereiste inzicht in de arrekening noodzakelijk is.
Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving 7 In RJ 240 wordt een alternatieve verwerkingswijze gegeven voor een waardemutatie van de post Deelnemingen als gevolg van herwaardering van activa van de deelneming. Naast verwerking in de herwaarderingsreserve, wat voorheen was voorgeschreven, wordt de mogelijkheid gegeven om de waardemutatie aan te merken als een rechtstreekse vermogensvermeerdering waarop de bepalingen van artikel 2:389 BW (reserve ingehouden winsten deelneming) van toepassing zijn. De eerste verwerkingwijze is gebaseerd op het gezichtspunt dat de deelneming wordt beschouwd als een samenstel van activa en passiva, terwijl bij de tweede verwerkingswijze de deelneming als een ongedeeld actief wordt gezien. Aan RJ 271 is een bepaling toegevoegd die het mogelijk maakt om in een arrekening op basis van Nederlandse verslaggevingsgrondslagen de verslaggeving voor pensioenen te baseren op IAS 19. Deze vrijstelling geldt voor ondernemingen die voor interne of externe doeleinden IFRS of EU IFRS toepassen. Een dergelijke bepaling bestond al langer voor US GAAP. In RJ 300 en RJ 315 wordt middelgrote ondernemingen aanbevolen, maar niet verplicht, tot het opnemen van verwijzingen in de balans, de winst- en verliesrekening en het kasstroom overzicht naar de relevante toelichtingen. RJ 370 Overzicht toegevoegde waarde is met ingang van editie 2008 vervallen, omdat deze in de praktijk niet of nauwelijks werd toegepast. In RJ 400 zijn bepalingen opgenomen ten aanzien van het opnemen van informatie ten aanzien van voor beursgenoteerde ondernemingen van kracht zijnde Algemene Maatregelen van Bestuur, (naleving van) gedragscodes en informatie over milieu-aspecten. Ontwerprichtlijnen Prijsgrondslagen voor vreemde valuta (RJ 122) Aan RJ 122 is een ontwerp-alinea toegevoegd waarin twee methoden worden beschreven voor de eerste omrekening van activa en verplichtingen van een bedrijfsuitoefening in het buitenland ingeval van hyperinflatie. Deze methoden zijn: Het omrekenen van niet-monetaire posten aan het begin van het boekar voor het effect van hyperinflatie vanaf de data waarop de activa zijn verkregen en de verplichtingen zijn aangegaan. Het verschil met de vorige waardering wordt in het eigen vermogen verwerkt. Het omrekenen van niet-monetaire activa en verplichtingen voor het effect van hyperinflatie vanaf het begin van het boekar waarin voor het eerst wordt voldaan aan de criteria van hyperinflatie. Aan het begin van het boekar wordt dan gestart met een index van 100%. Financiële vaste activa (RJ 214) en Voorzieningen (RJ 252) In RJ 214 en 252 zijn ontwerp-bepalingen opgenomen voor de situatie waarin het eigen vermogen op basis van de vermogensmutatiemethode van een deelneming negatief is (geworden). In een dergelijke situatie dient de onderneming na te gaan of er sprake is van een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting om in te staan voor de schulden van de deelneming, waarvoor een voorziening moet worden gevormd bij de onderneming. Indien de waarde van de deelneming op basis van de vermogensmutatiemethode bij eerste waardering negatief is, is dit tevens van invloed op de hoogte van de goodwill. Eigen Vermogen (RJ 240) In RJ 240 wordt in een ontwerp-alinea verduidelijkt dat de wettelijke reserve deelnemingen wordt gevormd voor resultaten en rechtstreekse vermogensvermeerderingen sinds de eerste waardering volgens de vermogensmutatiemethode. Verder wordt in deze alinea nader ingegaan op rechtstreekse vermogensvermeerderingen en worden er voorbeelden gegeven van situaties waarin er sprake is van (dividend)uitkeringsbeperkingen bij de deelneming.
kpmg.nl Contact us Ten slotte Commentaarperiode De Raad voor de Jaarverslaggeving (RJ) nodigt uit tot het inzenden van reacties en commentaren op de ontwerp-richtlijnen. De reacties en commentaren ziet de RJ graag uiterlijk 1 nuari 2009 tegemoet. Voor overige reacties en commentaren geldt geen uiterste inzendtermijn. Bronvermelding De informatie in deze factsheet is in belangrijke mate ontleend aan de Ten Geleide bij de editie 2008 van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving. Nadere informatie Uw KPMG-contactpersoon informeert u graag nader over de informatie zoals opgenomen in deze publicatie en de gevolgen daarvan voor uw onderneming. Over KPMG KPMG biedt dienstverlening op het gebied van audit, tax en advisory. We werken voor een brede groep opdrachtgevers: grote (inter)nationale ondernemingen, middelgrote bedrijven, non-profitorganisaties en overheden. De ingewikkelde problematiek van onze klanten vraagt om een multidisciplinaire aanpak. Onze professionals blinken uit in hun eigen specialisme, maar werken tegelijkertijd nauw samen om zo de toegevoegde waarde te bieden die het onze klanten mogelijk maakt te excelleren in hun eigen omgeving. Daarbij putten we uit een rijke bron van kennis en ervaring, wereldwijd opgedaan in de meest uiteenlopende organisaties en markten. We geven echte antwoorden, waardoor onze klanten betere beslissingen kunnen nemen. KPMG Burgemeester Rijnderslaan 10-20 1185 MC Amstelveen Postbus 74500 1070 DB Amsterdam Jos Holla Tel. (020) 656 7088 holla.jos@kpmg.nl Kat van der Kuij-Groenberg Tel. (020) 656 7092 vanderkuij-groenberg.kat@kpmg.nl De in dit document vervatte informatie is van algemene aard en is niet toegespitst op de specifieke omstandigheden van een bepaalde persoon of entiteit. Wij streven ernaar juiste en tijdige informatie te verstrekken. Wij kunnen echter geen garantie geven dat dergelijke informatie op de datum waarop zij wordt ontvangen nog juist is of in de toekomst blijft. Daarom adviseren wij u op grond van deze informatie geen beslissingen te nemen behoudens op grond van advies van deskundigen na een grondig onderzoek van de desbetreffende situatie., ingeschreven bij het handelsregister in Nederland onder nummer 33263683, is lid van het KPMG-netwerk van zelfstandige ondernemingen die verbonden zijn aan KPMG International, een Zwitserse coöperatie. Alle rechten voorbehouden.???/0908