HOGESCHOOL ZUYD Kenniskring Toerisme en Cultuur jrvrslg 04
Kenniskring Toerisme en Cultuur Inhoud 1 Inleiding 4 2 Doelstellingen 5 3 Personele samenstelling 6 3.1 Interne kenniskringleden 6 3.2 Externe kenniskringleden 7 4 Activiteiten in 2004 8 4.1 Ontwikkelingen in het kennisdomein 8 en in de maatschappelijke omgeving 4.2 Bijdragen aan het onderwijs 8 4.2.1 Bijdragen aan bachelorcurricula 9 4.2.2 Bijdragen aan mastercurricula 9 4.3. Professionalisering van docenten 10 4.3.1 Bijdragen aan de professionalisering 10 van de docenten van de kenniskring 4.3.2 Bijdragen aan de professionalisering 13 van docenten van buiten de kenniskring 4.4 Ontwikkeling van wetenschappelijke relaties 14 4.4.1 Samenwerking met binnenlandse 14 onderwijs- en onderzoeksinstellingen 4.4.2 Samenwerking met buitenlandse 14 onderwijs- en onderzoeksinstellingen 4.5 Inbedding in de maatschappelijke omgeving 14 4.6 Kennisoverdracht en kennisontwikkeling 16 4.6.1 Projecten 16 4.6.2. Publicaties 19 4.6.3 Lezingen en presentaties 19 4.7 Profilering binnen en buiten de 20 Hogeschool Zuyd 5 Financieel jaaroverzicht 22 6 Evaluatie en vooruitblik 23
jrsvslg 04 Kenniskring Cultuur en Toerisme 1 Inleiding Het verslagjaar 2004 stond sterk in het teken van de inauguratie van de lector en de kenniskring Toerisme en Cultuur op vrijdag 23 april 2004. De inaugurale rede van de lector en de presentatie van de kenniskring vormen een mijlpaal in het nog prille bestaan van het lectoraat Toerisme en Cultuur dat op 1 maart 2003 van start ging. Om aan het belang van deze gebeurtenis uitdrukking te geven is dit verslag opgeluisterd met een aantal foto s van het officiële programmagedeelte. De inauguratie bleek een geslaagd evenement en kan in die zin symbool staan voor de succesvolle ontplooiing van kenniskring en lectoraat Toerisme en Cultuur in 2004. Deze gunstige ontwikkeling is in hoge mate te danken aan de sterke kennisvraag vanuit het maatschappelijk werkveld. Een groeiend aantal bedrijven, instellingen, overheden, onderwijs- en onderzoeksinstituten hebben, merendeels op eigen initiatief, hun weg weten te vinden naar het innovatief kenniscentrum dat kenniskring en lectoraat Toerisme en Cultuur ambiëren te zijn. Deze maatschappelijke behoefte aan praktische expertise legitimeert het bestaansrecht van kenniskring en lectoraat Toerisme en Cultuur omdat kennisoverdracht en kenniscirculatie centraal staan in de missie en doelstellingen. Dit jaarverslag biedt een totaaloverzicht van de activiteiten op het gebied van onderwijsontwikkeling, professionalisering en onderzoek, waarmee kenniskring en lectoraat Toerisme en Cultuur in 2004 hun bijdrage hebben geleverd aan de kennispoortfunctie van de Hogeschool Zuyd. Reacties op het jaarverslag 2004 zien wij met belangstelling tegemoet. 4
Kenniskring Cultuur en Toerisme jrsvslg 04 2 Doelstellingen Kenniskring en lectoraat Toerisme en Cultuur (KLTC) heeft als eerste doelstelling om de kennis van het onderzoeksdomein te ontwikkelen en deze expertise te verbreiden binnen en buiten de Hogeschool Zuyd. Aan de kennispoortmissie van de Hogeschool Zuyd wil KLTC bijdragen door gerichte kennisoverdracht ten dienste van overheden, bedrijven en instellingen, met name in Limburg en de Euregio. De keuze van de projecten, of het nu toegepast onderzoek, advisering of professionalisering betreft, wordt bepaald door de behoeften van het maatschappelijk werkveld. Het HBO wordt immers geacht zich toe te leggen op onderzoek met een duidelijk toegepast karakter. Kennisontwikkeling en kennisoverdracht dienen maatschappelijk nut op te leveren. Dankzij deze doelstelling kan KLTC daadwerkelijk de rol van innovatief kenniscentrum en aanspreekpunt voor de samenleving vervullen. Deze functie wordt kracht bijgezet door het gegeven dat maatschappelijke relevantie van onderzoeksprogramma s een voorwaarde is om voor externe financiering in de vorm van subsidiëring in aanmerking te komen. Het tweede doel van KLTC is het ontwikkelen van curricula en modules ten behoeve van bachelor- en masteropleidingen van de Hogeschool Zuyd. Voor de economische opleidingen gaat het om de ontwikkeling van programma-onderdelen cultuurtoerisme en intercultureel management. Omgekeerd worden voor de kunstopleidingen commercieel gerichte modules cultureel ondernemerschap opgezet. Door middel van deze faculteitsgrenzen overschrijdende aanpak willen lector en kenniskringleden een brug slaan over het spanningsveld heen, dat cultuur en commercie nog maar al te vaak van elkaar scheidt. Het derde doel is de brede professionalisering van de hogeschooldocenten. De deskundigheidsbevordering is in eerste instantie, maar niet exclusief gericht op de leden van de kenniskring. Het stimuleren van de wisselwerking tussen onderzoek en onderwijs valt ook onder deze doelstelling. Idealiter dient onderzoek in het verlengde te liggen van onderwijs, zodat onderwijs de vruchten kan plukken van onderzoek. Deze wisselwerking leidt tot een win-win situatie voor alle belanghebbende partijen: de onderzoeker, de docent en de student. De win-win situatie wordt maximaal uitgebuit door de resultaten van de afstudeerprojecten ook nog eens te benutten enerzijds ter actualisering en verrijking van de curricula van de bachelor- en masterprogramma s van de betrokken opleidingen van de Hogeschool Zuyd, anderzijds als grondstof voor publicaties en presentaties van hogeschooldocenten. Drs. Cees van der Klip, faculteitsdirecteur van de Hoge Hotelschool Maastricht en initiatiefnemer van het lectoraat Toerisme en Cultuur, tijdens zijn inleidende lezing "Het lectoraat: een brug tussen het onderwijs en het bedrijfsleven" 5
jrsvslg 04 Kenniskring Cultuur en Toerisme 3 Personele samenstelling 3.1 Interne kenniskringleden Toerisme is een multidisciplinair onderzoeksobject. Het brede palet aan faculteiten en opleidingen van de Hogeschool Zuyd biedt de mogelijkheid een interfacultaire kenniskring van ter zake deskundige hogeschooldocenten samen te stellen, die recht doet aan het multidisciplinaire karakter van het lectoraatsdomein. De leden van KLTC kunnen daardoor fungeren als bruggenbouwers tussen kunst en commercie, tussen behoud en toeristische exploitatie van cultuur. Drs. Peter van Mulkom heeft de kenniskring per 1 maart 2004 verlaten en dr. Jeroen Oskam per 1 mei 2004. Per 1 september 2004 zijn Frans Gulikers en drs. Ilja Castermans benoemd tot leden van de kenniskring en bestaat KLTC uit de volgende interne leden: Functie Faculteit Omvang fte Dr. Wil Munsters Lector 0.6 Drs. Ilja Castermans Docent Marketing en Leisure HEAO 0.2 Management Faculteit Marketing Management Sittard Frans Gulikers Docent Muziek en Methodiek Conservatorium Maastricht 0.2 Drs. Ankie Hoefnagels Docent Bedrijfscommunicatie Hoge Hotelschool Maastricht 0.2 Drs. Mirjam Ubachs Docent Marketing en Bedrijfseconomie International Business 0.2 Languages Faculteit Internationale Communicatie Maastricht Sylvia Knols, Directeur Bureau MeMO (Marketing en Management Ondersteuning), verricht als projectmedewerker diensten voor KLTC. 6
Kenniskring Cultuur en Toerisme jrsvslg 04 3.2 Externe kenniskringleden Naast de interne leden bestaat de kenniskring uit externe leden die de maatschappelijke sectoren vertegenwoordigen, waarmee het kennisdomein in relatie staat: bedrijfsleven, overheid, kunst en cultuur, onderwijs en wetenschap. Per 23 april 2004 zijn de volgende externe leden toegetreden tot de kenniskring Toerisme en Cultuur: Functie Sector Herman Bos Directeur Tourism Strategy Consultants Toeristisch Onderzoek en Consultancy Drs. Jacques Collen Hoofd Vakgroep Toerisme Hoge Hotelschool Maastricht Hoger Toeristisch Beroepsonderwijs Voorzitter Academie voor de Streekgebonden Gastronomie Toerisme en Gastronomie Drs. Hans Dassen Unitleider Toerisme Regionale Overheid Afdeling Economische Infrastructuur en Toerisme Provincie Limburg Prof. dr. Marieke Hoogleraar Cultureel Erfgoed Wetenschappelijk Onderwijs Kuipers Faculteit Cultuurwetenschappen Universiteit Maastricht en Onderzoek Senior Onderzoeker Monumentenzorg Rijksdienst voor de Monumentenzorg Bart Mennens Directeur Burgerzaken, Economie en Toerisme Lokale Overheid Valkenburg aan de Geul Camille Oostwegel Propriétaire Camille Oostwegel Hotellerie Châteauhotels & - Restaurants Esther Saris Hoofd Sponsoring, Marketing en Public Relations Musea Bonnefanten Museum Maastricht Drs. Pascal Schreurs Directeur Partner in Leisure Consultancy Toeristisch MKB Eppo Steenhuisen Consultant en interimmanager in touroperating Touroperating 7
jrsvslg 04 Kenniskring Cultuur en Toerisme 4 Activiteiten in 2004 4.1 Ontwikkelingen in het kennisdomein en in de maatschappelijke omgeving Het wetenschappelijk discours binnen het kennisdomein Toerisme en Cultuur beweegt zich langs een aantal hoofdlijnen die doorwerken in de activiteiten van KLTC. Het betreft met name: de beleving van het (cultuur)toeristisch product door de consument, in het kader van het onderzoek naar de mechanismen van de experience economy de toenemende aandacht voor de immateriële cultuur als toeristische attractiefactor de toepassing van maatschappelijk verantwoord ondernemen binnen de context van de duurzame ontwikkeling van cultuurtoerisme de sanctionering van cultureel ondernemerschap als volwaardig onderwerp van wetenschappelijk onderzoek. KLTC heeft richtinggevende bijdragen geleverd aan dit discours door het ontwikkelen en toepassen van innovatieve concepten en onderzoeksinstrumenten. Om een theoretisch fundament te leggen onder het streven naar maatschappelijk verantwoord ondernemen in relatie tot cultuurtoerisme is het people-planet-profit beginsel vertaald naar het concept van de cultuurtoeristische duurzaamheidsmix. Deze bestaat in een afgewogen samenspel van de belangen van patrimoine (het cultuurgoed), population (de gastgemeenschap), public (de beleving van de toerist) en profit (het bedrijfsleven). Nieuw ontwikkelde instrumenten om de beleving van de toerist en de ervaringen van de gastgemeenschap te meten, zoals de hospitality audit en de destination experience audit, zijn en worden in pilotonderzoeken getest door studenten van de Hogeschool Zuyd en na evaluatie geoptimaliseerd. Uitkomsten van onderzoek naar de competenties van het cultureel ondernemerschap worden geïntegreerd in onderwijsinhouden en onderwijsprogramma s voor de kunstenfaculteiten van de Hogeschool Zuyd. De keuze voor deze onderzoeks- en onderwijsontwikkelingstrajecten is mede ingegeven en ondersteund door de maatschappelijke kennisbehoefte. Deze wordt gedomineerd door de zorg die toeristische beleidsmakers en bedrijfsleven in Limburg en de Euregio delen over de terugloop van het verblijfstoerisme en de druk van de dagrecreatie op de traditionele cultuur van de gastvrijheid. Om deze neerwaartse spiraal te doorbreken zet de Provincie Limburg het beleid sterk in op zowel hoogwaardig toerisme als de seniorenmarkt, een consumentensegment dat zeer hecht aan de kwaliteit van het toeristisch product en persoonlijk gastheerschap. 4.2 Bijdragen aan het onderwijs De in 2003 gestarte onderwijsontwikkelingsprojecten zijn gecontinueerd. Nieuwe projecten zijn opgezet bij de faculteiten waarvan docenten in 2004 lid van KLTC zijn geworden. Per project zijn de uitvoerders vermeld. 8
Kenniskring Cultuur en Toerisme jrsvslg 04 4.2.1 Bijdragen aan bachelorcurricula Hoge Hotelschool Maastricht: Module 11 Managementprojecten: opzet van de tool Training Adviesvaardigheden ten behoeve van vierdejaars studenten (A. Hoefnagels) Module 11 Managementprojecten: acquisitie van (cultuur)toeristisch gerichte projectopdrachten (W. Munsters) Module managementstages: acquisitie van (cultuur)toeristische afstudeerstages (W. Munsters) Module 7X Tourism and Gastronomy Diversity in the Euregion (voor internationale studenten): bijdrage aan ontwikkeling en uitvoering (J. Collen, W. Munsters) Module 7A Toeristisch Management 1: aanvang ontwikkeling internationale versie (W. Munsters, J. Collen) Module 3 Hotel Internationaal: ontwikkeling lesprogramma Interculturele Communicatie (A. Hoefnagels) HEAO Faculteit Marketing Management Sittard: (Cultuur)toeristische stages en projecten tweede leerjaarthema marketinginformatiemanager en vierde leerjaarthema leisure management (I. Castermans) Faculteit Internationale Communicatie Maastricht - Opleiding International Business and Languages: (Cultuur)toeristische afstudeerstages en afstudeerprojecten voor het vierde leerjaar op het gebied van leisure management (M. Ubachs) Faculteit Internationale Communicatie Maastricht - Hogere Europese Beroepen Opleiding: Naamsbekendheid- en imago-onderzoek Museum Industrion (M. Ubachs) Kunstenfaculteiten: Module Cultureel Ondernemerschap: start pilotproject in opdracht van en in samenwerking met het Conservatorium Maastricht (A. Hoefnagels, F. Gulikers) Ontwikkelen van een methode kunst beleven bedoeld voor niet-kunstvakstudenten die beroepsmatig met kunst in aanraking komen (F. Gulikers) 4.2.2 Bijdragen aan mastercurricula Hoge Hotelschool Maastricht - MBA-opleiding Hotel and Tourism Management: Ontwikkeling modules Recent Developments in Hospitality and Tourism, Research Skills, Communication and Corporate Culture, Cultural Tourism Management, Intercultural Communication (A.Hoefnagels, J.Oskam, W. Munsters) Hoge Hotelschool Maastricht - Masterprogramma Innovative Hospitality Management, in samenwerking met Escuela Universitaria de Turismo Sant Ignasi in Barcelona: Ontwikkeling modules Cross-Cultural Issues, Research Skills (A.Hoefnagels, J. Oskam) 9
jrsvslg 04 Kenniskring Cultuur en Toerisme 4.3 Professionalisering van docenten 4.3.1 Bijdragen aan de professionalisering van de docenten van de kenniskring Kennisinfrastructuur Nieuwe kenniskringdocenten zijn door de lector geïntroduceerd in de toeristische vakliteratuur van de bibliotheek van de Hoge Hotelschool Maastricht en hebben een lidmaatschap van deze vakbibliotheek gekregen. Kenniskringdocenten zijn door de lector in het bezit gesteld van geselecteerde vakliteratuur als middel tot gerichte deskundigheidsbevordering. Kenniskringseminars en kenniskringateliers De externe leden van de kenniskring dienen als klankbord voor de interne leden, opdat kruisbestuiving met het maatschappelijk werkveld kan worden bewerkstelligd en kennis van actuele ontwikkelingen opgedaan. Praktisch wordt deze doelstelling gerealiseerd door tweemaal per jaar een kenniskringseminar te organiseren. De keuze, opzet en uitkomsten van onderzoeks- en onderwijsprojecten van KLTC worden dan besproken en getoetst op hun relevantie voor het werkveld. Daarnaast geeft telkens een extern kenniskringlid een presentatie over een cultuurtoeristisch onderwerp dat verband houdt met diens dagelijkse werkzaamheden. Het eerste kenniskringseminar heeft plaatsgevonden op 10 december 2004 op de Hoge Hotelschool Maastricht met bijdragen die alle in het teken stonden van het internationale Atlas Cultural Tourism Research Programme 2004-2005: Atlas Cultural Research Programme 1994-2004 door W. Munsters Heiligdomsvaart Maastricht - juli 2004 door A. Hoefnagels Het toeristisch beleid van de gemeente Valkenburg aan de Geul door B. Mennens Destination Experience Audit Valkenburg aan de Geul door afstudeerprojectgroep Cultuurtoeristisch Valkenburg van de Hoge Hotelschool Maastricht Naast de kenniskringseminars vinden vier keer per jaar kenniskringateliers plaats, waaraan alleen de lector en de interne kenniskringleden deelnemen. In deze bijeenkomsten worden lopende en voorgenomen projecten van KLTC inhoudelijk uitgediept. Synergie in de deskundigheidsbevordering wordt hierbij gerealiseerd door het benutten van de complementariteit in competenties. Dezelfde filosofie ligt ten grondslag aan de onderlinge peer review van conceptpublicaties en presentaties. Cursussen en trainingen Met het oog op de ontwikkeling van een digitale basisstructuur interne en externe communicatie hebben alle kenniskringleden een cursus webcommunicatie en webdesign gevolgd bij het Expertisecentrum ICT van de Hogeschool Zuyd. Lector en kenniskringleden hebben elkaar de mogelijkheid geboden gastcolleges bij te wonen van deskundigen uit het bedrijfsleven en het onderwijs op de instituten waar zij werkzaam zijn. 10
jrsvslg 04 Kenniskring Cultuur en Toerisme Kenniskringlid A. Hoefnagels is per 1 februari 2004 tweede begeleider in module 11 Managementprojecten van de Hoge Hotelschool Maastricht geworden. Zij is ingedeeld bij cultuurtoeristische afstudeerprojecten en ingewerkt door de lector als eerste begeleider. Dit scholingstraject is voor de periode 1 februari 2004 tot 1 juli 2004 vergoed uit het lectoraatsbudget. Per 1 september 2004 is dit kenniskringlid begeleider geworden in module 11 Managementprojecten als onderdeel van haar vaste takenpakket als docente van de Hoge Hotelschool. Kenniskringlid F. Gulikers heeft deelgenomen aan de cursus stagecoaching. Externe bijeenkomsten Lector en docenten van de kenniskring hebben deelgenomen aan de volgende bijeenkomsten: Conferentie De toekomst van toerisme en recreatie in Limburg, georganiseerd door de Provincie Limburg op 4 maart 2004 te Sittard (W. Munsters, M. Ubachs) Studiedag Cultureel erfgoed voor iedereen!, georganiseerd door Nationaal Contact Monumenten op 25 maart 2004 te Apeldoorn (W. Munsters) Overleg Nationaal Platform Cultuurtoerisme op 31 maart 2004 te Amsterdam (W. Munsters) ATLAS jaarcongres 2004 met als thema Networking and partnerships in destination development and management, van 4 tot 6 april 2004 te Napels (A. Hoefnagels, M. Ubachs) Studiemiddag Groene recreatie, georganiseerd door VVV Zuid-Limburg Westelijke Mijnstreek op 17 juni 2004 te Schinnen (M. Ubachs) Inauguratie Lectoraat Human Communication Development, Hogeschool Arnhem en Nijmegen, op vrijdag 25 juni 2004 (A. Hoefnagels) Presentatie project El Camino de Santiago, in het kader van de evenementencyclus Maastricht celebrates New Europe, georganiseerd door de Gemeente Maastricht op 2 juli 2004 te Maastricht (W. Munsters) Expertenatelier Kleine Hotels en Bed & Breakfast-sector in Zuid-Limburg, georganiseerd door de Provincie Limburg op 13 september 2004 te Maastricht (W. Munsters) Startconferentie De Senioreneconomie in Ondernemend Limburg, georganiseerd door de Provincie Limburg op 30 september 2004 te Heerlen (W. Munsters) Congres Citymarketing, georganiseerd door Marketing Associatie op 7 oktober te Tilburg (M.Ubachs) Congres Experience Marketing, georganiseerd door Marketing Associatie op 19 oktober 2004 te Rotterdam (I. Castermans) Conferentie Nieuwe Markten voor het Heuvelland, georganiseerd door de Provincie Limburg en NV Industriebank LIOF op 20 oktober 2004 te Valkenburg (W. Munsters, I. Castermans) 12
Kenniskring Cultuur en Toerisme jrsvslg 04 Presentatie Begeerlijk Maastricht rondom het marketing-activiteitenplan 2005 van VVV Maastricht op 22 november 2004 te Maastricht (W. Munsters) Heropening Museum Industrion op 27 november 2004 te Kerkrade (W. Munsters) 4.3.2 Bijdragen aan de professionalisering van docenten van buiten de kenniskring Deelonderzoeken van het werkprogramma van KLTC zijn uitgevoerd als afstudeeropdrachten door studenten onder begeleiding van hogeschooldocenten. Aldus hebben zowel docenten van buiten de kenniskring als studenten de gelegenheid gekregen actief in het onderzoeksprogramma van KLTC te participeren. Dankzij deze synergetische aanpak is de deskundigheid van de hogeschooldocenten die niet lid zijn van de kenniskring, bevorderd. Op de jaarlijkse Kennis in Bedrijf-dag van de Hogeschool Zuyd (25 november 2004) zijn voor hogeschooldocenten presentaties gehouden over de werkzaamheden van KLTC (W. Munsters) en het project Museum Industrion (M. Ubachs) onder het motto De kenniskring als brug tussen Cultuur en Toerisme. De cursus webcommunicatie en webdesign voor leden van de kenniskring is ook toegankelijk gemaakt voor docenten van de HEAO en de Hoge Hotelschool Maastricht (A. Hoefnagels). Drs. Wim Weijnen, directeur van de Provincie Limburg en opsteller van de adhesiebetuiging voor het lectoraat Toerisme en Cultuur namens de Provincie Limburg, tijdens zijn inleidende lezing "Cultuurtoerisme in de Euregio: beleid en praktijk" De cursus stagecoaching is mede georganiseerd voor docenten van het Conservatorium (F. Gulikers). 13
jrsvslg 04 Kenniskring Cultuur en Toerisme 4.4 Ontwikkeling van wetenschappelijke relaties 4.4.1 Samenwerking met binnenlandse onderwijsen onderzoeksinstellingen Naast het onderhouden van de bestaande relaties, is het netwerk uitgebreid met: Amsterdam Management School for Tourism & Leisure Lemniscaat Management School Tiel - Community of Knowledge voor lectoren Fontys Hogescholen Eindhoven, Opleiding Marketing Management Hogeschool Rotterdam, Opleiding Vrijetijdsmanagement Hogeschool Arnhem en Nijmegen, Lector Human Communication Development Erasmus Universiteit Rotterdam, Faculteit Historische en Kunstwetenschappen Universiteit van Tilburg, vakgroep Vrijetijdswetenschappen, prof. dr. ir. H. Mommaas Universiteit Nijmegen, vakgroep Communicatiewetenschappen, prof. dr. M. Gerritsen Muziekscholen in Limburg en Brabant Het betreft de volgende SIG: Tourism SME Research Group (M. Ubachs) Cultural Festivals Group (A. Hoefnagels) Tourism and Socio-Cultural Identities Research Group (F. Gulikers) Policy Research Group (I. Castermans) Business Tourism Research Group (M. Ubachs) 4.5 Inbedding in de maatschappelijke omgeving KLTC opereert binnen het Zuydgebied Hospitality, een van de terreinen waarop de Hogeschool Zuyd wil excelleren in aansluiting op de behoeften van de omgeving. Dat de keuze voor Hospitality als Zuydgebied gegrond was, bewijst het feit dat KTLC voldoet aan een brede en snel groeiende kennisbehoefte van het maatschappelijk werkveld. Hieraan is niet vreemd dat toerisme behoort tot de beleidsspeerpunten van de Provincie Limburg. 4.4.2 Samenwerking met buitenlandse onderwijs- en onderzoeksinstellingen Naast het onderhouden van de bestaande relaties, is het netwerk uitgebreid door middel van het lidmaatschap van kenniskringdocenten van de Special Interest Groups (SIG), die ATLAS kent. Deze onderzoeksgroepen komen bijeen tijdens de jaarlijkse ATLAS-congressen en organiseren aparte SIGstudiedagen met als doel diepgaande inhoudelijke gedachtenwisseling over onderzoeksprojecten. De genodigden in de aula van de Hoge Hotelschool Maastricht met op de voorgrond de leden van de kenniskring Toerisme en Cultuur 14
Kenniskring Cultuur en Toerisme jrsvslg 04 Er vallen een drietal hoofdthema s in de externe kennisoverdracht te onderscheiden. Het eerste hoofdthema binnen de missie van KLTC is de uit toegepast onderzoek voortkomende kennis in te brengen als bijdrage aan de ontwikkeling van hoogwaardig cultuurtoerisme in Limburg en de Euregio. Als leidraad dient daarbij het streven naar duurzaamheid door het zoeken naar een balans tussen het aantrekken van toerisme als bron van werk en inkomen enerzijds en het beschermen van cultuur, natuur, leefklimaat en woonomgeving van de regionale bevolking anderzijds. Het tweede hoofdthema, afgeleid van het voorgaande, is de senioreneconomie, met nadruk op de combinatie van cultuur als toeristisch productelement en de senioren als groeimarktsegment voor de kleinschalige en de zorghotellerie. Met dit hoofdthema wordt nadrukkelijk aansluiting gezocht bij beleidsspeerpunten van de Provincie Limburg. Het derde hoofdthema is het vervullen van de rol van bemiddelaar tussen de culturele en de toeristische sector, waarbij de interdisciplinaire samenstelling van de kenniskring het mogelijk maakt het spanningsveld tussen beide werelden te overbruggen. Een van de instrumenten hierbij is de stimulering van cultureel ondernemerschap door het opzetten van een onderwijsprogramma Cultureel Ondernemerschap voor de kunstenfaculteiten van de Hogeschool Zuyd, het verzorgen van cursussen commerciële bedrijfsvoering voor museummedewerkers en monumentenbeheerders en het verstrekken van beleidsadviezen aan de museum- en erfgoedsector. De samenwerking met bedrijven, instellingen en overheden is geïntensiveerd door, naast het onderhouden van de bestaande relaties, het maatschappelijk netwerk uit te breiden met: overheden en gelieerde instellingen: Provincie Limburg: - drs. M. Eurlings, Gedeputeerde voor Economische Zaken en Toerisme - mevr. O. Wolfs, Gedeputeerde voor Cultuur - Statencommissie voor Economie, Arbeidsmarkt en Onderwijs - mr. M. Snijders, plv. hoofd Afdeling Cultuur en Sociale Ontwikkeling Kenniscentrum Toerisme en Recreatie van de Provincies Limburg, Noord-Brabant en Zeeland, Tilburg Gemeentes Maasbracht, Thorn en Heel Intergewestelijk Overleg Toerisme Zuid-Limburg (IGOT) Industriebank LIOF, Maastricht Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek (ROB) toeristische dienstverleners: Zuid-Limburgse Heuvelland Hotels Wereldtuinen Mondo Verde, Landgraaf culturele organisaties: Heiligdomsvaart, Maastricht Pitboel Teater, Sittard Stichting Oude Groninger Kerken, Groningen Walter Maas Huis, Bilthoven branche-organisaties: Limburgs Land streekeigen producten Koninklijke Horeca Nederland, Woerden Initiatiefgroep Duurzaam Uitgaand Toerisme (IDUT) 15
jrsvslg 04 Kenniskring Cultuur en Toerisme adviesbureaus: Groenplanning Maastricht BV, Meerssen ZKA consultants & planners, Breda Urban Unlimited, Rotterdam overige: Orbis medisch en zorgconcern, Sittard Kenniskringlid M. Ubachs is lid geworden van de Euregionale Werkgroep CultuurRijk Limburg, bestaande uit vertegenwoordigers van: PS Partner in Leisure, Horst aan de Maas Monumentenhuis Limburg, Roermond Provincie Limburg, Afdeling Cultuur en Monumenten VVV Belgisch Limburg, Hasselt Onderzoekscentrum Erfgoedlogies in Haspengouw en Maasvallei Provinciaal Centrum Cultuurhistorie, Hasselt Heinsberger Tourist-Service, Heinsberg Culture and Castles, Nordrhein-Westfalen Kenniskringlid I. Castermans is lid geworden van het European Cultural Tourism Network (ECTN) in Brussel, bestaande uit vertegenwoordigers van: Europese en nationale overheidsinstellingen nationale en regionale toeristische organisaties Europese universiteiten en hogescholen 4.6 Kennisoverdracht en kennisontwikkeling 4.6.1 Projecten De bestaande hoge waardering bij de afnemers heeft geresulteerd in klantentrouw en vervolgopdrachten. Positieve mond-tot-mond reclame heeft nieuwe opdrachtgevers opgeleverd. De projectacquisitie is inhoudelijk ondersteund door een databank-portfolio met thematisch geordende projectinformatie. Alfabetisch overzicht van projecten en uitvoerders Citymarketing (M.Ubachs) Ontwikkelen van een post HBO-opleiding Citymarketing en onderzoek op het vakgebied van citymarketing in samenwerking met de HEAO Faculteit Marketing Management Opstellen van een blauwdruk voor een citymarketingplan ten behoeve van de gemeente Sittard-Geleen in samen werking met bachelorstudenten van de HEAO Faculteit Marketing Management - thema leisure management Opzetten van een databank met citymarketingproducten voor Limburgse gemeentes Collegium Ad Mosam (M.Ubachs) Opzetten van een strategisch marketingplan, promotieplan en toeristisch arrangement ten behoeve van het Collegium Ad Mosam (Sittard) in samenwerking met bachelorstudenten HEAO Faculteit Marketing Management - thema leisure management 16
Kenniskring Cultuur en Toerisme jrsvslg 04 Verrichten van een aanbodsanalyse in samenwerking met bachelorstudenten van de Opleiding International Business and Languages Een INTERREG IIIC-subsidieaanvraag voor het MKB door de Provincie Limburg is op basis van voorgaande onderzoeken gehonoreerd. Heiligdomsvaart Maastricht (A. Hoefnagels) Uitvoeren van een consumentenonderzoek onder de bezoekers van de reliekenprocessie van Sint-Servaas in Maastricht door studenten van de Hoge Hotelschool in het kader van het internationale ATLAS Cultural Tourism Research Programme 2004-2005 Beleidsadvisering ten behoeve van de Heiligdomsvaartorganisatie aan de hand van de onderzoeksuitkomsten Het uitspreken van de inaugurale rede door dr. Wil Munsters Erfgoedlogies (M. Ubachs) Uitvoeren van een marktanalyse en uitwerken van een gastvrijheidsformule voor kastelen en historische hoeves (af studeerproject Hoge Hotelschool Maastricht) Opzetten van het pilotproject Brouwhuis Cambrinus te Schinveld (afstudeerproject Hoge Hotelschool Maastricht) Uitvoeren van een bedrijfseconomische haalbaarheidsanalyse met gebruikmaking van de onderzoeksresultaten van het eerstgenoemde afstudeerproject Industrion (M.Ubachs, P. van Mulkom) Opstellen en uitvoeren van een cursus marketing en projectmanagement voor Museum Industrion Implementatie projectmanagement en projectorganisatie-organogram bij Museum Industrion Opstellen en uitwerken sponsorplan voor Museum Industrion in samenwerking met bachelorstudenten van de HEAO Faculteit Marketing Management - thema leisure management Limburgs Bureau voor Toerisme (W. Munsters) Vakinhoudelijke advisering van de Commissie voor Onderzoek naar de casus Limburgs Bureau voor Toerisme in opdracht van Provinciale Staten Limburg. De expertise is in het bijzonder beschikbaar gesteld ten behoeve van het auditteam onder leiding van de controller van de Provincie Limburg. 17
jrsvslg 04 Kenniskring Cultuur en Toerisme Maasbracht-Thorn-Heel (W. Munsters, I. Castermans) Start van de ontwikkeling van een cultuurtoeristische strategie voor de toekomstige fusiegemeente MOBCOM (F. Gulikers, I. Castermans) Uitvoeren van een consumentenonderzoek als onderdeel van de haalbaarheidstudie naar de ontwikkeling van een interactief mobiel digitaal communicatie- en informatiesysteem ten behoeve van de (cultuur)toerist, in samenwerking met EICT-proeftuin, EC/DC en bachelorstudenten van de HEAO Faculteit Marketing Management De installatie van dr. Wil Munsters als lector Toerisme en Cultuur door dr. Jos Willems, lid van het College van Bestuur van de Hogeschool Zuyd Nieuwe markten voor het Heuvelland (W. Munsters) In opdracht van de Provincie Limburg en NV Industriebank LIOF zijn de bureaus ZKA consultants & planners en Urban Unlimited, in nauwe samenwerking met prof. dr. ir. H. Mommaas, hoogleraar Vrijetijdswetenschappen aan de Universiteit van Tilburg, in april 2004 een inventariserend onderzoek gestart in het Heuvelland van Zuid-Limburg. Het doel was om nieuwe markten en product-markt combinaties te identificeren door op zoek te gaan naar horizontale allianties tussen toerisme en andere sectoren, die zich kenmerken door een hoge dynamiek, nieuwe initiatieven en investeringskapitaal. Hiermee wordt getracht een extra bedrijfseconomische basis te leggen onder de toeristische sector en de omgevingskwaliteit van het Heuvelland. Op 20 oktober 2004 hebben de onderzoeksbureaus tijdens een conferentie in Valkenburg een presentatie gegeven van de kansenkaarten voor het Heuvelland op het grensvlak van toerisme, gastronomie, zorg, wellness, erfgoed en tuinen. KLTC is structureel betrokken bij vervolgonderzoeken. Gwen Silanoe, afgestudeerd aan de Hoge Hotelschool Maastricht in 1994, is vanuit NV Industriebank LIOF de projectleider van het onderzoek. Het projectmanagement is op haar initiatief door LIOF gedetacheerd bij het Lectoraat Toerisme en Cultuur. Wereldtuinen Mondo Verde (I. Castermans) Analyse en aanpassing van de methodiek voor het meten van de bezoekerstevredenheid Opzetten naamsbekendheidonderzoek Zuid-Limburgse Heuvelland Hotels (I. Castermans) Uitvoeren van een tevredenheidsonderzoek en het aanpassen van de marketingcommunicatie voor Hotel Brull te Mechelen als pilotproject voor een doorlichting van het marketingbeleid van de Zuid-Limburgse Heuvelland Hotels 18
Kenniskring Cultuur en Toerisme jrsvslg 04 4.6.2. Publicaties W. Munsters, De ontwikkeling van de cultuurtoeristische vraag in Nederland, in Erfgoed voor Toerisme. Een visie van de gezamenlijke erfgoedkoepels op erfgoed en cultuurtoerisme, uitgave van de Stichting Nationaal Contact monumenten e.a., Amsterdam, 2003, p. 47-61. J. Collen, Regional gastronomy and local food in tourism, as well in economic and social politics, in Gastronomy and Tourism, Atlas-experts meeting, Sondrio (Italy), 21-23 november 2002, uitgave van de Academie voor de Streekgebonden Gastronomie, s Gravenwezel - Schilde, 2003, p. 117-136. W. Munsters, Cultuur x Toerisme: louter een verstandshuwelijk?, inaugurale rede van de lector, Maastricht, 23 april 2004 Adviesrapporten in het kader van afstudeerprojecten van de Hoge Hotelschool Maastricht: De ontwikkeling van een agrotoeristisch totaalconcept adviesrapport in opdracht van de Gemeente Nuth, januari 2004 Ondernemingsplan voor camping Le Domaine Viticole adviesrapport in opdracht van de Stichting Hartelt te Maastricht, januari 2004 Ontwikkeling Erfgoedlogies Limburg adviesrapport in opdracht van de Provincie Limburg, juni 2004 Ondergronds Valkenburg adviesrapport in opdracht van de Gemeente Valkenburg aan de Geul, juni 2004 4.6.3 Lezingen en presentaties W. Munsters, Onderzoeksprogramma kenniskring Toerisme en Cultuur, presentatie voor de Vaste Statencommissie Economie, Arbeidsmarkt en Onderwijs van de Provincie Limburg, te Heerlen op 16 januari 2004 W. Munsters, Cultuur x Toerisme: louter een verstandshuwelijk?, inaugurale rede als lector Toerisme en Cultuur aan de Hogeschool Zuyd, uitgesproken op de Hoge Hotelschool Maastricht op 23 april 2004 W. Munsters, leider workshop Cultuur en Toerisme, landelijke Groeneveld Conferentie 2004 georganiseerd door Initiatiefgroep Duurzaam Uitgaand Toerisme (IDUT), in Kasteel Groeneveld bij Baarn op 17 juni 2004 W. Munsters, Erfgoed voor toeristen: parels voor de zwijnen?, Symposium Verborgen Terreinen georganiseerd door de Stichting Oude Groninger Kerken e.a., te Huizinge op 18 juni 2004 W. Munsters, Cultureel Ondernemerschap, lezing bij de opening van het academisch jaar, Conservatorium Maastricht, op 27 augustus 2004 W. Munsters, Volkscultuurtoerisme als verbond tussen erfgoed en economie, Nationale Volkscultuurdag georganiseerd door het Nederlands Centrum voor Volkscultuur, met als thema Volkscultuur en Samenleving, te Rotterdam op 1 oktober 2004 A. Hoefnagels, Heiligdomsvaart Maastricht, presentatie voor de Heiligdomsvaartorganisatie op 18 november 2004 en tijdens het kenniskringseminar van 10 december 2004 19
jrsvslg 04 Kenniskring Cultuur en Toerisme W. Munsters, De kenniskring als brug tussen Cultuur en Toerisme, presentatie op de Kennis in Bedrijf-dag van de Hogeschool Zuyd te Heerlen op 25 november 2004 M. Ubachs, Museum Industrion en de weg naar de toekomst, presentatie op de Kennis in Bedrijf-dag van de Hogeschool Zuyd te Heerlen op 25 november 2004 4.7 Profilering binnen en buiten de Hogeschool Zuyd Naast de hierboven genoemde activiteiten heeft in 2004 de inaugurale rede van de lector de kans geboden tot verdere interne en externe profilering van KLTC. In lijn met de marktgerichtheid van KLTC zijn de inauguratie van de lector en de presentatie van de kenniskring op vrijdag 23 april 2004 niet louter als een academische ceremonie opgezet, maar evenzeer als een netwerkevenement met promotionele en salesdoelstellingen. Ter ondersteuning heeft kenniskringlid A. Hoefnagels een communicatieplan opgesteld en persberichten geschreven voor de diverse doelgroepen. Door middel van deze gerichte publiciteit heeft de inauguratie de beoogde promotionele effecten gesorteerd in de vorm van: vergroting van de interne naamsbekendheid door de artikelen: - Vrijetijd moet kwalitijd worden (door Franc Coenen in Editie Zuyd, nr. 5, juni 2004) - Lector Wil Munsters wil echte liefde tussen Toerisme en Cultuur en Inauguratie Wil Munsters (door A. Hoefnagels op het Infonet van de Hogeschool Zuyd, respectievelijk de website van de Hoge Hotelschool Maastricht) vergroting van de externe naamsbekendheid door de artikelen: - Toeristen in Heuvelland kritischer (Dagblad De Limburger, 1 en 4 mei 2004, en Limburgs Dagblad, 1 mei 2004) - Wil Munsters is een man van de streek (Dagblad De Limburger, 1 mei 2004, en Limburgs Dagblad, 1 mei 2004) - Lector Toerisme en Cultuur Wil Munsters slaat brug tussen Hogeschool en maatschappij (door A. Hoefnagels in Fundament, nr. 12, juli 2004) De publiciteit rondom de inauguratie heeft bovendien projectopdrachten en uitnodigingen voor artikelen, lezingen en gastcolleges gegenereerd. De artikelen in de regionale pers hebben bijgedragen aan een verdere verankering van het lectoraat in het regionale MKB. Horecaondernemers verenigd in de Zuid-Limburgse Heuvelland Hotels zijn geattendeerd op het bestaan van KLTC en hebben contact gezocht met de lector. Inmiddels is met deze hoteliersvereniging een vaste relatie als klant opgebouwd. In het najaar van 2004 is de eerste halfjaarlijkse nieuwsbrief aan de relaties van KLTC gestuurd. Ook uit deze actie zijn weer contacten en opdrachten voortgevloeid. 20
Kenniskring Cultuur en Toerisme jrsvslg 04 De presentatie van de kenniskring Toerisme en Cultuur door lector dr. Wil Munsters, met van links naar rechts drs. Hans Dassen, Esther Saris, Bart Mennens, drs. Pascal Schreurs, drs. Jacques Collen, Camille Oostwegel, Frans Gulikers, drs. Mirjam Ubachs en drs. Ankie Hoefnagels. 21
jrsvslg 04 Kenniskring Cultuur en Toerisme 5 Financieel jaaroverzicht Baten Subsidie SKO 2004 136.134 Opbrengsten 37.943 Totaal baten 174.077 Lasten Loonkosten 118.433 Diensten derden 7.428 Congresdeelname 1.051 Reis- en verblijfskosten 4.295 Boeken en tijdschriften 1.144 Contributies 494 Vergader- en representatiekosten 2.671 Drukwerk en reproductie 4.287 Kantoorbenodigdheden en portikosten 318 Huur inventaris 2.160 Totaal lasten 142.281 Saldo + 31.796 De acquisitie door de lector van 4 afstudeerprojectopdrachten voor de Hoge Hotelschool Maastricht, à raison van 2750 euro per opdracht, heeft 11.000 euro opgeleverd voor deze faculteit van de Hogeschool Zuyd.
Kenniskring Cultuur en Toerisme jrsvslg 04 6 Evaluatie en vooruitblik De oogst van het jaar 2004 valt goed te noemen. Slechts enkele in het jaarplan 2004 voorgenomen activiteiten zijn niet gerealiseerd en dit was bovendien volgens verwachting want elk jaarplan van KLTC heeft deels een voorlopig en flexibel karakter, zowel wat betreft inhoud als uitvoerders. Voorgenomen activiteiten kunnen zodoende worden uitgesteld tot later datum in het geval dat zich onvoorzien urgente, actuele en/of lucratieve aanvragen vanuit het maatschappelijk werkveld aandienen. Hiermee wordt recht gedaan aan het uitgangspunt van de marktgeoriënteerde en vraaggestuurde werking van lectoraten en kenniskringen. In het verslagjaar is herhaaldelijk gebleken dat de vraag van binnen en buiten de Hogeschool Zuyd de personele capaciteit van KLTC overtreft. Om die reden zal het voor 2005 een belangrijk aandachtspunt zijn te zoeken naar wegen om de formatieomvang van KLTC te vergroten ten einde zoveel mogelijk interne en externe klanten van dienst te kunnen zijn. De in 2004 behaalde resultaten zijn echter geen reden om in 2005 op de lauweren te rusten. Integendeel, de provinciale en Euregionale kennispoortfunctie van KLTC zal structureel worden uitgebouwd, waarbij marktgerichtheid het leidende beginsel zal blijven. De kruisbestuiving tussen toegepast onderzoek en onderwijsontwikkeling zal, evenals in de twee voorgaande jaren, gewaarborgd worden doordat onderzoeksprojecten en onderzoeksresultaten zullen worden benut ter vernieuwing van bachelor- en masterprogramma s van hogeschoolfaculteiten. De professionalisering van de docenten van de Hogeschool Zuyd zal worden uitgebreid door zoveel mogelijk faculteiten die raakvlakken hebben met het kennisdomein, te betrekken bij de uitvoering van de onderzoeks- en onderwijsprojecten van KLTC. Deze samenwerking past binnen het streven de interdisciplinariteit van KLTC verder te versterken. 23
jrsvslg 04 Kenniskring Cultuur en Toerisme
Kenniskring Cultuur en Toerisme jrsvslg 04
jrsvslg 04 Kenniskring Cultuur en Toerisme Colofon Samenstelling dr. Wil Munsters Fotografie Wim Smeets Ontwerp www.stoerebinken.nl Grafische verzorging Drukkerij Schrijen Lippertz Huntjens Lectoraat en Kenniskring Toerisme en Cultuur Postadres: Hoge Hotelschool Maastricht Postbus 3900 NL - 6202 NX Maastricht Bezoekadres: Hoge Hotelschool Maastricht Bethlehemweg 2 NL - 6222 BM Maastricht Telefoon: +31 (0)43-352 82 82 Fax: +31 (0)43-352 82 85 E-mail: w.j.munsters@hszuyd.nl Website: www.hszuyd.nl 26
28