jaarverslag 2012 1
Functie van de bibliotheek verandert Het uitlenen van boeken is vele jaren de meest in het oog springende functie van de bibliotheek geweest. En nog steeds komen heel veel mensen daarvoor naar de bibliotheek. In 2012 leenden we gemiddeld per inwoner tien media uit. Daarvan werd 15% via de Internetcatalogus besteld. De collectie is niet alleen meer fysiek en wordt steeds digitaler. Stap voor stap komen er online bronnen en bijvoorbeeld ebooks bij. Sommige bronnen zijn openbaar, andere zijn door de leden thuis te raadplegen, maar iedereen heeft altijd toegang in de bibliotheek. Er ontstaat een steeds rijkere schatkamer met etalages en dossiers die relevante selecties rond thema s en onderwerpen presenteren. Het zijn bronnen voor persoonlijke en maatschappelijke ontwikkeling. We bieden ze aan op internet en in onze goed gespreide vestigingen met ruime openingstijden. Ondersteuning bij zelfredzaam worden Niet iedereen is zonder meer in staat van al die bronnen gebruik te maken. Daarvoor zijn taal, lezen en media- en zoekvaardigheden noodzakelijk. De bibliotheek helpt met tal van programma s deze vaardigheden te ontwikkelen. Voor kinderen zijn er Boekstart, de VoorleesExpress en de Bibiotheek op School, allemaal gericht op het maken van leeskilometers. De bibliotheek is actief met programma s gericht op het bestrijden van laaggeletterdheid en digibetisme. Faciliteren van ontplooiing Mensen willen hun leven verrijken, zich ontplooien en ze doen dat steeds vaker samen met of in de Bibliotheek Deventer. Ze gaan samen films kijken in de Kleine Keizerin, worden lid van een leesclub, wisselen gedichten uit in het dichterscafé, gaan naar lezingen of volgen een cursus van de Volksuniversiteit. Kinderen doen mee aan voorleeswedstrijden, komen naar het Huis van Zwarte Piet of schuiven gezellig aan bij het voorlezen of de vertelvoorstelling. Steeds minder wordt door de bibliotheek alleen georganiseerd, steeds vaker zijn er vormen van coproductie en co-creatie door groepen gebruikers. De bibliotheek wordt zo meer en meer een plaats van activiteiten en ontmoetingen die het leven rijker maken. Jos Debeij Directeur Op koers voor de komende jaren Colofon Het jaarverslag 2012 is een uitgave van Stichting Openbare Bibliotheek Deventer Brink 70 7411 BW Deventer 0570-675700 info@obdeventer.nl www.obdeventer.nl Tekst de Bibliotheek Deventer Vormgeving Frederik Helfrich Het meerjarenplan 2012-2015 treedt in werking. Daarin wordt de keuze gemaakt om de spreiding van de dienstverlening over de hele gemeente te handhaven. De openingstijden moeten verruimd worden, liefst in samenwerking met organisaties die het pand delen met de diverse bibliotheekvestigingen. Met minder mensen meer service verlenen, het is een moeilijke taak in tijden van bezuinigingen. Toch slaat de Bibliotheek Deventer het voorgenomen pad in. De organisatie wordt in 2012 voorbereid op een inhoudelijke reorganisatie. Medewerkers gaan een keuze maken voor een plek in de Schatkamer (collectie en uitleen), de Werkplaats (educatie en Wijkwinkel) of de Ontmoetingsplek (cultuur en informatie). Daarmee krijg je specialisten die nog beter in kunnen zetten op onderdelen die de Bibliotheek Deventer belangrijk vindt. Spreiding blijft speerpunt Om het aantal vestigingen te handhaven wordt grondig gekeken naar dat wat er is. Daar waar nodig worden plannen gemaakt voor de toekomst. In Diepenveen gaat men naar de tekentafel met als resultaat een plan waarbij de bibliotheek onderdeel uit gaat maken van Hof van Salland. In Bathmen moet de nieuwe bibliotheek passen binnen het Centrumplan. In het voorstel gaat de oude bibliotheek weg en op bijna dezelfde plek wordt een pand gerealiseerd dat onderdak gaat bieden aan de bibliotheek, de Wijkwinkel en het gemeenteloket. Daarboven komen appartementen. In de zomer van 2012 zijn de plannen afgerond voor de verbouw van panden aan de Stromarkt tot een nieuwe bibliotheek Centrum. Door verscherpte financieringsvoorwaarden van de banken lukt het eigenaar NV Bergkwartier echter niet de financiën rond te krijgen. Inmiddels wordt gezocht naar oplossingen die haalbaar zijn. De verwachting is dat voor alle drie vestigingen in 2013 een besluit genomen wordt. 2 3
Bibliotheek maakt in 2012 nog meer verbinding met partners Het is al jaren prioriteit van de bibliotheek, samenwerking zoeken en vinden met heel veel verschillende partijen in de stad. Inmiddels is de lijst met partners aanzienlijk. Niet alleen het aantal is gestegen, ook de intensiteit is verhoogd. De Bibliotheek Deventer probeert zoveel mogelijk groepen en individuele burgers uit Deventer te ondersteunen bij activiteiten die passen bij haar doelstelling. Ze doet dat door het beschikbaar stellen van ruimte, mensen en vooral kennis. En het werkt. Neem nou het Dichterscafé. Een initiatief van een tweetal liefhebbers dat met ondersteuning van de bibliotheek een goed lopende club is geworden. In 2012 is een aanzet gemaakt om alle gedichten online te zetten. Dat contacten intensiever kunnen worden bewijzen de bibliotheek en lokale zender DRTV. In 2008 begon de inhoudelijke samenwerking met een uurtje live-radio vanuit de bibliotheek aan de Brink. Dat werden er 2, gevolgd door uitzendingen vanaf evenementen als de Vrijetijdsmarkt, de Boekenmarkt en de Kinderboekenweek. 2012 was het hoogtepunt met het rechtstreekse verslag van het landelijke slotfeest van de Boekenweek in de Lebuinuskerk. Zowel op radio als op tv werkten beide organisaties samen. Uiteraard worden oude contacten niet vergeten zoals die met de HCC (Hobby Computer Club). Na jaren op de zolder aan de Brink hulp te hebben geboden hebben ze in 2012 een prominentere plek gekregen op de eerste verdieping. Ook mooi om te noemen is de samenwerking met Sallcon Werktalent in het project Wereldwijs in de huidige samenleving. Mensen met een achterstand in zelfredzaamheid volgen in de bibliotheek trainingen in computer- en digitale vaardigheden en in begrijpend lezen. Uit deze samenwerking is de eerste Leesclub voor laaggeletterden ontstaan. Bibliotheek participeert in Volksuniversiteit De Volksuniversiteit Stedendriehoek presenteerde in augustus het cursusaanbod voor het seizoen 2012-2013. Nieuwe coördinator is dan de Rijnbrink Groep die het stokje overneemt van ROC Aventus. Als moedermaatschappij van onder meer de Overijsselse Bibliotheek Dienst zorgt Rijnbrink Groep ervoor dat bibliotheken een belangrijke rol spelen in de volkseducatie. De Bibliotheek Deventer zet zich graag in om de nieuwe organisatie tot een succes te maken. Participeren in de Volksuniversiteit past helemaal in de doelstelling van de bibliotheek om mensen te inspireren hun leven te verrijken en zichzelf te ontplooien. In 2012 biedt de bibliotheek voornamelijk kosteloos onderdak aan een flink aantal cursussen. Daarmee worden de prijzen laag gehouden en kunnen grote groepen deelnemen. In de toekomst is het de bedoeling dat de bibliotheek ook zelf cursussen gaat aanbieden. De VU Stedendriehoek is actief op ruim twintig locaties in en rondom Deventer, Zutphen en Apeldoorn. Per seizoen worden rond de 100 cursussen aangeboden door diverse cultureel-maatschappelijke partners uit de Stedendriehoek. Kleine Keizerin zorgt voor connectie Een van de mooiste initiatieven om individuen en groepen aan je te binden is Huiskamerbioscoop de Kleine Keizerin gebleken. In het lustrumjaar 2012 bekeken ruim 2200 mensen een dvd uit de collectie van de Bibliotheek. Steeds vaker wordt het bioscoopje (20 stoelen) gereserveerd door groepen. Leesclubs bijvoorbeeld willen na het lezen van een boek graag de film zien. Het Humanistisch Verbond kiest elke maand een film met een passend thema. En dan is er nog de Alliance Française met de Franse filmavonden voor leden. De belangstelling is inmiddels zo groot dat steeds vaker wordt uitgeweken naar de grote zaal van de bibliotheek. Daarmee is het een activiteit voor iedereen geworden. Roze kast Een van de eerste clubs die regelmatig ging programmeren was het COC. De belangengroep voor homo s en lesbiennes werkte al langer samen met de bibliotheek, maar de contacten versterkten door de Kleine Keizerin. Het leidde er toe dat de bibliotheek de hele collectie boeken en dvd s met een homoseksueel thema van het COC overnam en halverwege 2012 presenteerde in de zogenaamde Roze Kast. Het COC adviseert over aanschaf van de materialen. Wijkwinkel Als er één organisatie is die weet wat samenwerking is dan is het de Wijkwinkel. En dat moet ook, want ze is door de gemeente Deventer aangewezen om vragen van inwoners te beantwoorden op het gebied van wonen, welzijn en zorg. Daarvoor is de samenwerking nodig met instanties met expertise op de genoemde terreinen. In 2011 had de Wijkwinkel al 15 professionele partner - organisaties en 4 vrijwilligersorganisaties. In 2012 kwamen er 2 belangrijke bij; de Politie IJsselland en de Cliëntenraad WWB (Wet Werk en Bijstand). Algemene Samen met vrijwilligers In 2012 mocht de Bibliotheek Deventer rekenen op de inzet van zo n 100 vrijwilligers. Zonder hen zou het aanbod aan activiteiten en dienstverlening een stuk schraler zijn. Vrijwilligers runnen de Kleine Keizerin, ondersteunen in de Wijkwinkels, lezen voor of brengen boeken aan huis bij mensen die zelf niet in staat zijn naar de bibliotheek te komen. Anderen hebben zich verbonden aan de Voorlees - Express en bezoeken 20 keer een gezin met kleine kinderen om ze de kunst van het voorlezen leren. Per 2012 is het vrijwilligerskorps uitgebreid met de Theatrale Vertellers. Aan de hand van voorleesboeken maken ze voorstellingen voor de allerkleinsten. Nu nog in de Bibliotheek Centrum, maar per 2013 ook op locatie met de Gele Verhalenbus. Vrienden De oudste club vrijwilligers wordt gevormd door de Vrienden van de Bibliotheek. Al bijna 30 jaar verkopen zij vanuit de kelder van de vestiging aan de Brink afgeschreven boeken en boeken die door particulieren geschonken worden. Met het geld dat wordt opgehaald sponsoren de Vrienden projecten en activiteiten van de bibliotheek die niet betaald kunnen worden uit het normale budget. In 2012 honoreerden de Vrienden onder meer financiële bijdragen voor 6 kindervoorstellingen in het kader van de Nationale Voorleesdagen en de aanschaf van koffiemachines ten behoeve van de Volksuniversiteit. Wijkwinkelmedewerkers helpen mensen met vragen op weg. Daar waar nodig worden ze gewezen op de spreekuren van de verschillende partnerorganisaties. De Wijkwinkel wacht niet alleen op vragen, ze brengt ook actief informatie. Bijvoorbeeld door het organiseren van lezingen of zoals op 20 november een themamiddag gezond ouder worden (met Raster Ouderenwerk en Dimence). De Bibliotheek Deventer is in opdracht van de gemeente verantwoordelijk voor de Wijkwinkel. De cijfers over 2012 kunt u terugvinden op www.wijkwinkeldeventer.nl. 4 5
Meer leesplezier, meer lezen, meer kansen De Bibliotheek op School is een landelijk programma dat er voor moet zorgen dat kinderen meer plezier krijgen in lezen en leeskilometers gaan maken. Als je beter kunt lezen kun je beter leren en participeren in de maatschappij. BoekStart breidt uit Na positieve resultaten in de Colmschate en Rivierenwijk wordt BoekStart ingevoerd voor heel Deventer. Dat betekent dat alle gezinnen waar een baby geboren wordt een BoekStartkoffertje met inhoud mogen ophalen bij de bibliotheek. In het koffertje zitten een boekje en een cd waarmee ouders met hun kleintjes kunnen lezen en zingen. De baby krijgt een lidmaatschap van de bibliotheek en kan daarmee gebruik maken van de uitgebreide collectie foam, stoffen en knisperboekjes. Het wordt dus nooit saai. Muziekbaby's Als uitbreiding op het concept geeft Aline Corté, muziekdocente van Leeuwenkuil, muziekworkshops voor Boek - Startbaby s. Aan de hand van BoekStart-boekjes wordt voorgelezen, gezongen en gespeeld met de allerkleinsten. In totaal doen bijna 30 ouders met hun kinderen mee. Iets minder dan de helft van de ouders die via de consultatiebureaus een uitnodiging krijgen om deel te nemen aan BoekStart haalt het koffertje op en maakt gebruik van het gratis lidmaatschap. In 2012 wordt BoekStart in de Kinderopvang opgezet om in de eerste maand van 2013 officieel van start te gaan. Daarmee wordt het gat gedicht tussen lezen thuis en het lezen op de basisschool. Deventer is één van de eerste bibliotheken in Overijssel die fors in gaan zetten op leesplezier volgens het project de Bibliotheek op School. Belangrijk is een intensieve samenwerking met basisscholen. In 2012 zijn de eerste pilots succesvol gebleken. Drie educatief medewerkers begonnen met bijscholing tot leesconsulent. Inmiddels weten zij als geen ander wat leuke boeken en activiteiten zijn voor verschillende doelgroepen. Samen met de leescoördinatoren op scholen maken ze leesplannen die passen bij de individuele school. De ambitie is om in 2016 met minimaal de helft van de scholen in Deventer (21) samen te werken. Beperk taalachterstand 25% van de basisschoolleerlingen verlaat de school met een taalachterstand van 2,5 jaar. Iets wat tijdens de vervolgstudie maar moeizaam in te lopen is. Als een kind 15 minuten per dag zelf leest, leest het 1 miljoen woorden per jaar. 1000 nieuwe woorden zullen blijven hangen en het lezen wordt steeds gemakkelijker en dus ook leuker. Geslaagd Juniordictee In maart bogen 47 leerlingen van 16 verschillende basisscholen zich over het Deventer Juniordictee 2012. Auteur Sanne Terlouw kwam zelf naar de Bibliotheek Centrum om de 9 zinnen voor te lezen. Voor de kinderen uit groep 7 en 8 bleek het woord diarree het grootste struikelblok. Winnares Chermaine Streppel won in Nijverdal ook het Juniordictee Overijssel. Ivo Hagebeek, die in Deventer 2e was, eindigde provinciaal als derde. Een zeer succesvol jaar dus voor de Deventer deelnemers. Nieuwe website maakt samenwerking makkelijker Digitale ontwikkelingen gaan snel. Waren bezoekers van de website van de Bibliotheek Deventer net een beetje gewend, kwam er al weer een nieuwe versie aan. Het uiterlijk bleef herkenbaar de bibliotheek, de grootste veranderingen zaten achter de schermen. Door aan te sluiten bij het landelijke systeem wordt inhoudelijke samenwerking een stuk makkelijker. De website is nog steeds opgebouwd uit verschillende blokken, widgets genaamd. Steeds meer van deze widgets worden ontwikkeld en inhoudelijk gevuld op landelijk en provinciaal niveau. Met slechts een paar handelingen is het mogelijk een rijkgevulde website te maken. Natuurlijk blijft de mogelijkheid eigen inhoud toe te voegen en dat wordt ook veelvuldig gedaan. E-books 2012 was vooral het jaar van het e-book. In de catalogus van de bibliotheek stonden al 35 duizend klassiekers. Met de komst van een provinciale zoekwidget zijn de e-books makkelijker te vinden. Landelijk is de E-books Eregalerij ontwikkeld waardoor bezoekers meer achtergrond krijgen bij de ook vandaag de dag nog zeer waardevolle klassiekers. Het aanbod aan leden om online recente titels te lezen is nieuw in 2012 en wordt goed gebruikt. Net zoals de Lees Meer-actie die op 1 december begon. Pilot Gesproken Boek succesvol In 2012 heeft de Bibliotheek Deventer meegedaan aan een pilot om gesproken boeken direct online aan te bieden. Uit de resultaten blijkt bij mensen met een leesbeperking een duidelijke behoefte te bestaan aan deze vorm van streaming boeken. Vooral de groep jongeren heeft veel gebruik gemaakt van deze dienst. Een gesproken boek is geen luisterboek, maar is zo gemaakt dat het geschikt is voor mensen met een leesbeperking. Het heeft veel meer gebruikersmogelijkheden, vergelijkbaar met de functies van een Daisy-rom. Grote voordeel van het streaming aanbieden van gesproken boeken is dat je geen speciale apparatuur nodig hebt. Een computer met internet is voldoende. Luisteren en lezen Niet alleen blinde en slechtziende lezers maken gebruik van gesproken boeken. Ook voor mensen met dyslexie zijn ze zeer geschikt en worden ze vaak gebruikt in combinatie met het gewone boek. Vooral schoolgaande kinderen met dyslexie lezen en luisteren tegelijkertijd. Uit de cijfers blijkt dat ongeveer de helft van de uitleningen is gedaan door jongeren tot 19 jaar. De Bibliotheek Deventer draaide de proefperiode samen Iedereen die dat wil kan via tablet, smartfoon of gewoon computer online e-books lezen. De aangeboden titels zijn uitgezocht door bibliothecarissen en passen bij een thema of een locatie. Bieblog Nieuwe loot aan de communicatieboom van de Bibliotheek Deventer is Bieblog. Op dit weblog staat zowel zakelijk nieuws als ook de verhalen en tips van medewerkers. Lezers krijgen daardoor steeds meer inzicht in wat de bibliotheek doet naast het uitlenen van materialen. Het aantal bezoekers stijgt met de maand. met de bibliotheken van Amsterdam en Groningen. In Deventer werden 71 van de 170 zogenaamde verklaringen leesbeperking afgeleverd (nodig om gesproken boeken te lenen). 186 van 503 uitleningen werden hier gedaan. In alle gevallen zijn de doelstellingen van de pilot ruimschoots gehaald. In 2013 wordt onderzocht hoe het online aanbieden van gesproken boeken een dienst kan worden voor de hele bibliotheekbranche. 6 7
de Bibliotheek Deventer in cijfers Leden Jeugd 12.859-2% 13.062 Volwassenen 10.532 3% 10.264 Partnerpas 1.678-31% 2.442 Overige 5.028-9% 5.513 Totaal 30.097-4% 31.281 Bezoekers Centrale 204.906-18% 248.665 Colmschate 129.937 4% 125.511 Keizerslanden 65.673-2% 66.826 Diepenveen 31.012-4% 32.224 Schalkhaar 46.711-19% 57.800 Bathmen 46.678-6% 49.777 Okkenbroek 15.851-14% 18.469 Lettele 7.008-9% 7.678 Totaal 547.776-10% 606.950 Digitale bibliotheek: website www.obdeventer.nl Bezoeken 445.540 19% 373.137 Unieke bezoekers 199.915 41% 141.613 Paginaweergaves 1.680.735-30% 2.412.601 Uitleningen Centrale 393.144-7% 422.000 Colmschate 312.369-1% 315.943 Keizerslanden 104.910 3% 102.283 Diepenveen 58.213-10% 64.411 Schalkhaar 56.761-6% 60.200 Bibliobus -100% 11.369 Verzorgingstehuizen 6.356-19% 7.877 Wesepe -100% 4.295 Okkenbroek 3.904 0% 3.897 Lettele 4.417-5% 4.669 Bathmen 68.841-5% 72.568 Overig 32-55% 71 Totaal 1.008.947-6% 1.069.583 8