Jeanine Deckers December Evaluatie bibliobus De Zilk Gebruik van de bibliobus in de periode

Transcriptie

1 Jeanine Deckers December 2014 Evaluatie bibliobus De Zilk Gebruik van de bibliobus in de periode

2 Inleiding De bibliotheekvoorziening in De Zilk bestaat al jarenlang uit een bibliobus met een collectie die zich richt op een algemeen publiek: zowel op jeugd als op volwassenen. In 2005 heeft Bibliotheek Bollenstreek een onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om de bibliotheekvoorziening in De Zilk te versterken. 1 Uit dit onderzoek kwamen twee mogelijke scenario s naar voren: het ene scenario ging over het handhaven en versterken van de bibliobus met daarnaast een klein bibliotheekpunt in dorpshuis De Duinpan met o.a. een leestafel en een ophaal- en inleverpunt. Het andere scenario behelsde een vaste voorziening in de vorm van de Drive-in bibliotheek in De Duinpan, die op korte termijn verbouwd zou gaan worden. Geen van deze scenario s is helaas werkelijkheid geworden, wegens gebrek aan financiële middelen. Sinds 2005 is de situatie van de bibliobus in die zin verandert dat de Bibliotheek Bollenstreek tot en met 2008 een bibliobusvoorziening inhuurde van de provinciale serviceorganisatie ProBiblio en diens voorgangers. Deze voorziening werd deels door de provincie Zuid-Holland gesubsidieerd. Sinds het wegvallen van de provinciale subsidie in 2009 en daarmee het opheffen van de bibliobus van ProBiblio wordt een bus van de firma Karmac ingehuurd. De bus van Karmac heeft een ander aanbod dan de bus van ProBiblio, maar ook een ander prijskaartje: dankzij Karmac kon de bibliotheek een bibliobusvoorziening blijven aanbieden voor een prijs die min of meer gelijk was aan het voormalige gesubsidieerde tarief van ProBiblio. Alle lenergegevens van de oude bus zijn overgedragen aan Karmac en in eerste instantie zijn ook de statijden van de bus hetzelfde gebleven. In de loop van de jaren is zowel de dag als het tijdstip waarop de bibliobus in De Zilk staat verandert. Het aantal uren (2,5 uur per week) is al die tijd gelijk gebleven. Op dit moment is de situatie als volgt: De bus staat een keer per week op de parkeerplaats bij Multifunctioneel Centrum De Duinpan. Te weten: dinsdag van 16:30 tot 17:30 uur en van 18:30 tot 20:00 uur 1. Leden en uitleningen sinds 2008 In 2008, het laatste jaar dat de provinciaal gesubsidieerde bibliobus van ProBiblio in De Zilk stond, had de bus 249 leden, eind 2013 waren dat er 179. Tabel 1: Vergelijking leden en uitleningen bibliobus verschil Leden Uitleningen Uit bovenstaande tabel blijkt dat niet alleen het aantal leden fors gedaald is maar dat het aantal uitleningen meer dan gehalveerd is. Op landelijk niveau is er een trend gaande van dalende uitleencijfers en ledenaantallen, maar niet zo sterk als deze daling in De Zilk. 1.1 Ontwikkeling ledenaantallen Tussen 2008 en 2009 daalde het ledenaantal van de bibliobus sterk: van 249 (2008) naar 168 (2009). Vanaf 2010 nam het aantal leden weer licht toe. Een verklaring voor de sterke daling tussen 2008 en 2009 zou kunnen zijn dat de bibliobus van Karmac die sinds 2009 in De Zilk staat een ander aanbod heeft dan de bus van ProBiblio die daar voorheen stond, want noch de standplaats, noch de statijden zijn veranderd. Leners moesten in 2009 voor 1 Rapportage van het onderzoeksproject Vernieuwing bibliotheekvoorziening in De Zilk, Liselotte Dessauvagie, Bibliotheek Bollenstreek,

3 de bibliobus van Karmac een nieuw pasje afhalen in de bus. Een groot aantal mensen heeft die moeite blijkbaar niet genomen, naar de reden daarvoor kunnen we slechts gissen. Een andere verklaring zou kunnen zijn dat het ledenbestand 2008 vervuild was met slapende leden. Deze verklaring lijkt niet op te gaan, omdat het aantal uitleningen in diezelfde periode met een hoger percentage is gedaald. De ontwikkeling van het aantal leden en uitleningen in de periode is terug te zien in onderstaande tabellen. Tabel 2: Ontwikkeling van het ledenaantal Bibliobus Karmac na 2008 Leden Jeugd Jongeren Volwassenen Senioren Overig* totaal * Paspoortlener en contactpersoon Tabel 3: Verschil ledenaantal Leden verschil Jeugd Jongeren Volwassenen Senioren Overig* totaal Het aantal jeugdleden neemt na de forse daling in 2009 weer langzaam toe. De opvallende stijging van het aantal jeugdleden in 2013 is waarschijnlijk te verklaren uit het project Boekstart, een project van de Bibliotheek Bollenstreek in samenwerking met de CJG s en de gemeentes in de regio. Alle ouders van een pasgeboren baby krijgen sinds februari 2013 een brief van de gemeente zodra hun kind 3 maanden oud is. In deze brief worden ouders gewezen op het belang van voorlezen en aangespoord om hun jonge kind lid te maken van de bibliotheek. De inwoners van De Zilk krijgen ook deze brief van de gemeente Noordwijkerhout en kunnen hun kind lid maken en een Boekstartkoffertje afhalen in de bibliobus. Het aantal volwassen leden van de bus blijft dalen. In 2013 waren er nog 13 volwassenen lid van de bus, tegenover 165 kinderen. 1.2 Ontwikkeling aantal uitleningen Het aantal leden mag dan de afgelopen jaren licht gestegen zijn, het aantal uitleningen van de bibliobus blijft langzaam dalen. Na de overgang van de Bibliobus van ProBiblio naar de Bibliobus van Karmac daalde het aantal uitleningen van naar 4.555, een daling van bijna 50%. Deze sterke daling is wellicht te verklaren vanuit dezelfde redenen als de sterke daling van het ledenaantal in die periode. Na 2009 blijft het aantal uitleningen dalen. Tussen 2009 en 2013 daalde het aantal uitgeleende materialen van naar 3.961, een daling van 594 uitleningen. Dat is ruim 7,5%. Deze daling is meer in overeenstemming met een landelijke trend van dalingen van het aantal uitleningen in openbare bibliotheken. Tabel 4: Ontwikkeling van het aantal uitleningen na 2008 Uitleningen Totaal

4 Tabel 5: Verschil uitleningen 2008 en 2013 Uitleningen Verschil Totaal Conclusie: Het totaal aantal leden van de bibliobus is ten opzichte van 2008 met ruim 35% gedaald; Het aantal jeugdleden van de bus begint (na een forse daling) weer langzaam te stijgen; In 2013 waren er 13 leden van 18 jaar en ouder, waarvan 8 ouder dan 65 jaar; De bibliobus wordt dus voornamelijk door kinderen gebruikt Het aantal uitleningen is tussen 2008 en 2013 met ruim 50% gedaald. 2. Andere bibliotheken 2.1 Welke bibliotheekvoorzieningen gebruiken de inwoners van De Zilk nog meer? Behalve de bibliobus hebben de inwoners van De Zilk ook nog andere mogelijkheden om aan boeken te komen: ze kunnen naar de bibliotheek in Noordwijkerhout of naar andere vestigingen van de Bibliotheek Bollenstreek of van andere bibliotheken in de regio. De cijfers laten zien dat mensen uit De Zilk voornamelijk gebruik maken van de bibliotheken in Noordwijkerhout en Hillegom. Tabel 6: Inwoners van De Zilk die lid zijn van bibliotheken in de omgeving verschil Noordwijkerhout Jeugd Volwassenen Senioren Totaal Lisse Jeugd Volwassenen Senioren Totaal Totaal Bibliotheek Bollenstreek Regio o.a. Hillegom Jeugd Volwassenen Senioren Totaal in de regio Totaal De bibliotheken van de buurgemeentes zoals Hillegom zijn in 2013 opgegaan in de Bibliotheek Zuid-Kennemerland en daarmee op een ander automatiseringssysteem. Daardoor is het lastiger geworden om met een pasje van de bibliobus of de bibliotheek Bollenstreek te lenen, de verwachting is dat het aantal inwoners van De Zilk dat in Hillegom lid is in de toekomst zal dalen. 4

5 Tabel 7: Ontwikkeling aantal bibliotheekleden uit De Zilk Leden 2005 Leden 2013 Verschil Jeugd Volwassenen Ouderen Totaal Het is zeer waarschijnlijk dat de kinderen die lid zijn van de bibliobus ook lid zijn van een bibliotheek in de omgeving. Voor kinderen tot en met 16 jaar is het lidmaatschap van de bibliotheek en de bibliobus gratis. Die leners tellen in deze statistieken dus meerdere malen mee. Tabel 8: Vergelijking bibliotheekleden en bibliobusleden Bibliotheeklid 2013 Bibliobuslid 2013 Jeugd Volwassenen 95 6 Ouderen 28 8 Totaal Conclusie: Veel kinderen uit De Zilk zijn zowel lid van de bibliobus als van een bibliotheek in de omgeving; Het aantal kinderen uit De Zilk dat lid is van een bibliotheek in de omgeving is gestegen; Het aantal volwassenen uit De Zilk dat lid is van een bibliotheek in de omgeving is flink gedaald. 3. De school Basisschool De Egelantier in De Zilk maakt geen gebruik van de bibliobus omdat de bus niet in de buurt van de school staat en niet onder schooltijd in De Zilk staat. De school is wel lid van de bibliotheek Noordwijkerhout: ze leent daar boeken en ander materiaal en ze bezoeken de bibliotheek in schoolverband. Vanwege de verbouwing en de verhuizing is van het bezoeken van de bibliotheek de afgelopen jaren niet veel sprake geweest maar dat is inmiddels weer opgepakt. 4. De toekomst van de bibliotheekvoorziening in De Zilk Voor de toekomst zijn er verschillende scenario s te bedenken voor een bibliotheekvoorziening in De Zilk. De meest voor de hand liggende scenario s zijn: a. De situatie laten zoals hij is Een bibliobus voor 2,5 uur per week met een collectie die gericht is op het algemene publiek, te weten kinderen en volwassenen. Resultaat: er is een bibliotheekvoorziening in De Zilk die voornamelijk door kinderen wordt gebruikt. Zoals het er nu naar uitziet zal het aantal uitleningen de komende jaren dalen en het gebruik langzaam afnemen. b. De bibliobus opheffen De bibliobus opheffen zonder een alternatief in De Zilk. Resultaat: Er is geen bibliotheekvoorziening meer in De Zilk. Inwoners zijn aangewezen op een bibliotheek buiten de eigen kern; in de meeste gevallen zullen dat de bibliotheken van Hillegom of Noordwijkerhout zijn. Realisatie: dit scenario zou een besparing op de bibliotheekbegroting betekenen maar met een negatief resultaat voor de leescultuur en leefbaarheid in De Zilk. 5

6 c. De bibliobus vervangen door een uitleenpunt voor volwassenen en kinderen Voor een optimale dienstverlening zou een uitleenpunt gemaakt kunnen worden, gericht op volwassen en kinderen. Een voor de hand liggende locatie zou het Multifunctioneel Centrum De Duinpan zijn, naar analogie van het onderzoek dat in 2005 is uitgevoerd. 2 De Duinpan is goed bereikbaar en kent ruime openingstijden. Hier zou toegang tot internet geboden kunnen worden en er zouden (in samenwerking met anderen) cursussen georganiseerd kunnen worden. Resultaat: er is een bibliotheekvoorziening in De Zilk voor volwassenen en kinderen die ruim toegankelijk kan zijn door meer openingsuren en met meer faciliteiten dan de bibliobus. Realisatie: Zoals het onderzoek in 2005 al aantoonde zijn de kosten van een uitleenpunt hoger dan die van een bibliobus. De begroting van de bibliotheek laat het maken van een dergelijk uitleenpunt op dit moment niet toe. d. De bibliobus vervangen door een uitleenpunt voor kinderen Een uitleenpunt in voorziening in basisschool De Egelantier, specifiek gericht op kinderen van 0 12 jaar. Resultaat: er is een breed toegankelijke bibliotheekvoorziening in De Zilk voor kinderen. Er is geen voorziening voor volwassenen. Realisatie: in de school zelf is niet voldoende ruimte voor een goed functionerende bibliotheek. Maar in samenwerking met de naastgelegen Kinderopvang De Palmboom zou een voorziening mogelijk kunnen zijn. Het is (nog) niet duidelijk wat de kosten van een dergelijk uitleenpunt zijn. De bibliotheek heeft in overleg met De Egelantier en De Palmboom geconcludeerd dat scenario 4 op dit moment het meest haalbare scenario lijkt. Zowel De Egelantier als De Palmboom staan positief tegenover het initiatief. Na een eerste positieve reactie wordt dit scenario verder uitgewerkt. 3 Het idee is om een uitleenpunt van de bibliotheek Bollenstreek te maken met boeken en materiaal van de bibliotheek in de ruimtes van De Egelantier en De Palmboom. Het gaat hierbij om twee ruimtes die ieder afzonderlijk te klein zijn, maar in combinatie met elkaar zeer goed bruikbaar zouden kunnen zijn. Het uitleenpunt dat op die manier ontstaat zou twee dagen per week geopend kunnen zijn, op woensdag en vrijdag zodat kinderen na schooltijd de bibliotheek kunnen gebruiken. Op andere dagen van de week wordt de betreffende ruimte door De Palmboom gebruikt. Leerlingen van de school kunnen de collectie van de bibliotheek de hele week raadplegen, alleen het leesgedeelte is gepland in de ruimte van De Palmboom. Afgesproken is dat de school intern overlegd of dit initiatief juridisch mogelijk en wenselijk is en of een kleine verbouwing technisch gezien te realiseren is. Er zal een berekening gemaakt worden van de kosten. Dit uitleenpunt mag niet duurder zijn dan de huidige bibliobus, liefst goedkoper. Naar verwachting is hierover in februari 2015 meer duidelijkheid. 2 Zie inleiding 3 Afgesproken in een overleg op 9 december

7 5. Samenvatting Het totaal aantal leden van de bibliobus is ten opzichte van 2008 met ruim 35% gedaald; Het aantal jeugdleden van de bus begint (na een forse daling) weer langzaam te stijgen, het aantal volwassen leden blijft dalen; In 2013 waren er slechts 13 leden van 18 jaar en ouder, waarvan er 8 ouder dan 65 jaar waren. De bibliobus wordt dus voornamelijk door kinderen gebruikt; Het aantal uitleningen is tussen 2008 en 2013 met ruim 50 % gedaald; Veel kinderen uit De Zilk zijn zowel lid van de bibliobus als van een bibliotheek in de omgeving; Het aantal kinderen uit De Zilk dat lid is van een bibliotheek in de omgeving is gestegen; Het aantal volwassenen uit De Zilk dat lid is van een bibliotheek in de omgeving is flink gedaald. Voor een alternatief voor de bibliobus is de bibliotheek in overleg met basisschool De Egelantier en Kinderopvang de Palmboom. Bekeken wordt of een uitleenpunt te realiseren is in een combinatie van twee ruimtes van de school en de kinderopvang. Meer duidelijkheid hierover wordt verwacht in februari