Factsheet economische crisis 4 e kwartaal 212 O&S Januari 213
2
Kort samengevat Ieder kwartaal factsheet economische crisis Vanwege de voortdurende economische crisis is er behoefte aan inzicht in de gevolgen ervan voor de gemeente s-hertogenbosch. De afdeling Onderzoek & Statistiek brengt daarom ieder kwartaal een factsheet uit. Daarin komen drie thema s aan bod: economie, arbeidsmarkt en inkomen en woningmarkt en vastgoed. Per thema zijn de meest actuele feiten en ontwikkelingen weergegeven. Gevolgen recessie steeds zichtbaarder in s-hertogenbosch Uit de voorliggende factsheet blijkt dat de gevolgen van de recessie in s-hertogenbosch steeds meer zichtbaar worden. De nieuwste cijfers laten zien dat: 1. De Nederlandse consument zeer pessimistisch is Volgens de meest recente raming van het CBS 1 is de Nederlandse economie in het 3 e kwartaal gekrompen. Ten opzichte van het 2 e kwartaal 212 is het BBP met 1,1% gekrompen, ten opzichte van een jaar daarvoor met 1,6%. De Nederlandse consument was eind 4 e kwartaal zeer pessimistisch. Sowieso was de consument in 212 erg somber. 2. De groei van het aantal bedrijfsvestigingen afneemt De laatste cijfers laten zien dat het aantal werkzame personen tussen april 21 en april 211 is afgenomen 2 met 46 personen (-,5%) tot 96.1. In dezelfde periode is het aantal bedrijven iets toegenomen; met 19 (1,8%) tot 1.88. Uit de kwartaalcijfers van de Kamer van Koophandel blijkt dat in de eerste negen maanden van 212 de bedrijfsdynamiek hoog is met 1. starters. Mede door het lage aantal oprichtingen in het 3 e kwartaal (7) is het groeisaldo 3 lager dan in de eerste negen maanden van 211. 1 3. Het aantal niet werkende werkzoekenden blijft toenemen Het aantal niet werkende werkzoekenden blijft ook in het 4 e kwartaal 212 toenemen. Eind december 212 waren er 5.364 personen ingeschreven. Het werkloosheidspercentage in s- Hertogenbosch is met 7,9% hoger dan het landelijk gemiddelde van 7,3%. Het aantal WWB en WIJ uitkeringen is in het 4 e kwartaal ongeveer op hetzelfde niveau gebleven. 4. De situatie op de woningmarkt zorgelijk blijft Ook in het 4 e kwartaal blijft de situatie op de woningmarkt zorgelijk. Eind december 212 staan er nog steeds veel woningen te koop: 1.828. Bijna de helft hiervan (47%) zijn appartementen. De NVMcijfers laten ook zien dat er in het 4 e kwartaal weer iets meer woningen verkocht zijn dan in het 3 e kwartaal (225), en dat de transactieprijs vrij laag ligt. In 212 zijn er 515 nieuwbouwwoningen opgeleverd. Dit zijn er minder dan in voorgaande jaren. In heel 212 zijn er bouwvergunningen afgegeven voor 344 woningen. Ook dit zijn er minder dan in voorgaande jaren. 5. Er meer leegstand van kantoorruimte is Volgens de meest recente cijfers van DTZ is het leegstandspercentage van kantoren in s- Hertogenbosch toegenomen tot 1,4% (medio 212). Landelijk gezien is het 14,1%. 1 De cijfers van het 4 e kwartaal 212 zijn nog niet bekend. 2 Bron: het vestigingenregister. Deze cijfers komen één maal per jaar beschikbaar. 3 Groeisaldo = starters + oprichtingen opheffingen. 3
6 4 2-2 -4-6 BBP NL: % volumemutaties [Bron: CBS] T.o.v. jaar eerder T.o.v. vorig kwartaal 27 28 29 21 211 212 Index Consumentenvertrouwen NL [Bron: CBS] 4 3 2 1 j fmamj j asond j fmamj j asond j fmamj j asond j fmamj j asond j fmamj j asond j fmamj j asond -1 27 28 29 21 211 212-2 -3-4 Index Aantal bedrijven [Bron: LISA] Index Werkzame personen [Bron: LISA] 16 15 Nederland 125 12 Nederland 14 's-hertogenbosch 115 's-hertogenbosch 13 12 11 11 15 1 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 1 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 Nieuwe bedrijven [Bron: KvK] Bedrijfsopheffingen [Bron: KvK] 5 4 4 Starters 3 3 2 2 1 Oprichtingen 1 27 28 29 21 211 212 27 28 29 21 211 212 Hotelovernachtingen [Bron: afdeling Belastingen] 4. 3. 2. 1. 27 28 29 21 211 212 4
Economie Nederlandse economie krimpt in het 3 e kwartaal Volgens de meest recente raming van het CBS is de Nederlandse economie in het 3 e kwartaal van 212 met 1,6% gekrompen ten opzichte van een jaar eerder. De consumptie door huishoudens (-1,8%) en de investeringen (-6,4%) zijn gedaald. De uitvoer groeide nog licht (1,6%), maar minder dan in voorgaande kwartalen. Ten opzichte van het 2 e kwartaal van 212 is de economie in het 3 e kwartaal eveneens gekrompen: met 1,1%. In de eerste twee kwartalen van het jaar was er nog sprake van een lichte groei van,1%. De cijfers van het 4 e kwartaal 212 zijn nog niet bekend. Consument zeer pessimistisch De stemming onder consumenten is eind 4 e kwartaal 212 weer iets verslechterd. Het consumentenvertrouwen daalde in december 2 punten en kwam uit op -39. Dit is samen met enkele andere maanden in 212 - het laagste cijfer sinds begin 27. De consument was het afgelopen jaar sowieso erg somber. In december waren de consumenten veel negatiever over het economisch klimaat dan in november. De koopbereidheid verbeterde daarentegen iets. Iets minder werkzame personen Uit het vestigingenregister blijkt dat tussen april 21 en april 211 het aantal werkzame personen in s-hertogenbosch is afgenomen met 46 personen (-,5%) tot 96.1. In dezelfde periode is het aantal werkzame personen in Nederland toegenomen met,3%. Tussen april 21 en april 211 is het aantal bedrijven in s-hertogenbosch toegenomen tot 1.88. Dit betekent een toename van 19 bedrijven (1,8%). De landelijke cijfers laten hier een toename zien van 3,2%. Afname groei aantal bedrijfsvestigingen eerste negen maanden 212 In de 3 e kwartaal van 212 zijn er 32 starters bijgekomen. In de eerste negen maanden van 212 zijn er nu 1. bedrijven gestart. Het aantal overige oprichtingen 4 ligt in de 3 e kwartaal echter vrij laag. In het 3 e kwartaal zijn er in s-hertogenbosch 7 nevenvestigingen en dochterondernemingen van bestaande bedrijven opgericht. Dit is beduidend minder dan in de vorige twee kwartalen. Daarnaast zijn er in het 3 e kwartaal van 212 23 bedrijven opgeheven. Van deze opheffingen was ongeveer 7% het gevolg van een faillissement. Alles bij elkaar lag het groeisaldo 5 in de eerste drie kwartalen van 212 (57) lager dan in de eerste negen maanden van 211 (78). De cijfers van het 4 e kwartaal 212 zijn nog niet bekend. (Zakelijk) toerisme ongeveer gelijk In het 3 e kwartaal van 212 zijn er ruim 31.1 hotelovernachtingen geweest. Dit zijn er iets minder dan in het 2 e kwartaal, maar ongeveer gelijk aan het 3 e kwartaal van 211. Tot nu toe zijn de cijfers voor de eerste drie kwartalen vrijwel identiek aan de cijfers van 211. Voor het 4 e kwartaal 212 zijn nog niet alle cijfers bekend. Die cijfers worden in de volgende factsheet - 1 e kwartaal 213 - gepresenteerd. 4 Dit zijn nevenvestigingen en dochterondernemingen van bestaande bedrijven. 5 Starters + oprichtingen opheffingen. 5
5.5 Niet werkende werkzoekenden [Bron: UWV Werkbedrijf] 8 % Niet werkende werkzoekenden in % van beroepsbevolking [Bron: UWV Werkbedrijf] 5. 's-hertogenbosch 4.5 7 4. 3.5 6 Nederland 3. j f m am j j a s o n d j f m am j j a s o n d j f ma m j j a s o n d j f ma m j j a s o n d j f ma m j j a s o n d j f mam j j a s o n d 27 28 29 21 211 212 5 j f mam j j a s on d j f mam j j a s ond j f mam j j a s ond j f mam j j a s ond j f mam j j a s ond j f mam j j a s ond 27 28 29 21 211 212 Index Ontwikkeling nww naar leeftijd [Bron: UWV Werkbedrijf] 18 15-27 jaar 16 14 12 1 27-45 jaar 8 45-65 jaar 6 j f mam j j a s o n d j f mam j j a s o n d j f mam j j a s o n d j f mam j j a s o n d j f mam j j a s o n d j f mam j j a s o n d 27 28 29 21 211 212 1.4 1.2 1. 8 6 4 2 Vacatures [Bron: UWV Werkbedrijf] Openstaand Ingediend j f ma m j j a s o n d j f ma m j j a s o n d j f ma m j j a s o n d j f mam j j a s o n d j f mam j j a s o n d j f mam j j a s o n d 27 28 29 21 211 212 WW-uitkeringen [Bron: CBS] WWB-uitkeringen < 65 jaar + WIJ [Bron: AmSZ] 3.2 3.2 2.4 2.8 1.6 2.4 8 2. 27 28 29 21 211 212 1.6 j fmamj j as ond j fmamj j a s ond j fmamj j a s ond j fmam j j a s ond j fmam j j a s ond j fmam j j a s ond 27 28 29 21 211 212 6. 5. Aanvragen Bijzondere Bijstand [Bron: AmSZ] 28 29 21 211 212 6 5 Aanvragen schuldhulpverlening [Bron: AmSZ] 28 29 21 211 212 4. 4 3. 3 2. 2 1. 1 Hulpvragen Bureau Sociaal Raadslieden [Bron: BSR] 12. 28 29 21 211 212 1. 8. 6. 4. 2. 4 35 3 25 2 15 1 5 Gebruikers voedselbank [Bron: voedselbank] j fmamj j a s ond j fmam j j a s ond j fmamj j a sond j fmam j j a s ond j fmamj j a s ond j fmamj j a s ond 27 28 29 21 211 212 6
Arbeidsmarkt en inkomen Aantal niet werkende werkzoekenden blijft toenemen Het aantal bij het UWV WERKbedrijf ingeschreven niet werkende werkzoekenden (NWW) is in het 4 e kwartaal 212 blijven toenemen. Eind december 212 waren er 5.364 niet werkende werkzoekenden. Dit zijn er 1.15 meer dan een jaar eerder (4.215). Zowel het aantal niet werkende werkzoekende mannen als vrouwen neemt toe. Hetzelfde geldt voor de drie onderscheiden leeftijdsgroepen. Wel zien we dat de jeugdwerkloosheid na een piek in oktober de laatste twee maanden weer iets afneemt. Het werkloosheidspercentage 6 in s-hertogenbosch is eveneens toegenomen. Aan het eind van het 4 e kwartaal 212 was 7,9% van de beroepsbevolking werkloos. Dit percentage is hoger dan het landelijk gemiddelde (7,3%). Ten opzichte van de vier andere grote Brabantse steden is dit percentage gemiddeld. 7 De werkloosheid neemt in deze steden de laatste maanden snel toe. Veel minder vacatures bij het UWV WERKbedrijf Het aantal bij het UWV WERKbedrijf ingediende vacatures 8 lag in het 4 e kwartaal 212 (1.38) lager dan in het 3 e kwartaal (1.67). Vooral in december werden er erg weinig vacatures ingediend. Het aantal openstaande vacatures neemt na een piek in juni van 1.9 vacatures gestaag af. Eind december stonden er 56 vacatures open. Aantal WWB uitkeringen ongeveer constant In het 4 e kwartaal 212 is het aantal WWB 9 -uitkeringen ongeveer gelijk gebleven. Het aantal uitkeringen ligt wel iets hoger (6) dan een jaar geleden. Het aantal WW-uitkeringen is in het 3 e kwartaal verder toegenomen tot bijna 3.1. Een jaar geleden waren dit er 2.61. De cijfers 4 e kwartaal 212 zijn nog niet bekend. Minder aanvragen bijzondere bijstand dan voorgaande jaren In het 4 e kwartaal 212 zijn er iets meer aanvragen voor bijzondere bijstand binnengekomen dan in het 3 e kwartaal. Het totaal aantal aanvragen ligt in 212 een stuk lager dan in voorgaande jaren. Dit komt waarschijnlijk vanwege de in 211 geïntroduceerde inkomenstoets. Ook het totaal aantal aanvragen voor schuldhulpverlening ligt lager dan in 21 en 211. In het 4 e kwartaal van 212 is er 13 keer schuldhulpverlening aangevraagd. Dat is meer dan in de voorgaande kwartalen. Veel hulpvragen Bureau Sociaal Raadslieden Het Bureau Sociaal Raadslieden (BSR) helpt burgers door ze te ondersteunen bij het vinden van hun weg in wet- en regelgeving. In het 1 e kwartaal 212 kwamen er relatief veel hulpvragen binnen. Mede door dit hoge aantal zijn er in heel 212 veel hulpvragen behandeld. In het 4 e kwartaal kwamen er relatief veel hulpvragen over sociale zekerheid. Het totaal aantal klanten ligt in 212 een fractie (-1,5%) lager dan in 211. Iets minder gebruikers voedselbank in het 3 e kwartaal In het 3 e kwartaal 212 maakten in totaal ruim 78 volwassenen en kinderen gebruik van de voedselbank. Dat zijn er ongeveer evenveel als in het kwartaal daarvoor. De maandcijfers laten zien dat er na een piek in juli, in augustus en september sprake is van een afname. De voedselbank geeft aan dat dit vooral komt door een sterke daling van het aantal alleenstaande gebruikers. De cijfers 4 e kwartaal 212 zijn nog niet bekend. 6 Uitgedrukt in percentage van de beroepsbevolking. 7 Breda 7,2%, Eindhoven 8,8%, Helmond 9,3%, Tilburg 7,6%. 8 Dit is naar schatting ongeveer 3% van het totale aantal vacatures. 9 Aantal uitkeringen in het kader van de Wet Werk en Bijstand. 7
2. Te koop staande woningen [Bron: NVM] 2 Verkooptijd woningen [Bron: NVM] 1.5 15 1. 1 5 5 27 28 29 21 211 212 27 28 29 21 211 212 5 Verkochte woningen [Bron: NVM] 3. Transactieprijs woningen [Bron: NVM] 4 28. 3 26. 2 24. 1 22. 2. 27 28 29 21 211 212 27 28 29 21 211 212 115 Prijsindex bestaande koopwoningen [25=1; bron: CBS] 11 15 1 95 9 27 28 29 21 211 212 1.5 1.2 Opgeleverde nieuwbouwwoningen [Bron: afdeling Bouwen] 28 29 21 211 212 1.5 1.2 Bouwvergunningen nieuwbouwwoningen [Bron: afdeling Bouwen] 28 29 21 211 212 9 9 6 6 3 3 Leegstandspercentage kantoren [Bron: DTZ] 16 12 's-hertogenbosch Nederland 8 4 27 28 29 21 211 212 8
Woningmarkt en vastgoed Aanbod bestaande koopwoningen groot Het aantal te koop staande woningen blijft hoog. Eind 4 e kwartaal 212 staan er 1.828 woningen te koop, zo blijkt uit cijfers van de NVM 1. Vooral het aantal te koop staande appartementen blijft hoog. Eind 4 e kwartaal was 47% van de te koop staande woningen een appartement. Huizenprijzen dalen Sinds het 2 e kwartaal van 29 schommelt het aantal verkochte woningen per kwartaal rond de 2 25. Het 1 e en 3 e kwartaal 212 waren hierop een uitzondering, met 15 en 16 verkochte woningen. In het 4 e kwartaal was er een kleine opleving met 225 verkochte woningen. Dit komt waarschijnlijk omdat huizenkopers de aankoop vóór 1 januari 213 wilden regelen. Per 1 januari moeten nieuwe hypotheken verplicht worden afgelost. De transactieprijs voor de gemiddelde woning schommelt van kwartaal tot kwartaal omdat het om vrij beperkte aantallen gaat. Sinds 29 varieert de kwartaalprijs tussen de 225. en 25.. Uitzondering hierop is het 2 e kwartaal 212 ( 221.), en nu ook het 4 e kwartaal (eveneens 221.). Volgens de Prijsindex Bestaande Koopwoningen van het CBS 11 dalen de huizenprijzen in s- Hertogenbosch sinds het 3 e kwartaal van 28. Deze daling zet ook in het 4 e kwartaal van 212 door. Sinds het 4 e kwartaal van 211 liggen de verkoopprijzen onder het niveau van 25. De verkooptijd van de in het 4 e kwartaal 212 verkochte woningen is weer verder toegenomen: gemiddeld 184 dagen. Tussenwoningen verkochten het snelst met gemiddeld 124 dagen. Vrijstaande (3 dagen) en twee-onder-één kap woningen (25 dagen) stonden in het 4 e kwartaal het langst te koop. Weinig bouwvergunningen afgegeven In heel 212 zijn er bouwvergunningen afgegeven voor 344 woningen. Dit zijn er veel minder dan in voorgaande jaren. In 212 zijn er in totaal relatief weinig woningen opgeleverd: 515. Ook dit zijn er beduidend minder dan in voorgaande jaren. In 211 lichte stijging aantal huisuitzettingen Uit cijfers van de drie grote woningcorporaties 12 in s-hertogenbosch blijkt dat het aantal huisuitzettingen de laatste jaren afneemt. In 27 en 28 vonden er in totaal 48 huisuitzettingen plaats. In 29 en 21 is dit gedaald naar respectievelijk 38 en 26. In 211 is weer een toename te zien: 34 huisuitzettingen. Deze zijn grotendeels het gevolg van huurachterstand. Leegstandspercentage kantoren neemt toe Het leegstandspercentage van kantoren is in s-hertogenbosch toegenomen tot 1,4% (medio 212). Landelijk gezien is het 14,1%. Ter vergelijking: een jaar geleden was het leegstandspercentage van kantoren in s-hertogenbosch 8,3%. Landelijk was het toen 13,9%. 1 Het marktaandeel van de NVM is ongeveer 7 á 8% van alle te koop staande woningen. De NVM-cijfers over het laatste kwartaal zijn altijd voorlopige cijfers. 11 Het meetmoment van het CBS is later in de tijd (inschrijven hypotheekakte) dan het meetmoment van de NVM. Verder gaan de cijfers van het CBS over álle koopwoningen. 12 Zayaz, Brabant Wonen en De Kleine Meierij. 9