Zonder WATER geen LEVEN! Inleiding De volgende dagen staat het water hoog. Neen, niet het niveau van de Molenbeek, de Schelde of de Leie.; maar wel hier op jouw school. Inderdaad, water is het thema voor de komende dagen. Veel mensen in de wereld beschikken niet over een waterkraantje bij hen thuis. Zorgen dat er water is om te koken en om te drinken is voor hen een dagelijkse bezigheid. Zonder water kan je niet leven. Water is dus de hoofdzaak. Werkschrift Wat je nu in je handen hebt, is je werkschrift. Dat werkschrift is de rode draad voor de projectweek. Het is een soort van invulboek. Het is ook een soort van doe-boek. Wat meer is : het is van jou. Schrijf daarom op de stippellijn je naam; zo raakt het niet verloren. Dit werkschrift behoort toe aan:..... WATER! Water is overal. Een komkommer bestaat bijna helemaal uit water. En een kwal ook al! Ook de aarde is voor een groot deel bedekt met water. Vandaar dat we de planeet Aarde de Blauwe Planeet noemen. En zelf ben je uit water geboren. Je bestaat zelfs voor meer dan 70% uit water. Je bent dus voor een groot stuk water! Gek hé!? En al dat water is voortdurend in beweging. Het water dat nu in je lichaam zit, is er over twintig dagen alweer uit verdwenen. En er komt nieuw water in de plaats. Maar waar blijft al dat water? Waar komt het vandaan?hoe gaan we er mee om? (1) Los onderstaande rebus op. OPLOSSING:. PROTOS - Flamingostraat 36-9000 GENT - 09/235 25 19 - info@protosh2o.org bldz. 1
Kringloop van het W A T E R Al het water op onze planeet beweegt zich in een kringloop tussen de oceaan en het land. Het lijkt of er water bij komt als het regent. En als het in de zomer erg droog is, lijkt het alsof het water op is. Toch is dat niet zo. Water verandert alleen telkens van plaats en vorm. Soms is water ijs op de noordpool. Soms is water regen in Zuid-Amerika en soms is water jouw frisdrank. Het water gaat dus rond en rond en rond. Waterdruppels kunnen grote afstanden afleggen. Dat rondgaan heet een kringloop: de waterkringloop. Onderstaande tekening helpt je om de reizen van de waterdeeltjes beter te begrijpen. (2) Schrijf naast elk element in de tabel hieronder een van de nummers die je op de tekening ziet. Waterloop = nr. Bron = nr. Regen = nr.. Grondwater = nr Meer = nr. Gletsjer = nr. Wolk = nr.. Hagel = nr Oceaan = nr. Sneeuw = nr.. Waterdamp = nr Oppervlaktewater = nr Prima gedaan!! Jij bent een deel van de waterkringloop Ieder mens, ieder dier en iedere plant doet mee aan de waterkringloop. Iedere keer als jij drinkt, plast, zweet en uitademt, doe je mee. Maar ook als je de wc doorspoelt of je tanden poetst. En ook het water voor koken, wassen en drinken doet mee aan de kringloop. In fabrieken wordt water gebruikt om elektriciteit, papier en frisdrank te maken. En weet je nog dat het water in jouw lichaam zich elke twintig dagen vernieuwt? Daardoor ben jij zelf ook een onderdeel van de kringloop. (3) Som een aantal producten op die zonder water niet kunnen aangemaakt worden. PROTOS - Flamingostraat 36-9000 GENT - 09/235 25 19 - info@protosh2o.org bldz. 2
We gebruiken inderdaad water voor tal van dingen (papier, karton, frisdrank, ). Water is bijvoorbeeld ook nodig om elektriciteit te maken. Meestal om de centrale te koelen. Aan de ene kant van de centrale wordt koud water naar binnen gepompt, aan de andere kant komt het er warm weer uit. Nu snap je ook waarom elektriciteits-centrales meestal aan een rivier staan. Maar met behulp van water kan ook echt elektriciteit worden gemaakt. Daarvoor wordt water achter een dam opgeslagen. Als er genoeg water is, gaat de dam open en stroomt het water langs een dynamo. De draaiende dynamo geeft stroom, net als bij een fiets! De centrale die deze elektriciteit maakt, heet waterkracht-centrale. (4) In dit letterrooster zitten MINSTENS vier woorden verborgen die iets met water te maken hebben. Duid die woorden aan. Vind je er nog? B M Y V IJ V E R H S A J E S A O M L E A D A M P I E D B S T B U I K O R O R I O O L R Z U R X Z O I S A W P C P T T T L B E P I Q U J M G E E E M V P E C Z U T L GOED WERK!!! Het water dat we drinken, noemen we zoet water. Gek eigenlijk, want zoet water smaakt helemaal niet zoet! Het smaakt eigenlijk nergens naar tenzij naar water. In Engeland heet dat zoet water fresh water of fris water, en in Frankrijk eau douce of zacht water. Water uit de kraan is zoet. Het water in het zwembad is zoet. En in België is het water van de meeste meren en rivieren zoet. Maar vergis je niet! Ook in zoet water zit zout. Alleen niet zoveel. In drinkwater is het zo weinig dat je het niet kan proeven. Soms proef je het zout in drinkwater wel. Bijvoorbeeld in sommige mineraalwaters, dat je in de winkel koopt. (5) Proef eens verschillende soorten flessenwater. Is er een merk bij dat meer naar zout smaakt? Elke dag gebruiken we leidingwater. Om te koken, om de WC door te spoelen, om onze kledingstukken te wassen of om te drinken. In Vlaanderen gebruikt elke persoon gemiddeld 120 liter kraantjeswater per dag. Dat zijn 12 goed gevulde emmers. Wij moeten die emmers niet gaan halen aan de bron. Het water komt in buizen tot bij ons allemaal in huis. PROTOS - Flamingostraat 36-9000 GENT - 09/235 25 19 - info@protosh2o.org bldz. 3
(6) Reken uit! In de tabel hieronder kan je aflezen hoeveel water wij thuis gebruiken. Alleen moet jij nog uitrekenen hoeveel water er gebruikt wordt als we een boodschap in het toilet doorspoelen. douche + bad 41 liter wastafel (lavabo) 3 liter afwassen 8 liter toilet/wc.. (reken zelf uit) wasmachine 17 liter drinken en koken 3 liter schoonmaak 4 liter tuin 4 liter Totaal: 110 liter (7) Voor welke activiteiten hebben we geen kraantjeswater nodig en kunnen we bijvoorbeeld regenwater gebruiken? Waterdragers In veel landen halen vrouwen en kinderen drinkbaar water aan de bron. Ze beschikken niet over een kraantje waaruit helder, fris en zoet water stroomt. Er is ook geen waterpomp in het midden van het dorp. In de wereld moet 1 op de zes mensen water gaan halen! Dat vraagt veel tijd. Soms wel tot 5 uren per dag (tweemaal heen en terug). Gaan ze dan ook elke dag 120 liter halen? Natuurlijk niet! Het water dat ze halen aan de bron, gebruiken ze zeker niet om zich te wassen. Dat doen ze in de rivier. Daar is water in overvloed. Ze brengen alleen het meest noodzakelijke water mee naar huis. (8) Verdeel de klas in groepjes van zes. Elk groepje duidt een persoon aan die naar het midden van de klas gaat. Nu staat 1/6 van de klas in het midden. Hoeveel leerlingen zijn dat voor de hele school? (9) Waarvoor gebruiken de waterdragers het water thuis dat ze (soms heel ver) aan de rivier gaan halen? PROTOS - Flamingostraat 36-9000 GENT - 09/235 25 19 - info@protosh2o.org bldz. 4
(10) Hoeveel kg. dragen ze gemiddeld op hun hoofd? (hoeveel weegt één liter water?) (11) Beschrijf, aan de hand van de tekeningen hieronder, een typisch dag van Binto die in Afrika leeft. (12) Wat denk je er zelf van? Wanneer zou je graag in haar plaats zijn? Waarom? KNAP GEWERKT!!! Vervuild en gebruikt water Water dat gebruikt wordt, wordt vuil. Denk maar eens aan het afwaswater of aan het badwater dat je laat wegvloeien. Op zich is dat niet erg. Mensen hebben water nodig om te leven. Leven betekent water gebruiken en dat brengt met zich mee dat we water vervuilen. Alleen moeten we goed opletten waarmee we het water vervuilen. Producten gebruiken die door de natuur zelf kunnen worden afgebroken, zijn daarom aan te raden. Het water dat we uit de kraan laten stromen is gezuiverd water. Alle schadelijke stoffen zijn verwijderd. PROTOS - Flamingostraat 36-9000 GENT - 09/235 25 19 - info@protosh2o.org bldz. 5
(13) Hoe kunnen we water minder vervuilen? Water de wereld rond. Overal is water de hoofdzaak. Er zijn verschillende streken in de wereld waar er amper waterkranen zijn. Er stroomt wel water in de buurt; maar er zijn geen waterleidingen. Het water moet nog opgehaald worden. Aan een bron bijvoorbeeld. Ofwel kan je het kopen aan een water-tank-wagen. Het water op onze mooie Blauwe Planeet Aarde is niet gelijk verdeeld. Op sommige plekken is er te veel water. Op andere plekken te weinig, zoals in de woestijnen. Soms is er wel genoeg water boven in de bergen, maar zijn er geen waterleidingen die het bronwater naar de dorpen beneden brengen. (14) Wat zijn de gevolgen als er geen waterleidingen zijn? Agua (Spaans) Wasser (Duits) Aqua (Italiaans) Vatten (Zweeds) Nero (Grieks) Dlo (Creools) Eau (Frans) Apa (Roemeens) Vand (Deens) Woda (Pools) Dour (Bretoens) Maji (Swahili) Vesi (Fins) Viz (Hongaars) Voda (Tsjechisch) Vann (Noors) Water (Nederlands) Amanzi (Zulu) Wai (Maori) Shouei (Chinees) A G U A N E R O P V E A U V D E A W A I V I W W V A M N O Z O D A S A E D D L O N S N M A R V U N E Z W A T E R E R I L Q J S D K S H O U E I E N T D O A R S T PROTOS - Flamingostraat 36-9000 GENT - 09/235 25 19 - info@protosh2o.org bldz. 6
(15) Schrap in dit letterrooster al de woordjes die water aanduiden in een andere taal. De overblijvende schrijf je van links naar rechts en van boven naar beneden. (16) Welke zin bekom je dan?.. (17) Wat zou die zin dan betekenen? (18) Probeer te weten te komen in welke land(-en) men Swahili Maori Zulu spreekt! Swahili Zulu Maori = in. = in. = in. (19) Wat zie je op onderstaande foto? Wat is er allemaal gebeurd om dat voor mekaar te krijgen? FANTASTISCH!!! WATER DICHT BIJ HUIS VOOR IEDEREEN Iedereen zou moeten kunnen beschikken over een kraantje waaruit veilig drinkwater stroomt. Helaas zijn er nog miljoenen mensen die alle dagen water moeten halen en naar huis dragen. Verschillende verenigingen uit heel de wereld doen daar veel moeite voor; zoals bijvoorbeeld PROTOS. PROTOS is een organisatie die werkt in verschillende landen in Latijns-Amerika en Afrika. Met de waterdragers uit een dorp organiseert PROTOS vergaderingen en kringgesprekken. Zo onderzoeken de dorpelingen wat zij zelf kunnen doen om over een dorpspomp te beschikken (zie foto hiernaast); hoe ze die zelf kunnen herstellen; wat ze moeten doen om de plaats rond de waterpomp netjes en hygiënisch te houden. (20) Als de mensen uit een dorp wel beschikken over zoet water dicht in de buurt waar ze leven, wonen en werken dan verandert er wel iets? Wat verandert er dan PROTOS - Flamingostraat 36-9000 GENT - 09/235 25 19 - info@protosh2o.org bldz. 7
voor de jonge waterdragers? Voor de boeren? Voor vrouwen?.... GOED GEWERKT! Wij hebben de voorbije weken en dagen verschillende zaken geleerd over water. Niet alleen over water hier bij ons, maar ook en vooral over water ver weg in de landen van het Zuiden. (21) Om je leerkracht te helpen, kan je hieronder enkele opmerkingen kwijt over het water-programma in je klas. Aan de hand van volgende vragen kan je zeker iets neerpennen. a) Heb je er iets aan gehad? b)wat heb je bijgeleerd? c) Wat vond je minder leuk en waarom? Met heel veel dank voor je medewerking. PROTOS - Flamingostraat 36-9000 GENT - 09/235 25 19 - info@protosh2o.org bldz. 8