Eilandkrant 1.3 Dorst

Transcriptie

1 WATER EN ONS LICHAAM Waar water is, is leven en zonder water kunnen mensen, dieren en planten niet overleven. Alle levende wezens zitten boordevol water. Doorheen de dag verliezen we veel vocht uit ons lichaam doordat we zweten en plassen. Om dit vocht aan te vullen moeten we elke dag minstens 1,5 liter drinken. Hoe meer je zweet, hoe meer water je moet drinken. Donkere urine, een droge huid of hoofdpijn kunnen wijzen op te weinig vocht in je lichaam. In de voedingsdriehoek kan je zien dat water de beste keuze is om je lichaam aan te vullen. Suikerrijke dranken behoren tot de restgroep. Ons lichaam gebruikt het water om energie aan te maken én als transportmiddel: afvalstoffen uitscheiden, ons bloed enz. Verder kan water ons ook beschermen: verbrande huid afkoelen en het lichaam afkoelen door te zweten. Met water kan je jezelf ook reinigen: wonden schoonmaken met zuiver water, afvalstoffen uit je lichaam verdrijven, maar natuurlijk ook je huid en haar wassen. Als je gaat zwemmen of te lang in bad zit wordt je huid rimpelig, omdat je olielaag afneemt. Als je te veel zeep gebruikt kan je huid uitdrogen, ook veel douchen is niet per se beter. WATER IN BOMEN EN PLANTEN Planten en bomen kunnen niet bewegen en moeten daardoor grondwater uit de bodem halen. Dat doen ze met hun wortels. Planten hebben water nodig om te groeien, om voedsel te kunnen maken en om mooi rechtop te blijven staan. Ook een plant verliest veel water. Dit komt doordat de blaadjes het water laten verdampen. Hoe groter de blaadjes van een plant zijn, hoe meer water er ontsnapt en hoe meer water de plant nodig heeft. In de winter kan de grond bevriezen en daarom laten bomen hun blaadjes vallen: zo verliezen ze minder vocht. Naaldbomen verliezen doorgaans hun naalden niet, omdat hun blaadjes (naalden) een kleiner oppervlak hebben. WATER VERANDERT VAN VORM Verdampen: van vloeibaar naar gasvormig. Water uit zeeën, rivieren, de bodem, mensen, dieren en planten warmt op en begint te verdampen: damp zweeft in de lucht en is vaak onzichtbaar. Condenseren: van gasvormig naar vloeibaar. Als waterdamp afkoelt, verandert het weer in water. Hoog in de lucht ontstaan regenwolken doordat waterdamp er afkoelt. Stollen: van vloeibaar naar vast. We noemen dit bevriezen, water doet dit bij 0 C of minder. Als de lucht heel koud is bevriezen regendruppels, dan krijg je sneeuw of hagel. Tijdens het stollen zet water uit het is best mogelijk dat waterleidingen daardoor barsten in de winter. Smelten: van vast naar vloeibaar. Als je ijs op een warme plek legt, verandert het weer in water. Een sneeuwman verdwijnt niet echt: de sneeuw smelt, het wordt water en stroomt weg.

2 DE KRINGLOOP VAN WATER Het water uit de zee verdampt en vormt een wolk. Als een wolk in koudere lucht komt, verandert de waterdamp in waterdruppels die als regen naar beneden vallen. Als de waterdruppels op hun weg naar de aarde door koude lucht komen, krijgen we sneeuw of hagel. Het water komt terecht in de rivieren. De rivieren monden uit in zeeën, oceanen of meren. Hierna kan de kringloop weer starten. De kringloop kan ook starten bij straatstenen die opdrogen, plassen die verdwijnen of natte regenkledij die opdroogt. Dan spreken we van de kleine kringloop van het water. BIOTOPEN Biotoop met Plantenwereld Dierenwereld Mensenwereld veel water (bv. moeras) Veel (hoge) planten, grote bladen Zwemvliezen, kieuwen, vinnen Grote steden met veel drinkwater dat uit een kraan komt. Mensen gebruiken water voor veel zaken. weinig water (bv. woestijn) Minder planten, kleine bladen of naalden, blaadjes vallen af Manier om water bij te houden, bewegen weinig Dorpen met een waterbron, mensen moeten soms drie uur lopen om water te hebben. Mensen gebruiken water enkel om te kunnen overleven.

3 WATER IN DE WERELD Onze aarde is voornamelijk bedekt met water. Het meeste water is zout en slechts een klein beetje water is zoet. Grote, diepe delen water noemen we oceanen. Ondiepere delen noemen we zeeën en zoet water dat helemaal omringd wordt door land noemen we meren. Rivieren zijn natuurlijke zoete waterlopen. Ze starten bij een bron, een plaats waar het water uit de grond komt, en stromen door het land waar ze groter worden door regen- en smeltwater. Uiteindelijk monden ze uit in de zee. Kanalen zijn waterlopen die door de mensen zijn gegraven. EB EN VLOED Aan zee is het per dag twee keer eb en twee keer vloed. Bij vloed is het water hoog en dicht bij de duinen. Eb betekent dat het water laag staat en verder weg is. De maan trekt het water op aarde naar zich toe, daardoor ontstaat eb. De aarde draait langzaam rond, waardoor de maan steeds een ander stuk water naar zich toetrekt. Als het water niet wordt aangetrokken door de maan wordt het vloed. BELANGRIJKE OCEANEN EN ZEEËN A Grote Oceaan B Atlantische Oceaan C Indische Oceaan D Middellandse Zee E Noordzee Kan jij de Bermuda Driehoek aanduiden? J

4 WATER IN DE TIJD Prehistorie: de eerste mensen waren zeer afhankelijk van de natuur. Zij gingen wonen waar water was. Oudheid: Egyptenaren ontdekten dat je water kan vinden door het graven van putten. Het water werd opgehaald met emmers en leren zakken. Romeinen bedachten hoe ze hun drinkwater van de ene plaats naar de andere konden brengen: ze bouwden aquaducten. Dit water was vooral voor de badhuizen en de rijken bedoeld. Na de val van het Romeinse Rijk werden ze lang niet meer gebruikt. Middeleeuwen: De mensen op het platteland dronken gewoon het water uit de rivieren en meren. Als ze daarvan te ver weg woonden haalden ze water uit een put. In de steden werd het water uit een gracht gehaald. Maar deze gracht was ook de riool. Mensen dronken dus heel vies en vaak stinkend water. Dit was niet hygiënisch. Hierdoor liepen veel mensen allerlei gevaarlijke ziekten op. Nieuwe tijden: Er kwamen steeds meer mensen en er kwam steeds meer vervuilende industrie. Het water werd smeriger. Water drinken werd zelfs gevaarlijk. In de dichtbevolkte steden heerste regelmatig ernstige ziekten. De rijke burgers hadden minder problemen. Zij hadden geld genoeg om schoon water over te laten komen. Pas in de nieuwe tijden durfden ontdekkingsreizigers het aan om de grote onbekende oceanen over te steken, waardoor ze in deze periode veel nieuwe gebieden ontdekten. Na een reis rond de wereld ontdekten de mensen dat de aarde niet plat is. Onze tijd: Rond het jaar 1900 (het einde van de 18 de eeuw, begin van de 19 de eeuw) ontstonden kleine waterleidingbedrijven die zorgden voor transport van water via leidingen. Aan het begin van de Tweede Wereldoorlog (1940) had bijna driekwart van alle huizen in België schoon, stromend water. Maar er zijn elders in de wereld nog zeer veel mensen hebben die geen toegang hebben tot veilig drinkwater. WATERVERBRUIK OF WATERMISBRUIK? Alle mensen gebruiken water om te overleven. In rijke landen, zoals in België, wordt water ook voor andere zaken gebruikt. De gemiddelde Belg verbruikt zo n 100 liter water per dag om zich te wassen, naar toilet te gaan, te eten en te drinken, Er wordt onzettend veel water verbruikt door de kledingsindustrie, de landbouw, de vleesindustrie, de autoindustrie enz. In de natuur worden afvalstoffen die in het water terechtkomen verwijderd door bacteriën en waterplanten. Maar de mens vervuilt het water overvloedig: olie, giftige afvalstoffen van de industrie, plastic, De natuur kan het water onvoldoende zuiveren en zo raken de dieren- en plantenwereld beschadigd. Als mensen vervuild water gebruiken om zich te wassen of drinken, kunnen ze ziek worden. Bij ons wordt het water gezuiverd in grote waterzuiveringstations. Ons afvalwater wordt opgehaald of via de riolen afgevoerd.

5 DE STERKTES VAN WATER Water geeft vele mogelijkheden en bezit vele krachten. Vele wetenschappers hebben ontdekkingen gedaan die gebaseerd zijn op water. Een dam wordt gebouwd om een rivier af te remmen. In de dam wordt de waterkracht omgezet in elektriciteit. Vroeger gebruikte men een waterrad om een molen te laten draaien. Om een schip van hoog naar laag te helpen gebruiken we een sluis. De sluis pompt water weg volgens de werking van de verbonden vaten. Ook een watertoren werkt op die manier: het water wil van hoog naar laag op gelijk niveau komen te staan. In de bouwsector gebruikt men een waterpas om te kijken of iets recht staat. Tegenwoordig is het mogelijk om machines en motoren te laten werken op waterstof. Vroeger reden de eerste treinen op stoom. Koeltorens van een kerncentrale, waar elektriciteit wordt opgewerkt, zorgen voor de afkoeling. Water wordt ook gebruikt als weg: de mens ontdekte dat er materialen zijn die drijven. Nu bouwen we reusachtige schepen om vrachten te vervoeren via de grote oceanen en rivieren tot aan de havens. Zout water is een stof die elektriciteit goed geleidt. In de natuur zit altijd een beetje zout in het water. Ook ons lichaam bevat en is daarom een goede geleider, wees voorzichtig!