Factsheet economische crisis 4 e kwartaal 29 O&S Februari 21
2
Kort samengevat Ieder kwartaal factsheet Vanwege de economische recessie in Nederland is er behoefte aan inzicht in de gevolgen hiervan voor de gemeente s-hertogenbosch. De afdeling Onderzoek & Statistiek (O&S) brengt daarom ieder kwartaal een factsheet economische crisis uit. In de factsheet komen de volgende thema s aan bod: economie, arbeidsmarkt en inkomen en woningmarkt en vastgoed. Per thema zijn de meest actuele feiten en ontwikkelingen weergegeven. Met deze factsheet voor het 4 e kwartaal zijn de (meeste) cijfers voor heel 29 bekend. Deze jaarcijfers kunnen dus vergeleken worden met die van voorgaande jaren. Daarnaast geven de maand- en kwartaalcijfers inzicht in de meest recente ontwikkelingen. Kort samengevat leidt dit tot de volgende conclusies: Gevolgen crisis in 29 zichtbaar in s-hertogenbosch In de vorige factsheet (3 e kwartaal 29) werd al geconstateerd dat de gevolgen van de economische crisis geleidelijk zichtbaar werden. De nieuwste cijfers onderschrijven deze conclusie: Tussen april 28 en april 29 is het aantal werkzame personen in s-hertogenbosch licht afgenomen. Het aantal bedrijven is in dezelfde periode iets toegenomen. Uit cijfers van de Kamer van Koophandel blijkt dat de bedrijfsdynamiek in 29 hoog is. Vooral in het 4 e kwartaal, met veel starters, oprichtingen en opheffingen. Het aantal niet werkende werkzoekenden blijft toenemen. In één jaar tijd met ruim 1. personen (3%). Vooral de toename van het aantal niet werkende werkzoekende jongeren (15 27 jaar) en mannen is hoog. In 29 is zowel het aantal WWB- als WW-uitkeringen toegenomen. Een aantal bewoners lijkt het zwaarder te krijgen. Zowel het aantal aanvragen bijzondere bijstand als het aantal aanvragen schuldhulpverlening is in 29 toegenomen. Eind 29 staan er meer woningen te koop, is de looptijd toegenomen, de transactieprijs lager en worden er minder woningen verkocht dan voor de crisis. Het aantal afgegeven bouwvergunningen voor nieuwbouwwoningen is in 29 zeer laag. Verder komen er signalen uit de praktijk dat lopende opdrachten aflopen en portefeuilles slecht gevuld zijn. Naar verwachting zullen er de komende jaren dan ook veel minder nieuwbouwwoningen opgeleverd worden. Het aanbod aan vastgoed (zowel bedrijfs- als kantoorruimte) is in 29 toegenomen. Maar: ook positieve signalen Het consumentenvertrouwen van de Nederlanders neemt in 29 na een dieptepunt in maart weer toe. Hoewel de bedrijfsdynamiek ieder kwartaal hoog is, blijft het groeisaldo positief. Vergeleken met de B5 doet s-hertogenbosch het nog relatief goed met een werkloosheidspercentage van 6,8%. Dit is gelijk aan het gemiddelde in Nederland. Het aantal WWB-uitkeringen neemt de laatste maanden niet meer zo sterk toe als in de eerste zes maanden van 29. Zowel het aantal openstaande als ingediende vacatures blijft het hele jaar door redelijk constant. Het afgelopen half jaar lijkt de situatie op de woningmarkt zich te stabiliseren. Zo neemt zowel het aantal te koop staande woningen als de looptijd niet verder toe. Ook blijft het aantal verkochte woningen tamelijk constant. Het aantal opgeleverde nieuwbouwwoningen is in 29 veel hoger dan in voorgaande jaren. Dit waren grotendeels woningen die al in de pijplijn zaten. 3
Index Consumentenvertrouwen [CBS] 4 3 2 1-1 -2 27 28 29-3 -4 Index Aantal bedrijven [Bron: LISA] Index Werkzame personen [Bron: LISA] 15 125 14 's-hertogenbosch 12 13 12 Nederland 115 11 Nederland 's-hertogenbosch 11 15 1 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 1 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 4 Nieuwe bedrijven [Bron: KvK] 4 Bedrijfsopheffingen [Bron: KvK] 3 Starters 3 2 2 Oprichtingen 1 1 27 28 29 27 28 29 15 Aantal bedrijven in 's-hertogenbosch dat te maken krijgt met: [Bron: Mobiliteitscentrum] 1 Faillissement Deeltijd WW 5 Collectief ontslag 1e kw 2e kw 3e kw 4e kw 29 Hotelovernachtingen [Bron: afdeling Belastingen] 4. 3. 2. 1. 27 28 29 4
Economie Consumentenvertrouwen Nederlanders neemt weer toe Het consumentenvertrouwen was in maart 29 op een dieptepunt: -33. Sindsdien is er sprake van een stijgende lijn. De eerste cijfers van 21 laten zien dat het consumentenvertrouwen blijft toenemen. Minder werkzame personen, meer bedrijven Uit het vestigingenregister blijkt dat tussen april 28 en april 29 het aantal werkzame personen in s-hertogenbosch is afgenomen met 47 personen (-,5%) tot 99.37. Deze afname betreft vooral mannen (full- en parttime) en parttime vrouwen. Er zijn daarentegen meer vrouwen met een fulltime baan. Zowel in de B5 gemiddeld (,5%) als in de provincie Noord-Brabant (,2%) is de werkgelegenheid toegenomen. In dezelfde periode is het aantal bedrijven in s-hertogenbosch toegenomen tot 1.56. Dit betekent een toename van 27 bedrijven (2,7%). s-hertogenbosch heeft hiermee overigens wel de laagste groei van de B5. Sterke bedrijfsdynamiek, saldo positief De cijfers van de Kamer van Koophandel geven meer inzicht in de ontwikkelingen per kwartaal. Ieder jaar zijn er in s-hertogenbosch meer startende bedrijven dan het jaar daarvoor. Dit jaar komt daar wellicht een kentering in. Dit kan echter op basis van de kwartaalcijfers nog niet met zekerheid gezegd worden 1. Wel lijkt er in het vierde kwartaal 29 weer een lichte opleving te zijn met bijna 3 starters. Eenzelfde ontwikkeling is bij het aantal oprichtingen 2 te zien. Het totaal aantal oprichtingen zou in 29 wel eens lager kunnen zijn dan in 28. Maar ook hier is sprake van een lichte opleving in het vierde kwartaal 29 met 12 oprichtingen. Daarentegen is ook het aantal bedrijfsopheffingen in het vierde kwartaal 29 tamelijk hoog. Sinds begin 28 zijn er in één kwartaal nog niet zoveel bedrijfsopheffingen geweest (25). Desondanks is het groeisaldo 3 in het vierde kwartaal positief. Dit geldt overigens ook voor de andere drie kwartalen in 29. Meer faillissementen en collectief ontslag In het vierde kwartaal 29 hebben in totaal 18 bedrijven uit de gemeente s-hertogenbosch contact gehad het mobiliteitscentrum 4. Zeven bedrijven voor deeltijd WW (in totaal 37 werknemers), vier bedrijven met een faillissement (7 werknemers) en zeven bedrijven met collectief ontslag (in totaal 9 medewerkers). Ten opzichte van het tweede en derde kwartaal melden vooral meer bedrijven met faillissementen en collectief ontslag zich bij het mobiliteitscentrum. Het aantal bedrijven met deeltijd WW neemt af. (Zakelijk) toerisme blijft afnemen In de eerste drie kwartalen van 29 zijn er in totaal 91. hotelovernachtingen in s- Hertogenbosch geweest. Dit zijn er beduidend minder dan in 27 (-12. overnachtingen) en 28 (-15. overnachtingen). Voor het vierde kwartaal 29 zijn nog niet alle cijfers bekend. Op basis van de cijfers die wel bekend zijn, kan geconcludeerd worden dat ook het aantal hotelovernachtingen in het vierde kwartaal 29 waarschijnlijk lager zal zijn dan in het zelfde kwartaal van 28. 1 De exacte jaarcijfers voor 29 zijn in mei 21 bekend. 2 Nevenvestigingen en dochterondernemingen van bestaande bedrijven. 3 Starters + oprichtingen opheffingen. 4 Het mobiliteitscentrum is begin 29 gestart. 5
Niet werkende werkzoekenden in % van beroepsbevolking % Niet werkende werkzoekenden [Bron: UWV Werkbedrijf] [Bron: UWV Werkbedrijf] 8 5. 7 4.5 4.53 Nederland 4. 6 's-hertogenbosch 3.5 5 27 28 29 3. 27 28 29 Index Ontwikkeling nww naar geslacht [Bron: UWV Werkbedrijf] 13 12 11 mannen 1 9 8 vrouw en 7 6 27 28 29 Index Ontwikkeling nww naar leeftijd [Bron: UWV Werkbedrijf] 13 12 15-27 jaar 11 1 27-45 jaar 9 8 45-65 jaar 7 6 27 28 29 3. WW-uitkeringen [Bron: CBS] 3. WWB-uitkeringen < 65 jaar [Bron: AmSZ] 2.5 2.5 2. 2. 1.5 1.5 1. 1. 5 5 27 28 29 27 28 29 Aanvragen Bijzondere Bijstand [Bron: AmSZ] Aanvragen schuldhulpverlening [Bron: AmSZ] 4. 29 5 29 3. 28 4 2. 27 3 2 27 28 1. 1 1. 8 6 4 2 Vacatures [Bron: UWV Werkbedrijf] Openstaand Ingediend 27 28 29 1. 8. 6. 4. 2. Onderwerpen Bureau Sociaal Raadslieden [Bron: BSR] 29 28 6
Arbeidsmarkt en inkomen Werkloosheid in 29 flink toegenomen Het aantal bij het UWV Werkbedrijf ingeschreven niet werkende werkzoekenden 5 is in 29 gestaag toegenomen. Eind december 29 zijn er 4.5 niet werkende werkzoekenden. Dit zijn er ruim 1. meer dan een jaar geleden. Dit betekent in één jaar tijd een groei van 3%. Opvallend is de stijging van het aantal niet werkende werkzoekende mannen te noemen. Sinds oktober 28 stijgt het aantal werkzoekende mannen in s-hertogenbosch beduidend sneller dan het aantal vrouwen. Daarnaast is ook het aantal niet werkende werkzoekende jongeren het afgelopen jaar fors toegenomen. De afgelopen maanden is dit overigens tamelijk constant. Het werkloosheidspercentage 6 is 6,8%. Dit is gelijk aan het gemiddelde in Nederland en lager dan in de andere vier grote Brabantse steden. Eveneens toename aantal WWB 7 - en WW-uitkeringen In een jaar tijd is het aantal WWB-uitkeringen met 2 toegenomen (9%). Deze toename is vooral toe te schrijven aan het eerste half jaar. Tot en met het vierde kwartaal van 28 is het aantal WW-uitkeringen in s-hertogenbosch afgenomen. Dit jaar neemt het aantal WW-uitkeringen echter behoorlijk toe. Eind vierde kwartaal 29 zijn het er ruim 2.8. Meer aanvragen bijzondere bijstand dan in voorgaande jaren In 29 ligt het aantal aanvragen bijzondere bijstand beduidend hoger dan in voorgaande jaren. In 29 zijn er 3.9 aanvragen, een toename van 27% ten opzichte van 28 (3.1 aanvragen). Overigens is de gemeente in 28 een campagne gestart om bewoners te wijzen op de mogelijkheid om bijzondere bijstand aan te vragen. Aanvragen schuldhulpverlening toegenomen Ook het aantal aanvragen schuldhulpverlening is in 29 hoger dan in voorgaande jaren. In 27 en 28 waren er circa 39 aanvragen. In heel 29 waren dit er bijna 48. Openstaande en ingediende vacatures constant Het aantal bij het UWV WERKbedrijf openstaande vacatures blijft tamelijk constant. Hetzelfde geldt voor het aantal ingediende vacatures. Overigens is bij het UWV Werkbedrijf natuurlijk slechts een deel van de vacatures bekend. Toename aantal onderwerpen Bureau Sociaal Raadslieden Het Bureau Sociaal Raadslieden (BSR) helpt burgers door ze te ondersteunen bij het vinden van hun weg in wet- en regelgeving. In 29 neemt zowel het aantal klanten (+11%) ten opzichte van 28 toe, als het aantal onderwerpen (+1%). Vooral bij de meer crisis gerelateerde onderwerpen Sociale zekerheid en sociale voorzieningen, consumentenzaken, juridische kwesties en gezondheid (hulp met formulieren) is sprake van een toename. 5 De bij een vestiging van het WERKbedrijf actueel ingeschreven werkzoekende zonder werk of werkzoekende die minder dan 12 uur per week werkt met een inschrijf- en geen uitschrijfdatum. Zij moeten ingeschreven zijn in de regio waar zij wonen. 6 Uitgedrukt in percentage van de beroepsbevolking. 7 Aantal uitkeringen in het kader van de Wet Werk en Bijstand. 7
1.5 Te koop staande woningen [Bron: NVM] 15 Looptijd woningen [Bron: NVM] 1.2 12 9 9 6 6 3 3 27 28 29 27 28 29 8 Verkochte woningen [Bron: NVM] 3. Transactieprijs woningen [Bron: NVM] 6 25. 2. 4 15. 2 27 28 29 1. 5. - 27 28 29 1.5 1.2 9 Opgeleverde nieuwbouwwoningen [Bron: afdeling Bouwen] 29 28 27 1.5 1.2 9 Bouwvergunningen nieuwbouwwoningen [Bron: afdeling Bouwen] 28 27 6 3 6 3 29 Vastgoed aanbod, m 2 vvo [Bron: Propertynl, Dynamis, RSP] Vastgoed transacties, m2 vvo [Bron: Propertynl] 18. 35. 15. 3. 12. 9. 6. 3. Bedrijven Kantoren 25. 2. 15. 1. 5. Bedrijven Kantoren 1e kw 2e kw 27 28 29 21 27 28 29 8
Woningmarkt en vastgoed Aanbod bestaande koopwoningen laatste half jaar redelijk constant Uit cijfers van de NVM 8 blijkt dat ten opzichte van voorgaande jaren het aantal te koop staande woningen in de gemeente s-hertogenbosch flink is toegenomen. Zo stonden er medio 28 9 woningen te koop, nu 1.375 woningen. Het aantal te koop staande woningen lijkt zich het laatste half jaar echter te stabiliseren. Het afgelopen jaar is vooral het aantal te koop staande appartementen flink toegenomen. Eind 28 stonden er ruim 37 appartementen te koop, nu zijn dit er 52. Dit is dus bijna 4% van het totaal aantal te koop staande woningen. Ook de looptijd van woningen is fors toegenomen. Medio 28 was de looptijd 65 dagen. Nu staan woningen bijna twee keer zo lang te koop: 126 dagen. Twee onder één kapwoningen staan het langst te koop. Hoekwoningen het minst lang. Aantal verkochte woningen stabiel Ook het aantal verkochte woningen lijkt zich te stabiliseren. De afgelopen drie kwartalen worden er gemiddeld zo n 23 woningen per kwartaal verkocht. Maar: vergeleken met vóór de crisis betekent dit dat er veel minder woningen verkocht worden. In de eerste twee kwartalen van 28 werden er nog gemiddeld 4 woningen per kwartaal verkocht. Tot en met het derde kwartaal van 28 is de transactieprijs nagenoeg gelijk gebleven (gemiddeld circa 265.). Hierna neemt de transactieprijs af. Na een lichte opleving in het 2 e kwartaal is de gemiddelde transactieprijs in het 4 e kwartaal gedaald naar 228.. Veel nieuwbouwwoningen opgeleverd, maar Zowel in 27 als in 28 zijn er circa 1. nieuwbouwwoningen 9 opgeleverd. In 29 zijn dit er veel meer: 1.37. Dit zijn echter voor een groot deel nieuwbouwwoningen die al in de pijplijn zaten. In 28 werden er namelijk 1.45 bouwvergunningen voor nieuwbouwwoningen afgegeven. Dit jaar zijn het er veel minder: 42. Dit ondanks een piek in december van ruim 16 afgegeven bouwvergunningen. Uit de praktijk (aannemers / bouwbedrijven) komen signalen dat lopende opdrachten aflopen en portefeuilles slecht gevuld zijn. Naar verwachting zullen er de komende jaren dan ook veel minder nieuwbouwwoningen opgeleverd worden. Aanbod vastgoed neemt toe Het aanbod aan vastgoed is het afgelopen jaar behoorlijk toegenomen. Begin 21 wordt er ruim 4. m 2 vvo 1 bedrijfsruimte meer aangeboden dan een jaar eerder. Ook het aanbod aan kantoorruimte is toegenomen, met 25. m 2 vvo. Dit betekent overigens niet dat al deze ruimte ook leeg staat. Evenals in 28 is er in het vierde kwartaal 29 veel m 2 vvo verhuurd of verkocht. In 28 betrof het echter vooral bedrijfsruimte, nu kantoorruimte. 8 Het marktaandeel van de NVM is ongeveer 7 á 8% van alle te koop staande woningen. 9 In totaal zijn er zowel in 27 als in 28 meer dan 1. woonruimtes aan de woningvoorraad toegevoegd. In 27 in totaal 1.23, in 28 totaal 1.16. Dit zijn echter niet alleen nieuwbouwwoningen, maar ook toevoegingen door verbouw, nieuwbouw van zorgwoningen, etcetera. 1 VerkoopVloerOppervlak. 9