Integrale aanpak fietsdiefstal Goes Veilig 2013-2014 Marianne de Reus, coördinator integrale veiligheid, december 2012
Inhoudsopgave 1. 1.1. Inleiding... 3 Speerpunten integrale veiligheid... 3 1.2. Regierol... 3 1.3. Plan van aanpak fietsdiefstal gemeente Goes... 3 1.4. 2. Landelijke aanpak... 3 De Goese situatie... 4 2.1. Fiets(veilig)gebruik in Goes... 4 2.2. Stimuleren fietsgebruik... 4 2.3. 2.3.1. Probleemstelling... 4 Situatie... 5 2.3.2. Dag/tijdstip diefstal... 6 2.3.3. Dader... 7 2.3.4. 2.4. Slachtoffer... 7 Samenvattend... 7 2.5. Doelstellingen... 8 3. Integrale aanpak... 9 3.1. 3.1.1. Ontwikkelingen... 9 AFAC... 9 3.1.2. 3.1.3. RAI standaard frame nummer... 9 Diefstal Preventie Chip reader... 9 3.1.4. Fietsparkeren Stationsgebied... 9 3.2. Driesporenbeleid: situatie, dader en slachtoffer... 10 3.2.1. Situatie... 10 3.2.2. Dader... 10 3.2.3. Slachtoffer... 10 4. Samenvatting en conclusie... 12 4.1. Samenvatting... 12 4.2. Conclusie... 13 Bijlage 1 Speerpunt integraal veiligheidsbeleid Goes Veilig... 14 Bijlage 2 Fietsdiefstal Nederland... 16 Bijlage 3 Activiteitenplan St. Aanpak Voertuigcriminaliteit 2012-2014... 18 2
1. Inleiding In 2009 stelde de gemeente het Plan van aanpak fietsdiefstal gemeente Goes op. Een van de aanbevelingen was om de mogelijke opzet van een Algemene FietsAfhandel Centrale (AFAC) te onderzoeken. Omdat de AFAC een belangrijke plaats inneemt in de strijd tegen fietsdiefstal besloot de werkgroep met de uitvoering van het Plan van aanpak fietsdiefstal even pas op de plaats te maken en de ontwikkelingen van een mogelijke AFAC af te wachten. Inmiddels is de Goese AFAC half maart 2012 officieel van start gegaan en kan het Plan van aanpak verder worden uitgewerkt. Door de verschillende ontwikkelingen is een aantal zaken in het plan achterhaald. Dit betekent dat het nu voorliggende plan (december 2012) is geactualiseerd. 1.1. Speerpunten integrale veiligheid In juni 2011 stemde de gemeenteraad in met het voorstel Speerpunten Kadernota Goes Veilig 2010-2014. De raad benoemde tien (sub)thema s die binnen de gemeente Goes extra aandacht vragen en in feite hoog/hoger op de politieke agenda staan dan de andere veiligheidsthema s met een normale prioriteit. De aanpak van voertuigcriminaliteit en vooral fietsdiefstal is één van deze speerpunten. In het Uitvoeringsprogramma Integraal Veiligheidsbeleid 2012-2014, Goes Veilig, heeft het college de speerpunten verder uitgewerkt en inzichtelijk gemaakt (zie bijlage 1): wat willen we bereiken; wat gaan we daarvoor doen; hoe gaan we dat meten; wie zijn de actoren; hoe vinden beleidsmatige inbedding en de financiële dekking plaats. de relatie met de Wijkscan 2011 en Jaarplan politie Zeeland 2012. 1.2. Regierol Fietsdiefstal komt (bijna) dagelijks voor in de gemeente Goes. Daarom is het belangrijk niet alleen projectmatig aandacht te besteden aan fietsdiefstal (symptoombestrijding). Waar mogelijk moet de fietsdiefstal structureel ingebed worden in de (gemeentelijke) organisatie, conform de uitgangspunten van het integraal veiligheidsbeleid van de gemeente. De gemeente heeft een regierol bij de aanpak en als taak de samenwerking en gezamenlijke inzet van betrokken partijen (inclusief gemeente zelf) op lokaal niveau te organiseren en stimuleren. 1.3. Plan van aanpak fietsdiefstal gemeente Goes Het plan van aanpak is opgesteld met als doel het aantal fietsdiefstallen in de periode 2013-2014 terug te dringen met 10%, conform de landelijke doelstelling. Het is een integraal plan, waarbij de gemeente (afdeling Samenleving, Stadsontwikkeling, Vergunning & Handhaving), de politie en de AFAC tot een gezamenlijke aanpak komen. Aan de hand van het driesporenbeleid, de aanpak van de situatie, de dader en het slachtoffer, wordt dit uitgewerkt. 1.4. Landelijke aanpak Niet alleen in Goes, maar in heel Nederland is fietsendiefstal een van de meest voorkomende delicten. Diverse partijen zijn betrokken bij de integrale aanpak van dit probleem. Tot 2014 zijn er landelijke afspraken gemaakt (zie bijlage 2). 3
2. De Goese situatie 2.1. Fiets(veilig)gebruik in Goes In 2009 maakte Goes zich sterk voor de eretitel Fietsstad 2008. Met de spectaculaire wijze waarop onze gemeente de achterstand met de bekende fietssteden in Nederland aan het inlopen is en de hoge score op het onderdeel onweerstaanbaar fietsklimaat gooide Goes hoge ogen bij de jury. De Fietsersbond maakte samen met de gemeente de Fietsbalans voor Goes op. Goes scoorde op het aspect fietsgebruik zeer goed. In Goes ligt het gemiddelde fietsaandeel bij de verplaatsingen tot 7,5 km op 46%, terwijl zowel in Nederland als geheel als ook in de kleine gemeenten het gemiddeld fietsaandeel op de korte afstand op 35% ligt 1. De ambities van Goes zijn blijvend hoog. In de het collegeprogramma is opgenomen dat we de ambitie hebben tot de top drie van Nederlandse fietssteden te behoren. Om hier aan te werken is recent (31 mei 2012) het fietsbeleidsplan "Goes fietst verder" vastgesteld. Op zich kan Goes zich dus aardig meten met de bekende fietssteden en pakken veel Goesenaren de fiets, maar hoe staat het met fietsdiefstal? Kan de Goese burger met een gerust hart zijn fiets ergens stallen. Uit de Fietsbalans blijkt, dat veel fietsers in Goes tevreden zijn over de sociale veiligheid, maar dat zeer veel fietsers ontevreden zijn over de aanpak van fietsdiefstal. Fietsdiefstal kan een belemmering zijn om meer mensen op de fiets te krijgen. De aanpak van fietsdiefstal is cruciaal voor een succesvol integraal fietsbeleid. Voor burgers is fietsdiefstal nog steeds één van de grote maatschappelijke ergernissen. Burgers verlangen van de lokale overheid dat veiligheidsrisico s tot een minimum worden beperkt, dat zij veilig met hun fiets over straat kunnen, op de plek van bestemming veilig kunnen parkeren of stallen en dat hun fiets er straks nog staat. 2.2. Stimuleren fietsgebruik De gemeente wil het gebruik van de fiets stimuleren onder haar inwoners. Dit is vastgelegd in het Gemeentelijk Verkeers- en Vervoersplan. Een van de ambities is om het aandeel van fietsers van naar het stadscentrum vast te houden of te verhogen. Dat heeft vele voordelen, zowel met het oog op de leefbaarheid in de stad (fietsers veroorzaken geen milieuhinder en onveiligheid), maar ook met het oog op de bereikbaarheid. Want iedere parkeerplaats in het centrum die niet door een Goesenaar wordt bezet, kan door bezoeker worden benut. De aanpak van fietsdiefstal is eveneens in het kader van dit beleid van belang. Om een hoog fietsgebruik vast te houden, is het van belang om de fietsers op verschillende punten optimale voorzieningen te bieden: 1. snelle en (verkeers- en sociaal) veilige routes naar hun bestemmingen in het stadscentrum; 2. (diefstal-)veilige fietsparkeervoorzieningen op minimale afstand van hun bestemmingen. In Goes is inmiddels de TwinTuliP fietsstalling de standaard (Prorail hanteert een soortgelijk model in de omgeving van het station). Een fietsstalling die vooral geschikt is om veel fietsen op een beperkte ruimte te stallen en deze geeft de mogelijkheid om de fiets handig vast te zetten met een kabelslot 2 2.3. Probleemstelling Uit de Veiligheidsmonitor Zeeland blijkt dat de aangiftebereidheid laag is en dat slechts 29% aangifte doet. Voor de gemeente Goes betekent dit in feite dat: - het daadwerkelijk aantal gestolen fietsen jaarlijks rond de 800 ligt; - er gemiddeld twee fietsen per dag gestolen worden. 1 Rapportage Fietsbalans, april 2009 2 Het fietsbeleidsplan Goes fietst verder, 31 mei 2012 4
Cijfers aantal aangiften fietsdiefstal Jaar 2009 2010 2011 Aangiften 272 278 Kern Goes 248 Overige kernen 8 Bron: politie Zeeland Het driesporenbeleid gaat uit van activiteiten en maatregelen gericht op: - de situatie - de dader - het slachtoffer. 2.3.1. Situatie In 2011 deden 248 burgers aangiften van fietsdiefstal in de kern Goes. Deze aangiften zijn nader onderzocht. Voor de effectiviteit van de aanpak van fietsdiefstal is het van belang om zicht te krijgen op de plaatsen en tijdstippen waarop fietsdiefstal in de kern Goes vooral plaatsvindt, zodat de aanpak zich daarop kan richten. In de overige kernen (8 aangiften) vond fietsdiefstal verspreid plaats. Uit onderstaande cijfers van de politie blijkt dat met name het Stationsgebied en het Goese centrum in trek zijn bij fietsendieven. In deze gebieden zijn veel fietsen beschikbaar, de sociale controle vaak beperkt. Dit maakt deze locaties aantrekkelijk. Aantal (digitale) aangiften fietsdiefstal kern Goes Jaar Stationsgebied Centrum Overig Totaal aantal aangiften kern Goes 2011 66 94 88 248 Aantal aangiften fietsdiefstal 2011 kern Goes: per maand Dec Nov Okt Sep Aug Jul Jun Mei Apr Mrt Feb Jan 12 14 13 12 14 19 20 25 25 25 30 32 Goes totaal 0 5 10 15 20 25 30 35 De donkere maanden hebben de voorkeur bij fietsendieven. In de maanden februari, maart, augustus, september en december vonden de meeste aangiftes plaats. De maanden april, mei, juni en juli zijn veel minder in trek. Als we de aangiften van het Stationsgebied hiermee vergelijken, komt dit beeld aardig overeen. In het centrum ligt het iets anders. Ook hier zijn de maanden april en juni minder aantrekkelijk, maar verder vinden elke maand de nodige diefstallen plaats. 5
2.3.2. Dag/tijdstip diefstal Het lastige is dat de burger niet altijd weet op welke dag of tijdstip zijn fiets is gestolen. Als je een bezoek aan een winkel brengt en even later constateert dat je fiets weg is, is dat helder. Maar op het moment dat je een paar dagen weggaat en je fiets bij het station stalt is het niet duidelijk wanneer de fietsdiefstal precies plaatsvond. In het proces-verbaal staan dan ook twee data en tijdstippen vermeld, het moment dat de eigenaar de fiets stalde en het moment dat hij ontdekte dat de fiets weg was. Stationsgebied In onderstaande tabel is alleen de dag opgenomen waarop de eigenaar zijn fiets stalde in het Stationsgebied. Uit de gegevens van de politie (proces-verbaal) blijkt, dat in 60% van de gevallen de eigenaar aangifte deed op dezelfde dag. De diefstallen in het Stationsgebied vinden verspreid door de week plaats met een uitschieter op vrijdag. In 9 van 16 gevallen werd op dezelfde dag aangifte gedaan. Aantal (digitale) aangiften fietsdiefstal kern Goes: Stationsgebied Jaar Ma Di Wo Do Vr Za Zo 2011 9 9 11 8 16 7 5 Fietsdiefstal Stationsgebied: verdeeld naar locaties (%) 73% Stationsplein Lijnbaan Stationspark 21% 6% Goes Centrum Ook voor onderstaande gegevens geldt, dat in onderstaande tabel de dag is opgenomen waarop de eigenaar zijn fiets neerzette in het centrum. Uit de gegevens van de politie (proces-verbaal) blijkt, dat vrijwel in alle gevallen op dezelfde dag aangifte werd gedaan of een paar uur later, de volgende dag. De fietsdiefstallen concentreren zich rond het weekend en hoofdzakelijk in de avond en nachtelijke uren. Aantal (digitale) aangiften fietsdiefstal gemeente Goes centrum Jaar Ma Di Wo Do Vr Za Zo Dag 2011 10 9 5 12 14 21 22 Nadere analyse van de cijfers leert dat 73% van de fietsen die op vrijdag, zaterdag en zondag gestolen worden, na 18.00 uur in het centrum zijn gestald, voornamelijk het uitgaansgebied. 6
Fietsdiefstal Goes-Centrum: locaties met >3 aangiften Overige 30 Vlasmarkt Kreukelmarkt Singelstr Kolveniershof 4 4 4 4 Centrum Wijngaardstr 7 Keizersdijk 8 Oostwal 11 Grote Markt 23 0 5 10 15 20 25 30 35 Uit bovenstaande grafiek blijkt dat de Grote Markt (incl. hoek Lange Kerkstraat) en de Oostwal de locaties zijn waar de meeste fietsen verdwijnen. In de winkelgebieden/straten gaat het meestal om diefstalen die overdag, ochtend of middag plaatsvinden. Overig Goes De overige fietsdiefstallen vinden in Goes verspreid plaats. Het komt in alle wijken voor. Sommige locaties springen in het oog, zoals Sportpunt Zeeland, bushalte Tiendenschuur aan de s Heer Hendrikskinderendijk en winkelcentra De Bussel in Goes Zuid, De Spinne in de Goese Polder en de meubelboulevard in Goes West. 2.3.3. Dader Er zijn verschillende dadergroepen te onderscheiden die zich schuldig maken aan fietsdiefstal, te weten: verslaafden, de incidentele -, de gelegenheids- en de professionele fietsendief. Volgens de politie zijn het veelal gelegenheidsdieven in Goes. Een gelegenheidsdief steelt relatief véél fietsen. De behoefte aan vervoer is hierbij het belangrijkste motief: Als ik straks geen zin meer heb om te lopen leen ik een fiets, of als ik vannacht de laatste bus mis pak ik gewoon een fiets mee. Na gebruik wordt de fiets ergens achtergelaten of gebruikt tot hij kapot is. Helers spelen een belangrijke rol in het in stand houden van een economie rondom gestolen fietsen. Ook hier is een onderscheid te maken tussen incidentele- en gelegenheidshelers die het kopen van een gestolen fiets niet als crimineel gedrag beschouwen en beroepshelers die structureel via hun netwerk en Internet gestolen fietsen verkopen. 2.3.4. Slachtoffer In de praktijk blijkt dat slachtoffers van fietsdiefstal vaak geen aangifte doen, terwijl dit belangrijk is voor onder meer de opsporing en meer inzicht te krijgen in de omvang van het probleem. Uit de resultaten van de Integrale Veiligheidsmonitor, gemeente Goes, 2009 blijkt dat slechts 29% aangifte doet. De voornaamste reden om geen aangifte te doen is: het helpt toch niets. De slachtoffers die wel aangifte doen geven vaak aan dat hun fiets niet op slot stond. Daarnaast weten zij heel weinig kenmerken van de fiets waardoor opsporing niet of nauwelijks mogelijk is. Registratie in het fietsdiefstalregister van het RDW is daardoor niet mogelijk omdat de politie een framenummer nodig heeft. Van de vele gevonden fietsen kon de politie slechts 20 fietsen terugbezorgen bij de eigenaar. 2.4. Samenvattend 1. Naar schatting worden jaarlijks in Goes ca 800 fietsen gestolen, gemiddeld twee per dag. 2. Het Stationsgebied en Goes Centrum, vooral de Grote Markt zijn de zogenaamde hot spots. 7
3. Het merendeel van de fietsdiefstallen in het centrum vindt na 18.00 uur plaats tijdens de uitgaansavonden/nachten. 4. De donkere maanden genieten met name de voorkeur bij fietsendieven m.u.v. het centrum. 5. Slechts 29% van de slachtoffers doet aangifte. 6. Het merendeel van de gestolen fietsen staat niet op slot. 7. De slachtoffers weten onvoldoende kenmerken van de fiets voor registratie in het fietsdiefstalregister RDW of voor een goede opsporing. 8. De voornaamste reden om geen aangifte te doen is: het helpt toch niets (bron Veiligheidsmonitor). 9. Terugbezorging van een gevonden fiets is dikwijls niet mogelijk, omdat een aangifte ontbreekt of essentiële gegevens ontbreken in een aangifte om een match te kunnen maken. 10. De meeste fietsendieven zijn gelegenheidsdieven. 2.5. Doelstellingen Voor het SMART formuleren van (sub)doelstellingen is betrouwbaar cijfermateriaal nodig. In overleg met de politie is bepaald dat de cijfers 2011 betrouwbare cijfers zijn en als basis dienen (0-meting). Doelstelling 2013-2014 Afname fietsdiefstal met 10% conform de landelijke doelstelling t.o.v. 2011 Subdoelstellingen - Verhogen aangiftebereidheid met 10 % t.o.v 2011. - Goed geïnformeerde burgers (voorlichting over fietsendiefstal, registratie van fietsen). - Hoger terugbezorgingspercentage fietsendiefstal met 10% t.o.v. 2011. Kanttekening: Verhoging van de aangiftebereidheid leidt tot hogere fietsendiefstal cijfers. 8
3. Integrale aanpak De afdeling Samenleving die uitvoering geeft aan het integrale veiligheidsbeleid heeft samen met de afdelingen Vergunning en Handhaving, Stadsontwikkeling en de politie gekeken: - op welke wijze er integraal kan worden samen gewerkt aan de aanpak van fietsdiefstal en; - hoe de Goese burgers weer vertrouwen krijgen in de aanpak van fietsdiefstal; - hoe de aanpak structureel kan worden ingebed in de (gemeentelijke) organisatie. 3.1. Ontwikkelingen 3.1.1. AFAC In maart 2012 is de AFAC Goes officieel van start gegaan. De opzet van de AFAC is een uitvloeisel van het Plan van aanpak fietsdiefstal gemeente Goes (2009). AFAC staat voor Algemene FietsAfhandel Centrale en is hiermee de eerste in Zeeland. Bij de AFAC in Goes worden weesfietsen en fietswrakken opgeslagen die door de Gemeente Goes zijn verwijderd. Ook fout gestalde fietsen en fietsen die door de politie zijn gevonden worden hier naartoe gebracht. Omdat alle fietsen naar één centraal punt gebracht worden is het makkelijker voor de burgers om een fiets terug te vinden. De gemeente ontving van de Provincie Zeeland een subsidie met daarbij de voorwaarde om de gemeenten Vlissingen en Middelburg ook enthousiast te maken voor de opzet van een AFAC. Alle binnengebrachte fietsen worden geregistreerd en gecontroleerd op diefstal. Gestolen fietsen worden bij de politie gemeld en mogelijk bij de rechtmatige eigenaar terugbezorgd. Medewerkers van de AFAC maken van iedere fiets een foto en plaatsen deze in de zoekmachine op de website www.goes.nl/afac. De rechtmatige eigenaar kan zijn fiets ophalen mits hij o.a. kan aantonen dat het zijn fiets is. 3.1.2. RAI standaard frame nummer Tegelijkertijd met de opzet van de AFAC heeft de gemeente een graveermachine aangeschaft voor het aanbrengen van het RAI standaard frame nummer. De AFAC Goes heeft unieke nummers toegewezen gekregen. Voorheen werden postcodes in fietsen gegraveerd. Nu wordt een RAI standaard framenummer in de fietsen gegraveerd, een uniek nummer. Deze nummers worden in een landelijke database van de RDW geregistreerd. Daardoor kan de eigenaar van de fiets makkelijker getraceerd worden als de fiets gevonden wordt. Mocht een fiets geen framenummer hebben, dan is graveren van een origineel RAI standaard framenummer een middel om de fiets tóch van een unieke identiteit te voorzien. Als hij dan gestolen wordt, kan de fiets na aangifte in ieder geval worden opgenomen in het fietsdiefstalregister van de RDW. Burgers kunnen bij de AFAC gratis hun fiets laten graveren en krijgen tegelijkertijd een fietsregistratiekaart uitgereikt. 3.1.3. Diefstal Preventie Chip reader De gemeente Goes beschikt sinds kort over een zogenaamde DPC reader, een handterminal die in staat is de Diefstal Preventie Chip in het fietsframe of slot te detecteren. Steeds meer gemeenten en politieregio s gebruiken de DPC reader om gestolen fietsen sneller en makkelijker op te sporen. De opsporingsambtenaren kunnen, direct op locatie een fiets controleren en zien of de fiets als gestolen te boek staat. De DPC reader wordt zowel op straat tijdens controles als in de AFAC ingezet. De gemeentelijke toezichthouders hebben inmiddels een 14 gestolen fietsen opgespoord met de reader. 3.1.4. Fietsparkeren Stationsgebied De problematiek van fietswrakken, weesfietsen en fout gestalde (brom)fietsen doet zich voornamelijk voor in het Stationsgebied. De gemeente heeft het Stationsgebied aangewezen (APV Goes) waar: - de stallingsduur aan een limiet gebonden is - het verboden is fietsen of bromfietsen onbeheerd buiten de daarvoor bestemde ruimte of plaatsen te laten staan. 9
Naast het plaatsen van speciale borden om de burger attent te maken op het stallingbeleid van de gemeente en de AFAC, is als ondersteunde maatregel een strakke witte belijning aangebracht waar het parkeren/stallen van (brom)fietsen is toegestaan. Dit schept duidelijkheid voor zowel de (brom)fietsers als voor de handhavers en maakt ook een einde aan de rommelige en onoverzichtelijke situatie die fietsdiefstal in de hand werkt. 3.2. Driesporenbeleid: situatie, dader en slachtoffer 3.2.1. Situatie Belangrijk is dat de gemeente zicht houdt op de risicolocaties en zorgt voor goede fietsparkeervoorzieningen, overzichtelijke situaties en goed onderhoud en beheer op deze locaties. De politie informeert de gemeente over mogelijke risicolocaties aan de hand van de aangiften. Het Stationsgebied- en het uitgaanscentrum zijn zogenaamde hotspots, zo blijkt uit de aangiftecijfers van de politie. Het aanbod van fietsen is groot, de situatie onoverzichtelijk, vaak rommelig en de sociale controle gering. Een ideale werkomgeving voor een fietsendief. - Het Stationsgebied wordt regelmatig opgeschoond. De gemeentelijke toezichthouders houden regelmatig opruimacties in samenspraak met de politie. De fietsen worden geregistreerd, opgeslagen bij de AFAC en gecontroleerd op diefstal. Bovendien zijn parkeervoorzieningen daardoor optimaal beschikbaar en worden niet onnodig bezet gehouden door fietswrakken en weesfietsen. Ook fiets fout, fiets weg maakt onderdeel uit van de acties. Het afgelopen jaar is het aantal fietsklemmen fors uitgebreid op de Lijnbaan en het Stationspark, waardoor de stallingcapaciteit voldoende is. - Op dit moment loopt er een project om de hoeveelheid fietsenklemmen uit te breiden in de binnenstad (Grote Markt) in 2013, met zogenaamde nietjes. Deze voldoen aan het keurmerk, de fietser kan zijn fiets hieraan vastzetten. Binnen het gebied is cameratoezicht aanwezig. Mits het slachtoffer tijdig aangifte doet kan de politie aan de hand van opgenomen beelden mogelijk de dader traceren. 3.2.2. Dader Met de politie en de gemeentelijke toezichthouders is afgesproken dat zij in 2013 extra inzetten op toezicht en controle: - in januari houden politie en de gemeentelijke toezichthouders tweemaal een gezamenlijke actie. Er vindt een fietsverlichtingcontrole plaats door de politie, terwijl de toezichthouders de fietsen controleren op diefstal met de DPC reader; - tijdens elke contactmoment met fietsers controleren de politie en de gemeentelijke toezichthouders of de fiets als gestolen geregistreerd staat; - de toezichthouders nemen tijdens hun reguliere werkzaamheden standaard de DPC reader mee en controleren gestalde fietsen op diefstal; - alle gevonden en verwijderde fietsen die naar de AFAC gaan checken de toezichthouders op diefstal; - als door cameratoezicht zicht is op een (vermeende) fietsendief dan onderneemt de politie actie - de toezichthouders krijgen een cursus Hoe herken ik een gestolen fiets. Toezicht en controle hebben vooral een preventieve werking op diefstal en heling. Het kan zich richten op bepaalde locaties waar veel fietsen worden gestolen, geheeld of op bepaalde personen van wie bekend is dat ze (vaak) fietsen stelen of helen. Wanneer burgers weten dat zij risico lopen met een gestolen fiets, zullen ze geen of minder snel een gestolen fiets kopen en zullen fietsendieven hun gestolen fiets niet meer kunnen verkopen. 3.2.3. Slachtoffer Burgers springen slordig met hun eigendommen om. Veel fietsen staan niet op slot als ze gestolen worden. Slechts 29% doet aangifte. Degenen die aangiften doen weten zo weinig kenmerken van de fiets dat opsporing/terugbezorging niet of nauwelijks mogelijk is. Registratie in het landelijke diefstalregister kan dan ook niet. 10
Ook zijn burgers slecht op de hoogte van de maatregelen die ze zelf kunnen nemen om fietsdiefstal te voorkomen. In de praktijk worden de fietsparkeervoorzieningen met zogenaamde aanbindmogelijkheden slecht benut. Fietsdiefstal lijkt soms een vicieuze cirkel. Mensen doen geen aangifte omdat ze denken dat de politie toch niets doet. En de politie en de gemeente kunnen niets, omdat er geen goede aangiftes zijn. Informatie- en kennisoverdracht Communicatie en voorlichting spelen een belangrijke rol bij de bestrijding van fietsdiefstal. Door informatie- en kennisoverdracht kan de houding en het gedrag van fietsbezitters worden beïnvloed voor het vastzetten, stallen, helen, stelen, registreren van fietsen en aangifte doen als er een fiets wordt gestolen. Het bekend maken van maatregelen en successen van gemeente en politie vormen een belangrijk instrument om burgers in te laten zien dat aangifte zin heeft en dat het stelen van fietsen of het kopen van gestolen fietsen strafbaar is. In 2013 vinden verschillende voorlichtingsactiviteiten plaats om burgers bewust te maken van het risico van fietsdiefstal, waar ze op moeten letten en wat ze zelf kunnen/moeten doen. Het promotieen graveerteam Centrum Fietsdiefstal zal hierbij worden ingeschakeld. Ook rijwielhandelaren en andere actoren zullen betrokken worden. Aan de rijwielhandelaren wordt gevraagd of zij de gedragscode van de BOVAG willen ondertekenen. Er zal regelmatig aandacht besteed worden aan onderwerpen als: o (digitaal) aangifte doen o gebruik fietssloten o graveren RAI-code en registratie gegevens o juist gebruik van de fietsparkeervoorzieningen met de aanbindmogelijkheden o heling o Meld misdaad anoniem o Bel 112 (heterdaad) o de AFAC o het fietsdiefstalregister o hoe herken je een gestolen fiets. Er is een lespakket voor de basisscholen van de Fietsersbond. De politie kan de school hierin bijstaan. Inmiddels is een school voor voortgezet onderwijs benaderd met de vraag of zijn tijdens de introductieweken aandacht wil besteden aan fietsendiefstal. Gratis graveeracties door de AFAC. Gekeken wordt of een actie gekoppeld kan worden aan een evenement. In januari 2013 zijn, zoals al eerder vermeld, twee acties door politie en toezichthouders gezamenlijk. Hierbij zal ook de nodige voorlichting gegeven worden. In feite is dit de start van de uitvoering van het Plan van aanpak fietsdiefstal (persbericht). De overige activiteiten worden nog nader uitgewerkt. Belangrijk is dat politie en gemeente resultaten/successen melden, zodat de burger er weer vertrouwen in krijgt. Aan het eind van 2013 vindt tussenevaluatie plaats, cijfers en resultaten vergeleken en de inzet voor 2014 bepaald. 11
4. Samenvatting en conclusie 4.1. Samenvatting Doel Actoren Instrumenten Preventie en toezicht gemeenten Toezicht en opsporing politie en Openbaar Ministerie Doelstelling 2013/2014: - afname fietsdiefstal met 10% conform de landelijke doelstelling Subdoelstellingen: - verhogen aangiftebereidheid met 10% t.o.v. 2011 - goed geïnformeerde burgers - graveren en registratie van fietsen - hoger terugbezorgingspercentage fietsendiefstal met 10% t.o.v. 2011 - Gemeente - Gemeentelijke toezichthouders - AFAC (Nijverheidscentrum) - Politie - Openbaar Ministerie - Rijksdienst voor het wegverkeer (RDW) - Halt - Rijwielhandelaren - Bovag - Fietsersbond - ProRail. - Verzekeraars - Horeca - Scholen - Politiekeurmerk Veilig Wonen. - Gemeentelijk Verkeers- en Vervoersplan. - Integraal Beheerplan Openbare Ruimte Goes - FietsParKeur - Afspraken met politie over toezicht, controle en beheer. - Hotspot analyse door politie - Informatie-uitwisseling tussen politie en gemeentelijke toezichthouders over hotspots - AFAC - Afspraken met Prorail over beheer, toezicht en controle Stationsgebied. - Afspraken gemeente en rijwielhandelaren over doorlopend register, gedragscode en preventie. - Invullen regierol gemeenten door richting te geven aan de samenwerking bij de lokale aanpak. - Met inbreng vanuit de politie komen tot een analyse van fietsdiefstal in de gemeente. - Meer inzet op controle gestolen fietsen door toezichthouders op straat. - Zorgdragen voor een goede afhandeling van verwijderde en teruggevonden fietsen. - Met de inbreng van de andere partners komen tot publiekscampagnes, graveeracties etc. - Zorgdragen voor veilige fietsstallingen. - Zorgdragen voor de toepassing van het Politiekeurmerk Veilig Wonen - Inzet op controles en toezicht op straat. - Inzet op diefstal en heling van gestolen fietsen. - Politie zorgt voor vulling van landelijke Fietsdiefstalregister van het RDW. - Interne campagne bij de politie (aangifte en fietsdiefstalregister). 12
4.2. Conclusie De gemeente wil dat fietsen in Goes veilig en aantrekkelijk is en blijft. Dit betekent onder meer dat de Goese burger met een gerust hart zijn fiets ergens moet kunnen stallen. Structurele aandacht voor de aanpak van fietsdiefstal is fundamenteel voor een succesvol integraal fietsbeleid. De Goese burger moet (weer) vertrouwen krijgen in de aanpak van gemeente en politie en daardoor gestimuleerd worden maatregelen te nemen en aangifte te doen. De inzet van gemeentelijke toezichthouders is voor de gemeente een belangrijk instrument bij de aanpak van fietsdiefstal waarbij een nauwe samenwerking met de politie onmisbaar is. Door te kiezen voor een lokaal geïntegreerde aanpak geven partijen aan dat zij willen voorkomen dat de situatie verergert en vinden dat daders gepakt moeten worden. Bovendien kan preventie van fietsendiefstal een bijdrage leveren om de vervaging van normbesef te doorbreken. Vanzelfsprekend moeten de maatregelen een samenhangend geheel vormen. Uiteraard valt of staat de aanpak van fietsendiefstal met de bereidheid van de fietseigenaar om gebruik te maken van het aanbod van maatregelen. Naast een structurele aanpak van fietsdiefstal is er behoefte aan meer duidelijkheid, uniformiteit en één deugdelijke opslagruimte voor álle gevonden en verwijderde fietsen in de gemeente. De Algemene FietsAfhandel Centrale (AFAC) die in mei 2012 van start ging biedt uitkomst. Met de AFAC is voor de gemeente, politie en de burgers één punt ontstaan, van waaruit alles wordt geregeld voor gevonden, gestolen, verwijderde en vermiste fietsen. Het doel van de aanpak van fietsdiefstal is in samenwerking met relevante veiligheidspartners het aantal fietsdiefstallen in Goes te reduceren, de aangiftebereidheid te verhogen, de opsporing en de terugbezorging te verbeteren en de fietsbezitters e.a. te informeren over preventieve maatregelen. Met de politie is afgesproken dat de aangiftegegevens en andere gegevens van 2011 dienen als 0- meting. Aan de hand van deze gegevens zijn voor 2013-2014 doelstellingen geformuleerd. Financiële consequenties - De inzet van de gemeentelijke toezichthouders kan plaatsvinden binnen de reguliere taakuitvoering. De uren kunnen ten laste worden gebracht van het reguliere budget. - In overleg met de politie en andere relevante veiligheidspartners wordt in 2013 en 2014 bepaald welke voorlichtingsactiviteiten dat jaar moeten plaatsvinden en waar de partners op inzetten (doel/doelgroep). Een artikel in Samenspel, de Inforubriek of op de website komt ten laste van het reguliere budget. De overige kosten komen in principe ten laste van het budget integrale veiligheid. Advies Instemmen met het voorliggende plan van aanpak en hieraan in 2013-2014 uitvoering geven. De aanpak van fietsdiefstal is een van de speerpunten van het Uitvoeringsprogramma Integraal Veiligheidsbeleid 2012-2014, Goes Veilig. 13
Bijlage 1 Speerpunt integraal veiligheidsbeleid Goes Veilig Voertuigcriminaliteit: Fietsdiefstal 3 Wat willen we bereiken Wat gaan we daarvoor doen Hoe gaan we dat meten - Afname fietsdiefstal - Verhogen aangiftebereidheid - Goed geïnformeerde burgers Actoren: - Uitvoeren AFAC - Uitvoeren Plan van aanpak fietsdiefstal - Goede registratie (0-meting) van gestolen, opgespoorde en terugbezorgde fietsen - Publiciteitscampagne: - aangifte doen - registratie van fietsen - fiets op slot zetten - voorkom heling - AFAC: - graveeracties RAIcode - controle op gestolen fietsen - Controles op gestolen fietsen, inzet DPC reader - Standaard- rapportage (2x p.j) over het delict fietsdiefstal incl. Inspelen op actuele ontwikkelingen - Afspraken met rijwielhandelaren over preventie en inkoop 2 e handsfietsen - Evaluatie AFAC - Aantal: - aangiften fietsdiefstal - publiciteitscampagnes - graveeracties - gevonden gestolen fietsen - terugbezorgingen aan eigenaar - rapportages politie - Ervaringen rijwielhandelaren Portefeuillehouder(s) Interne partijen Externe partijen - L.J. Verhulst - SAM - SO - V&H - A&I - Openbare Ruimte (ORU) - Politie - Nijverheidscentrum - RDW - Rijwielhandelaren - Burgers Beleidsmatige inbedding: Programmabegroting Relevante werkplannen intern Relevante werkplannen extern - Programma openbare en veiligheid - Plan van aanpak fietsdiefstal (2009) - Opzet Algemene Fiets Afhandel Centrale (AFAC) Goes (2011) - Toezicht en handhaving omgeving Stationsgebied (2012) - Jaarplan Politie Zeeland 2012 Financieel: Kosten/Dekking - Controle, toezicht en handhaving gemeentelijke toezichthouders: reguliere budget afdeling V&H - Publiciteitscampagnes: budget integrale veiligheid, algemeen, afdeling SAM - Subsidie provincie 18.000 voor opzet AFAC - Uitvoering AFAC/Nijverheidscentrum eigen begroting in samenspraak met de afd. A&I - Kosten uren ambtelijke inzet coördinator integrale veiligheid: reguliere budget, afdeling SAM. 3 Uitvoeringsprogramma Integraal Veiligheidsbeleid 2012-2014, Goes Veilig, maart 2012 14
Relatie Jaarplan politie Zeeland 2012 Doelstelling/activiteiten politie - Leveren van een bijdrage aan een samenhangend plan van aanpak onder regie van de gemeente voor wat betreft concentratiegebieden en/of -tijden. Op basis van de informatie over een gebied wordt probleemgericht toezicht georganiseerd, samen met partners zoals beveiligingsdiensten, horeca- en recreatieondernemers. In overleg met het Openbaar Ministerie wordt een effectieve wijze van afdoening vastgesteld. Voor wat betreft concentratiegebieden en - tijden rekent de politie er op dat gemeenten de gezamenlijke inzet regisseren in een lokaal plan van aanpak. Naast geweldpleging zijn diefstal van- en uit voertuigen, evenals fietsendiefstel, punten van aandacht. 15
Bijlage 2 Fietsdiefstal Nederland Fietsendiefstal is en blijft een groot probleem in Nederland. Hoe groot precies is niet bekend, omdat de cijfers niet eenduidig zijn. Ook de daaruit voortvloeiende negatieve (maatschappelijke) effecten zijn verstrekkend. De Veiligheidsmonitor Rijk (VMR) en de Integrale Veiligheidsmonitor (IVM) hanteren andere cijfers. De VMR (2010) gaat uit van 550.000 en de IVM (2010) van 750.000 fietsdiefstallen per jaar. In de praktijk zullen deze cijfers behoorlijk hoger uitvallen omdat slechts een klein percentage aangifte doet, 27,4% (VMR) en 35,7% (IVM). Fietsdiefstal vindt meestal plaats in de eigen woonplaats van het slachtoffer. Veel diefstallen worden gepleegd bij NS-stations, bushaltes, uitgaansgelegenheden, winkels en scholen. Oudere fietsen Fietsendieven hebben hun aandacht de laatste jaren verlegd van nieuwe naar oudere fietsen. Dat blijkt uit de cijfers van de Stichting ART (2009), een samenwerkingsverband van ANWB, RAI, Bovag en verzekeringsmaatschappijen. De zogenoemde sneldieven richten zich nu meer dan voorheen op fietsen die zijn voorzien van de oude generatie sloten, die eenvoudiger zijn te kraken. De Stichting pleit er dan ook voor op oude fietsen een extra slot te zetten. In 2006 introduceerde de fietsenbranche een 'nieuwe generatie' fietssloten, die een stuk moeilijker te kraken zijn dan de oude. Fietsfabrikanten Fietsfabrikanten hebben de afgelopen jaren tal van maatregelen genomen om het aantal fietsdiefstallen terug te dringen. Het gaat om het aanbrengen van een RAI standaard framenummer, het verwerken van een fietschip in het frame en doorontwikkeling van sloten waardoor deze een integraal onderdeel van het frame uitmaken. Al deze maatregelen maken de vervolging van een fietsendief of heler een stuk eenvoudiger. Convenant De minister van BZK sloot een convenant af met o.a. de fietsenbranche, gemeenten, de politie, het Openbaar Ministerie, verzekeraars, de Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW). In dit convenant staat dat een lokale aanpak van fietsdiefstal samen met politie en gemeenten noodzakelijk/wenselijk is. Voor de VNG aanleiding aan de gemeenten te vragen aandacht te besteden aan fietsdiefstal. Centrum Fietsdiefstal Het Centrum Fietsdiefstal is in 2008 door vijftien professionele partners opgericht met de doelstelling om het aantal fietsdiefstallen terug te dringen. Het Centrum is een samenwerkingsverband van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid en de Stichting Aanpak Voertuigcriminaliteit (AVc) en: - organiseert voorlichtingsactiviteiten - bundelt alle beschikbare kennis over fietsdiefstal en stelt deze breed beschikbaar - informeert lokale partijen, activeert en ondersteunt hen in de aanpak van fietsdiefstal. Zie voor meer informatie www.centrumfietsdiefstal.nl. De Stichting Aanpak Voertuigcriminaliteit Stichting Aanpak Voertuigcriminaliteit (AVc) is een samenwerkingsverband van verschillende publieke en private organisaties met het doel om criminaliteit in de vervoerssector zo goed mogelijk te bestrijden. AVc richt haar aandacht ook op fietsen. Het bestuur bestaat uit vertegenwoordigers van o.a. Ministerie van Veiligheid en Justitie, Ministerie van Economische Zaken, Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW), Openbaar Ministerie, Politie,, Verbond van Verzekeraars, BOVAG, RAI vereniging, ANWB. Doelstelling is het aantal fietsdiefstallen jaarlijks met 10% te verminderen. Beleidsplan en activiteitenplan AVc 2012-2014 In het beleidsplan 4 staat dat het landelijke project Fietsdiefstal niet is afgerond en tot begin 2014 projectmatige aanpak vraagt middels het Centrum Fietsdiefstal. 4 Beleidsplan AVc 2012-2014 Nieuwe uitdagingen, Hoevelaken, februari 2012 16
De aanpak van fietsdiefstal is een van de prioriteiten in het beleidsplan van AVc. In haar activiteitenplan (zie bijlage 3) staat wat zij in 2012-2014 gaat doen Verschillende van deze acties, zoals opzet AFAC, RAI standaard frame nummer, zijn door de gemeente Goes al opgepakt of komen terug in het Plan van aanpak fietsdiefstal gemeente Goes. Landelijk fietsdiefstalregister online beschikbaar voor publiek Het landelijke fietsdiefstalregister is via Internet openbaar te raadplegen. Inmiddels is er ook een App ontwikkeld die het mogelijk maakt om, op basis van het framenummer of het chipnummer na te gaan of de fiets als gestolen geregistreerd staat in fietsregistratiesysteem van de RDW. Heel handig voor de aanschaf van een tweedehands fiets. Het landelijke fietsdiefstalregister is tot stand gekomen door een samenwerking met de publieke en de private sector. De RDW is beheerder van het register en onderhoudt deze gegevens. De Nederlandse fietsfabrikanten en de politie (mits zij over voldoende gegevens beschikt bij aangifte) voeren gegevens in het register in. 17
Bijlage 3 Activiteitenplan St. Aanpak Voertuigcriminaliteit 2012-2014 Onderwerp fietsdiefstal Actie Door Gereed 1. Geen prioriteit bij de overheid en opsporingsinstanties 2. Identificatie, niet alle fietsen hebben een framenummer en/of een chip 3. Geen eenduidig verwerkingsbeleid fietsen - Zorgen dat de politiek geïnformeerd wordt - Zorgen dat Aanpak Fietsdiefstal bij de gemeenten en politie geprioriteerd wordt - Invoering verplicht framenummer - Uitrol AFAC-nummer; overleg met RDW: Import fietsen die geen enkel framenummer hebben van een AFAC-nummer voorzien - Gemeenten (G4 + G28) stimuleren om een AFAC op te richten - Gemeenten stimuleren om het AFACsoftwarepakket in gebruik te nemen, voor een uniforme werkwijze 4. Pakkans is klein - Zichtbare identificatie stimuleren - Het verwijderen van het framenummer/ de aangebrachte barcode onder de blanke lak/ chip strafbaar stellen - Periodieke controles door de gemeenten, politie - Bevoegdheden BOA s aanpassen - Invoering Lik op stukbeleid 5. Geen bekendheid kenmerken fiets en het RDW-register bij de burger - Inzet promotieteam om burgers te informeren over de kenmerken van de fiets en het belang om deze te kennen; inzet informatie van gemeenten, politie, verzekeraars, over de rol van het RDW-register, belang van aangifte doen, veilig stallen van de fiets 6. Internethandel - Aansluiting zoeken bij het project Stop Heling - Het rechercheren op internet aanmoedigen 7. Kwaliteit (internet) - (af) Signaleren RDW-register aangifte - Aangifte vereenvoudigen - verplichte velden toevoegen 8. Toezicht & - Landelijke richtlijn OM handhaving - Bevoegdheid opsporingsambtenaren uitbreiden - Het ontwikkelen van protocollen - Lokale acties ondersteunen en uitdragen - Inzet lokfietsen - Het aanstellen van registercontroleur door de gemeenten 9. Weinig bekendheid politie/gemeente Verbetering kwaliteit bij politie via: - Opsporingsambtenaren informeren over de aanpak - Organiseren bijeenkomsten/ congressen - Politieacademie erbij betrekken - PKN 10. Stallingen - Stimuleren gemeenten realisatie beveiligde stallingen AVc Centrum F Min. I & M Centrum F Centrum F Centrum F Min. I & M Politie Gemeente OM Centrum F Doorlopend Doorlopend 2012 2012 Doorlopend Doorlopend 2012 Centrum F Politie Politie 2012 OM Centrum F Politie Verzekeraars Gemeente Centrum F Centrum F Doorlopend 2012 2012 2012 2012 Doorlopend Doorlopend 2012 Doorlopend Doorlopend 18