W EL K O M Onderzoek naar de mogelijkheden voor aanvullende financiering voor cultuur Presentatie onderzoeksresultaten Isabelle De Voldere, IDEA Consult Sectormoment, 24 februari 2016 Onderzoeksvragen Scope van het onderzoek In kaart brengen van het bestaande instrumentarium aan aanvullende financieringsbronnen waarover de Vlaamse cultuursector nu reeds kan beschikken. Financieringsinstrumenten zelf Stimulerende maatregelen die aanvullende financiering bevorderen Flankerende maatregelen die context voor aanvullende financiering verbeteren Evaluatie van dit instrumentarium vanuit de behoeften die bestaan inzake aanvullende financiering in het culturele veld, inclusief systemische evaluatie van CultuurInvest.
Scope van het onderzoek Interne optimalisatie op zakelijk en financieel vlak Financiering HET HUIDIGE LANDSCHAP VOOR AANVULLENDE FINANCIERING VOOR CULTUUR: Externe optimalisatie via bv. coproducties, shared services, samenwerking Business model innovatie BELANGRIJKSTE VASTSTELLINGEN = aanvullende financiering Sterk cultureel ondernemerschap Financieringsbehoeften vs -mogelijkheden SUPERdiversiteit aan soorten werkvormen en actoren in de sector -> SUPERdiversiteit aan financieringsbehoeften! -> geen one-size fits all Financieringsmogelijkheden voor cultuur Informele/ sociale sfeer Overheidssfeer Cultuur Marktsfeer Risicokapitaa Sponsoring l Startlening+ CultuurInvest Participatiefonds Gamefonds Crowdfundin g Giften Culturele Testament.be Mezzanine mecenaatsrekenin Overheidssfeer Marktsfeer CANON Informele financiering of sociale sfeer g Impact investing Cultuurce Bancaire Subsidies Leningen aan Giften l kredieten Niet-monetaire Bedrijfsmecenaat marktconforme Mecenaat overheidsondersteuning Vermogensfinanciering voorwaarden Tax shelter Vrijwilligersbijdragen Waarborgregeling Vrienden van Sponsoring VIPA Crowdfunding Mecenaat (Commerciële) subsidies verkoop (donation and reward Impulsprogramma s en verhuur based) Europese Start-up Plan Toerisme Vlaanderen subsidies Venture filantropie Fonds Vrienden van KBS Microkrediet Winwinlenin g Business angel Gamefonds Projectrekening KBS KMO-cofinanciering Participatiefonds
Mogelijkheden voor aanvullende financiering voor cultuur? Ja! MAAR Overheidssubsidiëring als bron van (én stimulans voor andersoortige) aanvullende financiering voor cultuur in Vlaanderen Behoefte aan zowel project- als organisatiefinanciering (zowel voor exploitatie als investering) Behoefte aan structurele (schuld)financiering, ook in non-profit organisaties Behoefte aan hoogrisicofinanciering voor O&O en innovatie (ook zonder verwachtingen van exponentiële groei) Financieringsnoden kunnen klein zijn (in de grootteorde < 10.000 EUR), maar soms ook zeer groot Combineerbaarheid met cultuursubsidies Financieringsinstrumenten en stimulerende maatregelen ook toegankelijkheid voor natuurlijke personen en vzw s Vele culturele actoren kunnen slechts (zeer) beperkte garanties voorleggen voor terugbetaling van schuldfinanciering. Subsidiëring voor de culturele sector bijna uitsluitend gedragen vanuit cultuurbeleid. Weinig tot geen experiment met meer gemengde vormen van financiering in cultuur. Zeer weinig linken naar culturele actoren in het beleidsinstrumentarium van andere beleidsdomeinen, ondanks de internationaal aangetoonde waarde van de bijdrage van culturele actoren in andere beleidsdomeinen (gezondheid, mobiliteit, ruimtelijke ordening, ). Geen subsidie-instrument voor het ondersteunen van (niet-artistieke) O&O en innovatieactiviteiten bij (not-for-profit) culturele actoren. Veel ondersteunende organisaties die o.a. ook adviseren in cultureel ondernemerschap. Maar geenenkele dekt de hele cultuursector af. Met het afschaffen van het CICI-instrument bestaat er geen directe overheidssubsidiëring meer voor cross-sectorale samenwerking en innovatie met culturele actoren, ondanks belang ervan voor (de financiering van) de cultuursector én voor de brede maatschappij. Filantropie en sponsoring voor cultuur Schuldfinanciering voor cultuur Geven aan cultuur is weinig ingeburgerd in Vlaanderen. Dit echt veranderen vraagt een (lange termijn) investering in mentaliteitsverandering. Veel bedrijven actief als bedrijfsmecenas/sponsor, maar er bestaat geen overzichtelijke informatie over hun rol, de mate waarin zij investeren in cultuur, wie investeert, etc. Het vinden van een juiste mecenas/sponsor vraagt veel inspanningen van culturele actoren, en visa versa. Actieve matchmaking tussen beide bestaat niet in Vlaanderen. Het juridische kader voor de fiscale aftrek van giften, sponsoring en/of bedrijfsmecenaat creëert rechtsonzekerheid bij bedrijven -> negatieve invloed op het geef- en sponsorgedrag van bedrijven. Giften enkel fiscaal aftrekbaar indien giften in geld. Giften in natura niet fiscaal aftrekbaar. De KBS is een belangrijke organisatie in filantropie, maar cultuur is er ondervertegenwoordigd. Schuldfinanciering maakt voor vele culturele actoren onderdeel uit van hun financieringsmix. Culturele actoren hebben vaak moeite om voldoende zekerheden te bieden aan traditionele banken. Microkredieten en waarborgregelingen bieden hier een antwoord. De markt van microkredieten is in Vlaanderen nog in volle ontwikkeling. Op heden weinig focus op culturele actoren, hoewel vele financieringsnoden in de sector zich situeren in het domein van microkredieten. In Vlaanderen zijn geen specifieke waarborgregelingen voor culturele actoren. Elders in Europa wordt wel ingezet op waarborgregelingen voor culturele actoren als hefboom om toegang tot financiering te vergemakkelijken. Peer-to-peer financiering (van de 4Fs) bij heel wat (kleinere) culturele organisaties een belangrijke bron van schuldfinanciering. Winwinlening interessant instrument om specifiek peerto-peer schuldfinanciering te stimuleren. Verschillende kredietproducten en stimulerende maatregelen zijn niet of slechts beperkt toegankelijk voor vzw s en/of natuurlijke personen.
Vermogensfinanciering voor cultuur Crowdfunding, impact investing en venture filantropie voor cultuur Richt zich op LT investeringen in (for-profit) organisaties. Omwille van het vaak hoge risicogehalte van de investeringen, wordt specifiek geselecteerd op investeringen die een hoog groeipotentieel hebben. In de culturele sector zijn veel actoren bezig met de ontwikkeling van risicovolle, innovatieve projecten. Echter, bij slechts een zeer beperkte groep gaat dit samen met een groot (economisch) groeipotentieel. Bij vermogensfinanciers inclusief CultuurInvest - kan slechts een zeer beperkte groep cultuurondernemingen terecht, met duidelijk commercieel potentieel. Enkele risicokapitaalverschaffers die wel specifiek actief zijn in de not-for-profit (vooral sociale economie) hebben op heden weinig tot geen focus op cultuur. Met de tax shelter heeft Vlaanderen een interessant fiscaal instrument om specifiek vermogensfinanciering in de audiovisuele sector door Belgische vennootschappen te stimuleren. Financieringsvormen die verder kijken dan zuiver financieel rendement. Potentieel van crowdfunding voor de financiering van cultuur vooral op het niveau van projectfinanciering. Potentieel van impact investing en venture filantropie vooral op het niveau van organisatiefinanciering. Crowdfunding aantrekken vraagt specifieke competenties en is zeer tijdsintensief. Crowdfunding-landschap in Vlaanderen is nog versnipperd en weinig matuur. Met het federale Start-up plan is recent een instrument ingevoerd om specifiek crowd lending en crowd investing (die meer gericht zijn op organisatiefinanciering) fiscaal te stimuleren. Impact investing en venture filantropie hebben nog nauwelijks ingang gemaakt in de culturele sector. Nochtans heeft deze financieringsvorm intrinsiek potentieel heeft voor de financiering van cultuur, vanuit de maatschappelijke waarde van cultuur. Absorptiecapaciteit van individuele actoren en culturele (micro)organisaties Belangrijke vereisten om als individuele cultuuractor of organisatie aan de slag te gaan voor aanvullende financiering: inzicht hebben in het landschap aan (aanvullende) financiering in Vlaanderen én in de wijze waarop de verschillende vormen van financiering kunnen aangeboord worden daadkracht (en dus de inzet van mensen en middelen) opdat er effectief aanvullende financiering tegenover kan staan. <-> veel cultuuractoren worden geconfronteerd met een beperkte absorptiecapaciteit (tijd, middelen, managementcompetenties en financiële vaardigheden). Nochtans vraagt elk van deze financieringsvormen andere kennis, vaardigheden en/of netwerken.
Samengevat Gebrek aan overzicht Aanvullende financiering easy money Tijds- en kennisintensief -> nood aan omkadering + realisme in verwachtingen Zeer beperkte absorptiecapaciteit bij kleine/micro-organisaties Nauwelijks organisatiefinanciering voor cultuur in de sociale sfeer. Voor organisatiefinanciering in de marktsfeer zijn vaak waarborgen nodig. Veel interessante financieringsinstrumenten staan momenteel nog veraf van de culturele sector Onbekendheid in de cultuursector Geen cultuur voor het aanvullende financieren van cultuur Enge (visie op de) rol van cultuur in de maatschappij Geen stimulerend overheidskader Sommige interessante stimulerende maatregelen sluiten een belangrijk gedeelte van de cultuursector uit (e.g. Start-up plan, KMO-portefeuille, tax shelter) Gebrek aan (niet-artistieke) O&O- en innovatiefinanciering om te experimenteren met nieuwe business modellen, dienstverleningsmodellen, technologische vernieuwing NAAR EEN STERKER LANDSCHAP VOOR AANVULLENDE FINANCIERING IN CULTUUR: ONZE AANBEVELINGEN Uitdagingen bij het uitwerken van een coherent financieringslandschap voor CCS SUPERdiversiteit aan soorten werkvormen en actoren in de sector -> SUPERdiversiteit aan financieringsbehoeften! => Financieringslandschap moet beantwoorden aan veelheid van noden Bos aan beschikbare financieringsinstrumenten en stimulerende maatregelen is complex (en zal dit zelfs na stroomlijning nog blijven, want one-size fits all bestaat niet). => Hoe dit optimaliseren en zo toegankelijk mogelijk maken voor cultuuractoren, gegeven dat velen zeer klein in schaal zijn en vaak weinig financieringsachtergrond hebben? ter versterking van het aanvullende financieringslandschap 6 clusters van aanbevelingen, gelinkt aan de SWOT analyse SWOT SWOT analyse van het huidige aanvullende financieringslandschap voor cultuur 1. Verhoog bekendheid van bestaand instrumentarium 2. Verbeter toegang tot bestaand instrumentarium 3. Stimuleer filantropie, bedrijfsmecenaat en sponsoring als financieringspijler 4. Versterk de connectie cultuursector-andere sectoren 5. Versterk begeleidingsaanbod rond financiering (en cultureel ondernemerschap) 6. Experimenteer als overheid in de financiering van cultuur/stimuleer experiment in financiering
1. VERHOOG BEKENDHEID VAN BESTAAND INSTRUMENTARIUM 2. VERBETER TOEGANG TOT BESTAAND INSTRUMENTARIUM Maak een met alle stakeholders afgestemd (light) communicatieplan op, met duidelijke afspraken over regie en taakverdeling + in te zetten middelen of initiatieven. Initiatieven die hierin passen zijn bijvoorbeeld: - Informatie- en inspiratieboekjes - Hieraan gekoppelde informatie- en werksessies per (sub)sector, met ook afzonderlijke focus op kleinere actoren - Digitale leerzone voorzien rond aanvullende financiering: welke vormen bestaan er? nuttige linken naar bestaande overzichten? Incl. inspirerende getuigenissen Zorg voor transparante informatie over de relatie tussen de cultuursubsidies en aanvullende financiering (co-financieringsmogelijkheden) Zorg voor een meer coherente (i.e. minder gefragmenteerde, meer transparante) structuur in de dienstverlening van intermediaire organisaties om communicatie efficiënt te organiseren: wie staat in voor het verstrekken van welk type van informatie (breed sensibiliserend, eerstelijns, gespecialiseerd) en hoe (pro-actief sensibiliseren, reactief informatie verstrekken)? - Sensibiliseer over de implicaties van bepaalde juridische structuren naar toegang tot financiering toe - Vereenvoudig en optimaliseer het instrumentarium waar mogelijk. - Evalueer de rationale voor uitsluiting van bepaalde actoren en herbekijk uitsluitingscriteria waar relevant en mogelijk - Evalueer de mogelijkheid tot invoering van een cultuurversie van de huidige KMO-portefeuille - Promoot bestaande waarborgregelingen waarop beroep kan gedaan worden door culturele actoren. Evalueer in hoeverre de bestaande waarborgregelingen afdoende zijn om toegang tot schuldfinanciering voor culturele actoren te bevorderen - Weeg vanuit het beleidsdomein Cultuur op beleidsvorming die de verdere ontwikkeling van de crowdfunding-markt kan stimuleren (inclusief stabiel regelgevend kader) - Verken samen met organisaties die momenteel financiering voorzien voor de sociale economie, in hoeverre de focus kan uitgebreid worden naar cultuur 3. STIMULEER FILANTROPIE, BEDRIJFSMECENAAT EN SPONSORING ALS FINANCIERINGSPIJLER 4. VERSTERK DE CONNECTIE CULTUURSECTOR MET ANDERE SECTOREN - Maak een inventaris beschikbaar van alle filantropische fondsen in Vlaanderen/België - Bundel de krachten met Waalse partners om samen op federaal niveau te wegen op initiatieven die zorgen voor een stabiel en stimulerend fiscaal kader - Initieer initiatieven met intermediaire actoren in de economische en institutionele sfeer om de mindset voor geven aan cultuur en culturele partnerships bij te stellen - Financier (longitudinaal) onderzoek naar de kenmerken van filantropie, bedrijfsmecenaat en sponsoring in Vlaanderen/België (volumes, profielen financiers, motieven, barrieres,.) - Ontwikkel een geefbeleid (visie/strategie) dat vervolgens als kader kan dienen om stimulerende maatregelen op te baseren - Zorg voor een zo eenvoudig (snel, administratief weinig belastend) en transparant mogelijk systeem voor de aanvraag tot erkenning voor fiscale aftrekbaarheid van giften. - Verken in hoeverre de overheid ook voor kleine spelers toegang tot (bedrijfs)filantropie kan verbeteren. - Wees vanuit beleidsdomein Cultuur een promotor/aanjager van crossbeleidsdomein verbindingen - Ondersteun (mee) de ontwikkeling van andersoortige netwerken die crosssectorale ontmoeting mogelijk maken en zo cross-sectorale samenwerkingen (met publieke en private partners) in de hand werken - Documenteer en verspreid inspirerende voorbeelden en ervaringen van cross-sectorale samenwerkingen - Wissel ervaringen/leerlessen uit met andere regio s in Europa (via Europees gefinancierde projecten?) rond beleidspraktijken. - Verken de relevantie van een eventuele intermediaire structuur (in welke vorm dan ook en rekening houdend met al bestaande structuren) die actief werkt op het connecteren van culturele actoren en (publieke en private) actoren uit andere sectoren. - Zorg voor maatregelen die cross-sectorale samenwerking (in innovatie) met cultuuractoren stimuleren. Leer uit de ervaringen met CICI, Kunstcel en buitenlandse praktijken.
5. VERSTERK BEGELEIDINGSAANBOD ROND FINANCIERING (EN CULTUREEL ONDERNEMERSCHAP) 6. EXPERIMENTEER ALS OVERHEID IN DE FINANCIERING VAN CULTUUR / STIMULEER EXPERIMENT IN FINANCIERING - Neem het NL programma Wijzer Werven als een inspirerend vertrekpunt voor het opzetten van een gelijkaardig opleidings- en begeleidingstraject rond financiering, inclusief het maken van een organisatiescan - Maak onderscheid in trainings-/begeleidingsaanbod tussen grotere en kleinere actoren. - Sensibiliseer breed over de mogelijke (positieve en negatieve) effecten van verschillende vormen van aanvullende financiering op de culturele organisaties (naar organisatiecultuur, gedrag, toe). - Bundel krachten met relevante stakeholders (bvb. AO, Kunstenloket, FlandersDC, VLEVA, ) voor het samenstellen van een pool van relevante experten+mentors en ontsluiting van hun expertise/ervaring naar de sector (bvb via matchmaking op Routeplanner) - Zorg voor een duidelijke, coherente en performante intermediaire structuur voor de coaching/begeleiding van culturele en creatieve actoren rond ondernemerschap en financiering. Reduceer versnippering tot een minimum - Leer van buitenlandse voorbeelden waar risicodeling en gemengde financieringsmodellen worden gebruikt. - Ga als overheid in gesprek met de relevante stakeholders die momenteel in de financiering van de sociale economie actief zijn en ervaring hebben met maatschappelijk impactvol investeren. Leer van hun ervaringen. - Exploreer in een gemengde werkgroep met specialisten O&O- en innovatiefinanciering (bijvoorbeeld van IWT, PMV, externe kennisinstellingen) hoe een coherent (niet-artistieke) O&O-financieringslandschap voor culturele actoren er kan uitzien. - Documenteer en verspreid inspirerende voorbeelden van en ervaringen met alternatieve verdienmodellen in de cultuursector (bvb. virtuele muntsystemen) - Policy learning -> policy learning by doing: experimenteer zelf als overheid Prioriteiten? 1. Versterken van flankerende maatregelen om toegang tot financiering te verbeteren o Kennisvergaring en kennisdeling (peer-to-peer) / inspiratie rond (aanvullende) financiering organiseren o Betere en meer coherente begeleiding rond financiering (en cultureel ondernemerschap) voorzien Naar een meer coherente dienstverlening mbt aanvullende financiering Bij welke ondersteunende structuren of organisaties kunnen culturele actoren terecht? 2. Overkoepelend geefbeleid uitwerken (visie/strategie) om geven aan cultuur te stimuleren. Van daaruit actieplan uitrollen (sensibiliseringscampagne, gesprekken met WAL en federale partners rond fiscaliteit ) Zich laten inspireren Zich praktisch informeren over de AF mogelijkheden Zich verdiepend informeren over de praktische implicaties van specifieke AF vormen Praktische implementatie 3. Vanuit cultuurbeleid meer inzetten op stimulerende maatregelen die connectie cultuursector-andere sectoren versterken EN zelf de nodige connecties met andere beleidsdomeinen/-organen leggen Verschillende niveaus van kennis- en begeleidingsnoden in het AF proces
Dankuwel!