De actieve voedingsdriehoek herbekeken Anke van den Brand 23 maart 2015 1 U dient toestemming bij VIGeZ aan te vragen vóór elk gebruik en bij elke aanpassing van deze presentatie of onderdelen ervan. 1. Wat doet VIGeZ? VIGeZ = Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie Expertisecentrum voor gezondheidspromotie en ziektepreventie Leveren van strategieën, advies, methodieken, ondersteuning aan gezondheidswerkers en professionals Het Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie vzw wil een gezonde leefstijl en een gezonde leefomgeving bevorderen en zo bijdragen tot een betere levenskwaliteit voor alle inwoners van Vlaanderen. 2 1
Thema s, doelgroepen en settings Thema s: Voeding en beweging Tabak Milieu Geestelijke gezondheid Borstkanker Vaccinaties Valpreventie Kennis en kwaliteit Doelgroepen: Kansengroepen Ouderen Settings: Buurt en gemeente Onderwijs Werk Huisarts en zorgsector 3 Thema voeding en beweging www.vigez.be/voeding_en_beweging www.gezondeschool.be www.fitteschool.be www.10000stappen.be www.fruit-op-school.be www.gezondheidstest.be www.gezondopvoeden.be 4 2
2. De actieve voedingsdriehoek: hoe komt die tot stand? 5 Voedingsvoorlichtingsmodel Visuele voorstelling van de praktische aanbevelingen voor evenwichtige voeding Praktische aanbevelingen = vertaling van de theoretische aanbevelingen voor voedingsstoffen in aanbevelingen voor voedingsmiddelen 6 3
Er was eens... 1967: Klavertje Vier 7 De voedingsdriehoek 1996 1997: onderzoek en ontwikkeling nieuw model 6 stappen: 1. Gemiddelde voedingsinname in kaart brengen 2. Behoefte aan energie, macro- en micronutriënten per leeftijdsgroep o.b.v. aanbevelingen NRV 3. Voedingsmiddelengroepen bepalen 4. Praktische voedingsaanbevelingen per groep formuleren 5. Prioritaire boodschappen per groep bepalen 6. Opmaak van een visueel model 8 4
De actieve voedingsdriehoek door de jaren heen 1997 2004 2000 2012 9 3. De actieve voedingsdriehoek voor kinderen Kinderen tot 6 jaar Vanaf 6 jaar 10 5
Eetstructuur WANNEER en HOE VAAK eten? <1 jaar: zeer wisselend Vanaf 1 jaar: 3 hoofdmaaltijden: Ontbijt Broodmaaltijd Warme maaltijd 2 tot max. 3 tussendoortjes Regelmatig drinken 11 1. Dranken 2. Middagmaal 3. Tussendoortjes 4. Beweging 12 6
Belang van gezond eten als kind Smaakvoorkeuren en eetgewoonten worden op jonge leeftijd gevormd en zetten door op latere leeftijd Overgewicht op jonge leeftijd hogere kans op overgewicht op latere leeftijd 13 Wat heeft een kind nodig? (1) Peuter (1,5-3 jaar) Kleuter (3-6 jaar) 6 11 jaar 12 18 jaar Lichaamsbeweging Zoveel mogelijk stimuleren om te bewegen, bij voorkeur meer dan 3 uur per dag 3 uur bewegen per dag (licht, matig of intensief) Minstens 60 minuten matig tot intensief Minstens 60 minuten matig tot intensief Water 0,5 liter 0,5-1 liter 1,5 liter 1,5 liter Aardappelen en graanproducten 1-3 sneden 1-2 stuks (50-100 g) 3-5 sneden 1-4 stuks (50-200 g) 5-9 sneden 3-4 stuks (210-280 g) 7-12 sneden 3,5-5 stuks (245-350 g) Groenten 1-2 groentelepels (50-100 g) 2-3 groentelepels (100-150 g) 250-300 g 300 g Fruit, vers 1-2 stuks (100-200 g) 1-2 stuks (100-200 g) 2 stuks (250 g) 3 stuks (375 g) 14 7
Wat heeft een kind nodig? (2) Peuter (1,5-3 jaar) Kleuter (3-6 jaar) 6 11 jaar 12 18 jaar Melkproducten en calciumverrijkte sojaproducten Groeimelk / Volle melk 350-500 ml 10 g of ½ sneetje kaas Volle melk tot 4 jaar, daarna halfvolle melk 350-500 ml 10-20 g of ½-1 sneetje kaas 450 ml = 3 glazen van 150 ml 20 g of 1 sneetje kaas 600 ml = 4 glazen van 150 ml 20-40 g of 1-2 sneetjes kaas Vlees, vis, eieren, vervangproducten 25-50 g (rauw gewogen) 50-75 g (rauw gewogen) 75 tot 100 g (bereid gewogen) 100 g (bereid gewogen) Smeer- en bereidingsvet 5 g per sneetje Max. 15 g 5 g per sneetje Max. 15 g 5 g per sneetje Max. 15 g 5 g per sneetje Max. 15 g Restgroep - Voedingsmiddelen - Sedentair gedrag Niet nodig, max. 10 en% Beperken, beeldschermtijd bij kinderen jonger dan 2 jaar wordt sterk afgeraden Niet nodig, max. 10 en% Beperken en regelmatig onderbreken Niet nodig, max. 10 en% Beperken en regelmatig onderbreken. Max 2u beeldschermactiviteiten in de vrije tijd. Niet nodig, max. 10 en% Beperken en regelmatig onderbreken 15 3.1 Dranken Gezond drinken 16 8
Aanbeveling vochtinname Hoeveel? (melk niet inbegrepen) 3 tot 6 jaar: 0,5 tot 1 liter per dag Vanaf 6 jaar: opbouwen naar 1,5 liter per dag Wanneer? Het dorstgevoel van kinderen is nog niet volledig ontwikkeld: regelmatig aanmoedigen om te drinken Best op vaste tijdstippen: na elk eetmoment, na elke bewegingsactiviteit Bij warm weer, koorts of diarree: meer drinken Water drinken weinig invloed op de eetlust 17 Aanbeveling melk Tussen 12 en 18 maanden wordt overgeschakeld op bij voorkeur groeimelk, eventueel volle melk. 3 tot 4 jaar: volle melk Vanaf 4 jaar: halfvolle melk Hoeveel? Peuters en kleuters: 2 tot 3 bekertjes per dag (350 500 ml) Vanaf 6 jaar: 500 ml per dag 18 9
Calciumverrijkte sojaproducten De samenstelling van gewone sojadranken is niet aangepast aan de behoeften van baby s jonger dan 3 jaar. Er bestaan wel melkvoedingen op basis van sojaeiwitten die geschikt zijn voor baby s. Er is ook groeimelk op basis van soja op de markt.! Plantaardige melken zoals notenmelk, rijstmelk, enz. zijn geen volwaardige vervanging. Ze bevatten niet de juiste voedingsstoffen om een baby goed te laten groeien en ontwikkelen. 19 Overzicht dranken (1) Bij voorkeur (dagelijks) Met mate (niet dagelijks) Niet-bruisend flessenwater of leidingwater Groentesoep (weinig of licht gezouten) Melk Lichte thee (linde, kamille, venkel...) zonder suiker of honing (vers) ongezoet fruitsap (eventueel verdund) Gezoete melkdranken Groentesap, bouillon (< 100 mg Na/100 ml) Bruisend water 20 10
Overzicht dranken (2) Bij uitzondering Gezoet fruitsap Frisdranken sportdranken Zoutrijke bouillon (>100 mg Na/100 ml) Niet geschikt voor kinderen Light frisdranken Energiedranken Alcoholische dranken Koffie en sterke thee (onder 8 jaar is cafeïne af te raden, 8 12 jaar: max. 1 kopje per dag) 21 Fruitsap? Fruitsap is beter dan frisdrank: bevat vitaminen en mineralen, soms ook wat vezels Maar: Bevat evenveel calorieën Is niet goed voor de tanden Kan geen vers fruit vervangen Dus toch ook beperkt en niet dagelijks aanbieden! 22 11
3.2 Tussendoortjes Gezonde tussendoortjes 23 Tussendoortjes (1) Belang voor kinderen: Spreiding van de energie-inname Aanbreng nuttige voedingsstoffen (indien goed gekozen)! Max. 3 per dag Vermijd dat kinderen de hele dag door eten en drinken, want: Meer eetmomenten grotere kans op tandbederf, overgewicht... Leeft een kind op tussendoortjes, dan raakt zijn voedingsevenwicht uit balans. 24 12
Tussendoortjes (2) Energierijke tussendoortjes geen honger bij de volgende maaltijd geen aanbreng van noodzakelijke voedingsstoffen Een kind kan elke gemoedstoestand of situatie beginnen te koppelen aan een bepaalde smaak. Bv. troosten met zoet, tv-kijken met chips... 25 Overzicht tussendoortjes (1) Bij voorkeur Vers fruit (of fruitsap) Groentesoep Rauwkost, bv. kerstomaatjes, komkommer, bloemkool Melkproduct, bijvoorkeur ongezoet, bv. yoghurt Stuk brood of boterham, rijstwafel, beschuit Ongesuikerde ontbijgranen, popcorn Noten (pas vanaf 4 jaar) Met mate Gesuikerde melkproducten, bv. fruityoghurt, petit gervais Dessert op basis van melk, bv. pudding, rijstpap Gedroogd fruit, uit blik Ontbijtgranen Droge koek, kinderkoek 26 13
Overzicht tussendoortjes (2) Bij uitzondering Chips en andere zoute snacks Snoep, chocolade Gebak en taart Croissants, koffiekoeken Koeken met chocolade Desserts op basis van room, bv. chocomousse, roomijs 27 Fruit als tussendoortje Ideetjes met fruit 28 14
Melkproducten als tussendoortje = yoghurt, pudding, vla, kefir, plattekaas Ter afwisseling van melk Géén alternatief voor fruit! Varieer Beperk gesuikerde varianten (chocomelk, fruitkaasjes) Vergelijk verpakkingen! 29 Koeken als tussendoortje (1) Alle soorten koeken en gebak behoren tot de restgroep van de actieve voedingsdriehoek en zijn dus steeds te beperken Laat je niet verleiden door de grote verpakking Samenstelling kan sterk verschillen, kijk naar het etiket! Let ook op de portiegrootte 30 15
Koeken als tussendoortje (2) Eerstekeuze koek Per 100 g Max. 15 g vet Min. 2 g vezels Max. 400 mg / 0,4 g Na Tweedekeuze koek Per 100 g Max. 20 g vet Min. 1 g vezels Max. 600 mg / 0,6 g Na Derdekeuze koek Per 100 g > 20 g vet < 1 g vezels > 600 mg / 0,6 g Na 31 Kinderlokkers 32 16
Ouderlokkers. Verhoogt de weerstand Elk flesje bevat 200 g fruit 30% minder suiker, rijk aan melk 33 Gezondheidsclaims, trap niet in de val! 0% vet Met écht fruit 34 17
Gelukkig ook meer en meer gezonde producten 35 Tips voor het eetmoment Lepelvoeding: niet later dan 6 maanden Brokjes: niet later dan 12 maanden Jij bepaalt wat, wanneer en hoe er gegeten wordt, het kind bepaalt of en hoeveel het wil eten Plezier aan tafel: samen koken/tafel dekken, rust aan tafel, zelfstandigheid, creativiteit, kleine porties, niet te lang aan tafel, Aanmoedigen om te proeven Belonen: met complimentjes, niet met zoetigheid Moeilijke eter: wachten tot het volgende eetmoment (beperk tussendoortjes), wel proeven en aanmoedigen, negeer slecht gedrag en heb aandacht voor het goede Geef het goede voorbeeld! 36 18
Bedankt voor uw aandacht! Contact: Anke van den Brand- anke.vandenbrand@vigez.be Liesbet Dejaegere - liesbet.dejaegere@vigez.be Vlaams Instituut voor Gezondheidspromotie en Ziektepreventie (VIGeZ vzw) Gustave Schildknechtstraat 9 1020 Brussel 02/422 49 49 www.vigez.be 37 19