Gezonde voeding voor 75-plussers

Transcriptie

1 metabole en cardiovasculaire aandoeningen info voor de patiënt Gezonde voeding voor 75-plussers UZ Gent, Dienst Geriatrie

2 Gezonde voeding voor 75-plussers Inleiding Inleiding De actieve voedingsdriehoek Lichaamsbeweging Water Graanproducten en aardappelen Groenten Fruit Melk, melkproducten en kaas Vlees, vis en eieren Smeer- en bereidingsvet Restgroep Wat als voeding een probleem wordt? Gezonde voeding is belangrijk op elke leeftijd, ook op gevorderde leeftijd. De algemene voedingsaanbevelingen voor gezonde ouderen verschillen niet veel van die voor gezonde volwassenen. Toch zijn er enkele belangrijke aandachtspunten zoals de energie-inname en de verhoogde behoefte aan bepaalde voedingsstoffen. Veel eten is vaak niet meer nodig, aandacht voor wat u eet is veel belangrijker. Tips bij een verminderde eetlust Tips bij ongewenst gewichtsverlies Wat als deze tips niet voldoende zijn? Persoonlijke nota s 2 Gezonde voeding voor 75-plussers Gezonde voeding voor 75-plussers 3

3 De actieve voedingsdriehoek Met behulp van de actieve voedingsdriehoek kan u in één oogopslag zien wat een gezonde oudere nodig heeft (fig. 1). Kies elke dag voedingsmiddelen uit ieder vakje van de driehoek. De grootte van het vak geeft u een idee van de hoeveelheid die u ervan nodig heeft. De basisproducten staan onderaan in het grootste vak. Van producten uit de top, vetstoffen en zoetigheden, heeft u maar weinig nodig. Om een juiste keuze te kunnen maken tussen verschillende voedingsmiddelen wordt op de volgende pagina s ieder vak van de actieve voedingsdriehoek uitvoerig besproken. Figuur 1: de actieve voedingsdriehoek. Lichaamsbeweging Hoe ouder men wordt, hoe minder men beweegt. Toch is bewegen van vitaal belang voor het lichaam. U voorkomt ermee dat u stijf wordt, uw botten broos worden en uw algemene conditie terugloopt. Verder is bewegen goed voor de spijsvertering, de bloeddruk, en geeft het een ontspannen gevoel. Dagelijkse taken, zoals te voet naar de bakker gaan en de krant halen, kunnen al bijdragen tot voldoende beweging. In groep werkt beweging stimulerend en op deze manier groeit ook uw vriendenkring. Informeer naar de activiteiten van de plaatselijke verenigingen of dienstencentra. Water Bij het ouder worden vermindert het vermogen van de nieren om de urine te concentreren, zodat voldoende drinken heel belangrijk is. Ook het dorstgevoel neemt af, wat de kans op uitdroging vergroot als u niet op tijd en voldoende drinkt. We raden u aan om dagelijks minimum 1,5 l te drinken. De voorkeur gaat uit naar water. Verder kan u ook kiezen voor lichte thee en kruidenthee, vers en ongezoet fruitsap, vers groentesap, soep, bouillon en in beperkte mate koffie. Graanproducten en aardappelen Deze groep omvat aardappelen, pasta, rijst en alle vormen van brood. Deze voedingsmiddelen bevatten hoofdzakelijk koolhydraten, B-vitamines en vezels. Probeer regelmatig af te wisselen tussen een wit en een lichtbruin brood of volkorenbrood om voldoende vezels in te nemen en zo o.a. constipatie te voorkomen. Aanbevelingen zijn 7 sneden brood per dag voor mannen en 5 sneden voor vrouwen. Voor aardappelen geldt 4 stuks per dag voor mannen en 3 tot 4 stuks voor vrouwen. Pasta en rijst kunnen een goed alternatief zijn voor aardappelbereidingen. Kies bij voorkeur volkorenpasta en bruine rijst. 4 Gezonde voeding voor 75-plussers Gezonde voeding voor 75-plussers 5

4 Groenten Zowel mannen als vrouwen moeten dagelijks minimum 300 g groenten eten. Dit is een zeer ruime portie. Om dit te halen, moet u bij de hoofdmaaltijd en de broodmaaltijd voldoende groenten voorzien. Dit kan dan onder de vorm van soep. Het gebruik van diepvriesgroenten zonder saus kan een goed alternatief zijn voor verse groenten. De porties zijn makkelijker te doseren waardoor het voordelig kan zijn voor alleenwonenden. Blikgroenten kunnen ook, maar hierbij moeten we opletten met het extra zout dat is toegevoegd. Daardoor zijn blikgroenten eerder af te raden bij een hoge bloeddruk. Fruit Dagelijks eet u best 2 tot 3 stukken fruit. Fruit is een belangrijke bron van vitamines, mineralen en vezels. Fruit is ideaal als tussendoortje maar past ook bij elke maaltijd, bijvoorbeeld als dessert of als beleg (banaan op de boterham). Kies liever een stuk fruit dat goed rijp en zacht is, dat kauwt gemakkelijker. Melk, melkproducten en kaas Dagelijks heeft u 4 glazen melk (600 ml) of melkproducten zoals karnemelk, yoghurt of platte kaas nodig en 1 à 2 sneetjes kaas. Geef de voorkeur aan halfvolle melkproducten. Deze groep is heel belangrijk voor de aanbreng van eiwitten en calcium. Eiwitten zijn de bouwstoffen van ons lichaam en calcium is o.a. belangrijk voor het behoud van gezonde botten. Vlees, vis en eieren Geef hoofdzakelijk de voorkeur aan magere vleessoorten, zoals kip, kalkoen, rundsbiefstuk, paardevlees. Vervang vlees 1 tot 2 maal per week door vis, bij voorkeur vette vis, zoals zalm, haring, paling. Eet maximaal 3 eieren per week omdat de eidooier een grote bron van cholesterol is. Voor vlees is 100 g per dag voldoende, voor vis 125 g 150 g. Smeer- en bereidingsvet Gebruik voor de boterham een zachte margarine of minarine. Die bevatten gezonde vetten voor hart en bloedvaten. Geef de voorkeur aan oliën en zachte margarines voor de warme maaltijd. Beperk de hoeveelheid tot dun smeren op de boterham en 1 eetlepel per persoon in de warme maaltijd. Restgroep Geniet met mate van deze groep. Beperk het gebruik van snoep, zoetigheden, frisdranken en vetrijke snacks zoals bijvoorbeeld chips. Gebruik alcohol slechts met mate, max. 1 tot 2 alcoholbevattende dranken per dag. Een samenvattende tabel vindt u hieronder (tabel 1). Voedingsmiddel Vrouwen Gezonde ouderen Mannen Vocht Min. 1,5 l Min. 1,5 l Aardappelen (gekookt) Brood (bruin) 3 4 stuks ( g) 5 7 sneden 3,5 4 stuks ( g) 7 9 sneden Groenten 300 gr 300 gr Fruit 2 3 stuks 2 3 stuks Melkproducten (halfvolle) Kaas Vlees Vis Eieren Smeervetten Margarine voor bereiding 4 glazen (600 ml) 1 2 sneden (20 40 g) 100 g g max. 3 eieren/week 5 g per snede brood 1 eetlepel (10 15 g) 4 glazen (600 ml) 1 2 sneden (20 40 g) 100 g g max. 3 eieren/week 5 g per snede brood 1 eetlepel (10 15 g) Restgroep Niet noodzakelijk Niet noodzakelijk Tabel 1: praktische voedingsaanbevelingen voor gezonde ouderen 6 Gezonde voeding voor 75-plussers Gezonde voeding voor 75-plussers 7

5 Wat als voeding een probleem wordt? Smaak- en geurvermindering, problemen met het gebit, ziekte, verlies van mobiliteit, maar ook vereenzaming of geldgebrek zijn maar enkele voorbeelden die kunnen leiden tot een minder goede eetlust. Doordat u minder goed eet, is er een gevaar voor ongewild gewichtsverlies. Dit gewichtsverlies kan leiden tot ondervoeding. De gevolgen van ondervoeding zijn groot, namelijk Een hoger risico op infecties Een hoger risico op doorligwonden Daling van mobiliteit met een hoger risico op vallen tot gevolg Verlies van interesses, gevaar voor depressie U regelmatig wegen en op tijd ingrijpen is dus de boodschap! Wij geven dan ook graag enkele tips mee bij voedingsproblemen. Aarzel niet om bij vragen of problemen uw arts en/of uw diëtist(e) te contacteren. Tips bij een verminderde eetlust Eet frequent kleine maaltijden. Het is aangewezen om elke 2 uur iets te eten en/of te drinken; Schep niet teveel op een bord. Een bord vol eten kan de eetlust meteen doen verdwijnen; Zorg voor een aangename en rustige omgeving, bij voorkeur in gezelschap; Eetlustopwekkende voedingmiddelen zijn een aperitief (in beperkte mate), een lichte bouillon, sorbet, enkele schijfjes appel; Probeer veel variatie in het menu te brengen, verandering van spijs doet eten; Kauw goed en vermijd het inslikken van veel lucht door bijvoorbeeld te veel te praten tijdens de maaltijd; Zorg ervoor dat u kant-en-klaar eten en wat hapjes bij de hand heeft; Eet de warme maaltijd op het moment waarop u zich het best voelt; Wees voorzichtig met te zware maaltijden s avonds, deze kunnen zwaar op de maag liggen. Tips bij ongewenst gewichtsverlies Wanneer iemand afvalt zonder dat dit de bedoeling is, spreekt men van ongewenst gewichtsverlies. Dit heeft een negatieve invloed op het lichaam waardoor men snel ondervoed kan geraken. Kleine schommelingen in het gewicht zijn niet meteen een reden om u ongerust te maken. Als u in één maand tijd, zonder dat dit de bedoeling is, 5 kg of meer vermagert, wordt het tijd om hierover met de arts of diëtist(e) te praten. Probeer meer te eten dan u nu dagelijks eet. Gebruik extra vetten en suikers om zo meer calorieën binnen te krijgen als dat niet lukt. Op dat moment zijn vetten en suikers noodzakelijk om voldoende energie op te nemen en het afvallen te stoppen. Tips bij ongewenst gewichtsverlies Eet frequent kleine maaltijden. Het is beter om elke 2 uur iets te eten en/of te drinken dan u te beperken tot 3 grote maaltijden en deze dan niet te kunnen opeten; Eet altijd iets bij de koffie of thee, bijvoorbeeld cake, gebak, koek, peperkoek; Zowel hartige als zoete tussendoortjes leveren veel calorieën in een klein volume. Enkele voorbeelden zijn roomijs, gebak, cake, koek, blokjes kaas; Kies volle melkproducten in plaats van magere of halfvolle melk en melkproducten; Besmeer het brood dikker met vettere margarines ipv minarines, verkies eventueel boter; Wissel af in beleg, gebruik naast de magere toespijs ook vettere soorten zoals bijvoorbeeld salami, (vette) kazen, volle platte kaas, vette vis (bv. haring); 8 Gezonde voeding voor 75-plussers Gezonde voeding voor 75-plussers 9

6 Gebruik een scheutje room of een klontje boter extra bij de soep, over de gekookte groenten, in puree; Neem kort voor de maaltijd geen stevige soep want dan bent u te snel verzadigd. Vragen - opmerkingen Wat als deze tips niet voldoende zijn? Het is mogelijk om het dagelijkse voedingspatroon verder aan te vullen met voedingssupplementen als deze tips niet het gewenste resultaat leveren. Dergelijke preparaten bestaan onder de vorm van eiwitrijk poeder en voedingssuiker. Voedingssuiker bevat evenveel calorieën als gewone suiker maar smaakt minder zoet en kan daarom in grote hoeveelheden aan de voeding worden toegevoegd, bijvoorbeeld aan volle melk, puddingen, koffie, thee, Raadpleeg een diëtist(e) voor de merken en beschikbaarheid. U kan ook gebruik maken van bijvoedingen. Dit zijn energieverrijkte en/of eiwitverrijkte dranken of puddingen die uitsluitend verkrijgbaar zijn bij de apotheker. Welke en hoeveel bijvoedingen u nodig heeft, moet u overleggen met uw arts en/ of diëtiste. Overmatig of verkeerd gebruik van bijvoedingen kan de inname van de gewone maaltijden negatief beïnvloeden. Op de volgende pagina vindt u nog ruimte om uw persoonlijke vragen en/of opmerkingen te noteren die u mogelijk heeft na het lezen van deze brochure. Daarnaast kan deze ruimte ook gebruikt worden door de arts en/of diëtist(e) om bijvoorbeeld persoonlijke tips, merknamen en correct gebruik van bijvoedingen, te noteren. 10 Gezonde voeding voor 75-plussers Gezonde voeding voor 75-plussers 11

7 metabole en cardiovasculaire aandoeningen Zorgprogramma voor de geriatrische patiënt Tel v.u.: J. Peeters, afgevaardigd bestuurder UZ Gent, De Pintelaan 185, 9000 Gent Deze brochure werd enkel ontwikkeld voor gebruik binnen het UZ Gent. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van het UZ Gent. Universitair Ziekenhuis Gent De Pintelaan Gent Tel. +32 (0) Fax +32 (0) info@uzgent.be - MODULO.be Februari 2011