Over de Tong Met Over de Tong ontdekken uw leerlingen van alles over de vijf smaken zoet, zuur, bitter, zout en umami. Met elkaar doen ze smaaktesten en proeven de producten die bij het lesprogramma horen. Ze leren na te denken over hun dagelijkse eten en drinken. Zo worden ze zich meer bewust van de keuzes die ze maken bij hun maaltijden & tussendoortjes en krijgen ze de smaak van lekker gezond eten te pakken. foto kok berry happend in groente Ze worden hierbij aan de hand genomen door Kok Berry. Hij speelt de hoofdrol in de film en het boekje. Kok Berry vraagt kinderen van alle basisscholen die meedoen met Over de Tong, om hem te helpen met zijn smaakexperimenten. Hij motiveert ook uw leerlingen, waardoor ze met enthousiasme en plezier de opdrachten voor hem uitvoeren. De Schijf van Vijf op de poster komt bij de verschillende opdrachten goed van pas. Spelenderwijs leren de leerlingen gezonde producten te herkennen en wordt voor hen duidelijk hoe leuk en lekker het is om te variëren en combineren uit de Schijf. Doelstellingen Over de Tong is ontwikkeld voor leerlingen van groep 6 van het basisonderwijs. Leerdoelen zijn: 1. Leerlingen leren verschillende smaken te onderscheiden. 2. Leerlingen herkennen producten door te kijken, te proeven en te ruiken. 3. Leerlingen weten dat gezond eten en drinken goed is voor hun lichaam. 4. Leerlingen kunnen verschillende producten uit de Schijf van Vijf noemen. 5. Leerlingen leren en ervaren dat lekker eten ook gezond kan zijn. 2
Kerndoelen basisonderwijs Het lesprogramma is gebaseerd op het leerplan van de Stichting Leerplanontwikkeling (SLO) en sluit aan bij de onderstaande door het ministerie van OC&W vastgestelde kerndoelen van het basisonderwijs: 34. De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen. 35. De leerlingen leren zich redzaam te gedragen in sociaal opzicht, als verkeersdeelnemer en als consument. Educatief platform Ik eet het beter Het lesprogramma Over de Tong maakt onderdeel uit van het overkoepelende educatieve platform Ik eet het beter van Albert Heijn. Binnen dit platform ontwikkelt Albert Heijn, in samenwerking met het Voedingscentrum, verschillende initiatieven die leerlingen actief aanzetten tot een gezond voedingspatroon. In Over de Tong voor groep 6 ligt de nadruk op smaak. Ook voor de andere bovenbouwgroepen zijn er lesprogramma s. Voor groep 5 tot en met 8 is er bij de start van het schooljaar de Week van de Pauzehap, een lesprogramma met en over gezonde tussendoortjes. Voor groep 7 is er in april Testlab, waarmee de leerlingen proeven doen om voedingsstoffen aan te tonen in gezonde producten. Eveneens in april is er voor groep 8 KlasseLunch, een lesprogramma met als afsluiting een gezonde middagmaaltijd voor de hele groep. De verschillende lesprogramma s hebben een duidelijke opbouw wat betreft onderwerpkeuze en niveau. Bij het hele lesprogramma ligt de nadruk op samen doen en samen beleven. 3
Materialen Over de Tong bestaat uit de volgende materialen: de film Over de Tong, te vinden op www.ikeethetbeter.nl/over de Tong/ Lesmaterialen per leerling een werkboekje een poster met de Schijf van Vijf om op te hangen in de klas 4 kaarten met proeven per groep een boodschappenpakket met producten voor de proeven een te kopiëren brief voor de ouders deze handleiding De gedrukte materialen van Over de Tong vindt u ook als pdf op ikeethetbeter.nl. Inhoud boodschappenpakket 10 bananen 4 citroenen 4 stronkjes witlof 1 pakje kaas 2 liter halfvolle melk 6 appels 2 potjes appelmoes Extra materialen Naast de geleverde producten zijn de volgende materialen nodig: schilmesje papieren servetjes (of theedoeken) om de producten van proef 1 onder te verbergen een stuk of 6 schoteltjes lepeltjes (1 per leerling, of 6 die tussendoor worden afgewassen) plastic bekertjes kraanwater Op ikeethetbeter.nl vindt u de Schijf van Vijf met de namen van alle producten. 4
Voorbereiding van de les en de proeven 1. Lees van tevoren deze handleiding door en hang de poster in de klas. 2. Bekijk zelf alvast de film Over de Tong op www.ikeethetbeter.nl. 3. Kopieer de brief voor de ouders en geef een exemplaar mee aan uw leerlingen, zodat ouders ervan op de hoogte zijn dat hun kind met een lesprogramma over gezond eten bezig is. 4. Haal op 7 april tussen 8.00 en 10.00 uur het boodschappenpakket op bij de door u gekozen Albert Heijn-winkel. 5. Leg de proefkaarten, materialen en producten voor de vier proeven klaar. Alle proeven worden per tweetal gedaan. Er kunnen meerdere tweetallen tegelijk de proef doen aan hetzelfde tafeltje. Per proef staat op de proefkaart aangegeven welke materialen en producten nodig zijn. Behalve bij proef 1. Bij die proef mogen de leerlingen niet zien wat ze proeven. Leg voor deze proef een stukje banaan, partje citroen, stukje witlof en stukje kaas klaar. Zorg ervoor dat, per tweetal leerlingen, de producten 2-aan-2 afgedekt zijn. De leerlingen gaan de proef om de beurt doen, waarbij eerst de ene leerling proefpersoon is en twee producten proeft, waarna de andere leerling proefpersoon is en de andere twee producten proeft, beide keren zonder de producten te hebben gezien. Tijdsduur en opbouw van de les Een les met Over de Tong duurt ongeveer 2 uur. 1. Bekijk met de leerlingen het 1e deel van de film, waarin Kok Berry de leerlingen kennis laat maken met allerlei producten en smaken. 2. De leerlingen lezen pagina 2 t/m 5 in hun boekje en vullen de antwoorden bij de opdrachten in. U kunt dit onderdeel ook klassikaal doen. 3. Bekijk met de leerlingen het 2e deel van de film. Kok Berry introduceert de vier proeven. 5
4. De leerlingen voeren de proeven uit. Ze starten allemaal in tweetallen met proef 1: zo maken alle leerlingen kennis met de vier bekendste smaken. Daarna kunnen ze in willekeurige volgorde de proeven 2, 3 en 4 doen. Die drie proeven kunt u dus in circuitvorm doen. De leerlingen vullen de antwoorden van de proeven steeds in hun boekje in op pagina 6 en 7. 5. Bekijk met de leerlingen het 3e deel van de film. Hierin laat Berry het resultaat van de proefjes zien en legt hij uit welke conclusies je kan trekken. 6. Laat de leerlingen de boekjes mee naar huis nemen. Pagina 8 is een leuke pagina voor thuis. Leerlingen van groep 6 krijgen er plezier in om nieuwe smaken te ontdekken en om gevarieerd te kiezen en combineren uit de Schijf van Vijf. Antwoorden bij de opdrachten uit het boekje Pagina 2 behandelt de vijf smaken. Een olijf smaakt zout, andijvie smaakt een beetje bitter. 1. Zoete producten zijn bijvoorbeeld: banaan, mango, ananas, peer, bietjes, paprika, pompoen. 2. Zure producten: citroen, limoen, aalbessen, yoghurt, karnemelk. 3. Zoute producten: vis, kaas, olijven, zeekraal. 4. Bittere producten: spruitjes, andijvie, witlof, grapefruit. 5. Producten die umami smaken: heel rijpe (vlees)tomaat, walnoot, extra oude kaas. 6 Umami De smaak umami zal voor kinderen lastig te herkennen zijn. Toch is het is leuk om ze over nieuwe smaken te laten nadenken. Vaak beschrijven we smaken die we niet herkennen door een vergelijking te maken met andere producten. Bijvoorbeeld rucola smaakt nootachtig, venkel smaakt een beetje naar drop. Hoe beschrijven kinderen de smaak van radijsjes? En die van champignons? U kunt nog wat producten uit de Schijf noemen en de leerlingen de smaken laten beschrijven.
Pagina 3 gaat over het wennen aan smaken en over het combineren van smaken. Leerlingen vullen eigen antwoorden in. Pagina 4 maakt duidelijk dat je niet alleen proeft met je tong, maar dat ook je ogen en neus meedoen. Verder komt het mondgevoel ter sprake. Leerlingen vullen eigen antwoorden in. Pagina 5 ten slotte laat kinderen nadenken over het verschil tussen een puur en een bewerkt product. Voorbeelden van groenten die je rauw of gekookt/gebakken kunt eten: wortel, bloemkool, tomaat, paprika. Bij de bewerkte tomaten gaat het om tomatenpuree. Leerlingen kunnen invullen dat het verschil tussen tomaat en tomatenpuree de bite en de smeuïgheid is. Tomatenpuree is door de sterke concentratie heel pittig van smaak. Bij de laatste opdracht vullen de leerlingen eigen antwoorden in. Resultaat van de proeven Proef 1: leerlingen proeven blind een zoet (banaan), zuur (citroen), zout (kaas) en bitter (witlof) product. Proef 2: leerlingen ontdekken dat ze het verschil tussen melk en water niet proeven als ze bij het proeven hun ogen en neus dichthouden. Deze proef kan thuis ook met andere producten gedaan worden die qua mondgevoel op elkaar lijken. Zie ook de appel-ui proef van pagina 8. Proef 3: leerlingen ontdekken hoe verrassend het is om smaken te combineren: zoet met zuur (banaan-citroen), bitter met zoet (witlof-banaan) en bitter met zoet-zuur (witlof-appel). Die laatste combinatie is bekend als salade, bijvoorbeeld met walnoten en/of kaas. Als er nog kaas over is van proef 1 kunnen leerlingen die derde smaak toevoegen en proeven hoe de combinatie smaakt. Proef 4: leerlingen ervaren dat het een groot verschil is of je je tanden zet in een stukje appel (puur product) of dat je een hap neemt van de smeuïge appelmoes. handtekenening berry 7
Colofon Het Ik eet het beter-lesprogramma Over de Tong voor groep 6 is gemaakt in opdracht van Albert Heijn. De schriftelijke materialen zijn tegen verzendkosten aan te vragen via www. ikeethetbeter.nl. Het bijbehorende boodschappenpakket met producten voor de proeven kunt u na inschrijving gratis ophalen op 7 april 2016 tussen 8.00 en 10.00 uur bij de door u geselecteerde Albert Heijn-winkel. Ik eet het beter is een educatief platform van Albert Heijn. Binnen dit platform ontwikkelt Albert Heijn verschillende initiatieven die basisschoolleerlingen actief aanzetten tot een gezond voedingspatroon. De lesprogramma s zijn ontwikkeld in samenwerking met het Voedingscentrum, een onafhankelijke stichting die informatie biedt op het gebied van gezond, veilig en bewust eten. Zie www.voedingscentrum.nl. De lesprogramma s van Ik eet het beter zijn beoordeeld als goed beschreven binnen het erkenningstraject van het Centrum Gezond Leven van het RIVM. Structureel werken aan een gezonde leefstijl op school? Gezonde School kan hierbij helpen. Auteur Annet Huyser Art director Esmée van Doorn Ontwikkeling en distributie Uitgeverij Zwijsen BV, Postbus 805, 5000 AV Tilburg T 013 58 38 800 F 013 58 38 880 I www.zwijsen.nl 2016 Albert Heijn