ROOISE STREKEN 13: MET EEN BOTERHAM IN DE HAND DE DOOD TEGEMOET Boskantseweg september 1944 Op 18 september 1944 werd Jan Hulsen twee jaar oud. Zijn ouders vergaten zijn verjaardag. Dit is niet verwonderlijk want behalve dat verjaardagen toen nog niet zo uitbundig gevierd werden, was het de dag na de luchtlandingen van de Amerikaanse para s in de Sonse Heide. Operatie Market Garden was begonnen. Uiteraard herinnert Jan zich niets meer van operatie Market Garden en dat zijn verjaardag niet gevierd werd weet hij ook alleen maar van horen zeggen. Later, toen Jantje opgroeide tot Jan, heeft hij van zijn ouders vooral zijn moeder - keer op keer over deze spannende dagen gehoord. Het verhaal dat de meeste indruk op hem gemaakt heeft is dat van een Amerikaanse soldaat die tijdens die eerste bevrijdingsdagen sneuvelde aan de Boskantseweg. Hij werd doodgeschoten, vlak bij zijn ouderlijk huis. Dat stond ongeveer op plaats waar nu de Lidl op grote borden adverteert met gratis groene stroom voor u. Het verhaal is nooit geheel uit zijn gedachten verdwenen. Meer dan een halve eeuw later besloot Jan op zoek te gaan naar meer informatie. Zijn ouders waren inmiddels gestorven, maar omdat hij uiteraard wist wie er toen bij hen in de buurt woonden, kwam hij al snel terecht bij Piet Foolen, de zoon van de aannemer Janus Foolen. Piet was in 1944 al een 15-jarige jongen en woonde toen dicht bij Jan op nummer 35. Hij vertelde zich de gebeurtenis nog goed te herinneren en zelfs de naam van de soldaat nog te kennen: Pete Valencia. Gastvrijheid bij de familie Foolen Op 17 september werd het 502 e Parachute Infantry Regiment gedropt boven de Sonse Heide. Een deel van dit regiment kreeg de taak naar Sint-Oedenrode te gaan, het dorp te bevrijden en de Hambrug te bezetten, zodat de opmars van de geallieerden over de Corridor richting Arnhem ongehinderd plaats kon vinden. Dit lukte zonder al teveel problemen. Maar toen begon de ellende pas. De Corridor bestond uit niets meer dan een weg, dwars door vijandelijk gebied, met links en rechts hiervan een strook grond. Overal wemelde het nog van de Duitsers en men moest er op bedacht zijn dat zij de Corridor wilden doorbreken om op deze wijze Market Garden te doen mislukken. Een klein groepje Amerikaanse soldaten kreeg dan ook de taak stelling te nemen aan de Boskantseweg om zich tegen mogelijke aanvallen van de Duitsers - vanuit Boskant en/of de overkant van de Dommel - te verdedigen. Hiertoe groeven zij schuttersputjes tegenover het huis van Piet Foolen. Al snel ontstonden er goede contacten met de buurtbewoners. Zo zaten de Amerikaanse soldaten, waaronder Pete Valencia, in de ochtend van 19 of 20 september, dit wist Piet niet meer precies, bij het gezin Foolen gezellig in de keuken aan de ontbijttafel. Met een boterham in de hand de vijand tegemoet Piet vertelde dat tijdens hun ontbijt zijn moeder geschrokken de keuken kwam binnenlopen. Ze was zojuist bezig geweest om langs de Dommel wasgoed te drogen te hangen en zei dat ze aan de overkant van de Dommel een groepje Duitse soldaten had gezien. Hoewel ze haar verhaal in het Roois deed, ondersteund met gebaren, begreep een van de soldaten, Pete Valencia, haar. Met in de ene hand
waarschijnlijk zijn karabijn of 8- schots M1 Garant en in de andere hand een boterham, stak hij de Boskantseweg over. Daar liep hij, onder dekking van een lange beukenhaag richting Dommel. Deze beukenhaag stond langs het perceel waarop nu het pand Boskantseweg 30 staat en liep tot bijna aan het water door. Op het moment dat Pete achter de beukenhaag vandaan kwam, werd hij door een Duitse soldaat, een scherpschutter?, vanaf de overkant van de Dommel in zijn hoofd geschoten. De kogel ging dwars door zijn mond. Pete stierf onmiddellijk ter plekke. Hij werd 31 jaar oud. Toen Pete achter de heg, rechts op de foto, bij de Dommel tevoorschijn kwam, werd hij in zijn hoofd geschoten Wolfswinkel en Los Angeles Vaak kregen gesneuvelde soldaten ter plekke een provisorisch graf, een veldgraf. Pete heeft zo n graf niet gehad. Zijn naam komt tenminste niet voor op de lijst van veldgraven in Rooi. Hoogstwaarschijnlijk was de situatie bij de Boskantseweg ook te gevaarlijk om een graf te delven. De Duitsers waren nog niet verslagen en er waren elke dag gevechten. Zijn stoffelijk overschot bleef, volgens Piet Foolen, dan ook langs de Boskantseweg liggen. Pas na enkele dagen is Pvt (private) Pete G. Valencia, first bataljon 502 P.I.R. (Parachute Infantry Regiment), 101 e Airborne Division, overgebracht naar en begraven op het U.S. Military Cemetery in Son. Dit kerkhof in Wolfswinkel lag weliswaar op Roois grondgebied, maar kreeg de naam U.S. Military Cemetery Son. Het feit dat dit deel van Sint-Oedenrode onder de parochie Breugel - gemeente Son en Breugel viel, was hier debet aan. De burgemeester van Sint-Oedenrode vond dit maar niks en heeft hiertegen geprotesteerd. Hij schreef zelfs in juli 1945 een verontwaardigde brief naar de minister van Oorlog (nu Defensie). Vergeefs echter, hij heeft nooit een antwoord gehad.
Het U.S. Military Cemetery Son of beter? het U.S. Military Cemetery Sint- Oedenrode. Het was in gebruik van 19 september 1944 tot eind 1949 Het kerkhof is op 19 september 1944 in gebruik genomen. Het werd de voorlopige rustplaats van Pete en 410 andere Amerikanen, 46 Britten, 1 Canadees en op een afgescheiden stuk ongeveer 220 Duitsers. De naam van Pete G. Valencia is op een inventarislijst van de provincie op basis van gegevens van de gemeente Sonterug te vinden. Als zijn sterfdatum wordt 20 september genoemd. In 1948 mochten de Amerikaanse nabestaanden kiezen of zij hun dierbaren op het Amerikaanse oorlogskerkhof in Margraten wilden laten begraven of in de Verenigde Staten. Klaarblijkelijk heeft de familie van Pete ervoor gekozen hem naar huis te laten komen want hij is, evenals ongeveer 60% van de andere in de oorlog gesneuvelde Amerikanen, overgebracht naar Amerika en herbegraven op het Inglewood Park Cemetery in Los Angeles Californië. Op zijn grafsteen aldaar staat dat hij niet op 20 maar op 19 september is gesneuveld. Welke datum de juiste is valt niet meer te achterhalen. In 1949 zijn de laatste graven op het kerkhof in Wolfswinkel geruimd. De Duitsers zijn herbegraven op het Duitse Oorlogskerkhof in Ysselsteyn (Noord-Limburg) en de daar begraven Britten en de Canadees zijn al in 1947 overgeplaatst naar diverse oorlogskerkhoven van het Gemenebest in Nederland, waaronder Mierlo en Bergen op Zoom.
De grafsteen van Pete in Los Angeles op het Inglewood Park Cemetery. In 1948 is hij hier herbegraven Met dank aan het internet Meer dan zestig jaar na de dood van Pete besluit Jan Hulsen op zoek te gaan naar de familie van Pete. Het verhaal over Pete was hem immers altijd bijgebleven en hij wilde graag met zijn familie, zo die er was, in contact komen. Vanaf 2004 heeft Jan regelmatig doch vergeefs op internet gezocht naar gegevens over Pete Valencia. Maar plotseling, in 2011, was het bingo. Op een website waarop geïnteresseerden in de Tweede Wereldoorlog onderling wetenswaardigheden uitwisselden, had een zekere Dee Wright een paar berichtjes geschreven. Ze schreef dat haar oom Pete G. Valencia in de oorlog was gesneuveld en dat hij daarvoor 3 of 4 keer als parachutist was gedropt, de eerste keer in Normandië. Dit laatste moet een misverstand zijn want de paratroopers 502nd PIR, 101th Airborne Division, zijn slechts twee keer gedropt: op 6 juni tijdens D-Day in Normandië en op 17 september in Son tijdens Market Garden. Toen Jan deze berichtjes - 4!!! jaar later- ontdekte was het contact snel gelegd en Jan stuurde het verhaal over Pete zoals hij dat zo vaak van zijn moeder en van Piet Foolen had gehoord. Gehuild en gehuild Dee schreef terug dat Pete Valencia een broer was van haar nog in leven zijnde vader en in (vertaling) Pete heeft een dochter, en toen jouw bericht aan haar werd voorgelezen heeft ze gehuild en gehuild. Ik denk dat dit voor haar een antwoord was op de vragen die ze altijd heeft gehad. Ze heeft nooit geweten waar en hoe haar vader is omgekomen. De kleinkinderen van Pete vertelden mij dat hun moeder en zij heel blij waren met dit bericht over hun (groot)vader. Nogmaals thank you voor je verhaal. Ik heb het doorgegeven aan iedereen in onze familie. Een jaar later, in 2012, maakte Jan foto s van de gedenksteen in het Nationaal Bevrijdingsmuseum in Groesbeek met de naam van Pete erop. Hij stuurde de foto s naar Dee met daarbij een begeleidend schrijven van zijn zoon Jeroen, die wat makkelijker Engels schrijft dan Jan. Het nichtje van Pete reageerde met: Beste
Jeroen, hartelijk dank voor je brief en foto s. Het betekent veel voor mijn familie en voor mij te weten hoezeer zijn offer gewaardeerd wordt. Mijn vader leeft nog en zijn broer Pete was als een vader voor hem. Heel veel dank dat je deze foto s hebt willen delen met mij en mijn familie. A of B maakt een wereld van verschil Aan de muur van het voormalige gemeentehuis aan de Markt hangt sinds 1985 een plaquette om de Amerikaanse paratroopers van de B company 502ND Parachute Infantry Regiment (PIR) 101 St Airborne Division te gedenken. Zij gaven immers hun leven, zoals de plaquette aangeeft, voor de bevrijding en verdediging van ons dorp in de septemberdagen van 1944. Automatisch kwam bij Jan de vraag op waarom de naam Pete Valencia hier niet bij staat. Hij hoorde immers ook bij de Airbornes, was een paratrooper van het 502 e regiment en heeft zijn leven voor de bevrijding en verdediging van ons dorp gegeven. Op de plaquette staan wel meer schoonheidsfoutjes zoals later bleek. Eén naam hoort namelijk bij een geheel ander regiment dan het 502 e. En één militair is niet in Rooi maar in België gesneuveld, en er is ook één soldaat ten onrechte niet vernoemd. Jan legde in 2012, via de Rooise Airbornevrienden, de vraag voor of de naam van Pete ook niet op de gedenksteen thuis hoorde. Een reactie liet niet lang op zich wachten. De toen 92-jarige Amerikaanse oud-strijder Forest J. Nichols was blijkens zijn antwoord niet erg gecharmeerd van de vraag. Hij reageerde, in vrije vertaling, met: Wie of wat is de naam van de persoon die beweert dat iemand genaamd Pete G. Valencia vermeld zou moeten worden op de plaquette? Alleen mannen van de B Compagnie, 502 e PIR die het Ultieme Offer brachten, mogen genoemd worden. ( ) Pete G. Valencia heeft nooit in de B Compagnie gediend. ( ) Zeg maar tegen degene die de vraag gesteld heeft dat hij het verkeerd heeft en dat hij met mij contact kan opnemen. ( ) Hij eindigt zijn e-mail heel vriendelijk met Love U all and God bless Jay. Uiteraard heeft Jay gelijk. Pete diende in de A Compagnie en zijn naam hoort daarom formeel niet op de plaquette. Maar dit neemt niet weg dat de A Compagnie evengoed een rol heeft gespeeld in de bevrijding van ons dorp. En al mag de naam van Pete formeel niet op de plaquette staan, ook hij heeft het Ultieme Offer gebracht bij de bevrijding van Sint-Oedenrode en verdient daarom evenzeer onze dankbaarheid en respect.
De plaquette op de muur van het voormalige gemeentehuis aan de Markt. Pete staat er niet bij want een A is geen B Door: heemkundige kring 'De Oude Vrijheid', werkgroep geschiedenis Contact: secretariaat@oudevrijheid.nl Extra informatie op www.oudevrijheid.nl klik op Rooise Streken