Verovering van de brug over het Wilhelminakanaal in Son

Transcriptie

1 Verovering van de brug over het Wilhelminakanaal in Son Op 10 september 1944 krijgt Montgomery toestemming van generaal Eisenhower voor de operatie Market Garden. Bij Son moet de brug over het Wilhelminakanaal veroverd worden en bij St. Oedenrode de brug over de Dommel. Op 17 september 1944 zullen de parachutisten van de 101 e Airborne divisie landen. Als voorbereiding hierop moet het luchtdoelgeschut (FLAK) en de grondtroepen in de corridor Eindhoven-Arnhem uitgeschakeld worden en wordt ook Welschap gebombardeerd. (Imperial War Museum) Op het vliegveld Ramsbury in Engeland staan de Waco-gliders van de 101 e Airborne divisie gereed voor vertrek naar Nederland. De zweefvliegtuigen worden getrokken door C-47 vliegtuigen. Een van de meest spectaculaire militaire innovaties van de Tweede Wereldoorlog vormen de luchtlandingstroepen. Deze troepen, doorgaans bestaande uit lichtbewapende infanterie, worden in hun operatiegebied aangevoerd door de lucht met transportvliegtuigen en parachute of zweefvliegtuigen. Generaal-majoor Maxwell D. Taylor, commandant van de 101e Airborne divisie krijgt in het kader van operatie Market Garden, toegewezen: 17 september: 428 C-47 transportvliegtuigen en 70 Waco-gliders met 43 jeeps. 18 september: 450 gliders, 156 jeeps, 111 aanhangwagentjes, 121 bommenwerpers zouden 242 ton aan voorraden per parachute afwerpen. 19 september: 385 gliders met zware wapens, artillerie en anti-tankgeschut. Alle Amerikaanse soldaten en al het materiaal en voertuigen, worden uit de lucht aangevoerd. Rode parachutes worden gebruikt voor munitie, witte voor brandstof en blauwe voor voedselrantsoenen. Op 17 september om 12:54 uur verschijnen er geallieerde vliegtuigen boven de Sonse heide. Het zijn de Pathfinders die een Eureka-radiobaken installeren en met gele katoenen panelen letters maken en rooksignalen afgeven om het landingsterrein af te bakenen.

2 (US Army) Een jeep wordt ingeladen in een glider, een zweefvliegtuig. De Waco CG-4 is een Amerikaans militair zweefvliegtuig. Het toestel wordt vanaf mei 1942 in de Verenigde Staten gebouwd door de Waco Aircraft Company. Er zijn meer dan toestellen gebouwd. Het toestel bestaat uit een frame van metaal en multiplex, overtrokken met canvas. De bemanning bestaat uit een piloot en een copiloot. In het vliegtuig is plaats voor 13 soldaten en hun uitrusting, of voor een jeep, een houwitser, of een aanhanger met goederen. De voertuigen worden ingeladen door het naar boven scharnierende voorste deel van het toestel op te klappen. Het landingsgestel bestaat uit drie kleine, niet-inklapbare wielen: twee aan weerszijden van de romp en een draaibaar staartwiel. 2

3 C 47, lengte 19.6 m, spanwijdte 30 m, hoogte 5.16 m, stoelen voor passagiers, leeggewicht kg, max. startgewicht , bereik km, 2 Pratt & Whitney R-1830 Twin Wasp 14 cilinder-dubbele stermotoren van pk, kruissnelheid 333 km/uur, max. 368 km/uur op meter. Als trekvliegtuig wordt meestal de C-47 (Dakota, Douglas DC-3) gebruikt. Het gebruik van zweefvlieg tuigen voor luchtlandingen heeft veel voordelen: de toestellen zijn snel en goedkoop in grote aantallen te maken, de bemanning is snel opgeleid en de inzet is nagenoeg geruisloos zodra de trekkende toestellen zijn losgekoppeld. (US Army) De parachutisten zijn onderweg. 3

4 Tegen 13:00 uur dalen parachutisten van de 101ste Airborne divisie af naar de Brabantse bodem. Naar de Sonse Heide/Sonniuswijk (de driehoek Best-Sint Oedenrode-Son) ten noorden van het Wilhelminakanaal en bij Veghel. De droppingen duren ca. veertig minuten. 4

5 Na de landingsoperaties blijven er veel parachutes achter. Er heerst een grote textielschaarste en daarom is de parachutestof (canvas en zijde) erg welkom. Nogal wat bruiden trouwen in een jurk, gemaakt van een witte parachute. 5

6 Een paratrooper vertelt: "Op zondagmiddag 17 september 1944 landden er meer dan 4500 Amerikaanse parachutisten van het 502 e en 506 e regiment van de 101e luchtlandigsdivisie op de heide ten noorden van Son. Het 506 e regiment van Robert Sink moest onder andere de draaibrug over het Wilhelminakanaal in Son veroveren en dan doorstoten naar Eindhoven. De Amerikanen ondervonden hevige weerstand en kwamen onder mitrailleur- en kanonvuur te liggen. Toen ze de brug bereikten rond 15:00 uur, werd die voor hun ogen opgeblazen door de Duitsers, die zich vervolgens terugtrokken. In de nacht van maandag 18 op dinsdag 19 september bouwden Britse genisten met alle macht aan een Baileybrug. Die was in de vroege dinsdagochtend gereed en toen konden tanks en ander zwaar materieel het kanaal weer oversteken". Majoor James La Prade gaat door de bossen, pal zuid naar de brug over het Wilhelminakanaal. Daar slaat hij links af en valt de Duitsers bij de brug in de flank aan. Hij weet niet dat er twee Duitse 88 mm-kanonnen bij de brug staan, beschermd door mortieren en mitrailleurs. Er volgen hevige gevechten bij het R.K. Sanatorium voor zenuwlijders, tegenwoordig Zonhove. Het bataljon trekt zich terug. (foto 1936, Heemkundekring Son en Breugel) Zonhove met links de St. Aloysiusschool. 6

7 (H. Dijkhuizen, Best) Het Duitse 88 mm-kanon dat staat opgesteld langs het Wilhelminakanaal en dat dood en verderf zaait onder de para s van het bataljon van majoor LaPrade van het 506 e regiment, toen dat op weg was naar de kanaalbrug van Son. Robert Sink stuurt een 2 e bataljon over de hoofdweg naar de brug. (US Army, Washington) Kolonel Robert Sink (rechts), commandant van het 506 e regiment van de 101 e Airborne divisie, de Screaming Eagles. 7

8 Ze komen een 88 mm-kanon tegen bij de Sint Aloysius jongenschool. (US Army, Washington) Het 88 mm-kanon staat ingegraven langs de hoofdweg, pal voor de Aloysiusjongensschool. De opmars van het 2 e bataljon van het 506 e regiment wordt lang genoeg vertraagd om de Duitsers gelegenheid te geven de kanaalbrug 200 meter verderop voor detonatie gereed te maken. (US Army, Washington) Dit kanon wordt uitgeschakeld met een bazooka van John Lindsey van de D-compagnie van 506 e regiment. De bazooka doodt ook een lid van de geschutsbemanning. Zes andere Duitse soldaten slaan op de vlucht. Ze worden zonder pardon neergeschoten door sergeant John Rice. Aan het einde van de straat ligt de brug over het Wilhelmina kanaal. 8

9 De bazooka M1A1 heeft een diameter van 60 mm, weegt 6.8 kilogram en heeft een effectieve dracht (50% trefkans tegen een stilstaande tank) van 120 meter. Het doorslagvermogen is 76 millimeter pantserstaal. (Heemkundekring Son en Breugel) Pastoor M.N.M. van Hussen van de Petruskerk in Son biedt de Airbornes sigaren aan. Hij staat op 500 meter van brug. Als ze vlak bij de brug zijn, wordt de brug voor hun ogen opgeblazen. De Amerikanen kunnen niet verder naar Eindhoven optrekken. Het 506 e regiment graaft zich in rond buurtschap Bokt, 1.5 km ten zuiden van het kanaal. 9

10 Opgeblazen draaibrug over het Wilhelminakanaal in Son. Geniesoldaten hebben de brug binnen anderhalf uur enigszins hersteld, maar er kunnen geen voertuigen overheen, alleen soldaten. De Royal Engineers en de Grenadier Guards komen 18 september in de avond aan in Son en beginnen meteen aan het bouwen van een baileybrug over het Wilhelminakanaal. Omdat de middenpijler van de opgeblazen brug nog in tact is kan de baileybrug - m.b.v. Duitse dwangarbeiders - snel gelegd worden. Op 19 september om 6:15 uur is de brug klaar voor gebruik. (US Army) 10

11 11

12 In de tuin van Zonhove staat een monument voor de militairen van de Amerikaanse 101ste Airborne Divisie. Zonhove wordt tijdens Market Garden gebruikt als nood- hospitaal. Vele gewonde militairen worden hier met speciaal aangepaste jeeps naar toegebracht, waarna ze door medische troepen, die per glider waren aangevoerd, worden geholpen. De aanwezige kloosterbroeders en zusters helpen ijverig mee. Vier maanden lang worden hier gewonden geopereerd en verzorgd. De US Military Cemetery Son was een tijdelijke militaire begraafplaats te Wolfswinkel, een gehucht ten noorden van Son. De begraafplaats is gesticht op 19 september 1944 bij boerderij "Waterhoef". Duitse krijgsgevangenen delven de graven en soldaten van de Amerikaanse Graves Registration wikkelen de doden in parachutes en begraven hen. Er liggen o.a. doden begraven die sneuvelen tijdens de gevechten rond Son, ook de doden uit het veldhospitaal in het Sonse sanatorium. Er liggen 411 Amerikanen, 48 Britten een 1 Canadees begraven. Aan de achterzijde liggen enkele honderden Duitsers. Na de oorlog wordt de toegangsweg begaanbaarder gemaakt met staalplaten. Bij de begraafplaats staat een bord met de tekst "Here lie the honored dead of the 101st A/B DIV". Er staat een kantoorgebouwtje en een vlaggemast met een perkje met tulpen. Er is onderhoudspersoneel en een gastvrouw. De begraafplaats is opgeheven op 30 mei 1949, nadat de doden waren herbegraven. Het grootste deel, ongeveer 60%, wordt overgebracht naar de VS. De overige doden gaan naar de militaire begraafplaats in Margraten in Limburg. Op 8 december 2006 is een monument onthuld, een zwarte gedenksteen met inscriptie, op de plek waar de toegangsweg tot de begraafplaats uitkwam op de Rooyseweg die loopt van Son naar Sint-Oedenrode, een deel van de Hell's Highway. 12

13 In 2014, 70 jaar na de bevrijding, legt de Nederlandse genie uit Oirschot weer een baileybrug over het Wilhelminakanaal en steken oude legervoertuigen en veteranen de brug over. 13

14 Bronnen De bevrijding van Eindhoven, Karel Margry ISBN , 5 e herziene druk bladzijden Boekje over de bevrijding van Eindhoven, van : Uitgave van het Bureau Voorlichting en Publiciteit der gemeente Eindhoven - September Met foto s van v. d. Kerkhof, Postema, Starink en Foto "Visie"

15 Imperial War Museum 15

16 De route van de Amerikanen van Son naar Woensel 16

17 17

18 Han Nieman, Leiderdorp, juni