inclusief special juni 2013 Highlights: Projectteam voor bevolkingsonderzoek is hard aan het werk Bevolkingsonderzoek Vorig jaar september ontving u een Screen-special over het bevolkingsonderzoek, dat dit jaar van start gaat. Inmiddels zijn we driekwart jaar verder, en is er al veel werk verzet. Het nieuwe bevolkingsonderzoek krijgt steeds meer vorm, maar er moet nog het nodige gebeuren voor de eerste uitnodigingen de deur uit gaan. In deze uitgave praten we u graag even bij. Zie pagina 3. Het nastreven van een hoge kwaliteit binnen het nieuwe BVO is een belangrijk uitgangspunt voor MDL-arts Arjun Koch Ministerie van VWS organiseert een expertmeeting RCP, RCMDL en TCMDL stellen zich voor Met het nieuwe bevolkingsonderzoek doet ook een aantal nieuwe functies in de regio zijn intrede: de RCP (regionaal coördinerend patholoog), de RCMDL (regionaal coördinerend maag-darm-leverarts) en de TCMDL (toetsing coördinerend maag-darm-leverarts). De MDL-artsen Manon Spaander en Arjun Koch gaan aan de slag als RCMDL- en TCMDL-arts en Henk Beerman als RCP. Zie pagina 6 en 7. Aanbestedingen afgerond De aanbestedingen - voor de verpakking en verzending van het uitnodigingspakket en voor de ifobt-laboratoria - zijn afgerond. De retourenvelop met het buisje gaat naar één van de 3 laboratoria die zijn gecontracteerd voor de beoordeling. Zie pagina 3.
ker spe m kan ar Start bevolkingsonderzoek cial d 2 folders, brieven en animaties voor de doelgroep voor. Ook zijn de toelatingseisen voor coloscopiecentra, endoscopisten en PA-laboratoria opgesteld die de coloscopie of PA-diagnostiek willen uitvoeren na een positieve verwijzing uit het bevolkingsonderzoek. Door het bevolkingsonderzoek zullen meer mensen een coloscopie ondergaan. Er zijn voldoende professionals nodig om te voldoen aan de toegenomen vraag naar coloscopieën. Dit is een belangrijke reden waarom het bevolkingsonderzoek gefaseerd wordt ingevoerd. In 2013 krijgen alleen mensen die geboren zijn in 1938 en 1948 een uitnodiging om deel te nemen. In 2019 krijgt uiteindelijk iedereen van 55 t/m 75 jaar elke 2 jaar een uitnodiging. Op schema Hard werken We liggen gelukkig goed op schema met de voorbereidingen. De ifobt en analyseapparatuur, de 3 laboratoria en de verpakking zijn gegund. We bouwen het ICT-systeem ColonIS en werken aan een snelle en veilige uitwisseling van gegevens. Hiermee kunnen we straks ook de capaciteit en wachttijden bewaken. We bereiden de materialen zoals Het is fantastisch om te zien hoeveel mensen enthousiast en betrokken bezig zijn bij alle voorbereidingen, zeg Van Veldhuizen. Op heel veel plekken in Nederland wordt achter de schermen hard gewerkt om het bevolkingsonderzoek straks goed te laten verlopen. Op langere termijn voorkomen we met het bevolkingsonderzoek elk jaar 2.400 Het bevolkingsonderzoek krijgt steeds concretere vormen. Zo is het uitnodigingspakket samengesteld dat aan de deelnemers wordt toegezonden. De aanbesteding hiervan is, net als de aanbesteding Dit jaar wordt in Nederland het bevolkingsonderzoek ingevoerd. Het bevolkingsonderzoek is bedoeld voor alle mannen en vrouwen van 55 tot en met 75 jaar. Dat zijn op termijn meer dan 4 miljoen mensen. Het bevolkingsonderzoek gaat geleidelijk van start tussen 2013 en 2019. Zo n groot onderzoek vraagt om een zorgvuldige voorbereiding. Harriët van Veldhuizen, programmaleider invoering bevolkingsonderzoek bij het RIVM, coördineert de voorbereidingen. Harriët van Veldhuizen: Vanuit mijn rol is de grootste uitdaging om alle verschillende onderdelen van de voorbereiding tijdig opgestart te krijgen, goed zicht op de voortgang en realisatie te houden, en er voor zorg te dragen dat de verschillende betrokken partijen gezamenlijk afspraken maken over de wijze van uitvoering en te stellen kwaliteitseisen. Het RIVM werkt dan ook intensief samen met de 5 regionale screeningsorganisaties, medisch specialisten, patiëntenverenigingen, huisartsen en kennisinstituten. Zij zijn vertegenwoordigd in de Landelijke Commissie Invoering Bevolkingsonderzoek Darmkanker en een groot aantal werkgroepen die adviseren over alle voorbereidingen. Aanbestedingen verpakking & verzending en laboratoria afgerond van de heen- en retourverpakking en de verzending naar de cliënten, in januari van dit jaar afgerond. Minigrip neemt dit voor zijn rekening, waarbij Sandd als onderaannemer de verzending naar de cliënten op zich neemt. Deelnemers aan het bevolkingsonderzoek sturen hun ontlastingsmonster gratis terug via een retourenvelop. De envelop kan worden gepost in de oranje brievenbussen van PostNL. In januari hebben de screeningsorganisaties met PostNL een overeenkomst gesloten hiervoor. De retourenvelop gaat naar één van de 3 laboratoria die zijn gecontracteerd voor de beoordeling. Deze opdracht is gegund aan 3 klinisch-chemische laboratoria: Stichting Isala klinieken in Zwolle, Stichting Orbis Medisch Centrum in Sittard en Star-Medisch Diagnostisch Centrum in Rotterdam. Toelating coloscopiecentra Coloscopiecentra die deel willen nemen aan het bevolkingsonderzoek moeten voldoen aan de kwaliteitseisen zoals verwoord in het Protocol toelating en auditing coloscopiecentra en endoscopisten. De toetsing wordt uitgevoerd door de Regionaal Coördinerend MDL-arts (RCMDL). Om in alle regio s een eenduidige toetsing plaats te laten vinden, werken de 5 RCMDL en aan een auditprocedure, waarin de toelating nader wordt uitgewerkt. Alle benodigde zaken worden ruim voordat de toetsing plaatsvindt, aan de te toetsen coloscopiecentra verstrekt. 3 Na toelating vindt iedere 3 jaar een audit plaats bij het coloscopiecentrum. Jaarlijks wordt geaudit op deelaspecten, zoals de intervalcarcinomen en de benchmarkgegevens. Deze audits worden uitgevoerd door de RCMDL. De toelatingstoetsen vinden plaats vanaf mei 2013. Harriët van Veldhuizen Kwaliteitseisen en toetsing PA-labs sterfgevallen. Bij het RIVM komen de lijnen samen en proberen we met een klein team alles in goede banen te leiden. De 5 screeningsorganisaties komen nu steeds nadrukkelijker in beeld. Zij zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het bevolkingsonderzoek, zijn het regionale coördinatiepunt en organiseren de kwaliteitsborging. We hebben al veel bereikt, maar er is nog het nodige werk te doen. Ik heb er alle vertrouwen in dat alle betrokken organisaties op tijd klaar zijn zodat het bevolkingsonderzoek binnenkort van start kan gaan! In februari is het protocol Toelating en auditing van pathologielaboratoria bekend gemaakt.* Hierin zijn de landelijke kwaliteitseisen opgenomen die worden gesteld aan de laboratoria die de biopten willen beoordelen van coloscopieën na verwijzing vanuit het bevolkingsonderzoek. In het protocol zijn ook de kwaliteitseisen vermeld, die worden gesteld aan de in het laboratorium werkzame pathologen. Pathologielaboratoria die deel willen nemen, kunnen zich via de website van de screeningsorganisatie aanmelden voor een toelatingstoets. Deze toets wordt uitgevoerd door de Regionaal Coördinerend Patholoog (RCP). Wanneer de RCP een positief oordeel geeft over toelating van een PA-lab, wordt het laboratorium geregistreerd in het overzicht van toegelaten laboratoria. Coloscopiecentra mogen het histologisch materiaal alleen aan een geregistreerd laboratorium aanbieden. Toegelaten laboratoria worden iedere 3 jaar geaudit. Jaarlijks vindt een audit plaats op een aantal deelaspecten, zoals intervalcarcinomen en benchmarkgegevens. De toetsing tot toelating vindt plaats vanaf mei 2013. *het protocol is geplaatst op de website van het RIVM. Op de website van de screeningsorganisatie (pagina: professionals/) vindt u een link naar het document.
kanker zijn verschillende professionals betrokken: MDL-artsen, internisten, verpleegkundigen, chirurgen, pathologen. En niet te vergeten: huisartsen. Wat is de rol van de huisarts en de huisartsenpraktijk? Deze is op 3 momenten in beeld bij het bevolkingsonderzoek. Vooraf Patiënten die meer willen weten over het bevolkingsonderzoek, kunnen met hun vragen terecht bij de huisarts of de praktijksassistent. Dit kan om praktische vragen gaan (voor wie is het onderzoek, 4 wanneer word ik uitgenodigd, hoe gaat het onderzoek in zijn werk), maar ook om vragen over voor- en nadelen van deelname, over erfelijkheid of over de risico s die aan wel of niet deelnemen zijn verbonden. Als er bloed gevonden is Als bij een patiënt bloed in de ontlasting is gevonden, krijgt de huisarts hier 2 dagen eerder bericht van. De huisarts heeft dan de gelegenheid de patiënt persoonlijk te informeren over de uitslag. In de uitslagbrief die de cliënt ontvangt, wordt de cliënt verzocht om als dit nog niet is gebeurd contact op te nemen met de huisarts. De cliënt ontvangt bij de uitslag een uitnodiging voor een intake bij een coloscopiecentrum. spe Begeleiding in het vervolgtraject ker Bij het bevolkingsonderzoek darm- Als uit het vervolgonderzoek blijkt dat er sprake is van of een andere aandoening, dan treedt de huisarts, net als bij andere ziekten, op als begeleider van de patiënt. Deskundigheidsbevordering Om goede invulling aan de adviesrol te kunnen geven, is het belangrijk dat de huisarts goed op de hoogte is van de ins en outs van het bevolkingsonderzoek, zoals bijvoorbeeld de exclusiecriteria. Op dit moment wordt een traject voor deskundigheidsbevordering opgezet dat in ieder geval zal bestaan uit een e-learning en scholingsbijeenkomsten. Toelating endoscopisten Endoscopisten die coloscopieën na verwijzing vanuit het bevolkingsonderzoek willen uitvoeren, moeten voor toelating aan een toetsingsprogramma voldoen. Hiermee wordt zo objectief mogelijk gemeten of de endoscopist aan de toelatingseisen voldoet. De endoscopist doorloopt 3 modules: Module 1: Invoermodule De endoscopist voert online 100 opeenvolgende coloscopieën in en registreert daarbij de vastgestelde kwaliteitsindicatoren. Module 2: Theoretische toets (e-learning) In de e-learning komen naast inhoudelijke onderwerpen ook informatie over het bevolkingsonderzoek en epidemiologie aan de orde. Module 3: Praktische toets Tijdens de praktische toets worden de coloscopie- en poliepectomievaardigheden van de endoscopist getoetst. Het gaat hier om 2 live coloscopieën en 2 videobeoordelingen van verrichte poliepectomieën. Deelname In totaal hebben zich tot nu toe ruim 400 endoscopisten gemeld als belangstellende. Hiervan zijn 320 gestart met het registreren van coloscopieën (module 1). In onderstaande tabel is per regio weergegeven hoeveel endoscopisten zijn gestart met registratie en hoeveel endoscopisten inmiddels 100 coloscopieën hebben ingevoerd. Noord Oost Midden-West Zuid-West Zuid Totaal Cijfers per 01-06-2013 Pilot in regio Zuid-West De voorbereidingen voor de invoering van het bevolkingsonderzoek zijn in volle gang: er wordt onder andere een database/informatiesysteem (ColonIS) gebouwd, communicatiematerialen worden opgesteld en tussen alle partijen in de keten wordt afstemming gezocht en bevorderd. Om te onderzoeken of alles straks met echte mensen ook zo werkt als bedacht, wordt een pilot uitgevoerd in de regio Zuid-West. In de pilot wordt een (kleine) groep cliënten (ca. 2.500) uit de regio Rotterdam uitgenodigd voor het bevolkingsonderzoek. Het betreft mannen en vrouwen uit de geboortejaren 1938 en 1948, die anders vanaf september zouden worden uitgenodigd. De cliënten krijgen een vooraankondiging vanuit Bevolkingsonderzoek Zuid-West en een uitnodigingsset (met zelfafnamebuisje) via het inpakcentrum. Ze kunnen bij vragen contact opnemen met de informatielijn van Bevolkingsonderzoek Zuid-West en zich eventueel afmelden. De zelfafnamebuisjes worden ingezonden naar Star Medisch Diagnostisch Centrum (één van de 3 geselecteerde ifobt laboratoria) en verwezen cliënten kunnen een afspraak maken voor een intake in het Erasmus MC of Maasstad Ziekenhuis. Huisartsen worden betrokken volgens de landelijk afgesproken werkwijze. Uiteraard verzendt de screeningsorganisatie ook (onder andere) uitslagbrieven aan de cliënten. Wanneer tijdens een coloscopie materiaal wordt weggehaald, wordt dit (volgens werkwijze landelijk bevolkingsonderzoek) opgestuurd naar het PA-lab. Het gehele traject wordt geregeld vanuit en geregistreerd in ColonIS. Op basis van de resultaten van de pilot kunnen werkprocessen en automatiseringssystemen worden geëvalueerd en bijgesteld voor de start van het landelijk bevolkingsonderzoek. Zo hopen we de landelijke invoering probleemloos te laten verlopen. 5 Projectteam screeningsorganisaties: De invoermodule is sinds het najaar van 2012 online. De e-learning module is in ontwikkeling en is naar verwachting vanaf deze maand beschikbaar. Vanaf maart worden de praktijktoetsen afgenomen, hiervoor worden endoscopisten uitgenodigd die module 1 met succes hebben afgerond. De toetsing wordt uitgevoerd door de Toetsing Coördinerend MDL-arts (TCMDL). Screeningsregio m kan ar De huisarts: vraagbaak, adviseur, intermediair en begeleider cial d Endoscopisten die Endoscopisten die registreren 100 coloscopieën hebben ingevoerd 33 14 72 29 82 19 75 36 65 19 320 117 Hard aan het werk De screeningsorganisaties zijn verantwoordelijk voor de uitvoering van het bevolkingsonderzoek, zijn het regionale coördinatiepunt en organiseren de kwaliteitsborging. Voor de implementatie van het bevolkingsonderzoek is per regio een projectleider aangesteld. De projectleider is voor de ketenpartners in de regio eerste aanspreekpunt en onderhoudt de contacten met alle bij het onderzoek betrokkenen in de regio, zoals coloscopiecentra en laboratoria. De regionale projectleiders vormen met de landelijk projectleider en de projectleider ICT het projectteam SO DK. Landelijk projectleider Martijn Schouten: Samen zetten we de lijnen uit voor de invoering van het nieuwe bevolkingsonderzoek, en zijn we hard aan het werk om de implementatie in september tot een succes te maken. Op de foto het projectteam met v.l.n.r.: René Boom projectleider Noord Yvonne van Oosterhout - projectleider Zuid Mieke Janssen projectleider Midden-West Annemieke van der Steen - projectleider Zuid-West Patricia Claassens projectondersteuner Alice Olde Reuver of Briel projectleider Oost Martijn Schouten landelijk projectleider (Sandra Blauw projectleider ICT ontbreekt op de foto) Contactgegevens regionaal projectleider Bevolkingsonderzoek Zuid-West: Annemieke van der Steen Telefoon: 088 248 21 25 E-mail: A.vanderSteen@bevolkings onderzoekzuid-west.nl Bereikbaar op: maandag, dinsdag, donderdag en vrijdag
Kennismaken met de Regionaal Coördinerend Patholoog Henk Beerman de labs visiteer die zich aangemeld hebben voor toelating tot het bevolkingsonderzoek bij de screeningsorganisatie en bij hen de toelatingsaudit uitvoer; TCMDL, RCDML en RCP Ik ben Henk Beerman, klinisch Patholoog. Ik heb Geneeskunde gestudeerd in Groningen en tot patholoog een bijdrage lever aan symposia waar aspecten van het BVO DK op PA aan de orde komen. opgeleid in Leiden. Ik heb 5 jaar als arts op de Neder- Met het nieuwe bevolkingsonderzoek doet ook een aantal nieuwe functies zijn intrede: landse Antillen gewerkt en ben sinds 1992 werkzaam de RCMDL (regionaal coördinerend maag-darm-leverarts) en de TCMDL (toetsing in het Maasstadziekenhuis, voorheen het Zuiderzie- 6 coördinerend maag-darm-leverarts). De rol van RCP (regionaal coördinerend patholoog) kennen we reeds vanuit het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. De MDL-artsen Manon Spaander en Arjun Koch gaan voor Bevolkingsonderzoek Zuid-West aan de slag als RCMDL- en TCMDL-arts. Zij zijn verantwoordelijk voor de toetsing en auditing van coloscopiecentra die (willen) deelnemen aan het bevolkingonderzoek en leveren een bijdrage aan de borging van de ketenkwaliteit van het bevolkingsonderzoek. De regionaal coördinerend patholoog (RCP) is al geruime tijd werkzaam bij het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker, maar gaat nu ook aan de slag bij het nieuwe bevolkingsonderzoek. Regionaal Coördinerend MDL-arts Manon Spaander Ik ben Manon Spaander, RCMDL regio Zuid-West en werkzaam als Maag- Darm- en Leverarts in het Na het bezoek aan het centrum wordt een rapportage opgesteld van het bezoek. De punten die hierin beschreven staan zullen vervolgens ingebracht worden in de vergadering met de RCMDL-ers van alle regio s, waarbij er een gezamenlijk besluit gevormd wordt over het wel/ nog niet certificeren van het centrum. Wat vind je belangrijke aspecten in je werk als RCMDL? Het BVO dikke is een nieuw bevolkingsonderzoek in Nederland met als belangrijk doel de incidentie en mortaliteit van naar beneden te brengen. Het is een doel waar iedereen achter kan staan. Om dit doel daadwerkelijk te bereiken is het van belang dat er continu gekeken wordt op welke manier we dit zo goed, duidelijk en hanteerbaar mogelijk in de praktijk kunnen brengen. Het zijn dan ook deze aspecten, waar ik in mijn rol als RCMDL veel waarde aan hecht. kenhuis. Sinds 4 jaar ben ik tevens werkzaam als RCP bij het bevolkingsonderzoek baarmoederhalskanker. En ik ben 10 jaar lid geweest van de visitatie commissie van de NVVP. Wat zijn je taken/werkzaamheden als RCP? Op dit moment richten de RCP s zich op de toelating van pathologielaboratoria. Dit betekent dat ik: de labs en pathologen informeer wat de eisen zijn die gesteld worden om mee te kunnen doen aan het BVO DK; samen met de andere RCP s (landelijk) de opzet van de toelatingsaudit uitwerk; reageer op vragen en opmerkingen van de pathologen; Toetsing Coördinerend MDL-arts Arjun Koch feb - april: ontwerpen toelatingsformulier PA laboratoria mei - juni: visitaties van de laboratoria voor 2014: ontwerpen van de audit formulieren 2014: audits van alle laboratoria 2014: verzorgen van de noodzakelijke bijscholing Wat vind je belangrijke aspecten in je werk als RCP? Werken op het kruispunt van de screeningsorganisatie en de collegae pathologen. Zorgen dat de pathologie zijn bijdrage zo optimaal mogelijk verleent. Rondkijken in andere laboratoria: dat blijft altijd leerzaam! Het contact met de pathologen in andere laboratoria Wat vind je belangrijke aspecten in je werk als TCMDL? Het ontwikkelen en borgen van hoge kwaliteit binnen het BVO. 7 Erasmus MC met als aandachtsgebied de gastrointestinale oncologie. Manon Spaander. Ik ben Arjun Koch, MDL-arts in het Erasmus MC Arjun Koch. met aandachtsgebied geavanceerde endoscopische Wat zijn je taken/werkzaamheden als RCMDL? resectietechnieken. Ik verzorg training en opleiding in Belangrijkste taak van de RCMDL is het auditen van endoscopie en ben manager van de ESE- Erasmus de colonoscopiecentra, die mee willen doen aan het School of Endoscopy en het EMC-endoscopie skilllab. BVO dikke. Tijdens de audit zullen we toetsen of het centrum voldoet aan de door het RIVM Wat zijn je taken/werkzaamheden als TCMDL? opgestelde toelatingseisen. Uniformiteit is een belang- Ontwikkeling van de toetsingsmodules in het kader rijk begrip in dit project. De afgelopen tijd hebben we van de kwaliteitsbewaking in het BVO. met de RCMDL-ers van alle 5 de regio s getracht om Uitvoering van de toetsing, modules en het praktijk- ook in het auditen deze uniformiteit te zoeken. examen. Op dit moment wordt er een planning gemaakt voor Ik voer de meeste werkzaamheden uit tussen de het auditen van de colonoscopiecentra, die aan heb- dagelijkse werkzaamheden door en in avonduren. ben gegeven deel te willen nemen aan het BVO darm- De praktijktoets programma s vragen mijn dedicated kanker. Voor de planning is spreiding binnen de regio aandacht en tijd en worden uitgevoerd in het Erasmus een belangrijk punt. We proberen zoveel mogelijk MC met behulp van state-of-the-art endoscopie ziekenhuizen/centra nog voor september te bezoeken. apparatuur.
Expertmeeting over bevolkingsonderzoek Voor de start van de pilot is een vergunning nodig, die is aangevraagd bij het ministerie van VWS. De Gezondheidsraad adviseert de minister over deze vergunningsaanvraag en heeft aangegeven dat er nu nog onvoldoende wetenschappelijk bewijs beschikbaar is dat de gekozen ontlastingstest (de FOB Gold) in bevolkingsonderzoek goed presteert. De minister heeft daarop aangegeven dat zij verzekerd wil zijn van de kwaliteit van deze test in een bevolkingsonderzoeksetting. Daarom heeft het ministerie van VWS een expertmeeting georganiseerd. Doel hiervan is met een aanpak te komen die voldoende zekerheid biedt over de kwaliteit van de in het bevolkingsonderzoek in te zetten ontlastingstest. Vervolgens zal de minister naar verwachting voor het zomerreces een besluit nemen over de start van de pilot en van het landelijk bevolkingsonderzoek. Meer weten? We hebben u bijgepraat over het toekomstige bevolkingsonderzoek. Wilt u meer informatie over het bevolkingsonderzoek? Gebruik de volgende websites om op de hoogte blijven van actuele ontwikkelingen: Kijk op www.bevolkingsonderzoekzuid-west.nl Op onze website vindt u algemene informatie over het bevolkingsonderzoek. Onder de tab Professionals vindt u aanvullende informatie. Kijk op www.bevolkingsonderzoek.nl Op deze site van het RIVM is informatie over het bevolkingsonderzoek en de organisatie van de invoering daarvan te vinden. Ook is hier veel informatie voor professionals samengebracht. Nieuwsbrief Bevolkingsonderzoeken naar kanker Het RIVM geeft een digitale nieuwsbrief uit, waarin u op de hoogte wordt gehouden van actuele ontwikkelingen rondom de bevolkingsonderzoeken baarmoederhalskanker, borstkanker en. Abonneren kan via de website van het RIVM (www.rivm.nl) of op www.bevolkingsonderzoek.nl. Zoek naar de button Nieuwsbrief Bevolkingsonderzoeken naar kanker - Meld u hier aan. Colofon Deze speciale editie van Screen verschijnt om het op handen zijnde bevolkingsonderzoek nader toe te lichten en is bestemd voor ketenpartners van de betrokken screeningsorganisatie. Redactie en coördinatie: Elma van der Vlis-Vester Vormgeving en druk: DRD Support BV Postbus 91163, 3007 MD Rotterdam t 088-248 20 00 info@bevolkingsonderzoekzuid-west.nl