Jongeren en gsm Jongeren en gsm s t u d i e Oktober 2011
Inhoud 1. Doelstellingen 2. Methodologie 3. Jongeren en gsm 4. Jongeren en smartphones 5. Conclusies 6. Aanbevelingen 2
Doelstellingen Het doel van de studie is het gedrag van jongeren en de bijbehorende risico s analyseren op het vlak van gsm-gebruik. Verschillende elementen worden geanalyseerd: Bezit, aankoop en keuze van een gsm Betaalwijze en financieringsbron Gebruik en toepassingen Ervaring met reclame, ongewenste sms- en abonnementdiensten Ouderlijk toezicht Daarnaast wordt ook voor het eerst aandacht besteed aan de verspreiding van smartphones onder jongeren. Bezit smartphone 3
Methodologie 2.862 kwantitatieve interviews afgenomen met behulp van een schriftelijke vragenlijst bij Franstalige en Nederlandstalige leerlingen van het lager en secundair onderwijs (10-17 jaar) in heel België. Door het OIVO afgenomen in de klas. Field : oktober-december 2010 en januari 2011. Aselecte gelaagde gecorrigeerde steekproef. De resultaten hebbende gepaste statistische verwerkingen ( 2, Student en normale wet) ondergaan. De maximale foutmarge op de totale steekproef bedraagt 1,9%. Enkel de betekenisvolle resultaten worden voorgesteld. 4
Bezit van een gsm 9% Evolutie in vgl. met 2009 +5% Heb je een gsm? Ruim 9 op de 10 jongeren tussen 10 en 17 jaar hebben een gsm. Dit is 5% meer dan in 2009. ja nee 91% Basis: alle respondenten. 5
Bezit van een gsm verschillen volgens leeftijd 17 j 99% +1 % Evolutie van het gsm-bezit volgens leeftijd 16 j 15 j 14 j 13 j 12 j 100% 98% 94% 91% 98% +2 % = -1% -8% +15% Op de leeftijd van ongeveer 10 jaar heeft 2 op de 3 jongeren een gsm. Op 11-jarige leeftijd geldt dit voor bijna 3 op 4. Op 12-jarige leeftijd hebben bijna alle jongeren een gsm. Het aantal jonge gsm-bezitters, onder de 13 jaar, is merkelijk toegenomen in vergelijking met 2009. 11 j 10 j 66% 73% +15% +21% Evolutie in vgl. met 2009 Basis: alle respondenten. 6
Bezit van een gsm verschillen volgens gezinsvorm Evolutie in vgl. met 2009 Evolutie van het gsm-bezit volgens de gezinsvorm Eenoudergezin Gemiddelde Gezin met 2 ouders 95% 91% 90% + 1% + 7% + 7% Binnen tweeoudergezinnen hebben steeds meer jongeren een gsm. De stijging ten opzichte van 2009 situeert zich voornamelijk in deze groep. Jongeren binnen eenoudergezinnen hebben wel nog steeds iets talrijker een gsm dan de anderen (4% meer dan gemiddeld). De verschillen tussen de gezinsvormen vervagen, de gsm is gemeengoed geworden. Co-ouderschap 89% - 1% Basis: alle respondenten 7
Bezit van een gsm vergelijking volgens profiel Gsm-bezit Groepen waarin meer jongeren een gsm hebben Groepen waarin minder jongeren een gsm hebben Gemiddeld hebben 91% van de jongeren tussen 10 en 17 jaar een gsm. De jongeren in eenoudergezin (95%): met moeder alleen 94%, met vader alleen 99%. Jongeren die nog op de lagere school zitten (77%). Globaal tekenen veel verschillen zich minder scherp af dan in het verleden. Het verschil tussen lager en secundair onderwijs is minder scherp: steeds meer lagere schoolkinderen beschikken tegenwoordig over een gsm. Ook het onderscheid tussen de gezinsvormen is minder nadrukkelijk dan de voorbije jaren. Een toenemend aantal kinderen binnen tweeoudergezinnen heeft een gsm. 8
Aankoop van de gsm Wie heeft je gsm gekocht? Mijn ouders Als geschenk gekregen Ikzelf 27% 32% 51% 68% 73% 49% Jongeren kopen hun gsm zelden zelf. Ongeveer een kwart heeft zijn/haar gsm (deels) zelf gekocht. De helft van de jongeren hebben hun gsm van hun ouders gekregen. Een op drie krijgt het als geschenk. Jongeren die leven in een situatie van coouderschap krijgen hun gsm minder vaak van hun ouders (-21% vgl. met het gemiddelde). Franstalige jongeren krijgen hun gsm vaker van hun ouders (+7% vgl. met het gemiddelde). ja neen Basis: respondenten die een gsm hebben 9
Keuze van de gsm Wie heeft je gsm gekozen? Ik Ouders Andere 4% 20% 92% 96% 80% 8% Jongeren kiezen hun gsm voornamelijk zelf. In ruim 9 op 10 gevallen hebben de jongeren inspraak in de keuze. Slechts 2 jongeren op de 10 geven aan dat de voorkeur van hun ouders (mee) bepalend was in de aankoop. De ouders van de kinderen die nog op de basisschool zitten, zijn vaker betrokken bij de keuze (+21% vgl. met het gemiddelde). Dit belet niet dat ook deze jongste gsm-bezitters heel vaak hun zeg hadden bij de aankoop: bij 8 op de 10 is dit zo. ja neen Basis: respondenten die een gsm hebben 10
Keuze van de gsm verschillen volgens leeftijd 100% 80% 60% 40% 20% 0% 10 j 11 j 12 j 13 j 14 j 15 j 16 j 17 j ik ouders andere Wie kiest je gsm? Leeftijd speelt hierbij een belangrijke rol. Er is duidelijk een verschil tussen lagereschoolkinderen en jongeren in het secundair onderwijs. De ouders van kinderen uit het basisonderwijs zijn vaker betrokken bij de keuze (+21% vgl. met het gemiddelde). Dit belet niet dat ook deze jongste gsm-bezitters heel vaak hun zeg hadden bij de aankoop in 8 op de 10 gevallen is dit zo. Vanaf het secundair onderwijs wordt de aankoop meer een zaak van de jongeren zelf en geeft slechts 14% aan dat de ouders hier (mee) over beslisten. Basis: respondenten die een gsm hebben 11
Type abonnement 27% Gebruik je een telefoonkaart of een abonnement? telefoonkaart abonnement 73% Ongeveer driekwart van de jongeren gebruikt een telefoonkaart. Een kwart heeft een abonnement. Gezinnen binnen lagere sociale groepen geven meer de voorkeur aan een telefoonkaart (+10% vgl. met het gemiddelde). Binnen de hogere sociale groepen verkiest men vaker een abonnement (+10% vgl. met het gemiddelde). Eenoudergezinnen geven vaker de voorkeur aan een telefoonkaart (+7%). Het percentage abonnees onder jongeren is er sterk op vooruit gegaan ten opzichte van de peiling in 2009. Toen had slechts 14% een abonnement. Basis: respondenten die een gsm hebben 12
Financiering Evolutie in vgl met 2009 Wie betaalt je telefoonkaarten of abonnement? Ouders Ik Cadeau gekregen 2% 29% 77% +12 % - 17% - 4 % Meer dan ooit betalen de ouders (mee) de toegang van hun kinderen tot het mobiele telefonienetwerk. In ruim driekwart van de gevallen is dit zo. Dit is 12% meer dan in 2009 en 19% meer dan in 2006. Minder dan een derde van de jongeren draagt zelf bij in de kosten van zijn/haar mobiele telefoonverkeer. Bij de jongeren die 15 of ouder zijn ligt dit aandeel wel iets hoger (38%). Andere 4% +2% Basis: respondenten die een gsm hebben 13
Gebruiksfrequentie communicatie via gsm 140 120 100 80 60 40 20 0 10 j 11 j 12 j 13 j 14 j 15 j 16 j 17 j Frequentie sms sturen Frequentie bellen Hoe vaak heb je deze een sms gestuurd en hoe vaak heb je gebeld met je gsm? Gsm-communicatie gebeurt vooral via tekstberichten. Gemiddeld sturen jongeren 88 tekstberichten per week en bellen ze een tiental keer. Voor elke mobiele oproep worden dus 9 sms-berichten verstuurd. Tienjarigen sturen gemiddeld ongeveer 20 tekstberichten per week, op de leeftijd van 12 jaar loopt dit reeds op tot een dertigtal. Vanaf 13 jaar schommelt het gemiddelde steeds rond de 100 met een piek van 137 op 15 jaar. Het belgedrag verschilt niet noemenswaardig volgens leeftijd. Basis: respondenten die een gsm hebben 14
Gebruiksfrequentie communicatie via sms 140 120 100 80 60 40 20 0 10 j 11 j 12 j 13 j 14 j 15 j 16 j 17 j Hoe vaak heb je een sms gestuurd met je gsm deze week? Het sms-verkeer blijkt sterk toegenomen ten opzichte van de bevraging in 2009. Toen lag het weekgemiddelde op 48 berichten, nu op 88 berichten. Deze toename doet zich in alle leeftijdsgroepen voor, met uitzondering van de 14-jarigen, waar het gemiddelde reeds zeer hoog lag. Frequentie sms sturen Frequentie sms sturen 2009 Basis: respondenten die een gsm hebben 15
Gsm-gebruik in de klas 59% van de geïnterviewde jongeren zeggen hun gsm al ooit in de klas gebruikt te hebben. In de lagere school ligt dit percentage veel lager (-36%). Vanaf 14 jaar blijkt gsm-gebruik in de klas vaker voor te komen. 16
Toepassingen: foto s Kan je foto s maken met je gsm? Maak je foto s? 9% 91% 82% 9% 9 op de 10 jongeren beschikken over een gsm die foto s kan maken. 8 jongeren op 10 gebruiken die functie ook daadwerkelijk. Meisjes blijken iets vaker foto s te maken (+6% vgl. met het gemiddelde). Ook bij lagereschoolkinderen is fotograferen zeer populair (+5% vgl. met het gemiddelde). Kan geen foto's maken Maakt foto's kan foto's maken Maakt geen foto's Basis: alle respondenten die een gsm hebben 17
Toepassingen: filmpjes Kan je filmen met je gsm? Film je met je gsm? 16% 84% 61% Ruim 8 op de 10 jongeren beschikken over een gsmtoestel dat toelaat filmpjes te maken. 6 op 10 jongeren maken ook gebruik van deze functie. Filmpjes maken blijkt bijzonder populair bij jongeren in het beroepsonderwijs (+9% vgl. met het gemiddelde). 23%. Heeft geen videofunctie Filmt Heeft een videofunctie Filmt niet Basis: alle respondenten die een gsm hebben 18
Toepassingen: spelletjes en beltonen Spelletje spelen 46% Speel jij spelletjes op je gsm? Hoe vaak speelde je deze week? Heb je al spelletjes/ringtones gedownload? Beltonen downloaden 31% Ruim 4 op de 10 jongeren spelen al eens een spelletje op hun gsm. Wie speelt doet dit gemiddeld een 8-tal keer per week. 1 op 5 downloadt al eens een spelletje. 1 op 3 downloadt al eens een nieuwe ringtone. Spelletjes downloaden 19% Basis: alle respondenten die een gsm hebben 19
Reclame en commerciële druk Via hun gsm ontvangen jongeren heel wat commerciële boodschappen. Er worden hen ook diensten aangeboden die ze met hun belkrediet kunnen betalen. De informatie die operatoren meegeven over de aard en kost van deze diensten laat vaak te wensen over, waardoor jonge klanten mogelijk misleid kunnen worden en ongevraagd betalende sms-berichten ontvangen; ongewild geabonneerd geraken op sms- of mms-premiumdiensten. 20
Reclame en commerciële druk Heb je dit al ontvangen of meegemaakt? Reclame ontvangen Ongevraagde betalende sms Ongevraagd abonnement op gsm-diensten 13% 19% 31% Meer dan 3 op 10 jongeren ontvingen al reclameboodschappen op hun gsm. Ook lagereschoolkinderen bleven hier niet van gespaard. Reeds een derde van hen ontving al reclame via de gsm. Bijna 1 op 5 jongeren ontving reeds een ongevraagde sms die bij ontvangst betalend bleek. 13% van de lagereschoolkinderen werd hier reeds mee geconfronteerd. Ruim 1 op 10 raakte al eens ongewenst geabonneerd op een gsm-dienst. Bij lagereschoolkinderen ligt dit percentage even hoog. Basis: alle respondenten die een gsm hebben 21
Ouderlijk toezicht op gsm-gebruik 20% Leggen je ouders je regels op i.v.m. bellen met je gsm? Slechts 1 jongere op 5 dient zich aan ouderlijke regels te houden wanneer hij/zij mobiel belt. Dit percentage ligt precies even hoog als voor internetchatten. Communicatie van persoon tot persoon blijkt minder aan ouderlijk toezicht onderworpen dan tv-kijken (27%) of surfen via internet (31%). Bij de bevraging in 2009 lag het percentage jongeren dat regels opgelegd kreeg nog lager (13%). Ja Nee 80% Basis: respondenten die een gsm gebruiken 22
Ouderlijk toezicht op gsm-gebruik Ik mag niet zo vaak telefoneren als ik wil De duur wordt beperkt (uren per dag) Ze controleren naar wie ik bel 26% 41% 48% Regels die opgelegd worden betreffende gsmgebruik Wie regels opgelegd krijgt wordt gecontroleerd op de frequentie (48%) en de duur van de gsm-gesprekken (41%). Misschien willen ouders vooral de tijd en dus het budget dat hun kinderen aan gsm-verkeer spenderen onder controle houden. Jongeren ervaren heel wat minder toezicht over wie ze bellen. Slechts een kwart van de jongeren die zich aan bepaalde ouderlijke afspraken dienen te houden zegt ook beperkingen te hebben op dit vlak. Bij de 16- plussers valt de controle op de gesprekspartner haast helemaal weg (-20% vgl. met het gemiddelde). Basis: respondenten die een gsm hebben en regels opgelegd krijgen. 23
Bezit van smartphone Brussels Gewest Waals Gewest Gemiddeld Vlaams gewest 35% 26% 21% 16% Bezit van smartphone Smartphones zijn nog niet zo lang op de markt en ze zijn duur in aankoop en gebruik. Toch zegt 1 op 5 jongere over een dergelijk toestel te beschikken. Bij de jongeren in het 5 de en 6 de secundair is dit zelfs 1 op 3. In Brussel blijkt de smartphone het meest wijdverspreid (1 op 3). In het Waalse Gewest zegt 1 op 4 een smartphone te hebben. In het Vlaamse Gewest ligt dit cijfer een stuk lager, maar bedraagt het toch nog 1 op 6. Basis: alle respondenten. 24
Smartphone : bezit verschillen volgens profiel Smartphone-bezit Groepen waarin meer jongeren een smartphone hebben Groepen waarin minder jongeren een smartphone hebben 21% heeft een smartphone. Brusselse jongeren (35%) en jongeren in 5 de en 6 de secundair (30%) beschikken vaker over een smartphone. In Vlaanderen zijn er minder jongeren met een smartphone (16%). 25
Conclusies Een gsm hebben blijkt voor vele jongeren iets heel vanzelfsprekend. Reeds in de basisschool beschikt een ruime meerderheid van de jongeren over een gsm. Op 11-jarige leeftijd heeft reeds 3 op 4 een gsm. Op 12-jarige leeftijd hebben zowat alle jongeren een gsm (98%). In vergelijking met 2009 is het aantal jonge gsm-bezitters onder 13 jaar opmerkelijk toegenomen. Opmerkelijk is dat een niet te verwaarlozen groep jongeren over een dure smartphone beschikt. 1 op 5 heeft een dergelijk toestel. Onder de 16-plussers en de Brusselse jongeren zegt zelfs 1 op 3 een smartphone te hebben. Steeds meer ouders financieren de toegang van hun kroost tot het mobiele telefoonnetwerk (al dan niet integraal). De helft komt tussen in de aankoop van het toestel, ruim drie kwart bij het bekostigen van het gsm-verkeer. Dat is respectievelijk een stijging van 6 en 12% ten opzichte van 2009. Omgekeerd zien we ook dat er minder jongeren zijn die hun gsm-gebruik (mee) betalen: slechts 29% doet dit in vergelijking met 46% bij de vorige bevraging. 26
Conclusies In 2009 werd reeds een sterke toename van het gsm-verkeer vastgesteld. Deze tendens zet zich verder. Wie een gsm heeft gebruikt deze steeds vaker. Jongeren blijken vooral via sms te communiceren. De voordelige tarieven die vele operatoren aanbieden aan jongeren zullen hier ongetwijfeld niet vreemd aan zijn. Met gemiddeld bijna 90 sms-berichten per week, versturen jongeren voor elk mobiel gesprek gemiddeld 9 tekstberichten. 59% van de jongeren gebruikte de gsm reeds in de klas. De meeste jongeren kunnen ook filmpjes en foto s met hun gsm maken en velen gebruiken deze functies ook. Een kleine helft speelt ook al eens een spel op zijn mobieltje. 1 op 5 jongeren met een gsm downloadt al eens spelletjes; 1 op 3 ringtones. Opmerkelijk is dat een kwart van de jongeren hierbij reeds problemen kende. Nog meer problemen zijn er met betalende sms en en sms-diensten. Heel wat jongeren ervaren al eens bedrogen te zijn geweest als consument. 1 op 5 ontving reeds ongevraagd betalende sms jes en 1 op 10 raakte reeds ongewild geabonneerd op een sms-dienst. 27
Conclusies Ondanks hun jonge leeftijd blijven heel wat jongeren ook niet gespaard van commerciële boodschappen op hun mobieltje. 1 op 3 ontving reeds reclame via gsm. De commerciële druk mag dan al hoog zijn, het ouderlijk toezicht op het gsm-verkeer blijft beperkt. Slechts 1 op 5 jongeren zegt dat ouders bepaalde regels opleggen voor hun gsm-verkeer. De ouders leggen minder regels op voor het gsm-gebruik dan voor tv-kijken of het gebruik van het internet. Jongeren gebruiken al talrijk smartphones. Maar liefst 1 op 5 zegt over een smartphone te beschikken. Bij de 5 de en 6 de jaars secundair is dit zelfs 1 op 3. Er zijn ook regionale verschillen. In Brussel heeft 1 op 3 jongeren een smartphone, in Wallonië 1 op 4 en in Vlaanderen 1 op 6. In de toekomst zal de toegang tot gratis wifi-verbindingen en de ontwikkeling van nieuwe technologieën de populariteit van smartphones ongetwijfeld nog versterken. 28
Aanbevelingen De daling van de aankoopprijs kan de ruime verspreiding van de gsm bij jongeren gedeeltelijk verklaren, maar het succes heeft ook te maken met de rol die de gsm speelt in het leven van de doorsnee jongere, met name een middel voor identificatie en sociale (h)erkenning. De gsm speelt een essentiële rol in de communicatie tussen opgroeiende kinderen en jongeren. Ondertussen nemen de diversiteit en multimediatoepassingen van mobiele telefoons en de convergentie met andere media(toepassingen), waaronder het internet, toe. Jongeren betrekken zich sterk bij de technologische vooruitgang op dit vlak. Zij zijn vaak de pioniers en de meest enthousiaste gebruikers (en slachtoffers?) van nieuwe toepassingen. De experimenteerlust van deze groep kwetsbare consumenten leidt, samen met hun toenemende gsmgebruik, echter ook tot specifieke risico s. Het is belangrijk om deze risico s te onderkennen en jongeren erover in te lichten (zie volgende slide). 29
Aanbevelingen Ongewenst contact. Kinderen en jongeren kunnen via de mobiele telefoon het slachtoffer worden van ongewenst contact. Intimidatie en pesten via de gsm komt vaak voor. Cyberpesten kan desastreuze gevolgen hebben voor de ontwikkeling van de persoonlijkheid van het kind. Er is ook een gevaar voor voyeurisme dat ontstaat door de circulatie van gewelddadige, vernederende of onterende beelden van kinderen. Spam. Heel wat minderjarige gsm-gebruikers hebben al sms-spam in de ene of andere vorm ontvangen. Sommige van deze diensten worden tegen een hoog tarief gefactureerd en de ontvangst van vervolg-sms jes kan moeilijk gestopt worden. Er is een algemeen risico op ontvangst van ongevraagde berichten (commerciële berichten, maar bijvoorbeeld ook pornografisch beeldmateriaal). Reclame en commerciële druk. Jongeren ontvangen via sms steeds meer reclame-boodschappen. Er worden hen ook diensten aangeboden die ze met hun belkrediet kunnen betalen. 30
Aanbevelingen Foto s en video s/privacy. Veel mobiele telefoons hebben vandaag een ingebouwde camera. Er worden vaak foto s en filmpjes gemaakt zonder toestemming en doorgestuurd naar vrienden of gepubliceerd op websites. Virussen. Smartphones zijn net als computers gevoelig voor virussen. De verspreiding van virussen gericht op smartphones blijft voorlopig nog relatief beperkt, maar het gevaar is reëel. Een virus kan oproepen naar kostelijke telefoonnummers genereren, massaal sms-berichten verzenden of persoonlijke gegevens versturen. (Intensief) gebruik. Kinderen en jongeren gebruiken hun gsm vaak wanneer ze alleen zijn. Daardoor is het voor de ouders moeilijk om de communicatie te sturen en controleren. Minderjarigen informeren blijft dus belangrijk. Intensief en voortdurend gebruik kan ook leiden tot gevaarlijke situaties in het verkeer omdat de oplettendheid afneemt en reactiesnelheid vertraagt. Intensief gebruik van de gsm kan bovendien een ontwrichtende impact hebben op de sociale contacten. Dergelijke verslaving kan ook tot financiële problemen leiden. 31
Aanbevelingen Diefstal. Dit gevaar is reëel, vooral bij de dure gsm s. Daar kan ook fysieke agressie bij komen kijken. Verzekeringen worden tegenwoordig gretig aangeboden bij gsm s. Oplettendheid is hierbij raadzaam. Ten eerste kan niemand verplicht worden een verzekering te nemen bij de aankoop van een gsm. Dergelijke koppelverkoop (van een gezamenlijk aanbod waarvan minstens één artikel een financiële dienst is) is immers verboden. Ten tweede is het belangrijk de verzekeringskosten op termijn (bijvoorbeeld op jaarbasis) te berekenen. Een verzekering die duurder uitkomt dan het toestel zelf is uiteraard bedenkelijk! Ten derde is het, zoals altijd, belangrijk de polis goed door te nemen, na te gaan wat hij dekt en dan zelf de afweging te maken of een dergelijke verzekering wel nodig is. Sommige verzekeringen komen bijvoorbeeld enkel tussen bij diefstal met geweld, en laten je in de kou staan als je het slachtoffer bent geworden van een zakkenroller. 32
Aanbevelingen Gezondheid. Het herhaalde gebruik van de mobiele telefoon, onder andere bij kinderen, kan leiden tot gezondheidsproblemen (risico op kanker, doofheid bij slecht gebruik, enzovoort). Er zijn vandaag geen harde bewijzen dat elektromagnetische straling schadelijk is, maar het is evenmin bewezen dat het niet zo is. De Raad van Europa wil om die reden mobiele telefoons verbieden op scholen. De scholen zouden de leerlingen kunnen verplichten hun gsm uit te schakelen tijdens de lesuren. Ook de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) waarschuwt in een recente studie samen met het International Agency for Research on Cancer (IARC) voor het gevaar van blootstelling aan straling op lange termijn. Enkele aanbevelingen: Bel waar mogelijk met een vaste lijn in plaats van een gsm. Beperk de duur van gsm-gesprekken tot enkele minuten per gesprek. Vermijd het gebruik van een gsm bij slechte ontvangst of in bewegende voertuigen, het zendvermogen van het toestel is dan immers krachtiger. Gebruik een oortje om de afstand tussen de telefoon en het hoofd te vergroten. Schakel de gsm uit wanneer deze niet gebruikt wordt. 33
Aanbevelingen In de ICT-opvoeding moet naast het internet meer aandacht besteed worden aan de risico s van en de omgang met de gsm. Dat onderwijs moet onder meer handelen over de bovenvermelde risico s: omgaan met geld en kostenbeheersing (gsm-gebruik, commerciële diensten,...), gezondheid, persoonlijke veiligheid, privacy, de bel-etiquette,... Het beheer van risico s als commercieel misbruik of consumentenbedrog via mobiele telefonie bij minderjarigen mag niet onderschat worden omdat dit medium op het vlak van de technologische vooruitgang een grote evolutie kent: de gsm is het eerste instrument en speelt een steeds grotere rol bij de daden die jongeren stellen als verbruikers: betalingen doen, inhoud uploaden of downloaden. Het recente KB van 9 februari 2011 tot vaststelling van de ethische code voor de telecommunicatie garandeert de (jonge) consument alvast een betere bescherming op een aantal vlakken (zie volgende slide). 34
Aanbevelingen Dit KB legt onder meer regels op die meer transparantie en een duidelijkere procedure voor betalende diensten of spellen garanderen. Wanneer een consument intekent op een dienst of spel, dient hij dit te bevestigen door te antwoorden op twee of meer sms en of mms en van de leverancier. Dit om te vermijden dat men niet beseft wat men aankoopt. De gebruiker ontvangt een gratis waarschuwingsbericht wanneer hij meer dan 10 per maand spendeert aan een bepaalde dienst. Het KB omvat ook enkele scherpere regels voor betalende diensten bestemd voor minderjarigen. Dit zijn producten of diensten die voornamelijk voor minderjarigen van belang zijn en die de minderjarige zelf kan betalen via zijn belkrediet. Dergelijke betalende diensten en de reclame ervoor mogen zich enkel richten tot jongeren die minstens 12 jaar zijn. Reclame voor dergelijke diensten dient te vermelden dat, indien de eindgebruiker minderjarig is, hij zijn ouders om toestemming dient te vragen. En het legt een maximale kostprijs op van betalende diensten specifiek bestemd voor minderjarigen (max. 50 eurocent per minuut of 1 euro per oproep). 35
Aanbevelingen Ondanks de betere bescherming door dit KB blijft waakzaamheid nodig en zijn er zeker nog een aantal belangrijke actiepunten. Wat de toegang tot geblokkeerde diensten en gebruiksmogelijkheden betreft zou het goed zijn als de ouders over de mogelijkheid kunnen beschikken een voorafgaande, schriftelijke aanvraag te kunnen indienen om te kunnen beschikken over het paswoord dat het gebruik van deze of gene dienst mogelijk maakt. Op die manier kunnen ouders en kinderen ook meer van de problemen bewustgemaakt worden. Een veralgemeende identificatie van de telefoonnummers van minderjarigen en jongeren onder de 12 verdient aanbeveling omdat jongeren te maken krijgen met verantwoordelijkheden die nog niet helemaal bij hun leeftijd passen, zoals het beheer van een budget. Zo kan de toegang tot bepaalde diensten en mogelijkheden (bijvoorbeeld diensten tegen betaling, internationale oproepen, betalende sms en enzovoort) worden beperkt. Om de commerciële druk op kinderen te verlagen is een verbod op reclame naar gsm-nummers van alle minderjarigen (en niet enkel kinderen onder de 12) aangewezen. 36
Aanbevelingen Meer informatie over regelgeving van de gsm-verkeer is te vinden op www.telethicom.be en www.ibpt.be. Er is een mogelijkheid om een klacht neer te leggen bij de ombudsman telecommunicatie (http://www.ombudsmantelecom.be/) voor klachten over de telecomoperator. En bij de ethische commissie voor telecommunicatie (www.telethicom.be). Deze ziet toe op een correct gebruik van betaalnummers, en klachten over de niet-naleving van de ethische code voor de telecommunicatie. 37
Auteurs : Kristel Vandenbrande, Marc Vandercammen Verantwoordelijke uitgever : Marc Vandercammen OIVO Paapsemlaan 20-1070 BRUSSEL Tel. 02/547.06.11 - Fax. 02/547.06.01 www.oivo.be Uitgave 2011 D 2011-2412-116 OIVO Prijs: 38 Reproductie voor niet-commerciële doeleinden toegelaten mits bronvermelding 38