Factsheet Jeugdzorg FoodValley 2013 Vervolg op Nulbeeld 2012

Factsheet Jeugdzorg FoodValley 2013 Vervolg op Nulbeeld 2012 transformatie jeugdzorg FoodValley

INHOUDSOPGAVE 1. Conclusies... 2 2. Inleiding... 4 2.1. Aanleiding... 4 2.2. Doel- en probleemstelling... 4 2.3. Onderzoeksmethode... 5 2.4. Leeswijzer... 5 3. FoodValley... 6 3.1. Jeugdigen binnen FoodValley... 6 3.2. Bevolking FoodValley... 6 4. Preventieve Jeugdzorg... 8 4.1. Preventief aanbod... 8 5. Bureau Jeugdzorg... 10 5.1. Aanmeldingen Bureau Jeugdzorg... 10 6. Jeugd- & Opvoedhulp... 13 6.1. Jeugdzorgorganisaties... 13 6.2. Cliënten in zorg... 14 6.3. Cliënten per zorgvorm... 15 7. Jeugd-GGZ... 18 7.1. Aanbod Jeugd-GGZ... 18 7.2. Indicatiestelling... 18 7.3. Gebruik jeugd-ggz vanuit Zvw... 19 7.4. Gebruik jeugd-ggz vanuit AWBZ... 21 8. Jeugd-LVB... 22 8.1. Gebruik jeugd-lvb... 22 9. Niet-vrijwillige Jeugdzorg... 24 9.1. Jeugdzorg plus... 24 9.2. AMK... 25 9.3. Jeugdbescherming... 26 9.4. Jeugdreclassering... 28 10. Meervoudig zorggebruik... 30 10.1. Registratie meervoudig zorggebruik... 30 10.2. Landelijk gebruikte methoden... 31 11. Vergelijking Nederland... 32 11.1. FoodValley afgezet tegen Nederland... 32 12. Kosten Jeugdzorg... 33 12.1. Budget Jeugdzorg... 33 13. Prognose... 35 13.1. Prognose jeugdigen FoodValley... 35 13.2. Prognose gebruik Jeugdzorg... 35 14. Bronvermelding... 37 Bijlagen 1

CONCLUSIES De conclusies per onderzoeksvraag zijn als volgt: Aanbod jeugdzorg FoodValley 1. Er zijn in FoodValley vijf organisaties voor Jeugd- & Opvoedhulp gevestigd. Zij bieden een (wisselende) combinatie van ambulante zorg, dagbehandeling, pleegzorg en residentiële zorg. 2. Zes organisaties in FoodValley bieden zorg voor Jeugd-GGZ, met als zorgvormen begeleiding, ambulante behandeling, dagbehandeling en residentiële behandeling. 3. Er zijn drie organisaties in FoodValley die zorg voor Jeugd-LVB aanbieden. De aangeboden zorgvormen zijn ambulante behandeling, dagbehandeling en residentiële behandeling. 4. Naast deze gevestigde organisaties zijn ook andere jeugdzorgorganisaties actief in FoodValley. 5. AMK is onderdeel van de Bureaus Jeugdzorg, Jeugdbescherming en reclassering wordt zowel door Bureaus Jeugdzorg als door Landelijk Werkende Instellingen uitgevoerd. Gebruik jeugdzorg FoodValley 6. In 2012 zijn bijna 1400 aanmeldingen uit FoodValley bij Bureau Jeugdzorg geaccepteerd; dit zijn aanmeldingen waarvoor een vervolgtraject komt. 7. In 2011 zijn 1350 FoodValley-jeugdigen in zorg bij een organisatie voor Jeugd- & Opvoedhulp. Circa 40% van hen ontvangt ambulante zorg. 8. De grootste groep jeugdzorggebruikers bevindt zich in de Jeugd-GGZ via de Zorgverzekeringswet, 2555 FoodValley-gebruikers in 2012. Voor de Jeugd-GGZ vanuit de AWBZ zijn alleen cijfers van de Gelderse gemeenten bekend, het gaat om 600 jeugdigen op 1 januari 2013. 9. Op 1 januari 2013 zijn er ruim 800 FoodValley-jeugdigen die een indicatie voor Jeugd-LVB hebben. In de meeste gevallen (circa 60%) gaat het om een indicatie voor extramurale zorg met begeleiding. 10. Er is geen duidelijkheid over het aantal jeugdigen in de Jeugdzorg Plus. Voor FoodValley wordt dit aantal geschat op 59 in 2011. 11. In 2012 zijn ongeveer 180 onderzoeken uitgevoerd door het AMK, voor 380 kinderen. 12. In 2011 waren in FoodValley 840 jeugdigen met een jeugdbeschermingsmaatregel en 220 jeugdigen met een jeugdreclasseringsmaatregel. Prognose gebruikers 2015 13. De verwachting is dat het aantal jeugdigen in FoodValley met 0,6% toeneemt in 2015 ten opzichte van 2012. Als het aantal jeugdzorggebruikers evenwijdig toeneemt, gaat het om een zeer beperkte toename. Kosten jeugdzorg per vorm en gebruiker 14. Het budget per gebruiker per jeugdzorgvorm varieërt enorm: van ongeveer 2.000,- tot 115.000,-. De duurste zorgvorm is de Jeugdzorg plus, maar hier maakt het kleinst aantal jeugdigen gebruik van. 15. De hoogste kosten liggen in de Jeugd- & Opvoedhulp, voor FoodValley naar verwachting circa 12 miljoen. Een berekening komt op een totaal benodigd budget van minimaal 37 miljoen voor FoodValley. Er zijn echter diverse kanttekeningen te plaatsen bij dit bedrag. Gebruikers Landelijk Werkende Instellingen 16. Er wordt uitgegaan van zes Landelijk Werkende Instellingen (LWI s), waarbij in deze rapportage de beschikking is over cijfers van vier LWI s. 2

17. In 2012 waren in totaal 120 jeugdigen in zorg bij drie LWI s (voornamelijk residentiële zorg en pleegzorg). 18. Op peildata 1 januari en 7 mei 2013 waren er bij drie LWI s in totaal 209 jeugdigen met een jeugdbeschermingsmaatregel en 18 jeugdigen met een reclasseringsmaatregel. Vergelijking met rest van Nederland 19. Het aanbod aan jeugdzorg in FoodValley is behoorlijk compleet: met uitzondering van Jeugdzorg Plus (regio-overstijgend aanbod) kan elke jeugdige voor elke jeugdzorgvorm terecht binnen FoodValley. Een goede vergelijking met andere regio s is moeilijk te maken, maar er is geen reden om aan te nemen dat er in FoodValley relatief meer of minder jeugdzorgaanbod is dan elders in Nederland. 20. Het gebruik van jeugdzorg ligt in FoodValley iets lager dan het landelijke gebruik, maar dit scheelt niet veel: maximaal 0,9% lager. Meervoudig zorggebruik 21. In de Jeugd-GGZ lijkt vaak aanspraak te zijn op zorg vanuit zowel de Zvw als de AWBZ. In januari 2013 maakte 23% van de Jeugd-GGZ gebruikers met een AWBZ indicatie ook gebruik van andere jeugdzorg. 22. Om meervoudig zorggebruik goed te achterhalen moeten privacygevoelige gegevens op instellingsniveau met elkaar vergeleken worden. Gebruikte methodes elders in Nederland kunnen gehanteerd worden om hier op correcte wijze mee om te gaan. 3

INLEIDING 2.1. AANLEIDING Het kabinetsbeleid is er op gericht dat in 2015 alle jeugdzorg onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten valt. Met deze decentralisatie krijgen gemeenten de regie over: Provinciale jeugdzorg Jeugd-GGZ Jeugd-LVB Jeugdreclassering Jeugdbescherming Jeugdzorg plus Gemeenten blijven ook de taken uitvoeren die ze al hadden rondom jeugd: het preventieve jeugdbeleid, de licht ambulante hulpverlening, toeleiding naar zorg, coördinatie van zorg en Jeugdgezondheidszorg (JGZ). Jeugdzorg FoodValley De decentralisatie is vooral ook een transformatie van de zorg voor de jeugd. De gemeenten Barneveld, Ede, Nijkerk, Renswoude, Rhenen, Scherpenzeel, Veenendaal en Wageningen (samenwerkingsverband regio FoodValley) bereiden deze transformatie samen voor. Hiervoor is inzicht nodig in de huidige aard en omvang van de jeugdzorg in de regio. In 2012 is hiervoor een nulbeeld gerealiseerd (Nulbeeld Jeugdzorg FoodValley), bestaande uit een analyse van alle beschikbare cijfermatige informatie over gebruik van jeugdzorg in de regio. De betreffende gemeenten hebben behoefte aan een aanvullende analyse. Deze Factsheet is een verdieping van het eerste nulbeeld en beschrijft en analyseert de huidige jeugdzorg in regio FoodValley aan de hand van zorgaanbod, aantal cliënten en kosten van de jeugdzorg. Ook geeft deze verdieping inzicht in de aard en omvang van het FoodValley-gebruik bij Landelijk Werkende Instellingen, een vergelijking met de Nederlandse situatie, inzicht in de mate van meervoudig gebruik van zorgvormen en een raming van de omvang en samenstelling van de doelgroep die op 1 januari 2015 zorg krijgt. 2.2. DOEL- EN PROBLEEMSTELLING Doel van het onderzoek is een verdiepend inzicht te krijgen in de wijze waarop de jeugdzorg op dit moment functioneert ten aanzien van aanbod en gebruik. De probleemstelling luidt: Hoe ziet het aanbod en gebruik van alle vormen van jeugdzorg in de regio FoodValley eruit? En hoe verhoudt dit zich tot de rest van Nederland? Hierbij wordt onderscheid gemaakt in de volgende onderzoeksvragen: 1. Hoe ziet het aanbod van jeugdzorg van de instellingen binnen FoodValleygemeenten eruit? 2. Hoeveel jeugdigen maken van de verschillende vormen van zorg gebruik? En hoe groot is deze groep naar verwachting in 2015? 3. Wat zijn de kosten van de verschillende vormen van jeugdzorg, per vorm en per gebruiker? 4. Wat is de aard en omvang van de groep jeugdigen binnen FoodValley die gebruik maakt van Landelijk Werkende Instellingen? 5. Hoe verhoudt het aanbod en het gebruik van de jeugdzorg in FoodValley zich tot de rest van Nederland? 6. In welke mate is er sprake van meervoudig gebruik van zorgvormen (het aandeel jeugdigen dat gebruik maakt van meer dan één zorgvorm)? 4

2.3. ONDERZOEKSMETHODE Dit onderzoek bestaat vooral uit deskresearch. Er is gebruik gemaakt van het eerste nulbeeld (mei 2012) en van de bronnen die daarin geraadpleegd zijn. Meer actuele en gespecificeerde gegevens zijn verkregen via bestaande rapportages, waarvan een groot deel tijdens de onderzoeksperiode (april t/m juli 2013) gepubliceerd is. Om een overzicht te krijgen van het aanbod van jeugdzorg zijn, naast bestaande bronnen, ook websites van organisaties gebruikt. Tevens is een overzicht ter controle en aanvulling voorgelegd aan de beleidsmedewerkers jeugd van de FoodValley-gemeenten. Voor het meervoudig zorggebruik is geinventariseerd welke mogelijkheden er bestaan om bestanden met privacygevoelige gegevens van verschillende instellingen te versleutelen en vervolgens te koppelen. Hierover is contact opgenomen met verschillende collegagemeenten. Tot slot zijn ook gegevens opgevraagd bij instellingen zelf: Centra voor Jeugd & Gezin, Bureau Jeugdzorg Utrecht, Bureau Jeugdzorg Gelderland, de Landelijk Werkende Instellingen en de instellingen die Jeugdzorg Plus aanbieden. 2.4. LEESWIJZER In hoofdstuk 2 zijn de conclusies per onderzoeksvraag beschreven. Hoofdstuk 3 geeft achtergrondinformatie over FoodValley: hoeveel jeugdigen wonen er in de verschillende gemeenten en hoe verhoudt dit zich tot het totaal aantal inwoners? En hoe ziet de verdeling van jeugdigen over FoodValley eruit? De hoofdstukken 4 t/m 9 gaan in op het aanbod en gebruik van de verschillende vormen van jeugdzorg. Hoofdstuk 4 heeft betrekking op de preventieve jeugdzorg, hoofdstuk 5 op de jeugdhulpverlening van Bureau Jeugdzorg en hoofdstuk 6 op de Jeugd- & Opvoedhulp. Hoofdstuk 7 en 8 gaan in op de Jeugd-GGZ en de Jeugd-LVB. Hoofdstuk 9 is een bundeling van niet-vrijwillige jeugdzorg: jeugdigen in Jeugdzorg Plus, onderzoeken die het AMK instelt, Jeugdbeschermings- en Jeugdreclasseringsmaatregelen. Vervolgens gaat hoofdstuk 10 in op het meervoudig zorggebruik en welke methodes je kunt gebruiken om dit te achterhalen. In hoofdstuk 11 wordt een landelijke vergelijking gemaakt: hoe verhoudt aanbod en gebruik in FoodValley zich tot de rest van Nederland? Hoofdstuk 12 geeft een beeld van de kosten die gemoeid gaan met de jeugdzorg: wat kosten de verschillende jeugdzorgvormen per gebruiker en welk budget heeft FoodValley nodig om dit te kunnen bekostigen voor haar jeugdigen? Hoofdstuk 13 sluit de rapportage af met een prognose wat er in 2015 aan jeugdzorggebruik verwacht kan worden. 5

FOODVALLEY In dit hoofdstuk wordt achtergrondinformatie gegeven over FoodValley, die voor de rest van de rapportage van belang is. Het gaat om het aantal jeugdigen in de betreffende gemeenten en in heel FoodValley, uitgesplitst per leeftijdscategorieën. Dit wordt afgezet tegen de totale bevolking in FoodValley. 3.1. JEUGDIGEN BINNEN FOODVALLEY De bevolkingsopbouw in de FoodValley-gemeenten in 2012 1 wordt in Tabel 0-1 gepresenteerd. In principe gaat het bij jeugdzorg om zorg voor minderjarigen, d.w.z. jeugdigen tot en met 17 jaar. Jeugdzorg wordt echter ook aangeboden aan jongeren tot en met 22 jaar bij wie de zorg al voor het bereiken van de 18-jarige leeftijd is aangevangen. Tabel 0-1 Aantal jeugdigen naar leeftijd op 01-01-2012 0 t/m 3 4 t/m 11 12 t/m 17 18 t/m 22 Totaal 0 t/m 17 Totaal 0 t/m 22 Barneveld 3.170 6.358 4.904 3.862 14.432 18.294 Ede 5.109 11.425 8.849 7.721 25.383 33.104 Nijkerk 1.991 4.413 3.222 2.231 9.626 11.857 Renswoude 280 625 383 350 1.288 1.638 Rhenen 942 2.104 1.650 1.026 4.696 5.722 Scherpenzeel 521 1.042 804 591 2.367 2.958 Veenendaal 3.163 6.938 5.127 3.830 15.228 19.058 Wageningen 1.299 2.724 2.058 4.263 6.081 10.344 Totaal FoodValley 16.475 35.629 26.997 23.874 79.101 102.975 Bron: CBS (2012). In totaal zijn er op 1 januari 2012 bijna 103.000 jeugdigen t/m 22 jaar in FoodValley, waarvan bijna 80.000 onder de 18 jaar. De leeftijdscategorie 4 t/m 11 jaar vormt de grootste categorie, hierin zitten de meeste jeugdigen. 3.2. BEVOLKING FOODVALLEY De totale bevolking van FoodValley bedraagt op 1 januari 2012 ruim 335.000 personen, waarvan bijna een kwart onder de 18 jaar is en bijna een derde onder de 23 jaar (zie Tabel 0-2). In de laatste kolom van Tabel 0-2 staat weergegeven welk aandeel elke gemeente heeft in het totale aantal FoodValley-jeugdigen. De gemeenten Barneveld en Renswoude hebben het hoogste percentage jeugdigen in hun gemeente, Wageningen heeft het laagste percentage. Dit percentage in Wageningen is opvallend lager dan de overige gemeenten. Hoewel Wageningen en Nijkerk qua inwoneraantal dicht bij elkaar liggen, is het aandeel FoodValley-jeugdigen voor Wageningen vier procent lager dan voor Nijkerk. Wanneer bij Wageningen echter de leeftijdscategorie 18 t/m 22 jaar meegeteld wordt, ligt het percentage jeugdigen veel dichter bij het gemiddelde van FoodValley. Het aandeel 18 t/m 22 jarigen vormt in Wageningen 41% van het totaal aantal 0 t/m 22 jarigen, terwijl dat voor heel FoodValley 23% is (zie ook bijlagen, tabel 1). Naar alle waarschijnlijkheid wordt dit hoge percentage veroorzaakt door het aantal studenten dat vanwege hun studie in Wageningen ingeschreven staat bij de gemeente Wageningen. 1 Hier is bewust gekozen voor het jaartal 2012 (en niet 2013), omdat dit het beste past bij de gegevens over het gebruik van de jeugdzorg in de rest van de rapportage. 6

Tabel 0-2 Bevolking FoodValley en percentage jeugd op 01-01-2012 Totale bevolking % 0 t/m 17 van totale bevolking % 0 t/m 22 van totale bevolking % aandeel FV 0 t/m 17 jarigen Barneveld 53.521 27% 34% 18% Ede 108.763 23% 30% 32% Nijkerk 40.126 24% 30% 12% Renswoude 4.822 27% 34% 2% Rhenen 19.064 25% 30% 6% Scherpenzeel 9.354 25% 32% 3% Veenendaal 62.870 24% 30% 19% Wageningen 37.049 16% 28% 8% Totaal FoodValley 335.569 24% 31% 100% Bron: CBS (2012). 7

PREVENTIEVE JEUGDZORG Preventieve jeugdzorg is zorg die voor alle jeugdigen en hun opvoeders toegankelijk is, een basisaanbod waar geen indicatie voor nodig is. Gemeenten zijn al verantwoordelijk voor dit preventieve aanbod en blijven dit ook. In dit hoofdstuk een overzicht van een deel van het preventieve aanbod en gebruik binnen FoodValley. 4.1. PREVENTIEF AANBOD Het preventieve aanbod wordt grotendeels uitgevoerd door de partners van het Centrum voor Jeugd en Gezin (CJG). Hieronder vallen o.a. de Jeugdgezondheidszorg (JGZ), het (school)maatschappelijk werk, welzijnsorganisaties en MEE (zie bijlagen, tabel 2 voor een overzicht van organisaties met een preventief aanbod). Binnen dit onderzoek is het niet mogelijk om het aanbod en bereik van alle preventieve partners inzichtelijk te maken. Voor de JGZ en het CJG volgt hieronder een nadere beschrijving van het aanbod en gebruik binnen FoodValley. Jeugdgezondheidszorg De jeugdgezondheidszorg (JGZ) is preventieve gezondheidszorg die aan alle jeugdigen van 0-19 jaar wordt aangeboden, met name via de consultatiebureaus en schoolartsen. De JGZ bereikt ruim 90% van de 0-4 jarigen en zo n 80% van de oudere jeugd. 2 Binnen FoodValley wordt de JGZ uitgevoerd door vier organisaties. In de Gelderse gemeenten is Icare verantwoordelijk voor de 0-4 jarigen, in de Utrechtse gemeenten is dit VitrasCMD. Voor de 4-19 jarigen ligt de uitvoering bij de GGD-en: VGGM in de Gelderse gemeenten (GGD Gelderland-Midden) en GGD Midden-Nederland in de Utrechtse gemeenten. Centrum voor Jeugd en Gezin Het CJG is een netwerkorganisatie waarbij diverse partners in de preventieve lijn betrokken zijn. Het CJG vormt het eerste aanspreekpunt voor ouders en jongeren met betrekking tot opgroeien en opvoeden. Binnen FoodValley heeft elke gemeente in 2012 een fysiek CJG-inlooppunt en een informatieve CJG-website. In Tabel 0-1 wordt per gemeente een overzicht gegeven van soort en aantal contacten in 2012. Tabel 0-1 Aantal en soort contacten CJG in 2012 Fysiek loket / inlooppunt Telefonisch E-mail Via website Totaal aantal contacten Aantal bezoekers website Barneveld 51 413 40 2 506 8.400 Ede - 181 192 260 633 14.104 Nijkerk 81 390 24 32 527 7.500 Renswoude 2 - - - 2 - Rhenen 58 40 21 6 125 4.066 Scherpenzeel 8 178 11 1 198 2.762 Veenendaal 97 139 149 385 770 6.847 Wageningen 146 43 29-218 9.074 Bron: door de CJG s aangeleverde gegevens (2013). 2 Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (2012). 8

De Gelderse CJG s maken gebruik van het registratiesysteem Jeugdlinq, waarmee alle contacten geregistreerd worden. De Utrechtse gemeenten maken geen gebruik van Jeugdlinq, maar houden ieder op hun eigen manier de registratie bij. Doordat niet op dezelfde manier geregistreerd wordt, zijn cijfers niet eenduidig te vergelijken. Voor Renswoude mist het grootste deel van de registratie. Daarnaast is in Ede niet geregistreerd op het aantal contacten in het fysieke inlooppunt; dit inlooppunt is in 2013 gesloten. Er is veel verschil tussen de gemeenten in de manier waarop contact gezocht wordt met het CJG. In Rhenen en Wageningen is het inlooppunt de grootste bron van contact, terwijl in Barneveld, Nijkerk en Scherpenzeel de telefonische contacten duidelijk de overhand hebben. In Ede en Veenendaal zijn opmerkelijk veel contacten via de website, maar dit kan ook veroorzaakt worden doordat aanmeldingen voor bijeenkomsten via de website lopen. De meeste CJG s organiseren regelmatig themabijeenkomsten voor ouders, waarmee zij ongetwijfeld nog meer burgers bereiken dan in Tabel 0-1 wordt weergegeven. Zo heeft Wageningen in 2012 alleen al met bijeenkomsten 225 personen bereikt, eens zoveel als met de reguliere contacten 3. Ten opzichte van 2011 4 zijn er in 2012 grote verschillen waar te nemen. Het aantal bezoekers van het inlooppunt is in 2012 in bijna elke gemeente lager dan in 2011, soms wel tot de helft lager. Uitzondering hierop vormt de gemeente Barneveld, hier is het aantal bezoekers juist gestegen (met 42%). Het aantal telefonische contacten ligt in 2012 fors hoger dan in 2011, met voor enkele gemeenten (Nijkerk, Scherpenzeel, Barneveld) vijf tot tien keer zo veel contacten. De gemeenten Veenendaal en Wageningen zijn hier een uitzondering op, daar ligt het aantal telefonische contacten in 2012 respectievelijk lager dan en gelijk aan 2011. Het aantal e-mailcontacten ligt voor 2012 meer in lijn met 2011, uitschieter hier is Ede met in 2012 ruim vier keer zo veel e-mailcontacten als in 2011. 3 Door CJG-coördinator Wageningen aangeleverde gegevens. 4 Zie Nulbeeld 2012. 9

BUREAU JEUGDZORG In dit hoofdstuk wordt ingegaan op alle aanmeldingen die bij Bureau Jeugdzorg (BJZ) binnen komen en (al dan niet) geaccepteerd worden. Na acceptatie kan (eventueel) de indicatiestelling starten. Bureau Jeugdzorg is het centrale indicatieorgaan voor de huidige provinciaal gefinancierde jeugdzorg. Alleen sommige Landelijk Werkende Instellingen kunnen hiervoor ook indicaties afgeven (zie pagina 13). Naast de provinciaal gefinancierde jeugdzorg geeft Bureau Jeugdzorg ook indicaties af voor de Jeugd-GGZ, die zowel vanuit de AWBZ als vanuit de Zorgverzekeringswet gefinancierd kan worden (zie pagina 18). In dit hoofdstuk gaat het dus om het voortraject dat bij Bureau Jeugdzorg plaatsvindt, niet om jeugdigen die daadwerkelijk jeugdzorg ontvangen (zie daarvoor pagina 13 en verder). 5.1. AANMELDINGEN BUREAU JEUGDZORG Tabel 0-1 laat zien hoeveel aanmeldingen Bureau Jeugdzorg Gelderland in 2012 heeft gekregen en hoeveel jeugdigen daarbij betrokken waren. Voor sommige jeugdigen wordt meerdere keren een aanmelding gedaan, waardoor het aantal betrokken jeugdigen lager is dan het aantal aanmeldingen. Voor de Utrechtse gemeenten is het aantal aanmeldingen en betrokken jeugdigen niet bekend, alleen het aantal geaccepteerde aanmeldingen. Een geaccepteerde aanmelding betekent dat er een vervolgtraject binnen Bureau Jeugdzorg komt, zoals indicatiestelling, het inschakelen van het AMK of de Raad voor de Kinderbescherming, het uitvoeren van casemanagement of zelf kortdurende hulp bieden. Niet-geaccepteerde aanmeldingen betreffen verwijzingen naar voorliggende voorzieningen, of er is nog geen vervolg bepaald. In Gelderland wordt gemiddeld 83% van het aantal aanmeldingen geaccepteerd 5, voor de Gelderse FoodValley-gemeenten ligt dit gemiddelde percentage in 2012 op 92%. Cijfers hierover vanuit Utrecht zijn niet bekend. Tabel 0-1 Aantal aanmeldingen en acceptaties BJZ 2012 Totaal aantal aanmeldingen Aantal betrokken jeugdigen Geaccepteerde aanmeldingen Barneveld 253 240 227 Ede 506 479 464 Nijkerk 130 124 122 Renswoude - - 34 Rhenen - - 76 Scherpenzeel 34 33 33 Veenendaal - - 328 Wageningen 116 111 105 Totaal FoodValley 1.389 Bron: Branche Jeugdzorg Gelderland (2013b, Gelderse gemeenten); Bureau Jeugdzorg Utrecht (eigen opgevraagde gegevens, Utrechtse gemeenten). In totaal zijn er bij de Bureaus Jeugdzorg Gelderland en Utrecht 1389 binnengekomen aanmeldingen uit FoodValley geaccepteerd in 2012. In absolute aantallen heeft Ede de meeste en Scherpenzeel en Renswoude de minste (geaccepteerde) aanmeldingen, wat als respectievelijk grootste en kleinste gemeenten niet verwonderlijk is. De procentuele verdeling van het aantal geaccepteerde aanmeldingen over FoodValley wordt weergegeven in Figuur 0-1. Hierin is ook het aandeel FoodValley-jeugdigen per gemeente aangeduid, zodat het aantal aanmeldingen hiermee vergeleken kan worden. 5 Branche Jeugdzorg Gelderland (2013b). 10

Figuur 0-1 Verdeling geaccepteerde aanmeldingen en percentage FV-jeugdigen 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Barneveld Ede Nijkerk Renswoude Rhenen Scherpenzeel Veenendaal Wageningen Verdeling geaccepteerde aanmeldingen over FV Verdeling jeugd over FV Bron: Branche Jeugdzorg Gelderland (2013b, Gelderse gemeenten); Bureau Jeugdzorg Utrecht (eigen opgevraagde gegevens, Utrechtse gemeenten); CBS (2012, verdeling jeugd over FoodValley). De verhouding tussen het aandeel geaccepteerde aanmeldingen van een gemeente komt grotendeels overeen met het aandeel jeugdigen van die gemeente. Voor Nijkerk en Barneveld geldt dat hun aandeel FoodValley-jeugdigen (resp. 12% en 18%) wat hoger ligt dan het aandeel geaccepteerde aanmeldingen (resp. 9% en 16%). Voor Veenendaal is het omgekeerde het geval: zij hebben 19% van de totale FoodValley-jeugdigen in hun gemeente, terwijl 24% van de geaccepteerde aanmeldingen uit hun gemeente afkomstig is. Voor de Gelderse gemeenten kunnen de totale aanmeldingen uit Tabel 0-1 verder gesplitst worden naar leeftijdscategorieën (zie Tabel 0-2). Het aantal aanmeldingen is het hoogst onder 12 t/m 17 jarigen, op de voet gevolgd door de 4 t/m 11 jarigen: resp. 46% en 43% van het totaal aantal aanmeldingen. Opvallend is het aantal aangemelde 0 t/m 3 jarigen in Wageningen: met 20% van de totale aanmeldingen in Wageningen is dit twee keer zo hoog als in de andere gemeenten. Een verklaring voor dit hogere percentage is met dit onderzoek niet te geven. Tabel 0-2 Percentage aanmeldingen BJZ 2012 per leeftijdscategorie 0 t/m 3 4 t/m 11 12 t/m 17 18+ Barneveld 10% 43% 44% 2% Ede 8% 43% 47% 1% Nijkerk 12% 44% 45% 0% Scherpenzeel 9% 44% 44% 3% Wageningen 20% 36% 43% 1% Gemiddelde 10% 43% 46% 1% Bron: Branche Jeugdzorg Gelderland (2013b). Het percentage aangemelde 0 t/m 17 jarigen ligt voor alle Gelderse gemeenten op één en twee procent van het totaal aantal 0 t/m 17 jarigen in die gemeente. Vanwege het beperkte aantal aanmeldingen van 18+ is deze leeftijdscategorie niet meegenomen in deze analyse. Tot slot is voor de Gelderse gemeenten ook bekend hoeveel cliënten op 1 januari 2013 stonden ingeschreven bij Bureau Jeugdzorg Gelderland. Deze cijfers zijn opgenomen in Tabel 0-3, gesplitst per leeftijdscategorie. Het betreft jeugdigen met recht op zorg via een indicatie voor provinciale jeugdzorg en jeugdigen die nog in een hulp- of indicatietraject 11

zitten bij BJZ. Omdat het hierbij om een momentopname gaat (peildatum 01-01-2013), ligt het aantal ingeschreven cliënten lager dan over een heel jaar gezien (zoals in Tabel 0-1). Tabel 0-3 Ingeschreven cliënten BJZ op 01-01-2013 naar leeftijd 0 t/m 3 4 t/m 11 12 t/m 17 18+ Totaal % % % % Aantal Barneveld 7% 43% 38% 12% 162 Ede 8% 48% 37% 6% 402 Nijkerk 9% 41% 45% 5% 86 Scherpenzeel 7% 33% 56% 4% 27 Wageningen 17% 39% 38% 6% 109 Totaal 9% 45% 39% 7% 786 Bron: Branche Jeugdzorg Gelderland (2013b). Op 1 januari 2013 stonden in totaal 786 jeugdigen uit de Gelderse FoodValley-gemeenten ingeschreven bij Bureau Jeugdzorg Gelderland. Net als bij het aantal aanmeldingen is ook hier het aantal ingeschreven cliënten het hoogst in de leeftijdscategorieën 4 t/m 11 en 12 t/m 17 jaar. Wel voert hier de leeftijdscategorie 4 t/m 11 jaar de boventoon in het totaalbeeld, met 45% van het totaal aantal ingeschrevenen. Scherpenzeel vormt hierop een uitzondering, met 56% van het aantal ingeschrevenen in de categorie 12 t/m 17 jaar. Het percentage ingeschreven 0 t/m 3 jarigen in Wageningen is, net als bij het aantal aanmeldingen, opvallend hoog in verhouding met de overige gemeenten. 12

JEUGD- & OPVOEDHULP Met de term Jeugd- & Opvoedhulp worden de organisaties bedoeld die daadwerkelijk hulp en zorg verlenen. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op het aantal jeugdigen dat zorg ontvangt van deze organisaties. Hierbij wordt waar mogelijk ook een uitsplitsing gemaakt naar het soort zorg waar gebruik van gemaakt wordt. Niet alle informatie is van zowel de Gelderse als de Utrechtse gemeenten bekend. 6.1. JEUGDZORGORGANISATIES In de regio FoodValley zijn vijf organisaties gevestigd 6. In Tabel 0-1 zijn deze organisaties weergegeven met daarbij de fysieke vestigingen in de betreffende gemeente. Overigens zijn deze organisaties ook actief in (FoodValley-)gemeenten waar ze geen fysieke locatie hebben en zijn er ook andere organisaties actief in de FoodValley, zoals De Rading Jeugd & Opvoedhulp. Ook zijn er ook diverse particulieren die een vorm van jeugdzorg bieden, waaronder zorgboerderijen en particuliere gezinshuizen. Tegelijkertijd zijn er ongetwijfeld ook jeugdigen die van organisaties buiten FoodValley gebruik maken. Zie bijlagen, tabel 3 voor meer informatie over de gevestigde en andere betrokken organisaties. Tabel 0-1 Gevestigde jeugdzorgorganisaties in FoodValley JOOZT Trajectum Lindenhout Pactum Lijn 5 Barneveld x x x Ede x x x x Nijkerk x x Renswoude Rhenen Scherpenzeel Veenendaal x x Wageningen Bron: VNG; informatie van eigen websites organisaties; informatie van beleidsmedewerkers van de FoodValley-gemeenten. Landelijk Werkende Instellingen Naast de regionale jeugdzorgorganisaties zijn er ook Landelijk Werkende Instellingen (LWI s). Dit zijn organisaties die over het algemeen zowel taken van Bureau Jeugdzorg uitvoeren, zoals indicatiestelling en jeugdbeschermings- en jeugdreclasseringsmaatregelen, als aanbod jeugdzorg verzorgen in geheel Nederland (zie Tabel 0-2) 7. In documenten van de Rijksoverheid 8 worden zes LWI s genoemd. In enkele bronnen wordt ook het Nidos genoemd als LWI, maar omdat het Nidos alleen voor Alleenstaande Minderjarige Asielzoekers werkt, is deze organisatie niet meegenomen in dit onderzoek. In deze rapportage zijn gegevens opgenomen van vier LWI s; van het Joods Maatschappelijk Werk en De Hoenderloo Groep zijn geen gegevens ontvangen. SGJ Christelijke Jeugdzorg en Stichting Joods Maatschappelijk Werk (JMW) zijn er voor jeugdigen met een respectievelijk christelijke en joodse identiteit. SGJ biedt preventieve zorg, ambulante zorg, residentiële zorg en pleegzorg en voert daarnaast indicatiestelling en jeugdbeschermingsmaatregelen uit. JMW biedt naast pleegzorg en enkele andere zorgvormen ook jeugdbeschermingsmaatregelen, maar voert geen indicatiestelling uit. x x 6 Zie bijlagen, tabel 3 voor een overzicht van het zorgaanbod van deze organisaties. 7 de JeugdZaak (2013) 8 o.a. Rijksoverheid (2011a). 13

De William Schrikker Groep richt zich op kinderen met een beperking of chronische ziekte en op kinderen van ouders met een beperking. De algemene jeugdhulpverlening die WSG biedt zijn gezinshuizen: kleinschalige woonvormen waar twee tot vier kinderen verblijven die verzorgd en opgevoed worden door gezinshuisouders. Deze zorgvorm is er voor kinderen die vanwege hun beperking AWBZ gefinancierde zorg nodig hebben. De Hoenderloo Groep biedt residentiële zorg (24uurszorg) voor jongeren met complexe gedragsproblemen. Horizon, sinds oktober 2012 gefuseerd met Avenier, biedt onderwijs (cluster 4) en diverse jeugdzorgvormen aan jongeren met (complexe) gedragsproblemen. Naast residentiële zorg worden ook ambulante zorg, dagbehandeling en pleegzorg geboden. Verder biedt Horizon nog Jeugdzorg Plus (zie pagina 24) en justitiële jeugdzorg. Tabel 0-2 Aanbod Landelijk Werkende Instellingen Algemene Jeugdbescherming Jeugdhulpverlening Pleegzorg Jeugdreclassering SGJ Christelijke Jeugdzorg x x x - William Schrikker Groep x x x X Leger des Heils Jeugdzorg & Reclassering x x x X Hoenderloo Groep (Pluryn) x - - - Horizon Jeugdzorg en Onderwijs Stichting Joods Maatschappelijk Werk x x - - x x x - Bron: de JeugdZaak (2012); informatie verkregen van LWI s (via contactpersonen en websites). 6.2. CLIËNTEN IN ZORG Tabel 0-3 toont het aantal FoodValley-cliënten dat in 2012 te maken had met de genoemde Jeugd- & Opvoedhulporganisaties. Het gaat allereerst om het aantal jeugdigen dat is ingestroomd en uitgestroomd in 2012. Daarnaast staat weergegeven aan hoeveel jeugdigen op 31 december 2012 (Utrechtse gemeenten) en 1 januari 2013 (Gelderse gemeenten) zorg werd verleend. Tevens is in deze tabel het aantal jeudigen in zorg bij SGJ Christelijke Jeugdzorg en Horizon/Avenier opgenomen. Deze laatste cijfers zijn over heel 2012. Van de overige Landelijk Werkende Instellingen is het aantal jeugdigen in de jeugdzorg niet bekend. Tabel 0-3 Cliënten in Jeugd- & Opvoedhulp Instroom Uitstroom 2012 2012 In zorg 1-1-2013 In zorg SGJ 2012 In zorg Horizon 2012 Barneveld 71 73 142 27 0 Ede 179 186 276 22 3 Nijkerk 55 46 68 8 2 Renswoude - 9 11 5 0 Rhenen - 30 32 2 1 Scherpenzeel 12 7 13 5 0 Veenendaal - 130 166 7 0 Wageningen 55 63 87 0 3 Totaal FoodValley 544 795 76 9 Bron: Branche Jeugdzorg Gelderland (2013a 9, Gelderse gemeenten); ADD Gemeentemonitor (2013, Utrechtse gemeenten); SGJ Christelijke Jeugdzorg en Horizon (2013, eigen opgevraagde gegevens). 9 Voor de gegevens van de Gelderse gemeenten in Tabel 0-3 is gebruik gemaakt van een eerste versie van de Beleidscijfer Basisset 2012. In de tweede versie zijn namelijk gegevens van de LWI s en van Jeugdzorg plus instellingen opgenomen, waarbij niet te onderscheiden is welke aantallen van welke instellingen afkomstig zijn. 14

Rond de jaarwisseling 2012-2013 ontvingen in totaal 795 jeugdigen uit FoodValley een vorm van jeugdzorg bij de reguliere jeugdzorgorganisaties in FoodValley. Daarnaast waren in heel 2012 76 jeugdigen uit FoodValley in zorg bij SGJ Christelijke Jeugdzorg en negen bij Horizon/Avenier. Voor Horizon/Avenier gaat het hierbij om jeugdigen die opgenomen zijn in de open 24-uurs residentiële voorziening. Bij deze en verdere cijfers in de rapportage moet een kanttekening geplaatst worden. De registratie van jeugdigen is niet eenduidig en kan daardoor voor verwarring zorgen. Als geregistreerd wordt op woonplaats van de jeugdige (GBA adres), is dit niet per definitie de woonplaats van herkomst. Het kan zijn dat een jeugdige al in een instelling woont, en dat het adres van die instelling als woonplaats wordt geregistreerd. In andere gevallen kan het hebben van gescheiden ouders en een omgangsregeling ertoe leiden dat het GBA adres waarop de jeugdige geregistreerd wordt, niet het meest gebruikte woonadres is. In Tabel 0-3 ontbreken voor de Utrechtse gemeenten de instroomgegevens. Er zijn echter wel gegevens te verkrijgen over de netto vraag naar trajecten. Dit is het aantal aangemelde trajecten, minus het aantal geannuleerde trajecten voor aanvang van de zorg. Dit komt bijna overeen met instroom, maar is niet helemaal hetzelfde. Instroomgegevens hebben namelijk betrekking op zorg die al is gestart, de netto vraag heeft betrekking op de nog niet gestarte zorg. Een overzicht van deze netto vraag staat in Tabel 0-4, met daarbij een procentuele verdeling over vier leeftijdscategorieën. In totaal zijn in 2012 in de drie gemeenten 164 jeugdigen aangemeld voor een traject in de jeugdzorg. In 2011 ging het om 169 jeugdigen, in 2010 om 153 10. Tabel 0-4 Netto vraag trajecten in 2012 naar leeftijd 0-5 jaar 5-10 jaar 10-15 jaar 15-18 jaar Totaal % % % % Aantal Renswoude 18% 36% 36% 9% 10 Rhenen 33% 23% 33% 10% 29 Veenendaal 30% 24% 23% 23% 125 Bron: ADD Gemeentemonitor (2013). Bij een vergelijking van de gegevens in Tabel 0-4 met de aanmeldingen bij Bureau Jeugdzorg per leeftijdscategorie (Tabel 0-2), valt een verschil op. Hoewel de categorieën niet exact gelijk zijn, is de spreiding over de leeftijdscategorieën bij de netto vraag naar trajecten veel gelijkmatiger dan bij de aanmeldingen Bureau Jeugdzorg. Bij Bureau Jeugdzorg zijn de meeste aanmeldingen in de leeftijdscategorieën 4 t/m 11 en 12 t/m 17, terwijl hier de netto vraag in de leeftijdscategorie 0-5 ook erg hoog is. Dit is met name het geval in Rhenen en Veenendaal, waarbij in Veenendaal zelfs het grootste percentage netto vraag uit de leeftijdscategorie 0-5 komt. Het is niet duidelijk in hoeverre dit inherent is aan de wijze van indeling in leeftijdscategorieën. 6.3. CLIËNTEN PER ZORGVORM Binnen de Jeugd- & Opvoedhulp wordt onderscheid gemaakt in de volgende zorgvormen: Ambulante hulpverlening (A) Dagbehandeling (D) Pleegzorg (P) Residentiële hulpverlening (R) Spoedeisende zorg / crisiszorg In 2011 maakten in totaal circa 1350 jeugdigen gebruik van Jeugd- & Opvoedhulp, waarvan het merendeel (circa 565, 42%) ambulante hulpverlening ontving (zie Tabel 0-5). Anders dan in Tabel 0-3 (aantal in zorg op peildatum) laat Tabel 0-5 wel een overzicht zien van een heel jaar. Hierdoor is het totaal aantal gebruikers hoger. Daarnaast wordt in Tabel 0-5 een andere 10 ADD Gemeentemonitor. 15

bron gebruikt dan in Tabel 0-3 en gaat het om een ander jaartal; beide tabellen kunnen dan ook niet met elkaar vergeleken worden. Tabel 0-5 Gebruik Jeugd- & Opvoedhulp 2011 Ambulant Verblijf deel/voll Pleegzorg Totaal Barneveld 70 50 50 170 Ede 225 175 150 545 Nijkerk 35 35 40 115 Renswoude 10 5 10 20 Rhenen 30 15 10 50 Scherpenzeel 15 5 5 25 Veenendaal 115 105 70 290 Wageningen 65 45 30 135 Totaal FoodValley 565 (42%) 435 (32%) 365 (27%) 1350 Bron: SCP (2013), het gaat om voorlopige cijfers. Cijfers zijn afgerond op vijftallen, waardoor het totaal aantal in de laatste kolom afwijkt van het opgetelde totaal in de eerste drie kolommen. Bij Tabel 0-5 moet nog een kanttekening geplaatst worden. Omdat cijfers afgerond worden op vijftallen kan dit, zeker bij kleinere aantallen, een vertekend beeld opleveren. Het volgende uitgewerkte voorbeeld maakt dit duidelijk: In Tabel 0-5 lijkt het alsof in Renswoude evenveel jeugdigen ambulante zorg als pleegzorg ontvangen, beide lijken 50% van het totaal te zijn. De drie kolommen bij elkaar opgeteld leidt tot een aantal van 25, terwijl het totaal aantal gebruikers afgerond uitkomt op 20. Het gaat dus in werkelijkheid om minder dan 25 jeugdigen. Daarnaast kan ook de verdeling over de zorgvormen er anders uitzien. Gelet op de overige gemeenten is het waarschijnlijk dat meer jeugdigen ambulante hulpverlening krijgen en minder jeugdigen pleegzorg. Bijvoorbeeld de volgende verdeling: 11 ambulant, 3 verblijf en 8 pleegzorg, met een totaal van 22. Afgerond op vijftallen komt dat op hetzelfde neer als in Tabel 6-5. Echter, zonder afronding komt het aantal ambulante gebruikers dan op 50% van het totaal en het aantal pleegzorggebruikers op 36%. Een heel ander beeld dan de eerder lijkende 50%-50% verdeling! In Tabel 0-5 is het onderscheid tussen dagbehandeling en residentiële zorg niet duidelijk, omdat in de gebruikte bron het deeltijdverblijf en volledige verblijf samen werd genomen. Om te laten zien hoe de verdeling over de vier zorgvormen ambulant, dagbehandeling, pleegzorg en residentiële zorg eruit ziet, is Figuur 0-1 in deze rapportage opgenomen. Figuur 0-1 Verdeling zorgvormen over totaal zorggebruik 19% 40% A D P 28% R 12% Bron: Branche Jeugdzorg Gelderland (2013b, zie ook tabel 5-6). A = ambulant, D = dagbehandeling, P = pleegzorg, R = residentieel. 16

Figuur 0-1 is gebaseerd op het aantal cliënten dat in de Gelderse FoodValley-gemeenten van jeugdzorg gebruik maakte op 1 januari 2013. Hierbij is alleen de zwaarste zorgvorm die de cliënt gebruikt geteld, niet de (eventuele) lichtere zorgvorm(en). De percentages komen vrijwel exact overeen met die in Tabel 0-5, waardoor er vanuit gegaan kan worden dat de verdeling in Figuur 0-1 ook voor de Utrechtse gemeenten geldt. Naast deze gegevens is van de William Schrikker Groep (WSG), een Landelijk Werkende Instelling, bekend hoeveel jeugdigen daar in pleegzorg zaten in 2012. Het gaat in totaal om 35 jeugdigen, waarbij onderscheid wordt gemaakt tussen langdurige pleegzorg en deeltijdpleegzorg. Verreweg de meeste jeugdigen (31) zitten in langdurige pleegzorg. Een tabel met verdeling per gemeente is bijgevoegd als bijlage (tabel 4). Van de overige LWI s zijn deze gegevens over de pleegzorg in 2012 niet bekend. Wel zijn alle Gelderse cliënten binnen de LWI s door de Branche Jeugdzorg Gelderland geïntegreerd opgenomen in hun rapportage 11 en terug te vinden in o.a. Tabel 0-6, op peildatum 1 januari 2013. Voor de Gelderse gemeenten zijn gegevens verkregen over de gebruikers per zorgvorm in relatie tot wachtlijsten. In Tabel 0-6 worden de verschillende zorgvormen per gemeente weergegeven, met daarbij het onderscheid in 3 categorieën: Cliënten die de geëigende zorg ontvangen (niet op wachtlijst, in zorg); Cliënten die wel zorg ontvangen, maar nog niet de geëigende zorg (op wachtlijst èn in zorg); Cliënten die nog geen zorg ontvangen, maar wel op de wachtlijst staan (op wachtlijst, niet in zorg). Tabel 0-6 Cliënten in Jeugd- & Opvoedhulp naar zwaarste zorgvorm (01-01-2013) Niet op wachtlijst, in zorg Op wachtlijst èn in zorg Op wachtlijst, niet in zorg A D P R Tot A D P R Tot A D P R Tot Barneveld 42 5 33 47 127 3 3 5 4 15 7 1 0 3 11 Ede 106 33 80 35 254 15 1 3 3 22 6 3 0 1 10 Nijkerk 24 12 26 5 67 0 1 0 0 1 5 1 1 1 8 Scherpenzeel 10 2 0 0 12 0 0 0 1 1 0 0 0 0 0 Wageningen 35 11 19 18 83 2 2 0 0 4 3 1 0 0 4 Totaal 217 63 158 105 543 20 5 10 8 43 21 6 1 5 33 Bron: Branche Jeugdzorg Gelderland (2013b) A = ambulant, D = dagbehandeling, P = pleegzorg, R = residentieel. Bij de residentiële hulpverlening is ook het aantal cliënten in de gesloten jeugdzorg meegeteld (Jeugdzorg plus, zie verder 9.1). In het eerste Nulbeeld (2012) is bovenstaande tabel ook weergegeven, met gegevens op peildatum 01-01-2012. Bij vergelijking is te zien dat de totalen van jeugdigen in zorg (niet op wachtlijst, in zorg; op wachtlijst èn in zorg) in 2013 iets hoger liggen dan in 2012, zo n 7%. Het totaal van jeugdigen op de wachtlijst, zonder dat zij zorg ontvangen, is in 2013 juist lager dan in 2012, dit scheelt 27%. Tot slot is er nog de zorgvorm crisiszorg of spoedeisende zorg. Voor de Utrechtse gemeenten is bekend hoeveel procent van de netto vraag naar trajecten uit crisiszorg bestond. In 2012 was dit gemiddeld 19%, met het laagste percentage in Veenendaal (14%) en het hoogte percentage in Rhenen (24%). In de Gelderse FoodValley-gemeenten zijn 44 besluiten spoedzorg geweest in 2012 12. Het is niet bekend of deze besluiten spoedzorg hebben geleid tot inzet van een andere zorgvorm en of deze dus weer meegenomen zijn in de cijfers van Tabel 0-6. 11 Branche Jeugdzorg Gelderland (2013b) 12 Branche Jeugdzorg Gelderland (2013b). 17

JEUGD-GGZ Wanneer problemen op verschillende levensgebieden leiden tot ontwikkelingsachterstand is er reden om een psychische stoornis te vermoeden. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op de zorg voor deze jeugdigen met psychische problemen. Het gaat om het aanbod van Jeugd- GGZ in het algemeen en in FoodValley, de indicatiestelling met het verschil tussen zorg vanuit de Zorgverzekeringswet en de AWBZ en het daadwerkelijke gebruik van Jeugd-GGZ. 7.1. AANBOD JEUGD-GGZ Ongeveer 5% van de kinderen en jeugdigen in Nederland heeft psychische problemen die zodanig gepaard gaan met een verstoorde ontwikkeling en/of duidelijk disfunctioneren in het dagelijks leven dat specialistische diagnostiek en behandeling noodzakelijk is. Jaarlijks komen circa 160.000 jeugdigen (3%) in aanraking met de tweedelijns Jeugd-GGZ. Hierbij gaat het bijvoorbeeld om ernstige depressies, persoonlijkheidsproblemen of verslaving. In de eerstelijns psychologische zorg wordt eenvoudiger en minder ernstige problematiek behandeld dan in de tweede lijn. Voorbeelden hiervan zijn lichte tot matige angsten, leerproblemen, onzekerheid, pestervaringen, rouwverwerking, etc. In de tweedelijns Jeugd- GGZ wordt onderzoek gedaan naar de aard van de problemen, krijgen jeugdigen behandeling door middel van gesprekken en/of medicatie en begeleiding bij het oplossen van dagelijkse problemen. Het merendeel van de cliënten (96%) ontvangt ambulante behandeling, 4% volgt dagbehandeling of verblijft s nachts in de kliniek (residentieel). Daarnaast wordt veel gebruik gemaakt van gezinsbehandeling. 13 In de regio FoodValley zijn zeven Jeugd-GGZ aanbieders gevestigd 14. In Tabel 0-1 zijn deze organisaties weergegeven met daarbij de fysieke vestigingen per gemeente. Overigens zijn deze organisaties ook actief in (FoodValley-)gemeenten waar ze geen fysieke locatie hebben. Daarnaast zijn er ook particuliere instellingen met jeugd-ggz, waaronder zorgboerderijen en vrijgevestigde psychologenpraktijken. Tabel 0-1 Gevestigde Jeugd-GGZ aanbieders in FoodValley GGZ Centraal-Fornhese Eleos Karakter Pro Persona Kwintes Lijn 5 Leger des Heils Vestiging in: Barneveld Barneveld, Ede, Veenendaal Ede Ede Scherpenzeel, Veenendaal Veenendaal Ede Bron: VNG (Zorgaanbod per gemeente); aangevuld met informatie van eigen websites organisaties en met informatie van beleidsmedewerkers van de FoodValley-gemeenten. 7.2. INDICATIESTELLING 15 De indicatiestelling voor de Jeugd-GGZ wordt uitgevoerd door Bureau Jeugdzorg en kan gericht zijn op zorg via de Zorgverzekeringswet (Zvw) en/of zorg via de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Naast Bureau Jeugdzorg kan ook de huisarts een indicatie afgeven voor Jeugd-GGZ. In de praktijk lopen de meeste Zvw-indicaties via de huisarts. 13 Informatie afkomstig van website GGZ Nederland 14 Zie bijlagen, tabel 5 voor een overzicht van het zorgaanbod van deze organisaties. 15 Jeugdzorg Nederland (2013); College voor zorgverzekeringen (2008). 18

Een jeugdige kan voor een zorgbehandeling wegens een psychiatrische aandoening (geneeskundige ggz) een beroep doen op de Zvw. Als in verband hiermee verblijf noodzakelijk is, dan vallen de eerste 365 dagen verblijf ook onder de Zvw. Gaat het om nietgeneeskundige zorg met betrekking tot de psychiatrische aandoening, dan valt de zorg onder de AWBZ. Hieronder vallen o.a. ondersteunende en activerende begeleiding, persoonlijke verzorging en verpleging (bij een somatrische aandoening), al dan niet in combinatie met voortgezet verblijf (na 365 dagen). Het is mogelijk dat cliënten naast aanspraak op geneeskundige zorg in het kader van de Zvw ook aanspraak hebben op AWBZ-zorg. Een persoon kan bijvoorbeeld aanspraak hebben op begeleiding vanwege een psychiatrische aandoening (ten laste van de AWBZ) en gelijktijdig een psychiatrische behandeling (geneeskundige zorg) nodig hebben. Door Bureau Jeugdzorg Gelderland 16 wordt beaamd dat deze samenhang tussen zorg vanuit AWBZ en vanuit Zvw vaak aan de orde is. En bij indicaties voor de Zvw is volgens hen over het algemeen samenhang met andere jeugdzorgvormen. Bureau Jeugdzorg heeft geen rol bij de invulling van de Zvw-zorg, deze verantwoordelijkheid ligt bij de zorgverzekeraar. Met een Diagnose Behandel Combinatie (DBC) legt de behandelaar vast welk soort zorg er wordt geboden, waarmee tevens omvang bepaald wordt. Toegang tot AWBZ-zorg valt wel onder verantwoordelijkheid van Bureau Jeugdzorg. 7.3. GEBRUIK JEUGD-GGZ VANUIT ZVW Zoals hierboven is aangegeven, is gebruik van Jeugd-GGZ te splitsen naar aanspraak vanuit de Zorgverzekeringswet en aanspraak vanuit de AWBZ. De grootste gebruikersaantallen zijn te vinden in de jeugd-ggz vanuit de Zorgverzekeringswet (Zvw). In Tabel 0-2 staat een overzicht van het aantal cliënten in de periode 2008 t/m 2012 waarvoor een DBC (Diagnose Behandel Combinatie, zie 7.2) is afgesloten. Deze cijfers zijn afkomstig van GGZ Nederland, waar ruim 95% van de hele branche bij aangesloten is. De leden van GGZ Nederland zijn de gecontracteerde instellingen voor tweedelijns GGZ, vrijgevestigden zitten hier niet in. De aantallen voor 2012 zijn nog niet definitief, er kan sprake zijn van een lichte onderschatting. Tabel 0-2 Aantal cliënten met afgesloten DBC s 2008 t/m 2012 2008 2009 2010 2011 2012 Barneveld 360 396 432 464 414 Ede 648 694 821 915 921 Nijkerk 226 289 313 283 222 Renswoude 22 32 38 35 23 Rhenen 79 104 105 137 129 Scherpenzeel 45 51 67 69 64 Veenendaal 387 480 579 626 625 Wageningen 127 134 154 169 157 Totaal FoodValley 1894 2180 2509 2698 2555 Bron: GGZ Nederland (eigen opgevraagde informatie, verkregen juli 2013). In Tabel 0-2 is te zien dat in 2012 ruim 2500 jeugdigen uit FoodValley gebruik maakten van de tweedelijns GGZ, tegenover nog geen 2000 jeugdigen in 2008. Deze toename van 35% komt overeen met de landelijke tendens: tussen 2008 en 2010 is het aantal jeugdigen dat gebruik maakt van de tweedelijns Jeugd-GGZ toegenomen met 30%. GGZ Nederland laat weten dat deze groei komt door een toegenomen zorgbehoefte, maar ook door het wegwerken van wachtlijsten en andere factoren. Er wordt niet verwacht dat de groei in hetzelfde tempo door gaat. 17 Overigens is binnen de Jeugd-GGZ de man-vrouwverdeling de afgelopen jaren heel constant geweest: 66% van de cliënten is man, 34% is vrouw 18. 16 Informatie verkregen van Bureau Jeugdzorg Gelderland, regiomanager West-Veluwe. 17 Nederlandse Zorgautoriteit, via website Nederlands Jeugdinstituut. 18 GGZ Nederland (eigen opgevraagde gegevens); een overzicht per gemeente is bijgevoegd als bijlage, tabel 6. 19