DE OUDERE BESTAAT NIET!! Barend van Dijk Divisie Zorg en Gezondheid 27 maart 2013 1
http://www.youtube.com/watch?feature=endscreen&v=wuptqo31kiq&nr=1
1950 2011 2050
Komende 20 jaar wordt Nederlandse bevolking gemiddeld 3 jaar ouder en neemt aantal 65+ers toe met 62% Aantal inwoners van Nederland per leeftijdsgroep [mln] 1,5 Gemiddelde leeftijd inwoners in Nederland [jr] +3,2 1,0 0,5 2011-22% +44% 39,9 43,1 0,0 2030 5+ 25+ 45+ 65+ 85+ 2011 2030 Aantal inwoners van Nederland [mln] +6% Aantal 65+ers in Nederland [mln] +62% 16,7 17,7 4,2 2,6 85+ 75-85 65-75 2011 2030 2011 2030 Bron: CBS, Statline 4
Top 10 aandoeningen bij senioren 1. Bewegingsapparaat 2. Hartziekten 3. Astma / COPD 4. Diabetes Mellitus 5. Dementie 6. Psychische aandoeningen 7. Beroerte 8. Kanker 9. Gevolgen ernstig ongeval 10. Zenuwstelsel 5
Multimorbiditeit Bron: CBS
LEVENSVERWACHTING EN OPLEIDINGSNIVEAU 7
ZORGBEHOEFTE OUDEREN VAN NU EN DE NABIJE TOEKOMST Huidige ouderen (Nu 70+) Toekomstige ouderen (Nu 55-65) Bevelhuishouding Onderhandelingshuishouding 18% HBO of WO 32% HBO of WO 40% eigen woning 60% eigen woning 60% laag inkomen 30% laag inkomen 7% hoog inkomen 30% hoog inkomen Bron: Senioren op de woningmarkt, nieuwe generaties, andere eisen en wensen, Ministerie van VROM, 2010 Mondiger of moeilijker? Een studie naar de politieke habitus van hedendaagse burgers, WRR, 2002 8
Ouderen verschillen sterk van elkaar in vitaliteit. Standaardoplossingen werken niet. Zeer vitaal 47% van de ouderen sport 47% van de ouderen heeft een auto 25% van de ouderen loopt een extra risico op gezondheidsproblemen 20% van de ouderen gebruikt thuiszorg Minder vitaal 15% van de 85+ers is ernstig depressief 72% van de ouderen gaat ieder jaar op vakantie 20% van de ouderen voelt zich weleens tot vaak onveilig in de eigen buurt 10% van de ouderen leeft in verzorging-of verpleeghuis Bron: CBS Statline 2009 2011, SCP 2011, Veiligheidsmonitor Rijk 2008. 9
VERSCHIL IN VITALITEIT LEIDT TOT VERSCHIL IN BEHOEFTE Vitaal Multimorbide Kwetsbaar Afhankelijk Omvang 40% 30% 20% 10% Thuis Thuis Thuis Verpleeghuis Situatie Individuele behoefte Niet/weinig ziekte en functieverlies Vitaal blijven Deel uitmaken van maatschappij Meerdere (chronische) ziekten Behoud van regie Voorkomen verergering symptomen Gedeeltelijk afhankelijk van verzorging anderen Vergroten mate zelfredzaamheid in thuissituatie Contact met andere mensen Volledig afhankelijk van verzorging door anderen Thuis voelen; privacy Aandacht, contact met andere mensen 10 Bron: :Westendorp, R. & Waal, van der, M. (2011). Anders kijken naar de ouderenzorg. Zorgmarkt, nummer 11; Visiedocument seniorenbeleid 2012 Achmea; percentages gebaseerd op eerste schatting Achmea data 2011 10
Minder vitale ouderen hebben gemiddeld een langer zorgtraject en andere kosten; regie is belangrijk Overzicht patient-journeys na een heupfractuur, bij vitale ouderen en minder vitale ouderen Verwijzing via huisarts Operatie in ziekenhuis met korte opname Fysiotherapie om herstel te bespoedigen Einddoel: Volledig herstel Operatie in ziekenhuis met lange opname Verwijzing via huisarts Opname in verpleegtehuis Maaltijdservice Fysiotherapie Thuiszorg + hulp Vervoer nodig Hulpmiddelen Einddoel: Zelfstandig wonen Het grote verschil in patient-journeys tussen vitale en minder vitale ouderen na een vergelijkbaar medisch incident vereist een duidelijke regie Bron: Collum Care, een zorgpad voor patiºnten met een gebroken heup, A.J.H. Vochteloo c.s., nr 4, 2009; MedischContact.artsennet.nl 11
Vitaliteit vermindert bij veroudering door ziekte Øn door functieverlies; verschillende scenario s zijn denkbaar Vitaal Mutimorbide Kwetsbaar Afhankelijk Victor hartinfarct R I P Achmed heupfractuur herstel hartproblemen R I P Ans dementie R I P Joop eenzaam door overlijden vrouw longontsteking R I P 65 75 85 12
Zorgkosten nemen exponentieel toe met leeftijd Bron: RIVM
Kostenopbouw Zvw Leeftijdsgroep Mannen Vrouwen 0 64 jaar 65 74 jaar 75 84 jaar 85 jaar en ouder 1.300 3.900 5.400 5.300 1.600 3.400 4.500 4.400 16
17 Kostenopbouw AWBZ
Kostenopbouw AWBZ Procentuele verdeling AWBZ-lasten 7% 10% 3% Verpleging en verzorging Gehandicaptenzorg Geestelijke gezondheidszorg Subsidies Overig 55% 25% 18
ZIEKENHUISKOSTEN IN LAATSTE FASE
Ouderen gebruiken meer ziekenhuiszorg naarmate ze in zwaardere groepen zitten, totdat ze geheel afhankelijk zijn Vitaal Multimorbide Kwetsbaar Hart- en vaatziekten Percentage cliºnten A A A 5% 23% 77% EUR per cliºnt 1.003 1.031 1.933 Aandoeningen aan bewegingsapparaat Percentage cliºnten 11% 12% 25% EUR per cliºnt 1.317 1.454 1.695 B +142% A B Het percentage ouderen dat gebruik maakt van ziekenhuiszorg gaat omhoog naarmate ze in een zwaardere groep komen, totdat ze in de afhankelijke groep zitten Zodra ouderen in de afhankelijke groep zitten, komen ze alleen voor zware gevallen in het ziekenhuis (percentage lager, maar kosten per persoon hoger) Afhankelijk A 23% 2.459 11% 4.098 20
Multimorbiditeit komt vaak voor en leidt tot kosten die de komende jaren fors zullen stijgen Multimorbiditeit komt vaak voor heeft een sterke correlatie met leeftijd en komt vaker voor bij lage sociaaleconomische status. [prevalentie in NL in mln, 2007] [% multimorbide patiºnten] [%patiºnten met multimorbiditeit] 8% 12,0 3,2 1,3 16,5 Geen chronische ziekte 1 chronische ziekte 2 of meer chronische ziekten 50% 40% 30% 20% 10% 0% 2% 0-14 2% 15-24 5% 25-54 13% 55-64 22% 65-74 32% >75 9% lagere school mbo,havo,vwo lbo,mavo,vmbo hbo,universiteit 13% 7% 5% De kosten van multimorbiditeit zijn hoog 1,2 [Kosten in mld euro, 2007] ZVW AWBZ Overig Totaal 10,0 Dementie Hart/vaat 1,8 1,7 Diabetes 0,9 Astma/COPD 0,5 Artrose 0,4 Overig 4,4 zullen de komende jaren fors stijgen 3 [Stijging naar 2025, %] Totaal 38% Dementie 46% Hart/vaat 45% Diabetes 75% Astma/COPD 16% Artrose 52% Overig 31% en worden bij ouder steeds meer uit AWBZ betaald [Herkomst financiering in %, 2007] 65-74 75-84 85+ ZVW 19% AWBZ 63% 44% 43% 73% 21% Overig 16% 13% 8% 21 1. Bron: Kosten van Ziekten 2008, teruggerekend naar de kosten die worden gemaakt door multimorbide patiºnten o.b.v. aandeel in patiºntenpopulatie. Is daardoor waarschijnlijk een onderschatting. 2. Totaal is berekend o.b.v. indeling 30 chronische ziekten Nationaal Kompas Volksgezondheid 3. Verwachte stijging van absolute aantallen tussen 2005 en 2025 op basis van demografische ontwikkelingen 21
Care Łn Cure is sterk verweven bij 65+ers. 1 Dementie 100.000 3,4 mld ZVW AWBZ Overig 6 Artrose 657.000 490 mln ZVW AWBZ Overig 2 Beroerte 191.000 1,2 mld ZVW AWBZ Overig 7 Astma en COPD 829.800 472 mln ZVW AWBZ Overig 3 Coronaire hartziekte 648.000 981 mln ZVW AWBZ Overig 8 Hartfalen 120.200 375 mln ZVW AWBZ Overig 4 Diabetes mellitus 740.000 521 mln ZVW AWBZ Overig 9 Longontsteking en influenza 396.400 340 mln ZVW AWBZ Overig 5 Verstandelijke handicap 115.000 495 mln ZVW AWBZ Overig 10 Heupfractuur 15.000 324 mln ZVW AWBZ Overig Bron: ' RIVM, Kosten van Ziektenstudie; Volksgezondheid Toekomst Verkenning, Nationaal Kompas Volksgezondheid. Bilthoven: RIVM, <http://www.nationaalkompas.nl>, Nationaal Kompas Volksgezondheid, versie 4.9, 27 september 2012 22
OUDERENZORG EEN ZORG VAN VELE PARTIJEN Samenwerkingspartners 23
Patiºnt / Klant Zorgverlening markt Zorgverzekerings markt Overheid Zorgaanbieder/ ondernemer Zorginkoopmarkt: Zorgverzekeraar
---LANDELIJKE OVERHEID--- WELZIJNS / WMO AANBIEDERS LOKALE OVERHEID KLANT / INWONER ZORGAANBIEDERS ZORGVERZEKERAAR
Versterken van informele zorg bij sociaal ge soleerde ouderen verbetert kwaliteit en voorkomt vervolgkosten 12% ouderen sociaal ge soleerd 1 Uit onderzoek blijkt dat ouderen na de dood van hun partner vaak in sociaal isolement komen en psychosociale problemen krijgen Verwerking verlies en opdoen nieuwe sociale contacten Interventie: stroomlijnen GGZ aanbod + WMO aanbod leidt tot financiºle en kwalitatieve winst Besparing op onnodige zorgkosten: 25% tot 35% per jaar 2 Uit sociaal isolement halen van ouderen helpt bij voorkomen medische opnames, maar verhoogt ook kwaliteit van leven 26 1. Bron: Sociaal isolement bij ouderen, Anja Machielse, Gepubliceerd in Geron, Tijdschrift over ouder worden en maatschappij, nummer 2, 2006.t 2. Eerste schatting o.b.v. steekproef Achmea data 2011 26
OPTIMALE ZORG DAPPERE DOKTERS ETHISCH VRAAGSTUK OPPAKKEN DOOR PROFESSIONALS Overbehandeling: behandeling zonder toegevoegde waarde voor de kwaliteit van leven of het functioneren van de patiºnt. Overdiagnostiek: aanvullende testen zonder consequenties voor beleid. Richtlijnen van huisartsen en specialisten: sluiten vaak niet op elkaar aan. Kwaliteitstoetsing: intercollegiaal en interprofessioneel? Rol van de patiºnt: hoe wensen en verlangens leidend laten zijn bij cruciale zorgkeuzes? Zorgfinanciering: voor- en nadelen van diverse modellen.
POPULATIE MANAGEMENT / BEKOSTIGING DOEL: GEZONDHEIDSVERBETERING VERBETEREN KWALITEIT VAN ZORG DOELMATIGHEID VERGROTEN
POPULATIE MANAGEMENT (gebiedsgerichte aanpak) KOSTENBEHEERSING DOOR: INZET OP ZORGGEBRUIK (volume) INFRASTRUCTUUR (zorg, welzijn en publieke gezondheid) ZZ&GG&MM (Een benadering waarin menselijke competenties centraal staan) Voorbeelden: Overvecht, Adam Noord en Adam Osdorp
POPULATIE BEKOSTIGING = MIDDEL VERKENNEN EXPERIMENTEREN EN ERVARING OP DOEN GEOGRAFISCH AFGEBAKEND GEBIED HELE POPULATIE vs DOELGROEP INFRASTRUCTUUR (zorg en/of welzijn)