28. Van leren om te lezen naar lezen om te leren
VAN LEREN LEZEN NAAR LEZEN OM TE LEREN Niki Moeken, n.moeken@uva.nl Paula Smit, psmit@calandlyceum.nl
PROGRAMMA 1. Samenwerkend lezen in het voortgezet onderwijs Presentatie Aan de slag 10 minuten 20 minuten 2. Implementatie in de zaakvakken Presentatie In discussie 10 minuten 20 minuten
1 Samenwerkend lezen in het vo Een onderzoek naar de effectiviteit van een geïntegreerde lesmethode
De aardkorst heeft veel verschillende mineralen. Dit zijn vaak kristallen met prachtige kleuren en vormen. Het hoofdbestanddeel van de kristallen is meestal SiO 2. Het hangt af van de elementen Cr, Ca, Mn of Fe welke kleur en kristalvorm zich heeft gevormd. Omdat de siliciumverbindingen nogal hard zijn, kunnen ze worden geslepen en gepolijst. Je vindt ze vaak in sieraden bijvoorbeeld als rozenkwarts, tijgeroog of amethist. Er zijn ook zachte mineralen, zoals het goudkleurige pyriet, FeS 2 (s). Naast zuurstof en silicium zijn het vooral metalen die in de aardkorst voorkomen, bijvoorbeeld zwavel. Pure zwavel en zwavelverbindingen kun je vinden in vulkanische gebieden. Andere niet-metalen moeten uit een delfstof worden vrijgemaakt, zoals het veelvoorkomende silicium. Het element silicium is een belangrijke grondstof voor de computerindustrie. (Bolt e.a., 2012).
KENMERKEN VAN ZAAKVAKTEKSTEN o Grote informatiedichtheid o Gecomprimeerde alinea s o Veel laagfrequente woorden o Veel nieuwe concepten, feiten en details Kortom: een uitdaging voor taalzwakke leerlingen
LEESVAARDIGHEID IN NEDERLAND 20% van de brugklasleerlingen is onvoldoende in staat om schoolteksten begrijpend te lezen (Hacquebord et al., 2004) Stagnatie in de tweede- en derde klas (Welie, 2013) Leesonderwijs bevat weinig kenmerken van wat bekend is over effectief leesonderwijs (De Milliano, 2013; Moeken et al., 2015; Welie, 2013)
DOELSTELLING VAN HET ONDERZOEK: TWEELEDIG Materiaal Docenten een concrete procedure te bieden die hen faciliteert bij de vormgeving van het leesonderwijs op middelbare scholen. Kennis Meer inzicht te krijgen in de effectiviteit van een dergelijke procedure en kennis te vergaren omtrent de implementatie.
ONDERZOEKSOPZET Wie? 186 leerlingen uit de 2e klas 94 jongens, 92 meisjes Waarvandaan? 3 scholen, 9 klassen vmbo, havo en vwo Groepen? 6 experimentele groepen 3 controlegroepen Interventie? 24 uur samenwerkend lezen 8 uur begeleiding bij Nederlands
Resultaten
DE BELANGRIJKSTE RESULTATEN Meisjes en sterkere lezers vergroten hun tekstbegrip, kennis van connectieven en metacognitieve kennis van tekststructuren en leesstrategieën. Maar: Jongens met een zwakke leesvaardigheid laten geen vooruitgang zien ten opzichte van de controlegroep.
IMPLICATIES VOOR DE PRAKTIJK Wees gespitst op taal- en leesproblemen in de zaakvakken Schenk ook in de zaakvakken aandacht aan leesvaardigheid (bv. met SALEVO) Start vroeg met de remediëring Geef constructieve proces- en productgerelateerde feedback
2 Aan de slag
EFFECTIEF LEESONDERWIJS Taal binnen de zaakvakken Stimulering van leesmotivatie Aandacht voor leesstrategieën Aandacht voor tekstverbanden Stimulering van gedeelde cognitie
SAMENWERKEND LEZEN Groepjes van 3 à 4 leerlingen Duidelijke rolverdeling Heterogene samenstelling Materialen voorzitter Rollenkaarten Strategiekaarten Werkbladen schrijver denker helper
3 Implementatie in de zaakvakken
4 In discussie
IN DISCUSSIE Hoe creëer je een groot draagvlak onder docenten? Hoe zorg je voor een goede training en begeleiding van docenten? Hoe zorg je voor een structurele borging binnen school?
Nog vragen? Stel ze gerust! Materialen mee? Noteer uw naam en emailadres op de lijst. Dankuwel! n.moeken@uva.nl psmit@calandlyceum.nl
LITERATUUR Bolt, W., Driessen, H., Rietman, W., Scholte, H., & Velzeboer, M. (2012). Chemie (6 e editie) 4 havo leerboek, Groningen/Houten: Noordhof Uitgevers bv, gedownload op 22-07-2015 van https://view.publitas.com/noordhoff- voortgezet-onderwijs-groningen/chemie-6e-editie-tweede-fase-4- havo/page/4-5. De Milliano, I. (2013). Literacy development of low-achieving adolescents. The role of engagement in academic reading and writing. Proefschrift. Ispkamp Drukkers BV: po. Hacquebord, H., Linthorst, T.R., Stellingwerf, B.P., & De Zeeuw, M. (2004). Voortgezet taalvaardig. Een onderzoek naar tekstbegrip en woordkennis en naar de taalproblemen en taalbehoeften van brugklasleerlingen in het voortgezet onderwijs in het schooljaar 2002-2003. Groningen: Etoc. Moeken, N., Kuiken, F., Welie, C. (2015). SALEVO: Samenwerkend lezen in het voortgezet onderwijs. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam. Welie, C. (2013). Onderzoeksrapportage project OTAW. Taalvaardigheid in Amsterdam-West. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam.