Heel goed geleerd en toch gezakt?
|
|
- Thomas Verhoeven
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Heel goed geleerd en toch gezakt? Hoe komt het dat de taal steeds vaker een struikelblok vormt bij de schriftelijke eindexamens? Stand van zaken recent wetenschappelijk onderzoek Illustere School, Mastercourse Taalondersteunende examentraining voor alle vakken,
2 Inhoud 1. Wat is het probleem? 1. Taalvaardigheid 2. Veranderingen in het CSE 2. Wat zijn hiervan de gevolgen? 3. Hoe pakken we het aan? 1. Woordenschat 2. Lezen 3. Schrijven
3 1.1 Wat is het probleem? Taalvaardigheid 3
4 Problemen met woordkennis De Volkskrant, 31 mei 2005 Het LAKS ontving 3000 klachten over het havo-examen Nederlands. In de samenvatting was voor veel scholieren het woordje sedert onduidelijk in de zin Hoe zit het met het toerisme sedert de Tweede Wereldoorlog? Algemeen Dagblad, 17 mei 2014 Veel klachten gingen over moeilijke woorden. Zo wisten veel vmbo ers niet wat het woord kanttekening in het examen Nederlands betekende. In een economie-examen struikelden leerlingen over partieel. 4
5 Verminderde leesvaardigheid PISA % van de Nederlandse 15-jarigen is laaggeletterd Nederland op plaats 10 voor leesvaardigheid PISA ,7% van de Nederlandse 15-jarigen is laaggeletterd Nederland op plaats 15 voor leesvaardigheid 5
6 Zorgen omtrent taalvaardigheid in het algemeen 1,3 miljoen laaggeletterden Teruglopende taalvaardigheid van leerlingen/studenten Primair onderwijs: PIRLS (niet meer in top vijf) Voortgezet onderwijs: PISA (niet meer in top tien) Mbo: Raaphorst (2007), Van Knippenberg (2010) Hbo/wo: Peters & Van Houtven (2010), Herelixka & Verhulst (2014) Tijdschrift voor Taalbeheersing (2015) 6
7 Oorzaken verminderde taalvaardigheid Onvoldoende aandacht voor taal in het basisonderwijs en in de onderbouw Leerlingen lezen minder, hebben minder plezier in lezen en positieve attitude t.o.v. lezen is afgenomen Toename beeldcultuur Meer toestroom naar het vo uit meer milieus Meer leerlingen die van huis uit niet-nederlandstalig zijn (vooral in de grote steden) 7
8 Acties Aanvalsplan laaggeletterdheid Referentieniveaus Verscherpte exameneisen Nederlands terug in het mbo Kennisbases in het hbo Taaltoetsen en remediëringprogramma s in het wo 8
9 9
10 1.2 Wat is het probleem? Veranderingen in het CSE 10
11 Verscherpte exameneisen NRC, 26 juni 2010 Exameneisen aangescherpt in onderwijs NRC, 20 april 2011 Hoofd van onderwijsinspectie slaat alarm over niveau voortgezet onderwijs NRC, 16 juni 2012 Eindexamenresultaten havo en vwo gekelderd 11
12 Veranderingen in het CSE Examens zijn taliger en bevatten meer tekst. Complexe vragen, lastige woorden. Veel open vragen bij talen en zaakvakken. Open vragen bij mvt moeten in het Nederlands worden beantwoord. Centraal examen Nederlands doet juist minder beroep op primaire taalvaardigheden. Veel MC-vragen, minder productie, minder focus op vorm, meer meta-analyse 12
13 Discussie over inhoud examen Nederlands De Volkskrant, 3 juni 2013 Hoogleraren verbijsterd over examen Nederlands Examenblad.nl, 18 maart 2014 CvTE stelt syllabuscommissie in n.a.v. kritiek. Lange samenvattingsopdracht verdwijnt uit examen Nederlands havo en vwo. In plaats daarvan teksten met meer vragen. Examen Nederland 2015: receptief samenvatten Welke zinnen zou je opnemen in een samenvatting van deze tekst? Bij andere vakken zoals geschiedenis of economie en ook exacte vakken moet meer geschreven worden. 13
14 Taliger en langere examens, complexe vragen Vmbo Havo Vwo Aardrijkskunde 2014, vraag 12: 310 woorden Biologie 2003: 16 pagina s; 2013: 27 pagina s; 2015: 23 pagina s Vraag1 (2013): Van welk gas of van welke gassen neemt de concentratie op grotere hoogte in verhouding tot zeeniveau toe bij de simulatie in de tent? (362 woorden in inleiding bij deze vraag) Wiskunde-A 2015, vraag 1-4: 573 woorden Vraag 2: Boer Jacobs zegt dat hij in 2007 op zijn akker i n Flevoland niet alleen vaker moest spuiten, maar dat ook de gemiddelde kosten per ha per bespuiting hoger waren 4 p. 2 Onderzoek of hij gelijk heeft met beide uitspraken. Maatschappijwetenschappen 2014, vraag 1 (+ tekst): 207 woorden 14
15 Uitspraken van leerlingen (bron: LAKS) Ik werd helemaal duizelig van al die lange teksten en ik wist niet wat ze nou precies van me wilden weten! Ik heb nog nooit zó lang achter elkaar zóveel moeten lezen en ik zag door het bos de bomen niet meer. Toen het tijd was, was ik nog maar op de helft. 15
16 2 Wat zijn hiervan de gevolgen? 16
17 Probleem voor vervolgopleidingen Taalvaardigheid eerstejaarsstudenten laat te wensen over Stijl- en spellingtoetsen (o.a. VU) Diagnostische toets schrijfvaardigheid (o.a. UvA) Toets strategische taalvaardigheid (o.a. KU Leuven) Bijspijkercursussen BSA: bindend studieadvies 17
18 Noodzaak van taalbeleid Mesten en meten (Westhoff 2012) Leesvaardigheidsonderwijs en examentraining zijn twee verschillende dingen Wat kun je nog doen in het examenjaar? Geen significante verhoging van het taalniveau Wel testwiseness aanbrengen: strategieën aanleren om beter om te gaan met de taal van de examens en de manier van vragen stellen 18
19 Presentaties vandaag Leerlingen (lees)strategieën aanleren zodat ze beter kunnen omgaan bij de teksten bij de examens Leerlingen vragen te laten decoderen Leerlingen goede antwoorden leren formuleren Examentraining op eigenschool organiseren 19
20 3 Hoe pakken we het aan? 20
21 Taalprobleem of leesprobleem? Is er sprake van onvoldoende taalvaardigheid? Training gericht op vergroting van taalkennis Is er sprake van onvoldoende kennis van leesstrategieën? Training gericht op beter leesgedrag Is er sprake van zowel onvoldoende taalvaardigheid als van onvoldoende kennis van leesstrategieën? Training gericht op vergroting van taalkennis en op beter leesgedrag 21
22 3.1 Hoe pakken we het aan? Woordenschat 22
23 Kwantiteit en kwaliteit Aantal Bij instroom: ; bij uitstroom: Kwaliteit Diepe woordkennis: De burger en de elite School- en instructietaal: Aanvankelijk, verklaren, verschaffen, namelijk Algemene vak-/beroepstaal: Spijsvertering, voedsel, afmeting, bevestigen Verwijswoorden (hij; de man die; daarbij) en structuuraanduiders (maar, omdat, tenzij, verder, tot slot) 23
24 Tips voor woordenschatonderwijs Voorbewerken, semantiseren, consolideren, controleren Vertel meer dan de betekenis van een woord Verbindingen en combinatiemogelijkheden Behandel alleen nuttige en frequente woorden Leer leerlingen strategieën aan om zelfstandig hun woordenschat te vergroten 24
25 Fasen woordenschatverwerving 25
26 Woordleerstrategieën Wat weet ik wel van het woord? Kan ik het woord opdelen? Kan ik het woord afleiden uit de context? Gebruik van het woordenboek Woordenschat vergroten door veel te lezen 26
27 woordenschatuitbreiding vraagt systematisch werken door taaldocenten en vakdocenten in overleg met elkaar 27
28 Ondersteunende software Woordenweb Wrts basislijst_schooltaalwoorden_vmbo_vak 28
29 Ook uitdrukkingen zijn van belang! 29
30 Uitdrukkingen in schoolboeken en eindexamens Vertrouwen komt te voet en gaat te paard (M&O) Veren maken de man (biologie) Huizen onder water (economie) Het huishouden van Jan Steen (economie) 30
31 Verbasterde uitdrukkingen Dit steekt er met kop en schotel bovenuit. Dat is er met de paplepel ingeslagen. Daar irriteren mensen zich aan. Dat veroorzaakt soms een postanale depressie. Laten we met een schone luier beginnen. Hij was er helemaal infuus van. De spreker kreeg een staande ovulatie. Ik voel me Vogelvrij 31
32 3.2 Hoe pakken we het aan? Lezen 32
33 Theorieën over lezen Bottom-up Stap voor stap: letters, woorden, zinnen en het toekennen van betekenis daaraan Top-down Lezen als guessing game ; de lezer als voorspeller Interactief Belang van zowel bottom-up- als top-downstrategieën Een goede lezer is een flexibele lezer 33
34 Leestheoretische modellen 34
35 35 Het bottom-up model De lezer werkt van beneden naar boven, van losse woorden naar hele zinnen en komt zo tot begrip en de interpretatie van de hele tekst.
36 Het top-down model: Het lezen verloopt van hogere-ordeprocessen naar lagere-ordeprocessen. Aan de hand van visuele informatie activeert de lezer zijn eerder opgedane kennis. Deze kennis kan hij toepassen bij het voorspellen en het begrijpen van het verdere verloop van afzonderlijke zinnen of de gehele tekst. 36
37 het interactieve model: De lezer switcht heen en weer van top-down naar bottom-up, afhankelijk van het leesdoel. Hij gebruikt wisselend zijn voorkennis en gegevens uit de tekst, wat leidt tot tekstbegrip. 37
38 Kennis en vaardigheden Vocabulaire Tekstdekking: 90-95% Tekstorganisatie Betekenisrelaties binnen de zin en tussen zinnen: verwijswoorden en structuuraanduiders Teksttypen Informatief, beschouwend, verhalend, betogend, instruerend Inzet van eigen kennis Van de wereld, van specifieke onderwerpen 38
39 Nederlands: Tekstdekking 90% De op de Noordpool is in de afgelopen honderd jaar nog nooit zo klein geweest. De komende jaren neemt de steeds sneller in omvang af, als er geen maatregelen worden genomen. Dat blijkt uit een onderzoek van Amerikaanse wetenschappers. Volgens de onderzoekers van de Amerikaanse NASA en het Amerikaanse informatiecentrum voor sneeuw en (Nsidc) de hoeveelheid in september 5,31 miljoen vierkante kilometer. Tussen 1978 en 2000 was dat gemiddeld nog 7 miljoen vierkante kilometer, blijkt uit. De is vooral de laatste vier jaar sterk geweest. De op de Noordpool heeft altijd al in omvang gevarieerd, maar de is nog niet eerder zo sterk geweest. De onderzoekers wijten het mede aan de opwarming van de aarde door de van. Als de trend zich doorzet, zal de omvang van de Noordpool ieder decennium met 8 procent afnemen. Tegen 2060 is dan mogelijk al het 39.
40 Nederlands: Tekstdekking 90% De ijskap op de Noordpool is in de afgelopen honderd jaar nog nooit zo klein geweest. De komende jaren neemt de ijsmassa steeds sneller in omvang af, als er geen maatregelen worden genomen. Dat blijkt uit een uitgebreid onderzoek van Amerikaanse wetenschappers. Volgens de onderzoekers van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA en het Amerikaanse informatiecentrum voor sneeuw en ijs (Nsidc) bedroeg de hoeveelheid ijs in september 5,31 miljoen vierkante kilometer. Tussen 1978 en 2000 was dat gemiddeld nog 7 miljoen vierkante kilometer, blijkt uit satellietbeelden. De afkalving is vooral de laatste vier jaar sterk geweest. De ijsmassa op de Noordpool heeft altijd al in omvang gevarieerd, maar de afname is nog niet eerder zo sterk geweest. De onderzoekers wijten het smeltproces mede aan de opwarming van de aarde door de uitstoot van broeikasgassen. Als de trend zich doorzet, zal de omvang van de Noordpool ieder decennium met 8 procent afnemen. Tegen 2060 is dan mogelijk al het ijs 40 gesmolten.
41 Metacognitieve kennis en vaardigheden Oriënteren Wat is dit voor een tekst? Plannen Wat is mijn leesdoel? Hoe ga ik lezen? Bewaken van het proces Begrijp ik nog wat ik lees? Lees ik op de goede manier? Sturen van het proces Wat doe ik als ik iets niet begrijp? Wat sla ik over? Lees ik door? Evalueren Heb ik gevonden wat ik wilde? 41
42 Werken aan beter leesgedrag Oriënteren Waar gaat de tekst over? Waar komt hij vandaan? Wat kan ik opmaken uit titel, ondertitel, kopjes en illustraties? Wat weet ik al over dit onderwerp? Plannen Hoe ga ik de tekst lezen: globaal, zoekend, intensief? Bewaken van het begripsproces Wat zijn hoofd- en bijzaken? Moet ik mijn manier van lezen aanpassen? Sturing Ga ik iets wat ik niet begrijp herlezen of lees ik door in de hoop dat verderop alles duidelijk wordt? Gebruik ik andere bronnen (b.v. woordenboek)? Evalueren Is mijn leesdoel bereikt? Wat was het belangrijkste? Weet ik nu 42 voldoende?
43 Welke strategie gebruiken we bij de zaterdagkranten? 43
44 44
45 Niet (te veel laten) doen Leerlingen hardop laten lezen Leerlingen voornamelijk intensief laten lezen (waarbij klassikaal de gehele tekst grondig wordt gelezen en besproken) 45
46 Wel (laten) doen Kilometers maken: goed kunnen lezen = veel lezen Automatisering door herhaling Leesroutine opbouwen Elke dag, allerlei soorten teksten; lekker lezen! Klassikaal lezen (niet hardop) Lezen in tweetallen/groepjes Differentiëren 46
47 Klassikaal lezen Vertel hoe, wanneer en waarom leesstrategieën worden toegepast Doe het toepassen van leesstrategieën hardop voor (modeling) Maak gebruik van de input van leerlingen Laat leerlingen meehelpen bij de uitleg van moeilijke woorden Laat leerlingen vragen bij een tekst formuleren Laat leerlingen vragen aan andere leerlingen stellen 47
48 Lezen in tweetallen/groepjes Zet lezers met verschillend leesniveau bij elkaar Geef elke lezer in het tweetal/groepje een duidelijke rol Combineer het lezen met andere vaardigheden Discussie n.a.v. (een gedeelte van) de gelezen tekst Schrijfopdracht (b.v. samenvatting, verslag) 48
49 Differentiatie en diverse teksten Gebruik een grote verscheidenheid aan teksten Informatief, beschouwend, verhalend, betogend, instruerend Differentieer Gebruik teksten van verschillende moeilijkheidsgraad Gebruik verschillende opdrachten bij teksten Pas instructie aan het niveau van de studenten aan Laat leerlingen ook zelf teksten kiezen! 49
50 3.3 Hoe pakken we het aan? Schrijven 50
51 Stand van zaken Schrijfvaardigheid van leerlingen in het basisonderwijs laat te wensen over. (Kuhlemeier et al., 2013; Kuhlemeier, Van Til & Van den Bergh, 2014) Normen voor schrijfvaardigheid zoals beschreven in de referentiekaders worden aan het eind van het vo bij lange na niet gehaald. (vwo= 4F/ havo = 3F) (Van de Gein, 2012) (meer hierover in blokje 4) 51
52 De rode pen werkt Effect van correctieve feedback (Van Beuningen, 2012) Zowel bij gereviseerde als bij nieuwe teksten CF leidt niet tot minder complex of minder gevarieerd taalgebruik (Meer hierover in blokje 4) 52
53 Algemene vs domeinspecifieke schrijfinstructie Leerlingen schrijven vaak teksten die weinig samenhang en structuur vertonen. Nederlands: leren schrijven Het ontwikkelen van schrijfvaardigheid zelf Algemene schrijfinstructie: pakkende inleiding, presentatie van het standpunt, argumentering, structurering, uitsmijter Zaakvakken: schrijvend leren Het ontwikkelen van vakinhoudelijke kennis en redeneren Domeinspecifieke invulling, vakspecifieke argumenten en begrippen, etc. 53
54 Domeinspecifieke instructie werkt Beter schrijven bij geschiedenis; historisch redeneren (Van Drie, Braaksma & Van Boxtel, 2014) Domeinspecifieke schrijfinstructie leidt tot betere kwaliteit van historisch redeneren in teksten (5-vwo) Leerlingen moeten leren vaktaal te gebruiken. Belang van samenwerking tussen docent Nederlands en zaakvakdocent Wat leren en doen leerlingen al bij Nederlands en hoe kun je daarop voortbouwen als zaakvakdocent? 54
55 Literatuur (1) Beuningen, C. van (2012). Het nut van de rode pen. Of, hoe en wanneer correctie bijdraagt aan de schriftelijke taalvaardigheid van tweedetaalleerders. Levende Talen Tijdschrift 13, 4, Drie, J. van, Braaksma, M. & Boxtel, C. van (2014). Beter schrijven bij geschiedenis. Effecten van schrijfinstructie op algemene tekstkwaliteit en historisch redeneren. Levende Talen Tijdschrift 15, 3, Gein, J. van de (2012). Taal op klompen. Uitkomsten vna een onderzoek naar taalfouten aan het einde van het voortgezet onderwijs. Levende Talen Tijdschrift 13, 4, Herelixka, C. & Verhulst, S. (2014). Nederlands in het hoger onderwijs. Den Haag: Nederlandse Taalunie. Knippenberg, M. van (2010). Nederlands in het Middelbaar Beroepsonderwijs. Een casestudy in de opleiding Helpende Zorg. Dissertatie Universiteit van Tilburg. Delft: Eburon. 55
56 Literatuur (2) Kuhlemeier, H., Til, A. van & Bergh, H. van den (2014). Scrijfvaardigheid Nederlands vergeleken met de referentieniveaus: Een verkenning. Levende Talen Tijdschrift 15, 2, Kuhlemeier, H., Til, A. van, Hemker, B., Klijn, W. de & Feenstra, H. (2013). Balans van de schrijfvaardigheid in het basis- en speciaal onderwijs. Uitkomsten van de peiling in 2009 in jaargroep 5, jaargroep 8 en de eindgroep van het SBO. PPON-reeks 53. Arnhem: Citogroep. Milliano, I. de (2013). Literacy development of low-achieving adolescents: The role of engagement in academic reading and writing. Dissertatie Universiteit van Amsterdam. Ministerie van OCW (2005). Van A tot Z betrokken. Aanvalsplan laaggeletterdheid Den Haag: Ministerie van OCW. Peters, E. & Houtven, T. van (red.) (2010). Taalbeleid in het hoger onderwijs: De hype voorbij? Leuven: Acco. 56
57 Literatuur (3) Gille, E., Loijens, C., Noijons, J. & Zwitser, R. (2010). Resultaten PISA Praktische kennis en vaardigheden van 15-jarigen. Nederlandse uitkomsten van het Programme for International Student Assessment (PISA) op het gebied van leesvaardigheid, wiskunde en natuurwetenschappen in het jaar Arnhem: Cito. OECD (2014). PISA 2012 results. What students know and can do Student performance in mathematics, reading and science (Volume I, Revised edition, February 2014). PISA, OECD Publishing. Raaphorst, E. (2007). Nederlands leren voor opleiding en werk. Een evaluatiestudie naar geïntegreerd tweede-taalonderwijs en vakonderwijs. s-hertogenbosch: Malmberg. Welie, C. (2013). Onderzoeksrapportage project OTAW: Taalvaardigheid in Amsterdam-West. Een analyse van leerlingachtergrond, taalonderwijs en lessen Nederlands. Amsterdam: UvA. Westhoff, G. (2013). Mesten en meten in leesvaardigheidstraining. Leesvaardigheidsonderwijs en examentraining zijn twee verschillende dingen. Levende Talen Magazine 99, 4,
Schrijven in taken: Schrijven in taken: Schrijven = Een oefening. voorbereiden. Schrijven. schrijven. herschrijven,
Schrijven in taken: voorbereiden Schrijven schrijven herschrijven Schrijven in taken: Schrijven = voorbereiden : bepalen van onderwerp, invalshoek, lezers, randvoorwaarden, verzamelen van inhoud, inhoudsopgave,
Nadere informatie28. Van leren om te lezen naar lezen om te leren
28. Van leren om te lezen naar lezen om te leren VAN LEREN LEZEN NAAR LEZEN OM TE LEREN Niki Moeken, n.moeken@uva.nl Paula Smit, psmit@calandlyceum.nl PROGRAMMA 1. Samenwerkend lezen in het voortgezet
Nadere informatieWat te doen met zwakke begrijpend lezers?
Wat te doen met zwakke begrijpend lezers? Cor Aarnoutse Wat doe je met kinderen die moeite hebben met begrijpend lezen? In dit artikel zullen we antwoord geven op deze vraag. Voor meer informatie verwijzen
Nadere informatieWerken aan geletterdheid in het secundair onderwijs: een uitdaging voor iedereen!
Werken aan geletterdheid in het secundair onderwijs: een uitdaging voor iedereen! Eindtermen leesvaardigheid Leerlingen kunnen diverse tekstsoorten begrijpend lezen/ functioneel schrijven, en daarbij de
Nadere informatieBrochure Begrijpend lezen VMBO 1
Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 2 Inleiding Het belang van begrijpend lezen kan nauwelijks overschat worden. Het niveau van begrijpend lezen dat kinderen aan het einde van
Nadere informatieLeerstofoverzicht Lezen in beeld
Vaardigheden die bij één passen, worden in Lezen in beeld steeds bij elkaar, in één blok aangeboden. Voor Lezen in beeld a geldt het linker. Voor Lezen in beeld b t/m e geldt het rechter. In jaargroep
Nadere informatieMuiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak.
Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak. Doelgroepen Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is
Nadere informatieen 2 Brochure Begrijpend lezen VMBO 1
en 2 Brochure Begrijpend lezen VMBO 1 Brochure Begrijpend lezen VMBO 2 Inleiding Het belang van begrijpend lezen kan nauwelijks overschat worden. Het niveau van begrijpend lezen dat kinderen aan het einde
Nadere informatieMbo, toets je taal! Taalvaardigheid Nederlands beoordelen in competentiegericht onderwijs
. Competentieleren Hajer, M. & T. Meestringa (2004). Handboek taalgericht vakonderwijs. Bussum: Coutinho. Ministerie van OC&W (2004). Van A tot Z betrokken. Aanvalsplan Laaggeletterdheid 2006-2010 (http://taalinmbo.kennisnet.nl/bronnen/aanvalsplan).
Nadere informatieTaalonderwijs waar ook dyslectische studenten optimaal van profiteren. Nationale Dyslexie Conferentie Cindy Teunissen 3 april 2013
Taalonderwijs waar ook dyslectische studenten optimaal van profiteren Nationale Dyslexie Conferentie Cindy Teunissen 3 april 2013 Programma Mbo ers met dyslexie Goed taalonderwijs Specifieke begeleiding
Nadere informatieBegrijpend Lezen 1 JV is gemaakt voor jongeren en (jong)volwassenen met een laag leesniveau
Begrijpend Lezen 1 JV is gemaakt voor jongeren en (jong)volwassenen met een laag leesniveau. Met behulp van dit programma leren leerlingen/cursisten onder andere informatie uit eenvoudige teksten te halen,
Nadere informatieOntkavelen van taalonderwijs Presentatie titel
Ontkavelen van taalonderwijs Presentatie titel Amos van Gelderen Lectoraat Taalverwerving en Taalontwikkeling, Kenniscentrum Talentontwikkeling, Hogeschool Rotterdam Kohnstamm Instituut, Universiteit van
Nadere informatieNT2 en de referentie-niveaus
NT2 en de referentie-niveaus Klik Studiedag om de Remediaal ondertitelstijl van het model te bewerken 25 maart 2011 Schooljaar 2010-2011 Verplichting aan scholen om taalvaardigheid van leerlingen op niveau
Nadere informatieTaalbeleid op de rails
Taalbeleid op de rails In het kader van haar masteropleiding Professioneel Meesterschap ontwikkelde Anne- Marie Westdorp taalbeleid voor haar school, Revius Wijk in Wijk bij Duurstede. Na een aarzelende
Nadere informatieLeerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar
Startles 35 Introductieles Het vak begrijpend en studerend lezen. Wat houdt het in? Wat heb je er aan? Nu en straks op de middelbare school? de 1 36 De leerling kan: - verschillende leesdoelen noemen -
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 26498 23 september 2014 Rooster voor de centrale examens van de eindexamens en de staatsexamens voortgezet onderwijs in
Nadere informatieDe Referentieniveaus Taal. BAVO Eemlanden 14 maart 2012
De Referentieniveaus Taal BAVO Eemlanden 14 maart 2012 2 Wat komt aan de orde? Aanleiding tot de referentieniveaus Wat zijn referentieniveaus? Status en ontwikkelingen rond de referentieniveaus Referentieniveaus
Nadere informatieDoorlopende leerlijnen taal: ervaringen met 3 scholen
Ronde 5 Bert de Vos APS, Utrecht Contact: b.devos@aps.nl Doorlopende leerlijnen taal: ervaringen met 3 scholen 1. Over de drempels met taal Het rapport Over de drempels met taal is al ruim een jaar oud.
Nadere informatieMuiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak.
Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is gericht op het aanleren van deelvaardigheden die nodig zijn voor een strategische leesaanpak. Doelgroepen Strategisch Lezen Muiswerk Strategisch Lezen is
Nadere informatieChecklist Begrijpend lezen en woordenschat Curriculum Nederlands ? - + +
Checklist Begrijpend lezen en woordenschat Curriculum Nederlands? - + + De gebruikte methoden stellen duidelijke (toetsbare) doelen en leerlijnen voor begrijpend lezen. Zwakke lezers krijgen een aanvullend
Nadere informatieLesontwerp 9. Examenvoorbereiding maatschappijwetenschappen
Lesontwerp 9. Examenvoorbereiding maatschappijwetenschappen Ontwikkelaar School Vak Groep Genre Gianna Troiani & Henri Boer Cartesius Lyceum, Amsterdam Maatschappijwetenschappen 5 havo/ 6 vwo argumenteren,
Nadere informatieVakdidactiek 2 Didactiek van de hoofdvaardigheden
Onderwijs en Opvoeding MODULEHANDLEIDING Vakdidactiek 2 Didactiek van de hoofdvaardigheden Fase Hoofdfase, jaar 2 Leerroute Voltijd en deeltijd Schrijver(s)/docenten Ilona de Milliano, Catherine van Beuningen,
Nadere informatieONDERSTEUNING BIJ HET LEZEN
ONDERSTEUNING BIJ HET LEZEN De meeste leerlingen hebben geen moeite met lezen op zich. Maar vanaf het moment dat ze langere teksten moeten lezen en globale vragen beantwoorden of als ze impliciete informatie
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 37582 5 juli 2017 Vaststelling Rooster voor de centrale examens van de eindexamens en de staatsexamens voortgezet onderwijs
Nadere informatie[DIA MET TITEL+COVER HIER]
[DIA MET TITEL+COVER HIER] Bijeenkomst 1 Beter schrijven in alle vakken Programma Aanleiding Schrijven in fasen Oriëntatiefase Opdrachtfase Schrijffase Revisiefase en publicatiefase (bijeenkomst 2) Voorwerk
Nadere informatieWat moet ik doen voor mijn Schoolexamens en Eindexamen Engels?
Agora 2018-2019: PTA vwo Engels Wat moet ik doen voor mijn Schoolexamens en Eindexamen Engels? Eén periode: T 01 Leesvaardigheid Toets / schriftelijk / tijdsduur 60 minuten / weging: 10 - Het lezen van
Nadere informatieWerken met tussendoelen in de onderbouw
Laura Punt 2013 Werken met tussendoelen in de onderbouw Interactief lees- en schrijfonderwijs Inhoud Het waarom en het wat van tussendoelen Aansluiting tussen po en vo Werken met tussendoelen Voorbeelden
Nadere informatieTwee verhalen over toetsing van de Nederlandse taal en relatie met studiesucces: de UvA
Twee verhalen over toetsing van de Nederlandse taal en relatie met studiesucces: de UvA Folkert Kuiken, Nederlandse taalkunde, f.kuiken@uva.nl Ineke Vedder, Moderne vreemde talen en culturen, i.vedder@uva.nl
Nadere informatieLeerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar
Startles 35 Introductieles Het vak begrijpend en studerend lezen. Wat houdt het in? Wat heb je er aan? Nu en straks op de middelbare school? de 1 36 De leerling kan: - verschillende leesdoelen noemen -
Nadere informatieLezen Om te Leren. Elisabeth Duursma Maaike Pulles. Netwerk Taalcoördinatoren 6 april 2011. expertisecentrum taal, onderwijs & communicatie
Datum 06-04-2011 1 Lezen Om te Leren Elisabeth Duursma Maaike Pulles Netwerk Taalcoördinatoren 6 april 2011 Datum 06-04-2011 2 Begrijpend Lezen, is dat wel leuk? Datum 06-04-2011 3 Stoeldraijer (2007)
Nadere informatieLeerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar 2013-2014
Startles 35 Introductieles Het vak begrijpend en studerend lezen. Wat houdt het in? Wat heb je er aan? Nu en straks op de middelbare school? de 1 36 De leerling kan: - verschillende leesdoelen noemen -
Nadere informatiemijnplein 30 okt 2013 Begrijpend lezen = Begrijpend leren
mijnplein 30 okt 2013 Begrijpend lezen = Begrijpend leren Doelen Aan het eind van deze masterclass: Ken je het belang en de plek van begrijpend lezen/luisteren binnen het onderwijs Ken je de belangrijkste
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Voorlichtingspublicatie College voor Toetsen en Examens
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 44367 9 december 2015 Voorlichtingspublicatie Rooster centrale examens van de eindexamens en de staatsexamens voortgezet
Nadere informatieHoe leer ik voor Biologie
Hoe leer ik voor Biologie Bestuderen van basisstof Lees de leerstof Bekijk de bijbehorende afbeeldingen/tekeningen Begrijp je waar het om gaat? Nee, maak aantekeningen en vraag in de les Maak een samenvatting
Nadere informatieSAMENVATTING DIGITALE VELDRAADPLEGING CONCEPTSYLLABUS NEDERLANDS HAVO 2015
SAMENVATTING DIGITALE VELDRAADPLEGING CONCEPTSYLLABUS NEDERLANDS HAVO 2015 pagina 2 van 10 Inhoud Inleiding 5 1 Resultaten digitale veldraadpleging 6 2 Samenvatting en verwerking resultaten veldraadpleging
Nadere informatieNaar een referentieniveau Nederlandse taal voor het primair onderwijs
Ronde 2 Harry Paus & Anita Oosterloo SLO, Enschede Contact: H.Paus@slo.nl A.Oosterloo@slo.nl Naar een referentieniveau Nederlandse taal voor het primair onderwijs 1. Inleiding De commissie Meijerink heeft
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 35407 8 juli 2016 Rooster voor de centrale examens van de eindexamens en de staatsexamens voortgezet onderwijs in 2018
Nadere informatieHoofdstuk 8 Kenmerken van de thuisomgeving
Hoofdstuk 8 Kenmerken van de thuisomgeving De relatie tussen leesvaardigheid en de ervaringen die een kind thuis opdoet is in eerder wetenschappelijk onderzoek aangetoond: ouders hebben een grote invloed
Nadere informatieSPAANSE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V
SPAANSE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk
Nadere informatieAansluitingsonderwijs Radboud Universiteit
Aansluitingsonderwijs Radboud Universiteit Dr. Clarie Ramakers Coördinator aansluitingsonderwijs Universiteitsbrede visie aansluiting po-vo-wo Stimuleringsmiddelen OCW Regionale ambitieplannen Academische-
Nadere informatieIlona de Milliano. Lees- en schrijfontwikkeling op het vmbo: de rol van betrokkenheid bij lezen en schrijven op school
Lees- en schrijfontwikkeling op het vmbo: de rol van betrokkenheid bij lezen en schrijven op school Middagconferentie Weet wat je wilt met taal! Taalbeleid in het praktijkonderwijs Ilona de Milliano Universiteit
Nadere informatieDe Taalbrug: 2F van vmbo naar mbo. De doorlopende leerlijn Nederlands
Hoe motiveer je docenten om mee te doen? Hoe beoordeel je de vaardigheden? Hoe maak je de beschrijvingen van het rapport Over de drempels met taal werkbaar? Hoe zorg je ervoor dat leerlingen betrokken
Nadere informatiePROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING LYCEUM ELST 6 VWO ONDERDEEL B VAKSPECIFIEKE DEEL
PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING LYCEUM ELST 6 VWO 2018-2019 ONDERDEEL B VAKSPECIFIEKE DEEL Op de volgende pagina s staan de vak pta s. De gebruikte afkortingen en codes staan hieronder uitgelegd.
Nadere informatieWie is verantwoordelijk voor het Nederlands van de mbo-leerling? Een voorbeeld van teamgericht werken aan woordenschat
Ronde 1 Tiba Bolle ITTA, Universiteit van Amsterdam Contact: e.c.bolle@uva.nl Wie is verantwoordelijk voor het Nederlands van de mbo-leerling? Een voorbeeld van teamgericht werken aan woordenschat 1. Inleiding
Nadere informatieReferentieniveaus Nederlandse taal
Referentieniveaus Nederlandse taal Congres ThiemeMeulenhoff Ede 2 februari 2012 Zorg over taal en rekenen Pabo-studenten: onvoldoende taal- en rekenvaardig Internationale onderzoeken: voorzichtige neerwaartse
Nadere informatieSAMENVATTING DIGITALE VELDRAADPLEGING CONCEPTSYLLABUS NEDERLANDS VWO 2015
SAMENVATTING DIGITALE VELDRAADPLEGING CONCEPTSYLLABUS NEDERLANDS VWO 2015 pagina 2 van 10 Inhoud Inleiding 5 1 Resultaten digitale veldraadpleging 6 2 Samenvatting en verwerking resultaten veldraadpleging
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 38058 11 juli 2019 Rooster voor de centrale examens van de eindexamens en de staatsexamens voortgezet onderwijs in 2021
Nadere informatieAANBOD. Theorielessen (vakleer) Studenten krijgen voorbeelden van passend taalgebruik in de beroepspraktijk, zoals in een klachtgesprek of offerte.
AANBOD Theorielessen (vakleer) Studenten krijgen voorbeelden van passend taalgebruik in de beroepspraktijk, zoals in een klachtgesprek of offerte. ACTIE Theorielessen (vakleer) Verzamel voorbeelden van
Nadere informatieWoordenschatverwerving & taalontwikkelend lesgeven
Woordenschatverwerving & taalontwikkelend lesgeven Wilma van der Westen Project Docenten aan zet bij taal in alle vakken Utrecht 7 november 2012 Even voorstellen: Bestuurslid Het Schoolvak Nederlands HSN
Nadere informatieniveau C Toets 2 versie 2 (februari)
pagina 1 van 9 pagina 1 van 9 Inleiding De Toetsen informatieve en andere teksten bij Nieuwsbegrip hebben als doel om te meten of een leerling teksten op een bepaald niveau kan begrijpen. Deze toetsen
Nadere informatieSPAANSE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V
SPAANSE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V18.03.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk
Nadere informatieLeren in het platte vlak: taalonderwijs van punten langs lijnen naar ruimte
10/5/10 1 Leren in het platte vlak: taalonderwijs van punten langs lijnen naar ruimte NDN-lenteconferentie 2010: Kwaliteitszorg voor taal door leerlijnen, Antwerpen, 7 mei 2010 Kees de Glopper Expertisecentrum
Nadere informatieInleidingen/Workshops AOb/CvE havo/vwo-examenconferentie 7 april 2011. Opening Albert van der Meer, sectorbestuur-vo AOb
Inleidingen/Workshops AOb/CvE havo/vwo-examenconferentie 7 april 2011 Plenaire inleidingen: Opening Albert van der Meer, sectorbestuur-vo AOb Henk den Boer, Inspectie van het Onderwijs: Actuele ontwikkelingen
Nadere informatieProgramma. Presentatie: Aanleiding project en boek Inleiding boek Via knelpunten naar aanbevelingen en acties Warming up: wat doe jíj dit jaar?
Programma Presentatie: Aanleiding project en boek Inleiding boek Via knelpunten naar aanbevelingen en acties Warming up: wat doe jíj dit jaar? In groepen: Terugkoppeling uit de groepen: Cooling down: wat
Nadere informatieDe Diagnostische Tussentijdse Toets in theorie en in de praktijk
Ronde 1 Roelien Linthorst & Uriël Schuurs Cito Contact: roelien.linthorst@cito.nl Uriel.Schuurs@cito.nl De Diagnostische Tussentijdse Toets in theorie en in de praktijk 1. Inleiding Voor de onderdelen
Nadere informatieCONCEPT. Domein A 1: Lezen van zakelijke teksten. Tussendoelen Nederlands onderbouw vo havo/vwo
Tussendoelen Nederlands onderbouw vo havo/vwo Domein A 1: Lezen van zakelijke teksten Subdomein A 1.1: Woordenschat 1.1 h/v de betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context; 1.2 h/v de betekenis
Nadere informatieInformatieblad Rekenen September 2012 Locatie Zusterstraat Schooljaar VWO, HAVO, MAVO en VMBO
Informatieblad Rekenen September 2012 Locatie Zusterstraat Schooljaar 2012-2013 VWO, HAVO, MAVO en VMBO Informatieblad Rekenen, Johan de Witt, locatie Zusterstraat, september 2012 1 Beste ouder en/of verzorger,
Nadere informatieteksten 1 niveau AA (november), voor deel 1 en 2
Handleiding Toets informatieve en andere teksten pagina 1 van 8 pagina 1 van 8 Inleiding Handleiding Toets informatieve en andere teksten De Toetsen informatieve en andere teksten bij Nieuwsbegrip hebben
Nadere informatieBeter schrijven in de mens- en maatschappijvakken. Effecten van docentprofessionalisering
Beter schrijven in de mens- en maatschappijvakken. Effecten van docentprofessionalisering Jannet van Drie, Tanja Janssen & Talita Groenendijk VELON 2017 Professionalisering Verbeterde lespraktijk Betere
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 34616 22 juni 2018 Vaststelling Rooster voor de centrale examens van de eindexamens en de staatsexamens voortgezet onderwijs
Nadere informatieTaalbeleid Sint-Janslyceum
Taalbeleid Sint-Janslyceum Inhoud 1 Voorwoord... 1 2 Visie / doelen... 2 3 Evaluatie van de huidige situatie... 3 4 Beleidsvoornemens voor 2016... 3 4.1 Referentieniveaus... 3 4.2 Boek in je tas... 4 4.3
Nadere informatieniveau A Toets 1 versie 1 (november)
pagina 1 van 10 Inleiding De Toetsen informatieve en andere teksten bij Nieuwsbegrip hebben als doel om te meten of een leerling teksten op een bepaald niveau kan begrijpen. Deze toetsen hebben een andere
Nadere informatieCursus Rekenspecialist. Amarantis derde bijeenkomst 22 mei 2012
Cursus Rekenspecialist Amarantis derde bijeenkomst 22 mei 2012 programma Vier middagen De kaders De rekendidactiek De praktijk Verdiepingsonderwerp en/of rekenbeleid TERUGBLIK Opbouw cijferen PROGRAMMA
Nadere informatieGenres als uitgangspunt voor lezen en schrijven in de onderbouw
Ronde 3 José van der Hoeven (a), Amos van Gelderen (b) & Kris Verbeeck (a) (a) KPC Groep (b) Kohnstamm Instituut; Hogeschool Rotterdam Contact: j.vdhoeven@kpcgroep.nl Genres als uitgangspunt voor lezen
Nadere informatieTAAL- EN LEESMETHODEN. Het aanbod Taal- en leesmethoden Begrijpend Lezen. Begrijpend lezen. Effectieve strategieën voor begrijpend lezen ALGEMEEN
TAAL- EN LEESMETHODEN ALGEMEEN Het aanbod Taal- en leesmethoden Begrijpend Lezen Algemeen: aandachtspunten bij methode Begrijpend lezen Om een goede begrijpend lezer te zijn, is het in de eerste plaats
Nadere informatieteksten 2 niveau AA (februari), voor deel 1 en 2
7-17 pagina 1 van 8 Inleiding De Toetsen informatieve en andere teksten bij Nieuwsbegrip hebben als doel om te meten of een leerling teksten op een bepaald niveau kan begrijpen. Deze toetsen hebben een
Nadere informatiePROGRAMMA VOOR BEGRIJPEND LEZEN DE ZUID-VALLEI
PROGRAMMA VOOR BEGRIJPEND LEZEN DE ZUID-VALLEI (Dit programma is in 2011 aangepast aan de meest recente AVI-indeling van het CITO.) Het leren lezen is voor veel leerlingen een proces dat veel inspanning
Nadere informatieLezen. Doelgroep Lezen. Omschrijving Lezen
Lezen Het programma is met name geschikt voor groepen waarin grote niveauverschillen bestaan en voor leerlingen die het gewone oefenen met teksten niet interessant meer vinden. Doelgroep Lezen Muiswerk
Nadere informatieBeoordelingsinstrument Digitale Leermiddelen Taalonderwijs
kennisnet.nl Beoordelingsinstrument Digitale Leermiddelen Taalonderwijs Op de volgende pagina s treft u het beoordelingsinstrument Digitale Leermiddelen Taalonderwijs. Het instrument is ingedeeld in acht
Nadere informatieEducatief Startbekwaam (STRT) - B2
Educatief Startbekwaam (STRT) - B2 Voor wie? Voor hogeropgeleide volwassenen (18+) of jongeren (16+) aan het einde van het secundair of voortgezet onderwijs in het buitenland die starten met een studie
Nadere informatieTechniek: werken, leren en kiezen. Cijfers onderwijs-arbeidsmarkt 2019
Techniek: werken, leren en kiezen Cijfers onderwijs-arbeidsmarkt 2019 Achtergrond TP monitor Behoefte aan een feitelijk beeld van onderwijs & arbeidsmarkt bètatechniek & trends Set van indicatoren Cijfers
Nadere informatieRUSSISCHE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1
RUSSISCHE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk
Nadere informatieZakelijk Professioneel (PROF) - B2
Zakelijk Professioneel (PROF) - B2 Voor wie? Voor hogeropgeleiden die hun taalvaardigheid in het Nederlands zullen moeten bewijzen op de werkvloer in Vlaanderen, Nederland of in een buitenlands bedrijf
Nadere informatiePTA HAVO-TOP LEERJAAR 2 PENTA COLLEGE CSG HOOGVLIET / VAVO-RIJNMOND
PTA HAVO-TOP LEERJAAR 2 PENTA COLLEGE CSG HOOGVLIET / VAVO-RIJNMOND 2018-2019 PTA HAVO-TOP LEERJAAR 2 Gebruik woordenboek: Tenzij nadrukkelijk in dit PTA vermeld, is het gebruik van een eendelig woordenboek
Nadere informatieLeerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar 2013-2014
Startles 35 Introductieles Het vak begrijpend en studerend lezen. Wat houdt het in? Wat heb je er aan? Nu en straks op de middelbare school? de 1 36 De leerling kan: - verschillende leesdoelen noemen -
Nadere informatieNetwerkbijeenkomsten Taal voor Havo en Vwo april Lydia van Deelen Meeng, managing consultant CPS
Netwerkbijeenkomsten Taal voor Havo en Vwo april 2012 Lydia van Deelen Meeng, managing consultant CPS l.vandeelen@cps.nl M:06-55898565 Inhoud van deze bijeenkomst Bewust en Belang: Theoretische achtergrond
Nadere informatieRonde 2. Taalsgrift: wei make cheen vaute! 1. Inleiding. 2. Taalbeleid op het Alfrink College 1
Ronde Ellen Koemans & Anne-Marie van der Meer Alfrink College, Zoetermeer Contact: kom@alfrink.nl mea@alfrink.nl Taalsgrift: wei make cheen vaute! 1. Inleiding Wei make cheen vaute, zeiden de leerlingen.
Nadere informatieTaalbewust beroepsonderwijs. Vijf vuistregels voor effectieve didactiek 1
9. Taalbeleid en -screening Ronde 4 Tiba Bolle & Inge van Meelis ITTA Contact: Tiba.bolle@itta.uva.nl Inge.vanmeelis@itta.uva.nl Taalbewust beroepsonderwijs. Vijf vuistregels voor effectieve didactiek
Nadere informatieniveau C Toets 1 versie 1 (november)
pagina 1 van 9 pagina 1 van 9 Inleiding De Toetsen informatieve en andere teksten bij Nieuwsbegrip hebben als doel om te meten of een leerling teksten op een bepaald niveau kan begrijpen. Deze toetsen
Nadere informatieLezen in het voortgezet onderwijs (2): Improving Adolescent Literacy
Lezen in het voortgezet onderwijs (2): Improving Adolescent Literacy Algemeen Dit artikel gaat in op het rapport Improving Adolescent Literacy: Effective Classroom and Intervention Practices. De publicatie
Nadere informatieARABISCHE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V
ARABISCHE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V18.03.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk
Nadere informatieDrentse Onderwijsmonitor 2014
Drentse Onderwijsmonitor 2014 9 de editie Imke Oosting CMO Groningen Wat is de Drentse onderwijsmonitor? In beeld brengen van onderwijspositie en prestaties van Drentse leerlingen Van basisschool tot en
Nadere informatieVak: Nederlands Klas: 6 vwo 2015-2016 Blok: I
Vak: Nederlands Klas: 6 vwo 2015-2016 Blok: I WEEK STOFOMSCHRIJVING 35 Literatuur: uitleg wat je dit jaar moet doen. De komende weken (tot week 42) werken aan ondergenoemde punten via opgave en in afspraak
Nadere informatieSPAANSE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO
SPAANSE TAAL EN LITERATUUR ELEMENTAIR HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 pagina 1 van 14 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE
Nadere informatieTaalgericht vakonderwijs
Taalgericht vakonderwijs Publicatie: Taalgericht vakonderwijs in de Mens- en Maatschappijvakken. Handreiking voor opleiders en docenten, Landelijk Expertisecentrum Mens- en Maatschappijvakken en Landelijk
Nadere informatieTAAL EN LEESMETHODEN Begrijpend Lezen Goed Gelezen
TAAL EN LEESMETHODEN Begrijpend Lezen Goed Gelezen Praktische handvatten voor het taallees- en rekenonderwijs zoals deze methode zijn te vinden op www.taalpilots.nl en www.rekenpilots.nl. De rubriek implementatiekoffer
Nadere informatieINFORMATIEAVOND BEGRIJPEND LEZEN LIDY AHLERS
INFORMATIEAVOND BEGRIJPEND LEZEN LIDY AHLERS CS Vincent van Gogh 23 november 2015 Inhoud informatieavond BL 2 19.30 20.00 uur: Centrale opening Nieuwste wetenschappelijke inzichten 20.00 20.15 uur: Pauze
Nadere informatieVoor SE-3 (in de derde SE-periode van het jaar) schrijf je een uiteenzetting aan de hand van documentatie die door de docent is gebundeld.
PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING 2015-2018 Vak: Nederlandse taal en literatuur 2 f vwo Inleiding Voor het vak Nederlands ben je bezig met de onderdelen taalvaardigheid, taalkunde en literatuuronderwijs.
Nadere informatieSAMENVATTING DIGITALE VELDRAADPLEGING. Syllabus Nederlands 2014 havo
SAMENVATTING DIGITALE VELDRAADPLEGING Syllabus Nederlands 2014 havo Juni 2012 2 Inhoud Inleiding 4 1. Resultaten digitale veldraadpleging 5 2. Samenvatting en conclusie syllabuscommissie 7 Bijlage 1: Vragenlijst
Nadere informatieLeerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar
Startles 35 Introductieles Het vak begrijpend en studerend lezen. Wat houdt het in? Wat heb je er aan? Nu en straks op de middelbare school? de 1 36 De leerling kan: - verschillende leesdoelen noemen -
Nadere informatieInhoudsoverzicht NN5 Tweede Fase
Inhoudsoverzicht NN5 Tweede Fase Cursus Hoofdstuk havo 4/5 vwo 4 vwo 5/6 1 Leesvaardigheid 2 Schrijfvaardigheid 1 Inleiding leesvaardigheid 1 Leesstrategieën 2 Schrijfdoelen 3 Tekstsoorten 4 Tekst en publiek
Nadere informatieMethodeanalyse Talent
Methodeanalyse Talent Wij hebben gekozen voor de methode Talent. Voornamelijk omdat Tessa en Wouter er veel mee hebben gewerkt. Wouter en Tessa hebben wel hele verschillende ervaringen met de methode.
Nadere informatiePROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING. Vak: Nederlandse taal en literatuur (Netl)
PROGRAMMA VAN TOETSING EN AFSLUITING Vak: Nederlandse taal en literatuur (Netl) Inleiding Voor het vak Nederlands ben je bezig met twee onderdelen: taalvaardigheid en literatuuronderwijs. Voor taalvaardigheid
Nadere informatieLeerlijn Leeslink niveau 3 (groep 7-8) schooljaar
Startles 35 Introductieles Het vak begrijpend en studerend lezen. Wat houdt het in? Wat heb je er aan? Nu en straks op de middelbare school? de 1 36 De leerling kan: - verschillende leesdoelen noemen -
Nadere informatieBegrijpend lezen anders, beter en leuker! 14 Redax Magazine
14 Redax Magazine Begrijpend lezen anders, beter en leuker! Joop Stoeldraijer en Marieke Boers U bent zojuist begonnen met het lezen van dit artikel over begrijpend lezen. Daar zijn we blij mee. Maar,
Nadere informatieTERUGBLIK CENTRAAL EXAMEN WISKUNDE B VWO EERSTE TIJDVAK 2014
TERUGBLIK CENTRAAL EXAMEN WISKUNDE B VWO EERSTE TIJDVAK 2014 Inleiding Quickscan Via WOLF (Windows Optisch Leesbaar Formulier) geven examinatoren per vraag de scores van hun kandidaten voor het centraal
Nadere informatieTaalontwikkelend Lesgeven
Taalontwikkelend Lesgeven Een didactische methode voor álle docenten Conferentie Thema Leren van elkaar 15 maart 2018 Ria Chin-Kon-Sung Matti Gortemaker (Hogeschool Rotterdam) Kennismaken Inclusief onderwijs
Nadere informatie