3 Adviesaanvraag In het kader van de doelstelling minder regels en meer verantwoordelijkheid voor burgers en bedrijven (adviesaanvraag, p. 1) wil het kabinet komen tot een vereenvoudiging van de ATW. Het doet voorstellen om de regelgeving te vereenvoudigen en de normering van arbeids- en rusttijden voor werknemers van 18 jaar en ouder te laten aansluiten op datgene wat internationaal als basisbescherming voor werknemers is afgesproken. De adviesaanvraag wordt hierna samengevat weergegeven. Uitgangspunten Het kabinetsvoorstel tot vereenvoudiging van de ATW is gebaseerd op de volgende uitgangspunten: de ATW moet meer ruimte bieden aan werkgevers en werknemers om op individueel niveau afspraken te maken over arbeids- en rusttijden; de ATW dient niet méér beperkingen op te leggen en regels te bevatten dan voor de bescherming van veiligheid, gezondheid en welzijn van de werknemer noodzakelijk is. Om aan werkgevers en werknemers meer ruimte te bieden om op individueel niveau afspraken te maken, wil het kabinet de dubbele normstelling die thans voor een aantal onderwerpen bestaat (zie paragraaf 2.1), vervangen door een enkelvoudige norm. Het gebruik van de normen van de overlegregeling is namelijk alleen mogelijk in collectief overleg, waardoor individuele werkgevers en werknemers daarvan geen gebruik kunnen maken. De keuze om in de ATW niet méér beperkingen en regels op te nemen dan uit beschermingsoogpunt nodig is, is ingegeven door overwegingen over de toekomst van het vestigingsklimaat en de werkgelegenheid in Nederland. Het kabinet wil internationale normen ter bescherming van de werknemer als vertrekpunt nemen. Waar de Nederlandse regels restrictiever zijn dan internationale verplichtingen en dan in omringende landen gebruikelijk is, zullen deze regels worden afgeschaft. Maatwerk en bescherming binnen het systeem van arbeidsverhoudingen In aansluiting op het eerste uitgangspunt van het kabinet, namelijk dat de ATW werkgevers en werknemers meer ruimte moet bieden om op individueel niveau afspraken te maken over arbeids- en rusttijden, wijdt het kabinet beschouwingen aan het thema maatwerk en bescherming binnen het systeem van arbeidsverhoudingen... Het kabinet wijst erop dat met het afschaffen van de systematiek van de dubbele normstelling, het zwaartepunt ten aanzien van arbeids- en rusttijden komt te liggen bij afspraken die werkgevers en werknemers maken in het kader van de individuele arbeidsovereenkomst. Daardoor wordt aldus het kabinet binnen de grenzen van de wet meer maatwerk mogelijk. 21
Het voegt hieraan toe dat alle normaal geldende principes en mogelijkheden van het Nederlandse systeem van arbeidsverhoudingen onverkort van toepassing blijven (adviesaanvraag, p. 10). Dit impliceert aldus het kabinet dat de CAO het belangrijkste instrument blijft om afspraken te maken over arbeids- en rusttijden. Verder kunnen op het niveau van de onderneming afspraken over arbeids- en rusttijden worden gemaakt met OR en pvt, zolang deze afspraken niet in strijd zijn met geldende CAO-bepalingen. Het kabinet concludeert dat het systeem van arbeidsverhoudingen, tezamen met de bescherming die een vereenvoudigde ATW biedt via een basisniveau van bescherming, voldoende waarborgen biedt voor de bescherming van de werknemer. Voorstellen voor de normering van arbeids- en rusttijden De benadering van het kabinet resulteert in achttien voorstellen voor de normen voor arbeids- en rusttijden in de ATW. Deze voorstellen worden in het onderstaand kader onderwerpsgewijs weergegeven. Verder is tot een goed begrip aan het slot van dit hoofdstuk een schematisch overzicht opgenomen waarin de huidige regeling en de kabinetsvoorstellen naast elkaar zijn gezet 1. De achttien voorstellen van het kabinet Dagelijkse rust 1 Handhaving van de huidige bepaling (11 uur onafgebroken rust per 24 uur). Wekelijkse rust 2 Een onafgebroken rustperiode van 35 uren per 7 dagen. 3 Indien objectieve, technische of arbeidsorganisatorische omstandigheden dit rechtvaardigen een minimumrusttijd van 24 uur. 4 Een tijdvak van meer dan 7 dagen waarin een wekelijkse onafgebroken rustperiode moet voorkomen, zal worden toegestaan mits dit tijdvak niet langer is dan 14 dagen. In dat geval wordt de periode van onafgebroken rust van 35 uur verlengd met 7 uur voor iedere dag dat de referentieperiode langer is dan 7 dagen. Pauzeregeling 5 Bij een dagelijkse arbeidstijd van 6 uur of langer heeft de werknemer een pauze. 6 Een pauze is een onderbreking van het werk van ten minste 15 minuten. 1 Een meer uitgebreide beschrijving van de huidige wettelijke regeling en de kabinetsvoorstellen is opgenomen in bijlage 3. 22
Arbeid op zondag 7 De wekelijkse onafgebroken rustperiode valt in beginsel samen met de zondag. 8 De verplichting tot een minimumaantal vrije zondagen zal worden geschrapt. Arbeidstijd en arbeidstijd inclusief overwerk 9 Alleen maximumgrenzen voor totaal aantal arbeidsuren. 10 Referentieperiode van 4 maanden voor het berekenen van gemiddelde arbeidstijd. 11 per dienst (12 uur) en per week (60 uur; per 4 maanden gemiddeld 48 uur). Nachtarbeid 12 Nachtvenster: de periode tussen 23.00 uur en 7.00 uur. 13 Nachtarbeider: een werknemer die normaal ten minste 3 uren van zijn dagelijkse arbeidstijd werkzaam is in het nachtvenster of op ten minste 90 dagen per jaar ten minste 3 uren werkzaam is in het nachtvenster. 14 De maximumarbeidstijd voor nachtarbeiders bedraagt maximaal 10 uren per dienst en gemiddeld over een periode van 4 maanden. 15 De aanvullende regels voor de rusttijd na één of meer nachtdiensten, het maximumaantal nachtdiensten in een bepaalde periode en het maximumaantal achtereenvolgende nachtdiensten komen te vervallen. Consignatie 16 De algemene bepalingen over maximumarbeidstijd en onafgebroken rusttijd zijn ook van toepassing op de arbeid die uit consignatie voortvloeit. 17 In afwijking van de algemene bepalingen over de dagelijkse onafgebroken rusttijd moet op dagen dat de werknemer is geconsigneerd een passende bescherming geboden worden voor een onafgebroken (dagelijkse) rusttijd. 18 In elke periode van 4 achtereenvolgende weken wordt ten minste 14 x 24 uur geen consignatie opgelegd. Het kabinet kondigt aan dat met deze voorstellen de omvang van het Arbeidstijdenbesluit aanzienlijk zal worden beperkt. De mogelijkheid om voor arbeid in bepaalde sectoren of arbeid in bepaalde omstandigheden een uitzondering op de regels in de wet op te nemen, zal onveranderd blijven. Waar mogelijk zal ook het Arbeidstijdenbesluit vervoer worden vereenvoudigd. De mogelijkheid hiertoe is echter beperkt, aangezien veel regels direct voortvloeien uit Europese regelgeving. 23
Administratieve lasten Het kabinet constateert dat de verplichting voor de werkgever om de werknemer 28 dagen tevoren op de hoogte te stellen van een tot stand gebrachte of gewijzigde werktijdregeling, leidt tot een administratieve last van circa 15 miljoen euro. Het meent dat deze verplichting kan vervallen. Volgens het kabinet zullen werkgever en werknemer immers ook zonder een dergelijke verplichting tot een tijdige informatie-uitwisseling over werktijden komen. schema 3.1 Schematisch overzicht regeling huidige ATW en kabinetsvoorstellen Huidige regeling (dubbel normenstelsel) Kabinetsvoorstel (enkelvoudige normen) Normen Standaardregeling ATW Overlegregeling ATW Kabinetsvoorstel Dagelijkse rust 11 uur per 24 uur (1 x per periode van 7 x 24 uur in te korten tot 8 uur) 11 uur per 24 uur (1 x per periode van 7 x 24 uur in te korten tot 8 uur) 11 uur per 24 uur (1 x per periode van 7 x 24 uur in te korten tot 8 uur) Wekelijkse rust Pauzeregeling Arbeidstijd per dienst > 5 ½ uur Arbeidstijd per dienst > 8 uur Arbeidstijd per dienst > 10 uur Locatie pauze Arbeid op zondag Arbeidsverbod 1 e uitzondering op arbeidsverbod 2 e uitzondering op arbeidsverbod zondagsbepaling Hetzij 36 uur per periode van 7 x 24 uur, hetzij 60 uur per periode van 9 x 24 uur (1 x per 5 weken in te korten tot 32 uur) Minimaal ½ uur aaneengesloten Minimaal ¾ uur, waarvan ½ uur aaneengesloten Minimaal 1 uur, waarvan ½ uur aaneengesloten De pauzes vangen aan en eindigen in de periode tussen 2 uur na aanvang en 2 uur voor het einde van de arbeid Op zondag wordt geen arbeid verricht tenzij Tenzij het tegendeel is bedongen en uit de aard van de arbeid voortvloeit Tenzij de bedrijfsomstandigheden dit noodzakelijk maken en het medezeggenschapsorgaan daarmee instemt, en de betrokken werknemer daar voor dat geval mee instemt In geval van arbeid op zondag ten minste 4 vrije zondagen per 13 weken Hetzij 36 uur per periode van 7 x 24 uur, hetzij 60 uur per periode van 9 x 24 uur (1 x per 5 weken in te korten tot 32 uur) Minimaal ½ uur (op te splitsen in 2 x ¼ uur) Op zondag wordt geen arbeid verricht tenzij Tenzij het tegendeel is bedongen en uit de aard van de arbeid voortvloeit Tenzij de bedrijfsomstandigheden dit noodzakelijk maken en het medezeggenschapsorgaan daarmee instemt, en de betrokken werknemer daar voor dat geval mee instemt In geval van arbeid op zondag ten minste 13 vrije zondagen per 52 weken Hetzij 35 uur per periode van 7 x 24 uur (vanwege objectieve, technische of arbeidsorganisatorische omstandigheden in te korten tot 24 uur), hetzij verlenging referentieperiode tot maximaal 14 x 24 uur onder verlenging rust met 7 uur per extra etmaal Minimaal ¼ uur bij een dagelijkse arbeidstijd van 6 uur of langer Op zondag wordt geen arbeid verricht tenzij Tenzij het tegendeel is bedongen en uit de aard van de arbeid voortvloeit Tenzij de bedrijfsomstandigheden dit noodzakelijk maken en het medezeggenschapsorgaan daarmee instemt, en de betrokken werknemer daar voor dat geval mee instemt De wekelijkse rusttijd valt in beginsel samen met de zondag 24
Normen Standaardregeling ATW Overlegregeling ATW Kabinetsvoorstel Arbeidstijden Arbeidstijd inclusief overwerk Arbeidstijd per dienst 9 uur 11 uur Arbeidstijd per week 45 uur 54 uur Arbeidstijd per 4 weken Gemiddeld 45 uur per week Gemiddeld 54 uur per week Arbeidstijd per referentieperiode Nachtarbeid Minimumrust na een nachtdienst die eindigt na 02.00 uur Minimumrust na een reeks van 3 of meer achtereenvolgende nachtdiensten per nachtdienst per week per 4 weken per referentieperiode Maximumaantal nachtdiensten Maximumaantal achtereenvolgende nachtdiensten (excl. overwerk) per 13 weken gemiddeld 45 uur per week Een nachtdienst is een dienst waarin geheel of gedeeltelijk tussen 00.00 en 06.00 uur arbeid wordt verricht 10 uur 12 uur 60 uur Gemiddeld 50 uur per week 45 uur per week (excl. overwerk) per 13 weken gemiddeld 48 uur per week Een nachtdienst is een dienst waarin geheel of gedeeltelijk tussen 00.00 en 06.00 uur arbeid wordt verricht 14 uur 14 uur (1 x per 7 x 24 uur in te korten tot 8 uur) 12 uur 60 uur 48 uur 48 uur 8 uur 9 uur 45 uur 54 uur Gemiddeld 45 uur per week Gemiddeld 54 uur per week 10 per 4 weken en 25 per 13 weken (16 per 4 weken indien de nachtdiensten vóór of op 02.00 uur eindigen) 5 (6 indien de nachtdiensten voor of op 02.00 uur eindigen) 9 uur 10 uur 60 uur Gemiddeld 50 uur per week 28 per 13 weken (52 per 13 weken indien de nachtdiensten vóór of op 02.00 uur eindigen) per 4 maanden gemiddeld 48 uur per week Alleen voor werknemers die normaal ten minste 3 uur van hun dagelijkse arbeidstijd tussen 23.00 en 7.00 uur werkzaam zijn of ten minste 90 dagen per jaar 3 uur in dat tijdvak werkzaam zijn 10 uur 60 uur 7 Per 4 maanden gemiddeld Consignatie Een oproep tijdens consignatie is geen dienst De arbeidstijd vangt aan op het moment van oproep Een oproep tijdens consignatie is geen dienst De arbeidstijd vangt aan op het moment van oproep Regeling nader vorm te geven, waarbij: a. geen afwijking van de wekelijkse rust is toegestaan, en b. compensatie voor de dagelijkse rust nog nader moet worden bepaald Normen Standaardregeling ATW Overlegregeling ATW Kabinetsvoorstel 25
Periode zonder consignatie Consignatie voor en na een nachtdienst per 24 uur per week per referentieperiode (zonder consignatie tussen 00.00 uur en 06.00 uur) per referentieperiode (met consignatie tussen 00.00 uur en 06.00 uur) Minimumarbeidstijd bij oproep in consignatie Per 28 aaneengesloten etmalen 2 periodes van elk minimaal 7 aaneengesloten etmalen Per 28 aaneengesloten etmalen 2 periodes van elk minimaal 7 aaneengesloten etmalen Niet toegestaan Niet toegestaan 13 uur 13 uur 12 uur 60 uur 60 uur 60 uur 45 uur per week 45 uur per week ½ uur ½ uur ½ uur Per 4 weken 14 perioden van 24 uur Per 4 maanden gemiddeld 48 uur per week Per 4 maanden gemiddel 48 uur per week (als sprake is van nachtarbeider gemiddeld ) 26