Het spanningsveld in groepsbehandeling tussen individueel en groepsbelang Eigenheid Verbinding Anton Hafkenscheid
Één dimensie? Waar ligt het optimum? Maximale Eigenheid Maximale Verbinding
Eigenheid en Verbinding: twee dimensies Eigenheid claimen, veroveren Negatief verbonden Positief verbonden Eigenheid opofferen, inleveren
Drie componenten therapeutische relatie X Group X X
Alle drie componenten van de therapeutische relatie: Eigenheid en Verbinding 1a. EMOTIONELE BAND/ 1b. RELATIEDEFINITIE 3. BEHANDELTAKEN 2. BEHANDELDOELEN
Therapeutische taken/doelen groepsleden 1. Altruïsme VERBINDING 2. Groepscohesie VERBINDING 3. Universaliteit VERBINDING 4. Interpersoonlijk leren - Input 5. Interpersoonlijk leren - Output 6. Begeleiding (advies, suggesties) 7. Catharsis 8. Identificatie 9. Re-enscenering (doorwerken) vroege gezinspatronen 10. Zelfinzicht 11. Hoop genereren (mobiliseren) VERBINDING 12. Existentiële factoren VERBINDING: Overeenkomst EIGENHEID: Verschil
Zelfsturing Behandeldoelen zijn uiteindelijk individueel Checklist Behandeldoelen Verbinding
Ook intrapersoonlijke doelen lenen zich voor groepsbehandeling Checklist Behandeldoelen
Taken therapeut: zowel individueel als groeps-
Verbinding bevorderen Taken therapeut vereisen vaardigheden: zowel individueel als groeps-
1. Optimale groepscohesie 2. Verheldering en ontgiften van pathogene overtuigingen 3. Doorbreken van negatieve complementariteit en maladaptieve transactiecycli 4. Herkennen van eigen negatieve complementaire (TO-) reacties 5. Meta-communicatie en feedback (t.b.v. 3.) 6. Behoedzame zelfonthulling die groepsleden (nog) niet kunnen/durven verwoorden 7. TO-reacties voldoende verteerd voor opbouwende therapeutische interventies
1a. EMOTIONELE BAND De driedeling in relatie tot Verbinding en Eigenheid Altruïsme, Universaliteit,, Interpersoonlijk leren, Begeleiding, 1b. RELATIEDEFINITIE Zelfinzicht, Re-enscenering vroege gezinspatronen, Zelfinzicht, 2. BEHANDELTAKEN Verbinding Eigenheid Eigenheid Verbinding 3. BEHANDELDOELEN
3. Doorbreken van negatieve complementariteit en maladaptieve transactiecycli 4. Herkennen van eigen negatieve complementaire (TO-) reacties 5. Meta-communicatie en feedback (t.b.v. 3.) 6. Behoedzame zelfonthulling die groepsleden (nog) niet kunnen/durven verwoorden 7. TO-reacties voldoende verteerd voor opbouwende therapeutische interventies
Maladaptieve Transactiecyclus
3. Doorbreken van negatieve complementariteit en maladaptieve transactiecycli Boven-Samen (FD) Onder-Samen (FS) Onder-Tegen (HS) AFFECTIEVE KLEUR: Positieve relatie: Negatieve relatie: Onder (S) Boven-Tegen (HD) Samen (F) Boven-Samen (FD)
3. Doorbreken van negatieve complementariteit en maladaptieve transactiecycli Peter David Erik Myriam Therese Sarah Ayşe Ben
Relatieve voordelen en kosten van (anti-) complementaire interactiepatronen Complementair Bevestigend Voorspelbaar Veilig Energie-sparend Remt verandering en groei af Anticomplementair Ontwrichtend Onvoorspelbaar Onveilig Uitputtend Bevordert verandering en groei
4. Herkennen van eigen negatieve complementaire (TO-) reacties Impact Message Inventory-Circumplex (IMI-C)
4. Herkennen van eigen negatieve complementaire (TO-) reacties
Nederlandse IMI-C (BBB-C) uitgebreid gevalideerd
4. Herkennen van eigen negatieve complementaire (TO-) reacties [Therapeut 1] Peter Myriam Erik Janneke [Therapeut 2] Therese Sarah Ben Ayşe
4. Herkennen van eigen negatieve complementaire (TO-) reacties
5. Meta-communicatie en feedback Ik krijg het gevoel dat we met elkaar verstrikt zijn geraakt in een beschadigend patroon. Alsof we op jacht zijn naar elkaars fouten en tekortkomingen. Ik denk niet dat wij elkaar op deze manier helpen. Ik stel voor dat we dit patroon samen proberen te snappen, zodat we elkaar wel kunnen helpen. Misschien nemen Rik en Bas de taak van woordvoerder op zich voor de groepsleden, die stiller blijven. Zij spreken denk ik hardop de teleurstelling uit die door meer groepsleden [de hele groep] wordt gedeeld. Het klinkt alsof de anderen het gevoel hebben dat ik Rik meer in bescherming neem dan de anderen. Ik vraag mij af wat ik doe of juist niet doe waardoor dat gevoel ontstaat. Ik wil ieder van jullie vragen om daar iets over te zeggen.
6. Behoedzame zelfonthulling die groepsleden (nog) niet kunnen/durven verwoorden Sarah, je gekwetstheid over het gedrag van Peter maak je heel duidelijk. Toch moet ik je zeggen dat ik er moeite mee heb om het daarbij te laten. Alles wat je zegt over Peter mag 100 procent waar zijn, maar hij is er nu eenmaal niet bij. De groepsbehandeling is er om samen uit te zoeken wat jouw aandeel aan de relatie is, zelfs al is het maar een klein aandeeltje. Dat deeltje is het enige deeltje waarop jij invloed hebt. David, ik heb terug gedacht aan de vorige sessie: Ayşe noemde jou een narcist en jij vroeg mij tevergeefs om in te grijpen. Ik kan mij voorstellen dat dit een heel kwetsend moment voor je was. Op dat moment had jij mijn steun nodig. Ik liet je zitten. Ik vraag mij af of we het er over kunnen hebben hoe mijn misser jouw gevoel en gedrag in de groep heeft beïnvloed.
7. TO-reacties voldoende verteerd voor opbouwende therapeutische interventies Jij-perspectief: Ik hoor jouw sarcastische toon [beter dan jij m zelf hoort!] Mij-perspectief: Ik merk dat je toon voor mij sarcastisch klinkt [maar weet niet of jij dat zo bedoelt of ervaart] Wij-perspectief: Ik hoor hoe sarcastisch wij met elkaar worden [hoor jij dat ook?]
Rik: Verbinding zoekend, verwerping oogstend Rik, man, half veertig Ex-chauffeur Transportbataljon Zoekt (h)erkenning Met therapeut mee naar de groep Hiermee eerdere positieve ervaringen Spreiding van idealiserende overdracht Zachtheid verrijking van de groep
Rik: One of the guys? Angst, (be)dreiging, moral injury GROEP: INHOUDSNIVEAU: Natuurlijk hoor je erbij! GROEP: BETREKKINGSNIVEAU: Ken je plek, en hou je! PTSS Demoralisatie RIK: INHOUDSNIVEAU: Ik ben nieuw en stel me bescheiden op! RIK: BETREKKINGSNIVEAU: Ik laat mij horen als ik dat wil! THERAPEUT: Jullie hebben een tegengeluid nodig. Niet alleen van de therapeuten. RIK IN GROEP VOOR VETERANEN THERAPEUT: Jij hebt gelijken nodig. Ik kan je vader niet (meer) zijn!
Worsteling groepsleden Verbinding: approach-avoidance conflict Verlangen naar Verbinding; weg van Eigenheid Angst voor Verbinding; terug naar Eigenheid
Worsteling groepsleden Eigenheid: approach-avoidance conflict Verlangen naar Eigenheid; weg van Verbinding Angst voor Eigenheid; terug naar Verbinding
Hechtingsstijl: Eigenheid en Verbinding Verbinding boven Eigenheid Eigenheid boven Verbinding
Groepsbehandeling: ontmoeting gehechtheidsstijlen VEILIG AANKLAMPEND- AMBIVALENT AANKLAMPEND- AMBIVALENT AFFECTIEVE KLEUR: Positieve relatie: Negatieve relatie: ANGSTIG- VERMIJDEND AFWIJZEND- ONVERSCHILLIG ANGSTIG- VERMIJDEND AFWIJZEND- ONVERSCHILLIG
Spanningsveld Eigenheid en Verbinding Eigenheid Autonomie Verbinding Overgave Voor elk groepslid individueel: hoe behoeften aan Eigenheid en Verbinding te onderhandelen ten opzichte van andere groepsleden? Voor elke therapeut individueel: idem Groepscultuur: wat zijn de ongeschreven codes, normen en waarden aangaande Eigenheid en Verbinding? Hoeveel ruimte is er voor Verbinding, hoeveel voor Eigenheid? Welke/Hoeveel ruimte moet er komen? Bij wie?
Intrinsieke dialectiek groepsbehandeling: de microkosmos is authentiek (reëel) én artificieel De groep is er voor het individu: groep is middel, en geen doel Het individu is er voor de groep: elk groepslid draagt bij aan behandeling van andere groepsleden