De Methode in de Groep: hoe doe je dat?

Transcriptie

1 De Methode in de Groep: hoe doe je dat? Workshop NVGP 5 juni 2019 Door Helga Aalders, Ingrid Krijnen en Niels Tinga

2 Methode in Groep?

3 Doelen workshop Begrijpen belang van bevorderen cohesie, ongeacht de methode die je hanteert Begrijpen uit welke elementen cohesie bestaat Begrijpen belangrijke dillema s waar je als groepsbehandelaar mee te maken krijgt wanneer je een specifieke methode in een groep toepast Demonstreren hoe technieken uit een specifieke methode (SFT en MBT) het groepsproces kunnen ondersteunen Uitwisselen ideeën over combineren en integreren groepsdynamiek en methode

4 Psychotherapeutische methode in groepssetting Nederlandse praktijk: SFT, MBT, CGT, AFT, ACT, DGT, RET, IPT,.. Kosten-effectiever Resultaten worden versterkt mits groepsdynamiek adequaat wordt gehanteerd Veel therapeuten: goed opgeleid in de methode, maar nauwelijks in therapeutisch gebruik van de groep Opgave: hoe groepsprocessen als katalysator van de methode in te zetten én hoe die methode zo te integreren dat er vruchtbare groepsdynamiek ontstaat?

5 Cohesie als centrale factor Cohesie: gevoel emotionele verbondenheid en samen te werken aan gezamenlijke taak, ook optreden én herstel van conflicten belangrijk Onderzoek: cohesie dé centrale werkzame factor in groepsbehandelingen (Burlingame, 2011; Yalom & Leszcz, 2005) Cohesie bevordert het optreden van andere werkzame factoren (als zelfinzicht, het herbeleven van vroegere gezinssituatie, bewustzijn van existentiële factoren, en leren door nabootsing of imitatie) Analogie behandelrelatie individuele therapie: factor cohesie in groepsbehandeling minstens zo belangrijk als, zo niet aanmerkelijk belangrijker dan de gebruikte psychotherapeutische methode (AGPA, 2007).

6 Basisvoorwaarden toepassen methode in groep (I) Beheersen psychotherapeutische methode: 1. kennis van achterliggende theorie 2. kunnen toepassen van technieken (opleiding én supervisie) Consequent toepassen methode biedt: 1. Patiënten helderheid, houvast en hoop 2. Behandelaar leidraad d.m.v. visie op pathologie en op behandeling bij doelgroep 3. Team gezamenlijke taal

7 Basisvoorwaarden toepassen methode in groep (II) Bekendheid met het adequaat leiden van een groep (Richtlijnen!) o.a.: Organiseren van een groep Kennis van groepsdynamische processen als groepsontwikkeling, normen en rollen Do s (wat werkt) en do nts (voorkomen negatieve effecten)

8 Effectieve groepstherapeut : Bevorderen groepscohesie: geldt bij alle toe te passen methoden! Groepscohesie ontstaat doordat therapeuten: structuur aanbrengen verbale interactie bevorderen emotioneel veilig en therapeutisch klimaat creëren

9 Goed leiderschap van een groep Hoe groepstherapeut structuur aanbrengt, interacties bevordert en klimaat veilig en therapeutisch houdt afhankelijk van o.a. : Doelgroep Groepsfasen Methode(n) Protocollen Leiderschap daarbij vaak situationeel, meer of minder actief, b.v. afhankelijk van groepsfase, opbouw van de zitting, conflicten

10 Cohesie I: structuur 5 tot 9 groepsleden, minimaal 12 keer bijeen Goede selectie patiënten op doelgroep Bepalen behandelduur, vaste structuur van groepsbijeenkomsten Goed voorbereiden patiënt op groep: -doelen stellen (incl. probleemanalyses disfunctionele schema s of disfunctionele interactiepatronen) -taak en regels van groep helder maken -voorbereidingsgroep Voldoende tijd voor- en nabespreking, rapportage en teamoverleg

11 Cohesie II: bevorderen interacties Veelvuldige verbale interactie tussen groepsleden essentieel voor goed resultaat therapie (meerwaarde van groep) groepstherapeut helpt groep negatieve opvattingen van patiënten die zichtbaar worden in disfunctionele interactiepatronen door constructieve feedback met elkaar in hier en nu te verhelderen Groepstherapeut is, wanneer de groep dat nog niet aandurft, transparant over eigen tegenovedrachtsgevoelens en neiging te reageren op manier waarop patiënt zich opstelt.

12 Cohesie III: creëren veilig en therapeutisch klimaat Groepstherapeuten: Houden alle groepsleden in de gaten, maken ook non-verbaal contact, steunen minder actieve leden, remmen dominerende groepsleden af Gaan begrenzend en constructief met conflicten om (afhankelijk van fase en cohesie: altijd veiligheid en verminderen angstniveau eerst, dan pas uitwerken) Moedigen emotionele betrokkenheid aan en valideren als deze plaatsvindt

13 Demonstratie en uitwisseling 1

14 Ondersteunen groepsdynamiek met methode-specifieke technieken Eerste demonstratie: bevorderen cohesie met SFT-technieken door Helga Aalders

15 Groepsdynamica en SFT

16 Cohesie en SFT

17 Dilemma s bij toepassen specifieke methode in de groep Groepstherapeut maakt vanwege combineren veelal individueel gericht psychotherapeutisch referentiekader én groepsdynamisch kader telkens afwegingen: Wanneer richten op afzonderlijk individu en wanneer meer op de groep en de onderlinge interacties? Hoe het gedachtengoed en taalgebruik uit het groepsdynamische en het methode specifieke referentiekader te integreren? Hoe tijdens op het individu gerichte, methode-specifieke interventies het groepsproces te stimuleren? Hoe de taken tussen behandelaren en hoe de beschikbare tijd te verdelen? Hoe met technieken uit de methode groepsdynamiek te ondersteunen (cohesie bevorderen, aansluiten bij groepsfasen, conflicten hanteren)?

18 Dilemma: individu of interacties? Keuze van groepstherapeut bij interventies: vanuit theoretische achtergrond, principes en soms voorschriften van het psychotherapeutische referentiekader (protocol), vaak ontwikkeld voor behandelen van individuen óf vanuit kennis over de groepsdynamiek, groepsprocessen en groepspsychotherapie Vanuit kennis over groepsdynamica o.a. : hanteren van groepsregels, bevorderen van positieve groepsnormen en - waarden en vergroten van de groepscohesie door groepsleden uit te nodigen tot interactie de ontwikkelingsfase en mate van cohesie van de groep

19 Dilemma: individu of interacties? Afweging: groep aan moedigen een ingebracht probleem van één van de groepsleden samen te onderzoeken of de aandacht te verbreden en zich juist meer op de onderlinge interactie te richten keuze mede afhankelijk van de verbale en non-verbale reacties uit de groep

20 Dilemma: verklaringsmodel en kaders groep en methode integreren Groepstherapeut: Geeft door jargon betekenis aan problemen, klachten, symptomen of intrapsychische en interpersoonlijke fenomenen (b.v. medisch model en specifieke methode) Is zich tegelijkertijd bewust van de invloed van groepsdynamische processen op groep en leden De groepsdynamiek en processen (cohesie, groepsnormen, rollen, groepsontwikkelingsfasen) en het uiting geven aan problemen en klachten grijpen in elkaar en beïnvloeden elkaar

21 Dilemma: methode-specifieke interventies en het groepsproces Interventies gericht op individu gaan voorbij aan taak therapeut om groepsdynamiek goed te hanteren Daarom: dragen groepstherapeuten actief visie uit op taak van medegroepsleden (meedenken, een rol vervullen, eigen ervaringen delen in nabespreking) Verdelen groepstherapeuten onderling de taken: één steunt protagonist en ander betrekt groep maken groepstherapeuten keuze dynamiek die in groep speelt gezamenlijk te onderzoeken óf door structurerende, methode-specifieke interventies het groepsproces om te leiden.

22 Dilemma: verdelen tijd in de groep en taken tussen behandelaren Verdelen tijd in de groep: gestructureerd deel en open deel huiswerk bespreken en oefening doen Inventarisatierondje: hoe om te gaan met groepskoek? (strak verdelen en groep bij inbreng individu betrekken óf losser, meer gericht op gezamenlijke thema s en interactie?) Verdelen taken tussen therapeuten op basis van: Voorkeur, ervaring, functie Geen goed of fout, belangrijk dat waarom helder is en wat invloed is op groepsdynamiek

23 Dilemma: hanteren van spanningen en conflicten in groep Resultaten zijn beter als interactie in groep plaatsvindt. Echter, zéker bij patiënten met ernstige persoonlijkheidsstoornissen of depressie: Risico op onbeheersbare emoties, terugtrekking, overhand achterdocht, agressie, grensoverschrijding en uitstoting Risico ondermijning van psychisch functioneren van patiënten en op schadelijke effecten van groepsdeelname DGT: trainers beperken interactie tot minimum MBT, SFT: groepstherapeuten stoppen interacties direct, stellen norm en springen in de bres voor aangevallen groepslid totdat spanning zakt en interacties voorafgaande aan conflict kunnen worden onderzocht. Cohesie en groepsfase van belang voor uitwerken conflict: later in proces is beter en effectiever

24 Demonstratie en uitwisseling 2

25 Ondersteunen groepsdynamiek met methode-specifieke technieken Tweede Demonstratie conflicthantering met MBT-technieken door Niels Tinga

26 MBT techniek: siding Therapeut merkt dat patiënt kwetsbaar is voor opmerkingen/acties/focus van andere patiënten Stopt groepsinteracties door stellig optreden Geeft visie op veiligheid in groep Neemt actief perspectief van de patiënt Co-therapeut steunt de antagonist Therapeut steunt de kwetsbare patiënt tot mentaliseren bij groepsgenoten herstelt Switcht positie als de kwetsbare patiënt stabieler is

27 Groepsontwikkelingsfasen MBT-G Arousal Focus Pt-Th Autoriteitscrisis Focus Pt-Pt Intimiteitscrisis Siding Parkeren Triangulatie Interactiecirkel Parallelfase Opnemingsfase Wederkerigheidsfase

28 Demonstratie en uitwisseling 3

29 Ondersteunen groepsdynamiek met methode-specifieke technieken Derde Demonstratie Individuele verdieping in de groep door Helga Aalders

30 Ondersteunen groepsdynamiek met methode specifieke technieken Imaginatie met rescripting