Goede zorg is een groot goed Edith Schippers, minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport nummer 4, september 2011 VERZEKERD! 11
Ouderdom is geen ziekte, maar hoort bij het leven Ze staat bekend om haar daadkracht. Als pittige tante die weet wat ze wil. Dat Edith Schippers recht door zee gaat, bleek toen ze deze zomer een groot pakket aan maatregelen aankondigde om de zorguitgaven te beheersen. Waarom zoveel tegelijk, wordt me vaak gevraagd, maar je kunt het ook omdraaien: waarom pas nu? Het beheersen van de zorguitgaven is een van de grootste uitdagingen niet alleen van het kabinet, maar van iedereen. Het kabinet heeft het tij niet mee: de komende jaren wordt voor maar liefst achttien miljard euro bezuinigd. Toch mogen de zorguitgaven nog met vijftien miljard groeien. Dat is minder dan in de afgelopen jaren, maar Schippers houdt wel van een uitdaging en weet bovendien waar ze over praat ze was in de Tweede Kamer jarenlang woordvoerder op volksgezondheid en maakte kennis met het veld bij VNO-NCW. Een minister van Volksgezondheid heeft altijd een moeilijke klus, vindt ze. Mensen willen goede zorg hebben als het nodig is, maar premie betalen vinden ze vervelend. Tussen die twee zit een spanningsveld: als je de premie verhoogt, zijn mensen boos, maar als je iets uit het pakket haalt, is het ook niet goed. Dat laatste ondervond ze vorig jaar nog aan den lijve, toen ze de rollator uit het basispakket wilde halen. De Kamer besloot anders, maar ze steekt niet onder stoelen of banken dat ze persoonlijk een andere mening is toegedaan. Ouderdom is geen ziekte, maar hoort bij het leven. Je kunt je erop voorbereiden. Een fiets moet ik toch ook zelf betalen? In mijn ogen kan het best zo zijn dat de een het afdoet met een tweedehands rollator, terwijl de ander er een met glitters en bellen heeft. Why not? Wat ze ermee wil zeggen, is dat Nederland kritisch moet zijn. Zorg is niet gratis. We kunnen niet meer alles uit collectief geld betalen dat is een keiharde realiteit. Nederland heeft te maken met een economische groei die magertjes voortkabbelt, terwijl de zorg vrolijk met z n neus tegen de wind ingroeit. Wij moeten die groei matigen, zowel op de korte als op de langere termijn. Daarom heb ik met zorgaanbieders en -verzekeraars een pakket maatregelen afgesproken voor de komende drie jaar, maar heb ik óók aan de SER gevraagd om op langere termijn koppelingen met andere velden te onderzoeken, zoals de woningmarkt en pensioenen. Hoe ziet u die koppelingen precies voor zich? Ieder mens heeft drie grote uitgaven in z n leven: zijn huis, zijn pensioen en de zorg. Nu komt je hypotheek bijvoorbeeld vrij als je zorgkosten toenemen. Wellicht kunnen we iets slims verzinnen om die twee aan elkaar te koppelen. Moeten mensen gaan sparen voor toekomstige zorgkosten? Gedeeltelijk. Vergeet niet dat we in de zorg een omslagsysteem hebben (de jongeren betalen voor de ouderen), terwijl sparen op een kapitaaldekkingssysteem is gebaseerd. Als je die twee aan elkaar verbindt, ontstaat een situatie waarin één generatie dubbel betaalt en je moet oppassen dat niet alle lasten bij één generatie terechtkomen. Ik vind het nuttiger om kritisch te kijken hoe we de zorg organiseren. Doen we dat wel slim genoeg? Daarnaast moeten we altijd scherp zijn op wat iemand zelf en wat de samenleving moet betalen. Het beheersen van de zorgkosten is een gigantische uitdaging. Om die uitdaging aan te gaan, sloot u in juli het Hoofdlijnenakkoord af. Waarom zoveel veranderingen in één keer? Je kunt ook zeggen: waarom pas nu, maar ik vind dat een nondiscussie; het is veel interessanter om te praten over de richting die we op moeten. Ik denk dat het voor zorgaanbieders en -verzekeraars ongelooflijk belangrijk is dat ze weten wat er van hen wordt verlangd. De afgelopen tijd is daar veel onzekerheid over geweest en daarom wil ik de sector helderheid geven. Wat er in 2012 staat te gebeuren, is een nadere invulling van het zorgstelsel dat we in 2006 hebben ingevoerd. We hebben dertig jaar over dat nieuwe stelsel gediscussieerd, er zijn boeken over volgeschreven, dus de richting die we nu inslaan, kan voor niemand een verrassing zijn. Wat is de kern van de afspraken? Toen ik als minister aantrad, heb ik me afgevraagd: vervullen alle partijen in het veld nou hun rol? Ik moet zeggen dat dat voor een aanzienlijk deel nog niet gebeurt. Daarom ben ik om de tafel gegaan met zorgaanbieders en -verzekeraars om te kijken hoe we 12 VERZEKERD! nummer 4, september 2011
fotografie: ivar pel samen de kosten in de ziekenhuiszorg kunnen beheersen. De kern van het Hoofdlijnenakkoord is dat helder op papier is gezet welke rol iedere speler heeft. Zorgverzekeraars moeten hun rol als selectieve zorginkoper echt gaan waarmaken; zorgaanbieders moeten zich gaan richten op de dingen waar zij goed in zijn en efficiënter werken. In de praktijk betekent dat onder meer dat we prestatiebekostiging voor ziekenhuizen gaan invoeren en dat de vrije prijsvorming waarover verzekeraars met ziekenhuizen mogen onderhandelen, wordt uitgebreid naar zeventig procent. Waarom is de patiënt niet bij zulke ingrijpende beslissingen betrokken? Zo n beetje iedere regel van het stuk ademt het belang van de patiënt uit: de patiënt moet betere zorg en meer maatwerk krijgen, de patiënt moet keuzevrijheid hebben en de patiënt moet een betaalbare premie houden. Het hele stuk is dus vanuit het belang van de patiënt geschreven. Dat hij niet bij dit akkoord is betrokken, wil niet zeggen dat hij geen rol heeft. Integendeel. Het doel van het akkoord is om de verantwoordelijkheden van aanbieders en verzekeraars aan te scherpen. En bij de uitvoering wordt de patiëntenbeweging vanzelfsprekend betrokken. Schippers zet verzekeraars op scherp, luidde een krantenkop in juli. Is dat ook uw bedoeling? Ik probeer verzekeraars een steuntje in de rug te geven in de taak die ze hebben, namelijk: goede zorg inkopen tegen een scherpe prijs. In de praktijk gebeurt dat nog niet goed genoeg. Zo kon je een paar jaar geleden geen aanvullende verzekering zonder alternatieve geneeswijzen krijgen. Dat vind ik raar; net of iedereen op alternatieve zorg zit te wachten! Verzekeraars onderscheiden zich niet en dat is nou precies wat ze wel moeten doen. Waarom zegt een verzekeraar niet: Beste mensen, ik heb deze ziekenhuizen voor u geselecteerd en dit zijn voor u de beste? Als u daar naartoe gaat, scheelt u dat zoveel premie, dat u bij mij geen eigen risico hoeft te betalen. Reken maar dat mensen dat aanspreekt. Zolang verzekeraars het niet doen, maakt het weinig uit waar je je verzekert. U noemt het een steuntje in de rug, maar bedoelt u eigenlijk te zeggen dat verzekeraars een flinke duw nodig hebben? Nou, laat ik het een steun in plaats van een steuntje noemen. Een duw gaat me te ver. Verzekeraars zien namelijk zelf ook heel nummer 4, september 2011 VERZEKERD! 13
Je moet geen onnodige zorg creëren goed dat die stap nodig is. Ze willen ook graag, maar hebben wel handvatten nodig. Die bied ik ze met dit akkoord. Juist op dat punt is veel kritiek: als verzekeraars de regie hebben, zou dat ten koste gaan van de kwaliteit. Is die zorg terecht? Als je onbeschoft door je verzekeraar wordt behandeld of slechte zorg krijgt terwijl je niet kunt overstappen naar een andere maatschappij, wel. Maar dat is niet aan de orde. lk zie juist dat verzekeraars steeds meer oog hebben voor kwaliteit. Ze vragen zich veel meer dan vroeger af waarom er voor bepaalde behandelingen geen richtlijnen zijn voor het aantal of de kwaliteit ervan. Als die richtlijnen er in het buitenland wel zijn, halen ze die zelf hiernaartoe. Ik juich dat toe. Er zijn mensen die vinden dat verzekeraars dat niet zouden kunnen. Maar wie dan wel? De overheid? Waarom zou een ambtenaar wel verstand hebben van de kwaliteit van zorg en een verzekeraar niet? Verzekeraars hebben schatten van informatie in hun systemen zitten waarin ze bijvoorbeeld kunnen zien in welk ziekenhuis veel hersteloperaties moeten plaatsvinden, of waar veel spécialités worden voorgeschreven zonder dat helder is waarom. Het is goed als helder wordt waarom het ene ziekenhuis bij dezelfde symptomen wel tot een operatie overgaat en een ander niet. Ik woon zelf in een gebied waar het bijna gebruikelijk is dat kinderen buisjes in hun oren krijgen. Als ik niet oppas, heeft mijn dochter ze ook ineens. Dat kan natuurlijk niet. Je moet geen onnodige zorg creëren. Daarom ben ik ook zo blij met dit akkoord; alle betrokken partijen nemen hun maatschappelijke verantwoordelijkheid. Dat is een belangrijke omslag. Zit die urgentie goed tussen de oren? Die urgentie is de afgelopen maanden enorm gegroeid. Er zijn Europese landen waarin op zorg wordt bezuinigd, terwijl wij vijftien miljard mogen groeien en dat in een periode waarin we achttien miljard moeten bezuinigen. Dat betekent dat we als sector onze zegeningen mogen tellen, maar ook onze verantwoordelijkheid moeten nemen om te kijken hoe we het slimmer kunnen organiseren. Welke rol heeft preventie daarbij? Een grote, sterker nog: preventie is een van mijn prioriteiten. Ik zie het alleen anders dan mijn voorgangers. Ik heb de prioriteiten van het vorige kabinet (tegengaan van roken, alcoholmisbruik, depressie, overgewicht en het bevorderen van bewegen) gehandhaafd anders wordt het zo n gejojo maar vul het wel anders Personalia Edith Schippers (1964) is sinds oktober 2010 minister van VWS. Daarvoor zat ze zeven jaar lang in de Tweede Kamer voor de VVD. Ze was vicefractievoorzitter, woordvoerder volksgezondheid en lid van de Commissie De Wit die onderzoek deed naar het ontstaan van de financiële crisis. Ook werkte Schippers bij VNO-NCW (1997 2003), waar ze onder meer secretaris volksgezondheid en arbeidsmarkt was. Schippers is getrouwd en heeft een dochter. in. Zo zet ik sterk in op bewegen, omdat dat de sleutel is voor betere leefstijlgewoonten: bewegen helpt tegen overgewicht, maar ook tegen een depressie. Ik geloof er echter niet in mensen te vertellen wat ze wel en niet mogen. Het komt maar op één ding aan: doen! In plaats van mensen te betuttelen, kun je beter faciliteiten creëren om bewegen mogelijk te maken. Hoe ver mogen verzekeraars gaan? Een verzekeraar mag niet aan risicoselectie doen, dus hij mag een roker of drinker geen hogere premie in rekening brengen dan een ander nog los van de vraag hoe hij dat moet controleren. Bovendien past het ook niet bij Nederland. Als iemand hier met 140 km per uur tegen de vangrail knalt, zeggen we niet: laat maar liggen, had hij maar niet te hard moeten rijden. En dus moeten verzekeraars ook niet de leefstijlpolitie uithangen. Wat kunnen ze wel? Bewegen op recept in de aanvullende verzekering aanbieden bijvoorbeeld. Ik heb de infrastructuur verder uitgebreid, dus die is er. Verzekeraars kunnen preventie nu op maat aanbieden. Ook collectieve contracten bieden prachtige aanknopingspunten. Als een verzekeraar een stratenmakersbedrijf in contract heeft, kan hij goede afspraken maken met een rugkliniek of rugtrainingen aanbieden. Op die manier kun je zorg ook heel mooi aan ziekteverzuim koppelen; veel verzekeraars zijn daar gelukkig al mee bezig. Een goede ontwikkeling, omdat zo de verbinding wordt gelegd tussen het beheersen van uitgaven in de zorg en in de sociale zekerheid. Net zoals ik nu de SER heb gevraagd een koppeling te maken naar de pensioen- en woningmarkt. Die verbindingen zijn belangrijk, maar we moeten óók een discussie voeren over wat we wel en niet uit het collectief betalen dat zal een heisa worden, maar is wel nodig. Een hele uitdaging Je kijkt me aan alsof ik die klus alleen moet klaren, maar jij moet er ook aan bijdragen hoor net als ieder ander. Het is een uitdaging die we samen moeten oppakken en die iedereen aangaat. Dat maakt de zorg ook zo interessant. Ik ga regelmatig op werkbezoek en zie dan hoe hard mensen werken om levens te redden, maar ook hoeveel technische innovaties er plaatsvinden. Zorg gaat over mensen, over emotie, maar ook over techniek. Alles zit erin en juist daarom moeten we er zo zorgvuldig mee omgaan. Goede zorg is een groot goed. < 14 VERZEKERD! nummer 4, september 2011