Factsheet economische crisis 3 e kwartaal 29 O&S November 29
2
Kort samengevat Ieder kwartaal factsheet Al enige tijd is er sprake van een economische recessie in Nederland. Met het oog daarop is er behoefte aan inzicht in de gevolgen van deze crisis voor de gemeente s-hertogenbosch. De afdeling Onderzoek & Statistiek (O&S) brengt daarom ieder kwartaal een factsheet economische crisis uit. Deze zal zo n 3 á 4 weken na het betreffende kwartaal uitkomen. In de factsheet komen de volgende thema s aan bod: economie arbeidsmarkt en inkomen woningmarkt en vastgoed Per thema zijn de meest actuele feiten en ontwikkelingen weergegeven. Kort samengevat zijn er de volgende conclusies te trekken: Gevolgen economische crisis in s-hertogenbosch geleidelijk meer zichtbaar In de vorige factsheet (2 e kwartaal 29) waren de gevolgen van de economische crisis nog nauwelijks zichtbaar in de cijfers. Daar is het derde kwartaal 29 verandering in gekomen: In 29 zijn er tot nu toe minder nieuwe bedrijven en meer opheffingen dan in 28. Het (zakelijk) toerisme neemt af. Er zijn in de eerste helft van 29 minder hotelovernachtingen geweest dan in de eerste helft van 28. De werkloosheid blijft toenemen. Vooral bij mannen en jongeren (15-27 jaar). Het aantal WWB- en WW-uitkeringen is in 29 toegenomen. Het aantal WWB-uitkeringen is de afgelopen maanden wel tamelijk stabiel. Er zijn tot nu toe meer aanvragen bijzonder bijstand dan in dezelfde periode vorig jaar. Het totaal aantal te koop staande woningen blijft toenemen. Het aantal bouwvergunningen voor nieuwbouwwoningen is in 29 (tot nu toe) erg laag. Dit zal consequenties hebben voor het aantal nieuwbouwwoningen de komende jaren. Maar deze ontwikkelingen zullen niet alleen op de langere termijn gevolgen hebben voor de woningmarkt in s-hertogenbosch. Op de korte termijn kan dit gevolgen hebben voor de werkgelegenheid. Niet alleen voor werkenden, maar ook voor leerlingen. Maar: ook positieve signalen Desondanks zijn er ook enkele positieve ontwikkelingen te zien: Het consumentenvertrouwen van de Nederlanders neemt in 29 weer toe. Alleen de afgelopen maand is men weer iets somberder gestemd. Zowel het aantal bij het UWV WERKbedrijf ingediende als openstaande vacatures is de afgelopen maand erg hoog. Het aantal aanvragen schuldhulpverlening leek in 29 hoger te worden dan in voorgaande jaren, maar is nu weer ongeveer op hetzelfde niveau als voorgaande jaren. Er is sprake van een lichte opleving van de woningmarkt de afgelopen maanden. In het tweede kwartaal van 29 neemt zowel het aantal verkochte woningen als de transactieprijs iets toe. In het derde kwartaal van 29 neemt de tijd dat de woningen te koop staan iets af. Het aantal opgeleverde nieuwbouwwoningen blijft hoog. Het aantal vastgoedtransacties (in m 2 vvo) blijft tamelijk constant. Zeker op de kantorenmarkt. 3
Index Consumentenvertrouwen [CBS] 4 3 2 1-1 -2-3 -4 j f ma m j j a s o n d j f ma m j j a s o n d j f ma m j j a s o n d 27 28 29 Nieuwe bedrijven [Bron: KvK] 6 5 4 3 2 1 Starters Oprichtingen 27 28 29 3 Bedrijfsopheffingen [Bron: KvK] 15 Aantal bedrijven in 's-hertogenbosch dat te maken krijgt met: [Bron: Mobiliteitscentrum] 25 2 15 1 1 5 Faillissement Deeltijd WW Collectief ontslag 5 1e kw 2e kw 3e kw 4e kw 27 28 29 29 Hotelovernachtingen [Bron: afdeling Belastingen] 4. 3. 2. 1. 27 28 29 4
Economie Consumentenvertrouwen Nederlanders neemt weer toe Het consumentenvertrouwen was in maart van dit jaar op een dieptepunt: -33. Sindsdien is er sprake van een stijgende lijn. Alleen de afgelopen maand zijn de Nederlanders weer iets somberder gestemd. Minder nieuwe bedrijven, meer opheffingen Jaar na jaar zijn er in s-hertogenbosch meer startende bedrijven dan het jaar daarvoor. Dit jaar komt daar wellicht een kentering in. Het aantal startende bedrijven in 29 is nu ongeveer 8. Dit is bijna 6 starters minder dan in dezelfde periode vorig jaar. Ook het aantal oprichtingen 1 ligt lager dan in dezelfde periode vorig jaar. Nu zijn er circa 32 bedrijven opgericht. In dezelfde periode vorig jaar waren dat er ongeveer 1 meer. Het aantal bedrijfsopheffingen is in 29 tot nu toe hoger dan in dezelfde periode van 28. In de eerste negen maanden zijn er 61 bedrijven opgeheven. Dit zijn er 14 meer dan vorig jaar. Eind september 27 bedrijven bij mobiliteitscentrum Eind derde kwartaal 29 hebben 27 bedrijven uit de gemeente s-hertogenbosch contact gehad het mobiliteitscentrum 2. Negentien bedrijven voor deeltijd WW (in totaal 58 werknemers), één bedrijf met een faillissement (4 werknemers) en zeven bedrijven met collectief ontslag (in totaal 58 medewerkers). Sinds 3 november 28 was het mogelijk om werktijdverkorting aan te vragen. Een aantal bedrijven uit s-hertogenbosch heeft hier ook gebruik van gemaakt. Deze bijzondere WTVregeling is echter per 21 maart jl. vervallen. In plaats van deze regeling is besloten de regeling voor deeltijd WW te verruimen. (Zakelijk) toerisme neemt af In de eerste helft van 29 zijn er 63. hotelovernachtingen in s-hertogenbosch geweest. Dit is beduidend minder dan in 27 (-5. overnachtingen) en 28 (-8.5 overnachtingen). De eerste cijfers voor het derde kwartaal van 29 laten hierin nog geen kentering zien. Hoewel de cijfers nog niet compleet zijn, lijkt het aantal overnachtingen relatief laag te blijven. 1 Nevenvestigingen en dochterondernemingen van bestaande bedrijven. 2 Het mobiliteitscentrum is begin 29 gestart. 5
Niet werkende werkzoekenden in % van beroepsbevolking % Niet werkende werkzoekenden [Bron: UWV Werkbedrijf] [Bron: UWV Werkbedrijf] 8 5. 7 's-hertogenbosch Nederland 4.5 4. 4.366 6 3.5 5 27 28 29 3. 27 28 29 Index Ontwikkeling nww naar geslacht [Bron: UWV Werkbedrijf] 13 12 11 1 mannen 9 vrouw en 8 7 6 27 28 29 Index Ontwikkeling nww naar leeftijd [Bron: UWV Werkbedrijf] 13 15-27 jaar 12 11 1 27-45 jaar 9 8 45-65 jaar 7 6 j fmamj j asondj fmamj j asondj fmamj j asond 27 28 29 3. WW-uitkeringen [Bron: CBS] 3. WWB-uitkeringen < 65 jaar [Bron: AmSZ] 2.5 2.5 2. 2. 1.5 1.5 1. 1. 5 5 27 28 29 27 28 29 Aanvragen Bijzondere Bijstand [Bron: AmSZ] Vacatures [Bron: UWV Werkbedrijf] 4. 1. Openstaand 3. 2. 29 28 27 8 6 4 Ingediend 1. 2 27 28 29 Aanvragen schuldhulpverlening [Bron: AmSZ] Onderwerpen Bureau Sociaal Raadslieden [Bron: BSR] 4 3 29 27 28 1. 8. 29 28 2 6. 4. 1 2. 6
Arbeidsmarkt en inkomen Werkloosheid neemt toe Het aantal bij het UWV Werkbedrijf ingeschreven niet werkende werkzoekenden 3 neemt sinds oktober 28 gestaag toe. Eind september 29 waren er 4.366 niet werkende werkzoekenden. Dit zijn er 1. meer dan een jaar geleden. Het werkloosheidspercentage 4 is 6,6%. Dit is iets hoger dan gemiddeld in Nederland (6,5%), maar lager dan in de andere vier grote Brabantse steden. Opvallend is de stijging van het aantal niet werkende werkzoekende mannen te noemen. Sinds oktober 28 stijgt het aantal werkzoekende mannen in s-hertogenbosch beduidend sneller dan het aantal vrouwen. Ook opvallend is de toename van het aantal niet werkende werkzoekende jongeren. Eveneens toename aantal WWB 5 - en WW-uitkeringen Dit jaar is het aantal WWB-uitkeringen toegenomen. Vooral in het eerste half jaar. De afgelopen vier maanden blijft het aantal WWB-uitkeringen redelijk stabiel. Tot en met het vierde kwartaal van 28 is het aantal WW-uitkeringen in s-hertogenbosch afgenomen. Dit jaar neemt het aantal WW-uitkeringen echter behoorlijk toe. Eind derde kwartaal 29 zijn dit er bijna 2.6. Meer aanvragen bijzondere bijstand dan in voorgaande jaren In 27 zijn er in totaal 2.5 aanvragen bijzondere bijstand gedaan, in 28 ruim 3.1. In 29 ligt het aantal aanvragen in september hoger dan het aantal aanvragen in september 27 en 28. Met bijna 2.8 aanvragen zijn er nu al meer aanvragen dan in heel 27. Overigens moet hierbij wel vermeld worden dat de gemeente in 28 een campagne gestart is om bewoners te wijzen op de mogelijkheid om bijzondere bijstand aan te vragen. Meer openstaande en ingediende vacatures Het aantal bij het UWV WERKbedrijf openstaande vacatures neemt licht toe. De afgelopen maand is er zelfs sprake van een flinke toename van het aantal openstaande vacatures. Deze piek is het gevolg van een flinke toename van het aantal ingediende vacatures. Ook de voorgaande jaren is in september/oktober sprake van een toename van het aantal ingediende vacatures. Dit jaar zijn het er echter meer dan in voorgaande jaren. Overigens is bij het UWV Werkbedrijf natuurlijk slechts een deel van de vacatures bekend. Aanvragen schuldhulpverlening tamelijk constant Zowel in 27 als in 28 zijn er in totaal 39 aanvragen schuldhulpverlening gedaan. Het aantal aanvragen leek in 29 hoger te worden, maar is nu weer ongeveer op hetzelfde niveau als voorgaande jaren. Overigens is bij schulphulpverlening vaak sprake van een na-ijl effect. Mensen maken bij werkloosheid eerst hun reserves op. Toename aantal onderwerpen Bureau Sociaal Raadslieden Het Bureau Sociaal Raadslieden (BSR) helpt burgers door ze te ondersteunen bij het vinden van hun weg in wet- en regelgeving. Ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar neemt zowel het aantal klanten (+1%) toe, als het aantal onderwerpen (+8%). Vooral bij de meer crisis gerelateerde onderwerpen Sociale zekerheid en sociale voorzieningen, consumentenzaken, juridische kwesties en gezondheid (hulp met formulieren) is sprake van een toename. 3 De bij een vestiging van het WERKbedrijf actueel ingeschreven werkzoekende zonder werk of werkzoekende die minder dan 12 uur per week werkt met een inschrijf- en geen uitschrijfdatum. Zij moeten ingeschreven zijn in de regio waar zij wonen. 4 Uitgedrukt in percentage van de beroepsbevolking. 5 Aantal uitkeringen in het kader van de Wet Werk en Bijstand. 7
1.5 Te koop staande woningen [Bron: NVM] 15 Looptijd woningen [Bron: NVM] 1.2 12 9 9 6 6 3 3 27 28 29 27 28 29 8 Verkochte woningen [Bron: NVM] 4. Transactieprijs woningen [Bron: NVM] 6 3. 4 2. 2 1. 27 28 29-27 28 29 1.2 1. 8 6 Opgeleverde nieuwbouwwoningen [Bron: afdeling Bouwen] 28 27 29 1.5 1.2 9 Bouwvergunningen nieuwbouwwoningen [Bron: afdeling Bouwen] 28 27 4 6 2 3 29 Vastgoed aanbod, m2 vvo [Bron: Propertynl, Dynamis, RSP] Vastgoed transacties, m2 vvo [Bron: Propertynl] 15. 35. 12. 9. 6. Bedrijven Kantoren 3. 25. 2. 15. Bedrijven Kantoren 3. 1. 5. 27 28 29 27 28 29 8
Woningmarkt en vastgoed Aanbod bestaande woningen blijft toenemen Het aantal te koop staande woningen blijft toenemen in de gemeente s-hertogenbosch. Op het moment worden er bijna 1.4 woningen te koop aangeboden in de gemeente s- Hertogenbosch. Het afgelopen jaar is vooral het aantal te koop staande appartementen flink toegenomen. In het eerste kwartaal van 29 stonden er 4 appartementen te koop, het derde kwartaal zijn dit er 5. In het derde kwartaal van 28 stond een woning gemiddeld 65 dagen te koop. Dit is sindsdien snel toegenomen tot 116 dagen in het tweede kwartaal van 29. Het afgelopen kwartaal worden de woningen weer iets sneller verkocht (gemiddeld 14 dagen). De looptijd van vrijstaande woningen is en blijft beduidend langer dan gemiddeld. Tussenwoningen staan het minst lang te koop. Opleving in het tweede kwartaal Het aantal verkochte woningen neemt al sinds het tweede kwartaal van 28 af. In het tweede kwartaal van 29 is er echter sprake van een (lichte) opleving en werden er bijna 25 woningen verkocht. In het derde kwartaal zijn er weer minder woningen verkocht: 19. Tot en met het derde kwartaal van 28 is de transactieprijs nagenoeg gelijk gebleven (gemiddeld circa 265.). Hierna neemt de transactieprijs af tot gemiddeld 225. in het eerste kwartaal van 29. Ook hier is sprake van een opleving in het tweede kwartaal. De woningen kostten toen gemiddeld 25.. De gemiddelde transactieprijs is in het derde kwartaal licht gedaald (- 15.). Veel nieuwbouwwoningen opgeleverd, maar Zowel in 27 als in 28 zijn er circa 1. nieuwbouwwoningen 6 opgeleverd. Naar verwachting zal er ook in 29 een zelfde aantal nieuwbouwwoningen opgeleverd gaan worden. Vooralsnog ligt het aantal opgeleverde nieuwbouwwoningen in 29 echter veel hoger dan in voorgaande jaren. Augustus 29 zijn dit er al 57. Een veel hoger aantal dan in augustus 27 en augustus 28. Dit zijn echter voor een groot deel nieuwbouwwoningen die al in de pijplijn zaten. In 28 zijn er namelijk 1.45 bouwvergunningen voor nieuwbouwwoningen afgegeven. Zo n 45 meer dan in 27. Dit jaar is er duidelijk sprake van een veel lagere afgifte van bouwvergunningen dan in 28. Tot nu toe zijn dit er slechts 14. Uit de praktijk (aannemers / bouwbedrijven) komen signalen dat lopende opdrachten aflopen en portefeuilles slecht gevuld zijn. Naar verwachting zullen er de komende jaren dan ook (veel) minder nieuwbouwwoningen opgeleverd worden. Veel m 2 vvo 7 transacties vierde kwartaal 28 Sinds 27 neemt het aanbod aan bestaande bedrijfsruimte toe. Begin 29 wordt er bijna 18. m 2 meer aangeboden dan een jaar eerder. Ook het aanbod aan kantoorruimte neemt (iets) toe. De vastgoedtransacties in m 2 vvo laten zowel voor kantoren als bedrijven een dieptepunt zien in het derde kwartaal van 28. Daarna blijkt er in het vierde kwartaal van 28 veel m 2 verhuurd of verkocht te zijn. In 29 lijkt de situatie, zeker op de kantorenmarkt, tamelijk stabiel. 6 In totaal zijn er zowel in 27 als in 28 meer dan 1. woonruimtes aan de woningvoorraad toegevoegd. In 27 in totaal 1.23, in 28 totaal 1.16. Dit zijn echter niet alleen nieuwbouwwoningen, maar ook toevoegingen door verbouw, nieuwbouw van zorgwoningen, etcetera. 7 Verkoopvloeroppervlak 9