Datum: 31/10/2013 Auteur: Kris De Groof Versie: def Herkomst: Methodisch kader Aan de Slag Doel: Bestemming: Handelingskader 1712 bespreekbaar stellen en ontrafelen van geweld 1 1. Mogelijke introductie van vragen naar geweldservaringen Wanneer je een vermoeden hebt van mishandeling bij de cliënt kan je er als hulpverlener best zelf naar vragen, maar op een niet-beschuldigende, open manier. De beste manier om dit te doen is door algemeen te beginnen: Veel cliënten (met vergelijkbare verhalen) hebben ervaring met geweld of mishandeling in het gezin/de relatie. Ervaring leert ons dat mensen die hiermee geconfronteerd worden hier uit schaamte, angst of schuldgevoelens zelden zelf over beginnen. Daarom vraag ik hiernaar. Wanneer je het dan toespitst op de specifieke situatie van de cliënt voelt hij zich niet abnormaal, geen uitzondering. Hij kreeg immers de boodschap dat het ook met anderen gebeurt. Bent u ooit geslagen, bedreigd of vernederd door uw partner/ouders/kind? Komt het wel eens voor dat uw ouder/partner/kind u bedreigt met geweld vb. door met spullen te gooien, te controleren,? 2. Bespreekbaar stellen van geweld Stap 1: bespreekbaar maken van het geweld (na signalen) Vraag naar eventuele problemen thuis, naar problemen in de relatie of naar ervaringen waar hij of zij liever niet over praat en die misschien verband houden met zijn/haar klachten. 1 Gebaseerd op workshop plegers van huiselijk geweld, Transact (2006), en Hannes, N (2007). Vorming IFG, Steunpunt Algemeen Welzijnswerk.
Bij andere problemen: vragen naar de gevolgen voor en omgaan met de problemen door de andere gezinsleden. Zijn er wel eens meningsverschillen en/of ruzies als gevolg daarvan? Hoe wordt dat dan opgelost? Gebeurt het wel eens dat er gedreigd wordt of geduwd,? Nodig hem/haar uit om hier meer over te vertellen. Toon begrip voor schaamte, angst en schuld en geef aan dat vele mensen die geconfronteerd worden met geweld (zowel slachtoffers als plegers) dit ervaren. De schaamte is vaak groot, ook bij plegers, en de ontkenning ook. Tracht door te vragen zonder te veroordelen, met vooral als doelstelling zicht te krijgen op de situatie, in al zijn schakeringen. Stap 2: exploreren van geweld Bespreek aard, ernst en frequentie van geweld. Besteed ruim aandacht aan de gevolgen van het geweld en de actieve en passieve vormen van verzet. Ga na of er kinderen zijn en wat zij ervan merken. Geef evt. voorlichting. Stap 3: verantwoordelijkheid voor veiligheid vergroten Ga na hoe veilig het slachtoffer zich voelt en hoe veilig de kinderen zijn. Op welke manier tracht het slachtoffer de veiligheid te waarborgen? In hoeverre durft het slachtoffer de confrontatie met de partner aan? Durft hij/zij hem meevragen? Is het veilig voor het slachtoffer en de kinderen als de hulpverlener de partner benadert? Op welk moment zou dat het beste kunnen? Bespreek de cirkel van geweld Geef toelichting bij relatiegeweld en ga samen na hoe het slachtoffer zijn of zijn/haar veiligheid en deze van de kinderen kan vergroten 3. Ontrafelen van geweld 3.1. aard, ernst en gevolgen van geweld bevragen bij het slachtoffer Van welke lichamelijke, psychische of psychosomatische klachten en problemen heeft u last? Sinds wanneer heeft u hier last van? Hoe is uw gezondheid, nachtrust, eetpatroon, lichaamsbeleving? Waar hangen naar uw idee de klachten en problemen mee samen? Mag u zelf over uw geld beschikken? Wordt u respectvol behandeld door uw (ex)partner? Wordt u wel eens lastig gevallen door uw (ex)partner? Blijft het bij slaan of gebruikt hij/zij ook wel eens andere vormen van geweld, zoals stompen, schelden, van de trap duwen, aan de haren trekken? Is er sprake van een (levens-) bedreigende situatie, zoals dreigen met wapens, zwaar geweld? Is één van jullie beiden verslaafd aan drugs, alcohol of medicatie? Heeft u wel eens tegen uw zin seksueel contact gehad met uw partner? Sinds wanneer en hoe vaak komen deze gebeurtenissen voor? Zijn er speciale situaties die aanleiding geven tot geweld?
Wie neemt het initiatief tot geweld? Heeft u wel eens verwondingen opgelopen? Wanneer bent u voor het laatst op deze wijze mishandeld en bedreigd? Aard, ernst en gevolgen bevragen bij de pleger Bevraag hem of haar hoe de relatie met de partner verloopt. Bevraag stressfactoren: werksituatie,. Ga na hoe hij omgaat met frustraties. Exploreer zijn of haar boosheid. Waarover wordt hij of zij boos, hoe, wanneer loopt het uit de hand? Zorg hierin voor een zo concreet mogelijk omschrijving van het geweld: fysiek, verbaal, psychisch, bedreigingen, of seksueel geweld. Wat zijn hierin de ontwikkelingen: toename, afname, escalatie: in welke periode, onder welke omstandigheden? Wat, wanneer en hoe was de ergste vorm van geweld die hij/zij pleegde. Je kan dit doen aan de hand van de vijf G s: de gebeurtenis (de context), de gedachten, de gevoelens, het gedrag, de gevolgen de grond van het gebeurde (= de aanleiding). Formuleer hierbij vragen als wat, waar, wie, wanneer, waarom en hoe. Ga na wat hij/zij van zijn/haar boosheid en geweld vindt. Wat wil hij ermee bereiken? Is het gelukt? Wat vindt hij/zij ervan dat hij/zij z n zelfbeheersing verliest? Zijn er andere manieren om dit doel te bereiken? Lukt het wel eens om de controle te bewaren? Waarin zit het verschil? Hoe zou hij/zij graag de problemen willen oplossen? Hoe komt het volgens hem/haar dat dit niet lukt? Als hij/zij zichzelf niet gewelddadig vindt: wanneer is iemand in zijn of haar ogen gewelddadig? Wat is geweld? Ga na wat hij/zij dan doet. Maak het zo concreet mogelijk: bij duwen: waar stond de ander toen je duwde? Hoe hard duwde je? Waar stond de ander na de duw? Hoe vaak gebeurt dit? Verloopt het ook wel eens anders? Wat zijn de gevolgen op lange termijn? Bespreek de cyclus van geweld wanneer het vaker voorkomt. Betrek het gedrag van de ander erbij maar enkel als rode lappen voor z n boosheid en geweld Peil zijn/haar motivatie om de problemen op te lossen. Leg hem/haar uit dat er een methode bestaat om het niet zover te laten komen en of hij/zij bereid is deze toe te passen. Welke gevolgen ziet hij/zij? Welk effect heeft dit op zijn/haar respect, het vertrouwen tussen de partners, de liefde van de partner? Is de ander bang voor hem/haar? Is de partner veranderd tijdens de relatie? Hoe zal de relatie volgens hem/haar verlopen als hij/zij geweld blijft gebruiken? Wordt er alleen in het gezin geweld gebruikt, of ook elders? Gebruikte hij/zij al geweld in eerdere relaties? Is hij/zij al in aanraking geweest met de politie vanwege het geweld en/of andere zaken? Maak duidelijk dat ook geweld binnen de relatie strafbaar is. wanneer gebruikte hij/zij voor het eerst geweld? Point of no return nagaan. Tot in detail nagaan wanneer hij/zij zijn/haar zelfbeheersing verliest, benoem dit als een keuze die hij/zij maakt. Welke signalen neemt hij/zij bij zichzelf waar? Hoe probeert hij/zij te voorkomen dat hij/zij gewelddadig wordt, nu en in het verleden? Wat werkt(e) wel, wat niet? Heeft hij/zij al eerder hulp gezocht? Zo nee: wat hield hem/haar tegen? Zo ja: wat is zijn/haar ervaring hiermee? Wat is verband tussen levensgeschiedenis en kwaadheidgeschiedenis, en hoe zijn deze met elkaar verbonden? Hoe gaat pleger om met schaamte en schuld verbonden aan geweld?
Hoe ziet een geweldsituatie er concreet uit: chronologie, gedrag in details, reacties, Peil naar motivatie om geweld te stoppen. Peil naar motivatie om aan onderliggende problemen te werken. 4. Beleving, ervaring, en draagkracht van de cliënt (zowel slachtoffer als pleger) t.a.v. het geweld Hoe kijkt hij/zij zelf tegen de situatie aan? Hoe reageert hij/zij op het geweld? Is er sprake van zelfdestructief gedrag? Heeft hij/zij het gevoel invloed te kunnen uitoefenen op de situatie? Wat is volgens hem/haar de belangrijkste aanleiding voor de moeilijkheden in de relatie, en de mishandeling door zijn/haar partner? Op welke manieren wordt er verzet gepleegd? Wat waren de effecten van dit verzet of pogingen daartoe? Hoe kijkt hij/zij naar zijn/haar eigen gedrag of aandeel? Legt hij/zij de verantwoordelijkheid voor de mishandeling bij zichzelf? Heeft hij/zij geprobeerd het geweld te stoppen? Hoe? Hoe zijn zijn/haar eigenwaarde en zelfbeeld? Maakt hij/zij zich verwijten over het geweld? Confronteert hij/zij zijn/haar partner met het geweld, bespreken ze dit met elkaar? Welke reacties roept dit op bij zijn/haar partner? Welke gevoelens roept de situatie op bij hem/haar? Hoe is zijn/haar zelfredzaamheid en zijn/haar sociale vaardigheden? Wat zien of merken de kinderen van het geweld, en hoe reageren ze? Vertonen ze emotionele of gedragsproblemen? Worden de kinderen uitgespeeld tegen elkaar of t.a.v. één van de ouders, of gebruikt als dreigement? Hoe is de band tussen de kinderen en beide ouders? Speelt verslaving van hem/haar en/of zijn/haar partner een rol bij het geweld? Zo ja: in kaart brengen: achtergrond en aard verslaving, hulpverlening op dit gebied nu en in het verleden. Heeft hij/zij sociale contacten en een vriendennetwerk? Zo ja: hoe reageren zij op de situatie, en hoe heeft hij of zij dit beleefd? In hoeverre is de reactie van zijn/haar omgeving van invloed op zijn/haar eigen beleving? Zo nee: wat zijn onderliggende angsten? (bang zijn niet meer te kunnen functioneren, angst voor represailles, angst voor uitsluiting en ongeloof?) Hoe heeft hij/zij zijn/haar geheim kunnen dragen? Hoe eindigen de ruzies of gewelddadigheden? Betoont hij/zij spijt of berouw, en hoe vaak? Wat is zijn/haar reactie hierop? Wanneer voelt hij/zij medelijden of medeleven met zijn/haar partner? Beleving, ervaring, en draagkracht van de cliënt (zowel slachtoffer, pleger als koppel) t.a.v. partner Wat waren de verwachtingen van een relatie toen hij/haar zijn/haar partner leerde kennen?
Op welke leeftijd leerden ze elkaar kennen? Wat waren aantrekkelijke kanten aan hem/haar? Wat vindt hij/zij nog steeds aantrekkelijk aan haar/hem? Op welke ervaringen met de partner kijkt hij/zij met plezier terug? Zou hij/zij zich een leven zonder hem/haar kunnen voorstellen? Welke rol speelt zijn/haar partner in zijn/haar huidige leven? Wat is de betekenis van een relatie voor hem/haar? Waarin zou zijn/haar partner moeten veranderen? Hoe beoordeelt hij/zij haar/zijn minder leuke kanten? Mogelijke vragen over vroege signalen van geweld en patronen in de relatie Hoe beschrijf je je partner in de eerste periode van de relatie? Waren er destijds al tekenen in de relatie die zouden kunnen wijzen op toekomstig geweld? (voorbeelden: controleren, vernederen, beginnend grensoverschrijdend gedrag) Wat vond je destijds van haar/zijn gedrag? En nu, erop terugkijkend? Vragen naar relatieperspectief en/of levensperspectief. Wat is belangrijk in je leven?wie ben je en wie wil je zijn? Wat voor relatie wil je met je partner? Wat wil je dat hij/zij voor je voelt? Wat voor vader/moeder wil je zijn? Hoe wil je dat je kinderen je herinneren? Is hij/zij ook naar anderen wel eens gewelddadig of agressief? Wat vind je hiervan?
bespreekbaar stellen en ontrafelen van geweld Pag. 6 van 7
bespreekbaar stellen en ontrafelen van geweld Pag. 7 van 7