Jonge mantelzorgers Onderzoek naar het bereiken en ondersteunen van jonge mantelzorgers in Zwolle Een samenvatting van het onderzoek Renée Lieffijn, Esther Lukas, Jacolien van der Vegt, Karien Willems Hogeschool Viaa en Steunpunt Mantelzorg te Zwolle 14 augustus 2015
Jonge mantelzorgers Onderzoek naar het bereiken en ondersteunen van jonge mantelzorgers in Zwolle Datum: augustus 2015 Plaats: Zwolle Opdrachtgever: Steunpunt Mantelzorg Zwolle Docent: C. Westerik, Hogeschool Viaa te Zwolle Onderzoekers: Renée Lieffijn, Esther Lukas, Jacolien van der Vegt en Karien Willems, Hogeschool Viaa te Zwolle 2 P a g i n a
Samenvatting Onderwerp en opzet De opdrachtgever van dit onderzoek, Steunpunt Mantelzorg, wil graag jonge mantelzorgers bereiken en ondersteunen in de gemeente Zwolle. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat deze jongeren schade kunnen ondervinden als zij voor een langere tijd zorg dragen voor een chronisch ziek familielid. Het Steunpunt Mantelzorg heeft te kennen gegeven, dat zij moeite ondervindt met het bereiken van jonge mantelzorgers. Een mogelijke reden hiervoor kan zijn, dat jonge mantelzorgers zichzelf niet zo omschrijven. Daarnaast geeft het Steunpunt Mantelzorg aan dat zij beroepskrachten die met jongeren werken, ondersteunt, zodat deze beroepskrachten in staat zijn om jonge mantelzorgers te signaleren en ondersteuning te bieden. Bij beroepskrachten kunt u denken aan docenten, jongerenwerkers, maatschappelijk werkers enz. Het Steunpunt Mantelzorg verwacht namelijk dat beroepskrachten een rol kunnen spelen bij het signaleren en ondersteunen van jonge mantelzorgers. Als beroepskrachten meer kennis hebben over jonge mantelzorgers, zullen zij ook meer jonge mantelzorgers kunnen bereiken en ondersteunen, zo verwacht het Steunpunt Mantelzorg. Het doel van dit onderzoek is, dat het Steunpunt Mantelzorg kennis krijgt over hoe zij jonge mantelzorgers beter kan bereiken en hoe beroepskrachten een rol kunnen spelen in het bereiken en ondersteunen van jonge mantelzorgers. Om dit doel te bereiken hebben we een onderzoek opgesteld. De centrale vraag van dit onderzoek is: Hoe kan het Steunpunt Mantelzorg jonge mantelzorgers in Zwolle bereiken en wat voor rol kunnen beroepskrachten spelen in het bereiken en ondersteunen van jonge mantelzorgers? Om deze vraag te beantwoorden zijn de volgende deelvragen opgesteld: - Wat zegt de literatuur over het bereiken van jonge mantelzorgers? - Wat zijn de ervaringen van het Steunpunt Mantelzorg met betrekking tot het bereiken van jonge mantelzorgers? - Wat geven jonge mantelzorgers zelf aan hoe zij het beste bereikt en ondersteund kunnen worden door het Steunpunt Mantelzorg en door beroepskrachten? - Hoe zien beroepskrachten hun eigen rol met betrekking tot het bereiken en ondersteunen van jonge mantelzorgers? De deelvragen zijn beantwoord door wetenschappelijke en grijze literatuur te bestuderen een diepte-interview te houden met een medewerker van het Steunpunt Mantelzorg, jonge mantelzorgers te interviewen en een enquête uit te zetten bij beroepskrachten die met jongeren werken. Het interview met een medewerker van het Steunpunt Mantelzorg en de interviews met jonge mantelzorgers zijn gehouden aan de hand van een topiclijst. Het interview met Agnes Wille, als medewerker van het Steunpunt Mantelzorg, is uitgewerkt in een labelingsschema. De interviews met jonge mantelzorgers zijn verwerkt door middel van kernwoorden en een samenvatting. De gesloten vragen van de enquête zijn verwerkt in procenten. De open vragen zijn verwerkt door uit te typen wat de antwoorden waren, waarna deze in thema s zijn uitgewerkt. 3 P a g i n a
Resultaten De resultaten van dit onderzoek zijn beantwoord per deelvraag, welke u kunt vinden op de vorige pagina. Vanuit de literatuur wordt aangegeven dat jonge mantelzorgers het beste te vinden zijn op plekken waar zij zich begeven, ook wel vindplaatsen genoemd. Scholen en internet zijn de belangrijkste vindplaatsen voor jonge mantelzorgers. Vanuit een onderzoek van het centrum van Samenlevingsvraagstukken in Zwolle, wordt geadviseerd om de begeleiding zo dicht mogelijk naar de doelgroep te brengen. Dus naar de vindplaatsen van jonge mantelzorgers, dat betekent dus o.a. naar scholen. In de literatuur komt ook naar voren dat beroepskrachten een grotere rol kunnen spelen in het bereiken en ondersteunen van deze jongeren. In een onderzoek van Nivel blijkt dat er weinig kennis is bij beroepskrachten over het onderwerp jonge mantelzorgers. Jonge mantelzorgers vinden het wel belangrijk dat er aandacht wordt besteed aan hen. Vanuit het interview met een medewerker van het SIZ, Agnes Wille, kwam naar voren dat persoonlijk contact, mond-tot-mondreclame, ervaringsverhalen, goede promotie, social media en herhaling werkzame factoren zijn om jonge mantelzorgers te bereiken. In de interviews met jonge mantelzorgers kwam naar voren dat zij vooral via hun sociale netwerk bij het Steunpunt Mantelzorg terecht zijn gekomen. Mond tot mond reclame blijkt ook hier het beste te werken. De meeste jonge mantelzorgers gaven aan geen extra hulp nodig te hebben. Als zij dit wel nodig hebben, ontvangen zij de hulp meestal vanuit hun netwerk. Van alle ondervraagden was één jonge mantelzorger ervan op de hoogte dat zij ook het Steunpunt Mantelzorg kon vragen voor extra ondersteuning. De jonge mantelzorgers gaven aan dat zij te bereiken zijn op scholen, speciaal onderwijs via hun ouders, door middel van een spreekbeurt en door meer samen te werken met andere organisaties. Vanuit de enquête met beroepskrachten kwam naar voren dat beroepskrachten hun rol met betrekking tot jonge mantelzorgers zien als ondersteunend, waarbij er ook antwoorden zijn gegeven als, signaleren en doorverwijzen van de jongere. Beroepskrachten zouden zich meer willen inzetten voor jonge mantelzorgers, maar het ontbreekt hen aan tijd, middelen, kennis en ervaring. Conclusie en aanbevelingen De centrale vraagstelling van dit onderzoek is: Hoe kan het Steunpunt Mantelzorg jonge mantelzorgers in Zwolle bereiken en wat voor rol kunnen beroepskrachten spelen in het bereiken en ondersteunen van jonge mantelzorgers? Uit het onderzoek blijkt dat jonge mantelzorgers in Zwolle het beste bereikt kunnen worden door ze in de eerste plaats te zoeken op plaatsen waar ze zich al bevinden. Hierbij gaat het vooral om scholen, jongerencentra en winkelcentra in Zwolle. Daarnaast is social media een belangrijk middel om deze jongeren te kunnen bereiken. Uit onderzoek blijkt dat Steunpunt Mantelzorg hier nog te weinig gebruik van maakt. Belangrijk is het om te weten dat jonge mantelzorgers zichzelf niet altijd herkennen als jonge mantelzorgers. Daarom is het ook zo lastig om contact met hen te leggen. Ook kunnen we concluderen dat Steunpunt Mantelzorg al een heel aantal pogingen heeft gedaan om jonge mantelzorgers te bereiken. Hierin geeft zij aan dat persoonlijk contact belangrijk is. Steunpunt Mantelzorg kan jonge mantelzorgers bijvoorbeeld bereiken via het speciaal onderwijs. Mogelijk hebben deze kinderen broers en zussen die jonge mantelzorgers zijn. Verder kan het Steunpunt Mantelzorg ook de jonge mantelzorgers motiveren, die ze al wel heeft bereikt. Deze jongeren kunnen namelijk andere jongeren informatie geven, door bijvoorbeeld een spreekbeurt over het jonge mantelzorger zijn te houden. 4 P a g i n a
Vanuit de enquête kunnen we concluderen dat het Steunpunt Mantelzorg op dit moment samenwerkt met verschillende organisaties. Tegelijk kunnen we ook uit de enquête concluderen dat verschillende organisatie graag nog meer willen samenwerken. We hebben geconcludeerd dat het bereiken van jonge mantelzorgers het beste kan op de plaatsen waar ze zich al bevinden. Daarom is het belangrijk dat beroepskrachten weten hoe ze deze jongeren kunnen bereiken, omdat die plaatsen binnen hun werkveld vallen. Vanuit de literatuur kunnen we concluderen dat beroepskrachten te weinig kennis hebben over dit onderwerp. Daarnaast blijkt uit het onderzoek dat beroepskrachten wel weten hoe ze kunnen ondersteunen, maar hiervoor de nodige extra informatie, ervaring en tijd missen. We kunnen concluderen dat beroepskrachten zich willen inzetten voor deze doelgroep maar de informatie, (h)erkenning en samenwerking missen met andere organisaties en/of collega s. Onder organisaties valt ook de samenwerking met het Steunpunt Mantelzorg. Deze samenwerking zouden beroepskrachten intensiever willen zien door middel van intervisiebijeenkomsten, folders, overlegmomenten over specifieke situaties, social media en nieuwsbrieven. Vanuit de conclusies die getrokken zijn naar aanleiding van het onderzoek, zijn de volgende aanbevelingen gekomen: - Blijf de activiteiten organiseren voor de jonge mantelzorgers en zorg dat het aansluit bij de jongeren. Doe dit bijvoorbeeld door de activiteiten te evalueren met jonge mantelzorgers. - Vertel jongeren dat ze naast de activiteiten ook ondersteuning kunnen krijgen, als zij dat zouden willen. Sluit hierin aan bij de jongere, maak bijvoorbeeld gebruik van social media en vertel dat ze tussendoor contact mogen opnemen. - Zorg ervoor dat, als jongeren bijna 18 jaar worden, ze weten welke ondersteuningsmogelijkheden er dan voor ze zijn. - Maak meer gebruik van internet en social media. Dit is een methode die aansluit bij de doelgroep, waar tegelijk veel informatie mee verstrekt kan worden. - Ga door met voorlichting geven op scholen en flyers uitdelen. - Geef informatie over jonge mantelzorgers op scholen, door middel van voorlichting of flyers. Doe dit in het bijzonder op het speciaal onderwijs. - Houd vast aan de werkzame factoren die al gebruikt worden bij het bereiken van jonge mantelzorgers, namelijk het gebruik van: ervaringsverhalen, persoonlijk contact, goede promotie, mond-tot-mondreclame, sociale media en herhaling. - Laat jonge mantelzorgers een vriendje of vriendinnetje meenemen naar de activiteiten. - Maak reclame en promoot op plekken waar jongeren komen, bijvoorbeeld in jongerencentra. Sluit met de taal en tekst aan bij mensen die niet weten wat jonge mantelzorgers zijn. - Werk meer samen met andere organisaties (scholen, huisartsen, organisaties voor mensen met een bepaalde beperking). Doe dit door middel van uitwisseling van informatie over jonge mantelzorgers, zodat deze beroepskrachten jonge mantelzorgers kunnen signaleren. Hierdoor kunnen jonge mantelzorgers beter ondersteund én bereikt worden. - Wees in de samenwerking duidelijk over wat het Steunpunt Mantelzorg te bieden heeft, over welke rol en taken zij heeft. 5 P a g i n a