Riscki Risicocompetentie bij jonge kinderen Presentatie PWO project Lectoren BAKO 10-03-2014 Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 1
Medewerkers : Departement lerarenopleiding, KHLeuven: Projectleider: Els Bertrands Projectmedewerkers: Leene Leyssen, Lieve Smets Departement economisch hoger onderwijs, KHLeuven: Projectmedewerker: Anja Vanderspikken Met medewerking van : Laboratorium voor Experimentele Psychologie, KULeuvenen Thomas More hogeschool Antwerpen Peter De Graef Ann Lavrysen Vlaams instituut voor gezondheidspromotie en ziektepreventie Olaf Moens Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen
Probleemstelling Ongevallenpreventie bij kinderen van 3 tot 8 jaar Overbescherming Inkrimping van speel- en experimenteer ruimte Of : werk maken van risicocompetentie Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 3
Projectdoelen Geïntegreerd pakket voor scholen en leerkrachten waarin risicocompetentie als pedagogisch doel wordt vooropgesteld, 1. Nagaan hoe risicocompetentiezich in het gedragvan kinderen van 3-8 jaar manifesteert. 2. Onderzoeken of risicocompetentie van kinderen kan toenemen door opzetten van gerichte activiteiten in diverse contexten en door sensibiliseringen versterken van pedagogische en didactisch competenties van leerkrachten en scholen. Ondersteund door een transparant veiligheidsbeleid en zich juridisch, maatschappelijk en deontologischgedragen weten. 1. Leerkrachten en directies helpen om de aansprakelijkheidsaspectenverbonden aan hun school en of onderwijsopdracht te doorgronden 2. Via het aanbieden van een transparant evaluatieinstrument scholen ondersteunen in hun zorg voor een degelijke schoolverzekering (zowel ongevallen-als aansprakelijkheidsverzekering) Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 4
Inhoud project 1. Onderzoeks-en ontwikkelwerk gericht op de klascontext en de kinderen Onderzoeksgebaseerde ontwikkeling van activiteiten, onderbouwde ondersteuning op vlak van didactische aanpak en begeleiding. (KHLeuven DLO) Explorerend onderzoek met een experimenteel opzet naar het effect van een sterk aanbod op de risicocompetentie van kinderen.(khleuven DLO / KULeuven) 2. Onderzoeks-en ontwikkelingswerk gericht op de schoolcontext Beleidsvoerende aanpak van scholen (KHLeuven/ Vigez) Verzekerings- en aansprakelijkheidsluik (KHLeuven ECHO) Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 5
Opbouw presentatie 1. Definitie 2. Ontwikkelwerk voor kind en leerkrachten 3. Onderzoek naar toename van risicocompetentie 4. De voorstelling van de website met verwijzing naar het aansprakelijkheidsen verzekeringsluik Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 6
1. definitie Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 7
Risicocompetentie? De competentie om op een -verantwoorde manier -een risico te nemen of niet te nemen Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen
Risicocompetentie De competentie om de mogelijkhedenvan een riskante situatie te zien en er grensverleggendaan deel te nemen, ze te laten transformerennaar een meer aanvaardbare situatie (met inbegrip van stopzetten van deelname) of helemaal niet deel te nemen steunend op een reëleinschattingvan eigenervaringen en capaciteiten en een reële risico-inschatting van de situatie Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen
Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 10
Generieke definitie : toepasbaar op meerdere vormen van risico nemen In dit project focussen we op : 1. Fysieke risico s 2.Aanvaardbare risico s Aanvaardbaar lichamelijk kwetsuur versus het vooruitzicht op het plezier van de participatie. Aanvaardbare risico s geven winst en worden door het kind zelf als risico gezien Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 11
Groeimodel risico-competentie mens organisati e Aanvaarding Perceptie weging beslissing Tijdsdimentie reflectie materiaal geen gedrag Risiconemend gedrag omgeving ASE Beïnvloed door ervaringskennis Oorzaak-gevolg Motorische Zelfconcept Sociale kennis vaardigheid cultuur Persoonlijkheidsstructuur Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen
Risico hoort bij de natuurlijke spelontwikkeling van een kind De meeste kinderen zijn risicocompetent Hoog risicocomp ANGST ROEKELOOS Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 13
I. Het ontwikkelwerk Verhogen van risicocompetentie 1.Avontuurlijk spel ontwerpen 2.Didactische aanpak : begeleiden Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 14
1. Avontuurlijk spel ontwerpen 6 categorieën uitdagend spel waarbij een risico op fysieke verwonding mogelijk is. De kinderen zien het risico (EB Sandseter) Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 15
Hoogte en snelheid Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 16
Werktuigen en natuurelementen Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 17
Stoeispel en verdwijnen/verloren lopen Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 18
Ontwerpen van uitdagende situaties (Hellen Tovey) Laat kinderen geven zelf betekenis geven Losse elementen die toestaan om eigen speldecor op te bouwen Materiaal met open einde Kinderen kunnen hun eigen taak kiezen en deze nastreven Kinderen kunnen exploreren, experimenteren en problemen oplossen Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 19
Voorbeelden - Appeltjes plukken - Koeienvlaai - Ballonnenvangers - Parachute - Laat je bollen - Verstopspelen - Stoeispelen - Bouwspeelplaats - Fietsspeelplaats FICHES OP DE WEBSITE!!! Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 20
2. Didactische aanpak Oog voor beleving van riskant gedrag en gepast begeleiden. Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 21
Oog voor beleving van riskant gedrag (EB Sandseter) Riskant spel prettige emotiesopwinding Prettige nietprettige emoties Opwinding-angst Onprettige emoties -angst Meer plezier dan angst --------------------------Meer angst dan plezier Kinderen zijn op de activiteit Kinderen zijn op het doel georiënteerd georiënteerd OPDRIJVEN RISICO VERMINDEREN RISICO Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 22
Begeleiden 4 manieren om met risicogedrag om te gaan Beperken van het risico In het oog houden zonder in te grijpen Afstand nemen en het laten gebeuren Initiatief nemen, bijdragen in het risico Advies : laat risicovolle situaties toe in veilige omstandigheden!!! Niet pushen!!! http://riscki.khleuven.be/shared/content/bijlagen/begeleiding_avo NTUURLIJKE_ACTIVITEITEN.pdf Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 23
Houding van volwassenen is belangrijk - Positieve houding tav risico - Nadenken over verschil in acceptatie bij jongens en meisjes - Taal leren om er over te praten - Aangeven dat kinderen zelf de veiligheid in de hand hebben - Specifieke vaardigheden aanleren - Positief verschillende oplossingen /innovatieve aanpak van situaties ondersteunen. - Soms een stevige NEE : grens en uitleg Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 24
II. onderzoek Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 25
onderzoeksvragen 1. Meten de ontwikkelde risicoperceptietest(gebaseerd op de beproefde principes van de veranderingsdetectietest), de ingevulde vragenlijstdoor leerkrachten en ouders (vertaald uit het onderzoek riskid (Vetter, e.a., 2008) en het ontwikkelde observatieinstrument bij kinderen van 3 tot 8 jaar een verandering in risicocompetentie na een intensief aanbod van avontuurlijke activiteiten? 2. Is er een samenhangtussen de resultatenbekomen op de risicoperceptietest, de ingevulde vragenlijst en het observatieinstrument? Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 26
Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 27
onderzoeksgroep Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 28
JANUARI: Risico-perceptie-test 1: KUL Vragenlijsten aan ouders + lkr Criteriumsituatie 1: filmopnames RISCKI-aanbod op school (jan-mei) 14 weken (zonder vakanties) JUNI: Risico-perceptie-test 2: KUL Vragenlijsten aan ouders + lkr Criteriumsituatie 2: filmopnames Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen
Experimentele groep (intensief uitdagend aanbod) H.H.H 2 de kl.klas: juf Riet en juf Sarah 1 ste lj: meester Mark Controlegroep (geen intensief uitdagend aanbod) H.H.H 2 de kl.klas: juf Rozemie 1 ste lj: juf Mich + turnjuf: juf Sarah + juf Ilse Toetsdeelname: Toetsdeelname: -januari -juni -januari -juni Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen
Enkele voorbeelden Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 31
Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen
1. risicoperceptietest - Veranderingsparadigma: Wat je belangrijk vindt speelt mee in het herkennen van verschillen (individueel referentiekader) - Wisselparadigma Snelle afwisseling in 2 foto s doet beroep op onmiddellijke herkenning - Het verschil in reactietijd waarop de verandering wordt vastgesteld en de mate waarin correct wordt geantwoord zijn een maat voor risicoperceptie Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 33
Basisfoto wordt afgewisseld met hetzij : Neutrale verandering basisfoto risicoverandering Basisfoto met andere foto afgewisseld met wit scherm worden zeer kort getoond. Het kind tikt op de spatiebalk als het een verschil ziet Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen
Figure 1: Gemiddelde reactietijd (estimated marginal means backtransformed) per conditie (stimulussoort*groep*testmoment) Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 35
Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 36
resultaat De 4 jarigen uit de experimentele groep gaan het sterkst vooruit qua antwoordtijd. Bij 6 jarigen niet significant aanwezig, wel trend. Percentage correcte antwoorden verbetert significant bij kinderen uit de experimentele groep in beide leeftijdsgroepen Test moet nog geoptimaliseerd worden i.f.v. 6 jarigen : blijkt te weinig discriminerend. Perspectief : je kan risicoperceptie al bij heel jonge kinderen meten : interessant ivm verkeersopvoeding, inschatting van speeltuigen Berekend met GLM (General Linear Model) Herhaalde meting design (techniek variantie analyse) Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 37
2. Bonner vragenlijst 23 vragen gegroepeerd rond volgende factoren: 1.zelfwerkzaamheid (zelfsturing) en sociale competentie 2.Potentiële ongevallen betrokkenheid en bedreiging 3. Conflictoriëntering en afleidbaarheid 4. zelfwaardegevoel en zelfbeeld 5. sensomotorische gemotiveerdheid Bevraagd bij leerkrachten en (ouders) Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 38
resultaat Factoren stemmen ten dele overeen: Sociale competentie Zelfwaardegevoel Weinig conflictgevoelig Concentratie (nieuw) Motorische competentie (nieuw) Pre-post analyse via variantieanalyse Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 39
resultaat Leerkrachten rapporteren bij de posttest Een hoger zelfwaardegevoel, het meest uitgesproken in de experimentele groepen en in het bijzonder bij 6 jarigen Een daling van de conflictgevoeligheid vooral bij de exp. Groep 6 jarigen Perspectief: Een verruimd aanbod zorgt voor een meer positieve bril van de leerkracht op zijn leerlingen? Uittesten items vragenlijst op grotere groep Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 40
3. observatielijst Inpasbaar in het procesgericht kindvolgsysteem (Laevers 2001) Welbevinden Betrokkenheid Sociale competentie Zelfsturing Motoriek Risicocompetentie toegevoegd Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 41
RC ver onderhet gemiddelde niveau van leeftijdsgenoten RC ver bovenhet gemiddelde niveau van leeftijdsgenoten Zwak vermijdend gedrag Zwak ongecontroleerd gedrag - Meteen zin om deel te nemen - Zoekt op verschillende manieren uitdaging - Verlegt zijn grenzen en praat erover - Opwindingsverhogende strategieën - Past gedrag aan bij gevaar voor zichzelf en voor anderen - Geeft niet op, maar blijft proberen - Wil zoveel mogelijk zonder hulp - Verschillende emoties: spanning - ontlading Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen
observatieindicatoren Komt vrij vlot uit eigen initiatief tot actie in een nieuwe situatie: Wil de activiteit alleen doen, vraagt enkel hulp indien echt nodig Toont tekenen van afwisseling tussen spanning / concentratie versus ontlading (Vertoont emoties (plezier, ambivalent, onpleziering..) tijdens zijn spelervaringen (itt tot geen emoties) Vertoont opwindingsverhogende strategieën om de spelspanning te laten toenemen. Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen
Vertoont opwindingsverlagende strategieën wanneer het risico te groot wordt of gevaar dreigt. Ziet gevaar (van zichzelf of van anderen) en past gedrag aan Streeft naar een juist en veilig gebruik van materialen Praat over het spel waarbij het gesprek gericht is op het zoeken van uitdaging/ het nemen van risico. Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen
Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen
Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen
Scoring van 5 sterkste en 5 zwakste kinderen uit elke groep (vlngs risicoperceptietest) Vast protocol waarbij +/-20 min video gescreend werd Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 47
Resultaat Geen vastgesteld effect pre post 5 sterkste en 5 zwakste kinderen uit de pretest risicoperceptie: significante positieve correlaties pretest /observatie Perspectief Meer observaties nodig Nieuw onderzoeksperspectief met oog op expressieve uitingen. Interessant voor opvoeders om gedrag te herkennen Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 48
4. Samenhang Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 49
Aansprakelijkheid en ongevallenverzekering Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 50
Onderzoeksgebaseerde opheldering over : 1.Wie is aansprakelijk 2.Schoolpolis : waar moet je op letten Reeks bevattelijke documenten Presentaties aansprakelijkheid en verzekering Riscki Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 51
Meer info: http://riscki.khleuven.be DANK U Els Bertrands, Lieve Smets, Leene Leyssen 52