ZIEN! en inspectie. Handreiking voor de directie e.a. Expertsysteem ZIEN! voor het primair onderwijs. 8 maart 2013

Transcriptie

1 ZIEN! en inspectie Handreiking voor de directie e.a. Expertsysteem ZIEN! voor het primair onderwijs 8 maart 2013 ZIEN! is een product van, in samenwerking met ParnasSys

2 Inleiding Vanaf 1 maart 2013 neemt de Inspectie bij het beoordelen van een school ook de ZIEN!uitkomsten mee. In dit document staat beschreven: 1. Bij welke indicatoren het gebruik van ZIEN! nog meer betrokken kan worden door een school. De inhoud van deze tabel vormt een spiegel: hoe doen wij het? Kennen en gebruiken we alle mogelijkheden van ZIEN!? 2. Hoe de inspectie gebruik maakt van de ZIEN!overzichten We dagen scholen uit om maximaal de mogelijkheden van ZIEN! te benutten en zich niet alleen te focussen op opbrengsten. Wees ook pro-actief: stel doelen, analyseer zelf alle gegevens die beschikbaar zijn, voer indien nodig interventies uit en blijf vergelijken met je doelstellingen. Als je vanuit zo n houding het gesprek aangaat met de inspectie, kan dat heel waardevol zijn. Zowel voor de school als voor de inspecteur! Context beoordeling sociale opbrengsten Driestar Educatief vindt het waardevol dat de inspectie als het gaat om opbrengsten van een basisschool zich niet alleen richt op de cognitieve ontwikkeling. De brede ontwikkeling van een kind dient centraal te staan in het onderwijs en daarmee ook in de beoordeling van de kwaliteit en effecten van het onderwijs. ZIEN! is een digitaal expertsysteem waarmee leerkrachten op gestandaardiseerde wijze een oordeel kunnen vormen over het sociaal-emotioneel functioneren van een leerling en een groep, met als doel om te bepalen of er op groeps- of leerlingniveau zorgbehoeften zijn én daar vervolgens mee aan de slag te gaan. ZIEN! ondersteunt in alle fasen van handelingsgericht werken: het waarnemen (observeren en registreren), het begrijpen (onderwijsbehoeften achterhalen, bijvoorbeeld door de doorvragen die worden gesteld als een leerling benedengemiddeld scoort), het wegen (keuzes maken met wie aan welke doelen gewerkt gaat worden, mede op basis van de indicatie-uitspraken die ZIEN! als richtingwijzers geeft), het plannen (een plan maken, gebruik makend van de handelingssuggesties van ZIEN!) en het evalueren. Het belangrijkste doel van ZIEN! ligt dus in het komen tot handelen (in de vorm van ondersteuning bieden, uitdagen, bedding geven aan een concrete situatie waarin een kind, een groep zich ondersteund weet en voelt om een gedraging wél te laten zien), zoals COTAN ook aangeeft: de beschrijving van het ontwikkelingsproces en de ruimte die daarin wordt gemaakt voor de inbreng van de leerkracht om de ontwikkeling te stimuleren en remediëren spreekt aan en vormt een sterk punt van het instrument. Daarmee wordt immers een duidelijke verbinding gelegd tussen meten en doen 2

3 ZIEN! en de indicatoren van de inspectie naast het beoordelingspunt sociale opbrengsten Sociale opbrengsten zijn slechts een aspect zijn van alles wat gerelateerd is aan het sociaal-emotioneel functioneren van kinderen. Bijvoorbeeld het pedagogisch klimaat en de inrichting van de leerlingenzorg, zijn ook essentieel. Andere kwaliteitsindicatoren waar een school aan kan werken met behulp van ZIEN!, zouden daarom minstens zoveel aandacht moeten krijgen. De sociale opbrengsten dienen altijd in samenhang met de beoordeling van die indicatoren bezien te worden. Voor alle hieronder genoemde kwaliteitsindicatoren kan een school zich verantwoorden door onder andere te laten zien hoe zij ZIEN! gebruiken om te komen tot een goede kwaliteit van het onderwijs. Indicator Beschrijving Mogelijkheden van ZIEN! zijn onder andere Kwaliteitsaspect 1 De opbrengsten liggen op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie verwacht mag worden. 2.5 De school heeft een specifiek aanbod om sociale competenties te ontwikkelen. De school biedt ondersteuning op groepsniveau met behulp van een sova-methode waar lessen uit gekozen worden op grond van de analyse van het ZIEN! groepsprofiel. Idem voor kinderen met gelijke onderwijsbehoeften. Idem voor kinderen met individueel onderwijs-, zorgbehoeften. Kwaliteitsaspect 4 Het schoolklimaat wordt gekenmerkt door veiligheid en respectvolle omgangsvormen. 4.1 De ouders zijn betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 4.2 De leerlingen voelen zich aantoonbaar veilig op school. 4.3 De school heeft inzicht in de veiligheidsbeleving van leerlingen en personeel en in de incidenten die zich op het gebied van sociale veiligheid op de school voordoen. 4.5 De school heeft een veiligheidsbeleid gericht op het voorkomen van incidenten in en ZIEN! biedt oudersuggesties (naast handelingssuggesties voor de leerkracht). Veel scholen hebben ervaren hoe zinvol het is om met ouders op ouderavonden in gesprek te gaan over begrippenkader van ZIEN! en de manier waarop de school ermee werkt. Door met ouders in gesprek te gaan over de ZIEN!uitkomsten, wordt een gesprek gevoerd over het sociaal-emotioneel functioneren van het kind en de mate waarin het leer- en leefklimaat op school aansluit bij de behoeften van het kind. ZIEN! biedt handreikingen om deze gesprekken vorm te geven. Het welbevinden van de leerlingen vormt een indicator voor de veiligheidsbeleving van leerlingen. Dit aspect wordt uitgebreider bevraagd in de ZIEN!leerlingvragenlijst. Met behulp van de score op Welbevinden wordt een eerste idee verkregen over de veiligheidsbeleving. ZIEN! geeft suggesties voor een pestprotocol en gesprekken met ouders over het welbevinden en sociaal functioneren van leerlingen. 3

4 om de school. 4.7 Het personeel van de school zorgt ervoor dat de leerlingen op een respectvolle manier met elkaar en anderen omgaan. De handelingssuggesties bij de verschillende sociale vaardigheden die ZIEN! onderscheidt, zijn gericht op het versterken van pro-sociaal gedrag van leerlingen. Kwaliteitsaspect 5 De leraren leggen duidelijk uit, organiseren de onderwijsactiviteit efficiënt en houden de leerlingen taakbetrokken. 5.2 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 5.3 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. De handelingssuggesties bij Betrokkenheid op leerlingen groepsniveau, ondersteunen leerkrachten bij het realiseren van een taakgerichte werksfeer. De scores op Betrokkenheid geven een indicatie van de mate waarin de gerealiseerde werksfeer effectief is. Dit blijkt uit de score van Betrokkenheid. Door het uitvoeren van de handelingssuggesties kan het indien nodig verbeterd worden. Kwaliteitsaspect 6 De leraren stemmen aanbod, instructie, verwerking en onderwijstijd af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. 6.1 De leraren stemmen de aangeboden leerinhouden af op verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Kwaliteitsaspect 7a De leraren volgen systematisch de vorderingen van de leerlingen. 7.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van genormeerde instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. 7.2 De leraren volgen en analyseren systematisch de voortgang in de ontwikkeling van de leerlingen. Kwaliteitsaspect 8 De leerlingen die dat nodig blijken te hebben, krijgen extra zorg. Door middel van de groepsoverzichten van ZIEN! wordt een goed zicht verkregen op de verschillende onderwijsbehoeften. De handelingssuggesties geven aan hoe een leerkracht voor de hele groep, voor clusters leerlingen of voor individuele leerlingen hun handelen kunnen afstemmen op de behoeften van leerlingen. ZIEN! is een genormeerde systeem. Er wordt geadviseerd dat scholen minimaal één keer per jaar (rond de herfstvakantie), en bij voorkeur twee keer (ook nog rond de voorjaarsvakantie), de observaties met betrekking tot het sociaal-emotioneel functioneren van leerlingen registreren en op basis daarvan gesprekken voeren met de ib er en met ouders om te bepalen welke begeleiding er (extra) geboden moet worden. Deze procedure voor het afnemen, analyseren, interpreteren en handelen op grond van de ZIEN! vragenlijst voor leerkracht en leerling is overzichtelijk en transparant weergegeven in de schoolspecifieke onderwijs-zorgcyclus. Er wordt toegewerkt naar een groepsplan bij groepen waar specifieke onderwijsbehoeften worden gesignaleerd. Het invullen van de ZIEN!vragenlijst vormt de start van het cyclische proces waarbij leerkrachten de profielen analyseren om te komen tot gericht handelen, indien nodig. Het systeem geeft hier allerlei handreikingen voor in de vorm van indicatie-uitspraken en handelingssuggesties op individueel en groepsniveau. Er wordt naar gestreefd dat een leerling álle jaren, bij iedere leerkracht en bij alle leeftijdgenoten pro-sociaal gedrag laat zien (op alle vaardigheden een groene of blauwe score). Dat indiceert ontwikkeling, omdat de complexiteit van de sociale situaties toeneemt naarmate een leerling ouder wordt. 4

5 8.1 De school signaleert vroegtijdig welke leerlingen zorg nodig hebben. 8.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 8.3 De school voert de zorg planmatig uit. 8.4 De school evalueert regelmatig de effecten van de zorg. 8.5 De school zoekt de structurele samenwerking met ketenpartners waar noodzakelijke interventies op leerlingniveau haar eigen kerntaak overschrijden. Kwaliteitsaspect 9 De school heeft een systeem voor kwaliteitszorg. 9.1 De school heeft inzicht in de onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 9.2 De school evalueert jaarlijks de resultaten van de leerlingen. 9.3 De school evalueert regelmatig het onderwijsleerproces. 9.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 9.5 De school borgt de kwaliteit van het onderwijsleerproces. 9.6 De school verantwoordt zich aan belanghebbenden over de gerealiseerde onderwijskwaliteit. 9.7 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van actief burgerschap en sociale integratie, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving. Voor iedere groep wordt ZIEN! ingevuld. De school heeft duidelijke afspraken in welke situaties (bij welke profielen) nader wordt bepaald of er sprake is van specifieke onderwijsbehoeften (door bijvoorbeeld kinden oudergesprekken), waarna indien nodig extra begeleiding wordt geboden. De indicatie-uitspraken geven richting aan de analyse van de verzamelde gegevens. De toelichtingen bij de handelingssuggesties geven handreikingen of een bepaalde aanpak passend is bij de hulpvraag. ZIEN! ondersteunt de leerkracht bij het maken van plannen, door de functionaliteit plannen binnen ParnasSys (groepsplannen, clusterplannen, individuele plannen). Er worden concrete handelingssuggesties gegeven. Alle handelingsplannen worden geëvalueerd. Onder andere door het opnieuw invullen van ZIEN! en te beoordelen of er vooruitgang is op de geselecteerde vaardigheden en/of graadmeters. Naast de indicatie-uitspraken waar de leerkracht zelf mee aan de slag kan, kan er door de zogenaamde C- uitspraken aangegeven worden dat de onderwijsbehoeften zo complex lijken te zijn dat er ook geadviseerd wordt om extra hulp in te schakelen. Voor de korte termijn staan er al wel suggesties voor begeleiding. Dit is direct zichtbaar op de groepsoverzichten van ZIEN! De ZIEN! groepsprofielen en de uitkomsten van de analyses worden minimaal één keer per jaar na afname/analyse naast elkaar gelegd. Er wordt gezocht naar patronen in deze analyses en aanpakken. Dit gebeurt minimaal na elke keer dat ZIEN! is ingevuld. Op grond van de analyse van alle groepsprofielen initieert de school schoolbrede acties op het gebied van sociaal-emotionele ontwikkeling. Zie de onderwijs-zorgcyclus Door de resultaten van ZIEN! te tonen, zowel op leerling-, als groepsniveau + de effecten van de interventies. Zie analyse groepsprofiel en het daarop gebaseerde handelen/interventies. 5

6 Indicator 1.5 Analyse en waarderingen van opbrengsten primair onderwijs 6: sociale competenties Zie onderaan, voor meer info. Van kunt u een tekst downloaden waarin staat beschreven hoe de inspectie ZIEN! beoordeelt: De resultaten zijn voldoende als het gemiddelde percentage leerlingen met zwakste (rode) scores op de dimensie leefklimaat én op de dimensie sociale competentie kleiner of gelijk is aan 25%. Dat betekent dat het gemiddeld percentage leerlingen met zwakste (rode) scores op de schalen betrokkenheid en welbevinden samen kleiner of gelijk is aan 25% én het gemiddelde percentage leerlingen met zwakste (rode) scores over de vijf competentieschalen samen kleiner of gelijk is aan 25%. 6