pagina 1 van 5 Het zebrapad Als voetganger moet je op je strepen staan over te steken? Amsterdam. Bas Blokker pagina 1 Durf jij Amsterdam. Een voetganger zet zijn voet op de eerste streep van het zebrapad, de fietser remt. Helemaal volgens het boekje (Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990, hoofdstuk II, artikel 49). Maar niet om kwart over acht s ochtends op het kruispunt Valkenburgstraat/Jodenbreestraat in Amsterdam. Lekker handig! Een geërgerde bakfietsmoeder maakt een noodstop achter de keurige fietser. Zij ziet het nut van stoppen niet, haar bakfietskind moet naar school, wat doet die idíóót voor haar neus? Achter haar ontstaat meteen een fietsopstopping. Bekend tafereel? In de strijd om de schaarse ruimte op straat, is de voetganger de grote verliezer. De fietser heeft de afgelopen jaren terrein gewonnen op de auto, zeker in de grote steden. Maar het succes van de fietsers is het verlies van de voetgangers. Aangelegde fietspaden gaan vaak ten koste van de stoepruimte. En de rijbaan is natuurlijk niet breed genoeg voor de fietsers, die graag ook nog uitwaaieren over de stoep, om maar niet te hoeven remmen. Fietsers stoppen liever niet

pagina 2 van 5 Het gedrag bij het zebrapad is net zoiets. Fietsers stoppen nou eenmaal liever niet, zegt Atze Dijkstra, onderzoeker bij SWOV, het landelijk instituut voor wetenschappelijk onderzoek naar verkeersveiligheid. Op drukke fietspaden is het domweg een kwestie van massa. De fietser die al zou willen remmen om zich aan de verkeersregels te houden, wordt door de fietsers achter hem voortgestuwd. Fietsers en automobilisten maakten jarenlang de dienst uit in Nederland. Maar nu begint de aandacht van de beleidsmaker zich eindelijk ook op de voetganger te richten. Ineke Spapé, lector verkeer en stedenbouw aan NHTV, internationaal hoger onderwijs Breda heeft net een lijvige publicatie afgerond over voetgangers. Dit wordt hét voetgangershandboek, zegt ze, voor ontwerpers en beleidsmakers. Zoiets was er nog niet, en het heeft drie jaar geduurd voor we m mochten maken. Eind april komt hij uit. Er is weinig aandacht voor de voetganger. Ik reis veel rond met fietspresentaties, ook in het buitenland. In Nederland heeft het drie decennia geduurd voor we de fiets op een prettige manier in het beleid hebben leren gebruiken, zegt Spapé. Maar als ik in Nederland vraag: en hoe zit het met de voetgangers, blijft het angstwekkend stil. Lopen is te vanzelfsprekend. Tsja, zegt de Amsterdamse ambtenaar Dirk Iede Terpstra, er is geen voetgangersbond, hè. Wél een fietsersbond. Voor de aanleg van fietspaden kun je subsidie krijgen, de stoep is restruimte. Zebrapad: veilig of schijnveilig? Sinds kort is er wél een belangenclub voor voetgangers, zegt Spapé: mensenstraat.nl. Maar trottoir en zebra, we doen er weinig mee. Sterker nog: in een groeiend aantal gemeenten wordt het nut van zebrapaden betwijfeld. Nadat straten zijn opgebroken voor onderhoud of herinrichting, worden de zebrapaden niet altijd teruggelegd. Dat is in IJmuiden, Meppel en Hilversum al op verschillende plaatsen gebeurd. In Lingerwaard twijfelen ze nog over het terugleggen van zebrapaden, zegt verantwoordelijk wethouder Kees Telder. Het argument: schijnveiligheid. Als je een zebrapad neerlegt, kunnen met name kleine kinderen het gevoel hebben: hier kan ik veilig naar de overkant. Wij denken soms dat andere voorzieningen veiliger kunnen zijn. Ineke Spapé vind dat argument bijna misdadig. Atze Dijkstra vraagt zich af waar het op is gebaseerd. Ik heb nog nergens kunnen vinden dat een zebrapad extra onveiligheid creëert. De zebra is de enige voorziening voor voetgangers en hij werkt tot op zekere hoogte. Dat is met name: tot op het fietspad. Want Dijkstra zegt dat het zebrapad vooral nuttig is om de ongelijkheid tussen voetgangers en automobilisten op te vangen. Dat heeft alles te maken met de consequenties van dergelijke botsingen. Als er doden of gewonden vallen op het zebrapad betrouwbare cijfers daarvan kan geen enkele instantie leveren dan is dat bij aanrijdingen door auto s. Dijkstra: Fietsers en voetgangers kunnen sneller op elkaars aanwezigheid anticiperen en ze weten van elkaar: als het misgaat, gaat er niet véél mis. Mede daarom, zegt Dijkstra, zijn er zat plekken waar fietspaden geen zebrapad meer hebben. Die trend zal doorzetten. Dat denken ook Dirk Iede Terpstra en Fokko Kuik, ambtenaren van de gemeente Amsterdam. Tot nog toe worden zebrastrepen in Amsterdam consequent van band tot band geschilderd dus van de ene stoep over rijbaan én fietspad heen naar de volgende stoep. Maar het is duidelijk dat dat steeds meer problemen oplevert, zegt Terpstra. Zeker doordat de verkeerslichten vaak alleen voor het gedeelte over de rijbaan gelden. Dan kun je twee dingen doen: de zebra van het fietspad weghalen. Maar dan wordt het beleid inconsequent. Of je verplaatst de verkeerslichten tot over het fietspad. Maar dan moet de fietser weer langer wachten.

pagina 3 van 5 De gemeente Amsterdam gaat de komende jaren bij de inrichting van de straten zijn aandacht gaat verleggen. Het netwerk voor voetgangers krijgt vooral in het centrum meer prioriteit, zegt Kuik. Behalve verkeersveiligheid, milieu en gezondheid is daar nog een goede reden voor: de voetganger is een wandelende kassa. Kuik pakt er een paar kaartjes bij: Er is onderzoek gedaan: wie zijn de spenders in de openbare ruimte? Voetgangers, met afstand. Ineke Spapé beaamt dit en niet alleen voor Amsterdam. De grootste omzet bij supermarkten komt niet van de auto, maar van de voetganger, zo blijkt uit onderzoek. Die geeft niet alleen meer uit, maar komt ook drie keer vaker en heeft geen dure parkeerplaats nodig. De Amsterdamse kaartjes van Fokko Kuik tonen de verwachte en gewenste ontwikkeling van de verschillende vervoersmiddelen in de binnenstad voor de komende jaren. De auto s krijgen er minder ruimte. Fietsers kunnen behoorlijk vrij bewegen, maar de grootste vlek is voor de voetgangers, die komen overal. En hoe gaat dat dan? In het centrum van Amsterdam helpt een man een oudere dame naar de overkant van de straat. Zij loopt voetje voor voetje, dus dat gaat wat langzamer. Maar dan nog: het zijn maar drie zebrastrepen tussen de tramhalte en de stoep hoe lang kan het helemaal duren? Toch te lang. Het aanfietsende meisje komt alleen tot stilstand, omdat de man haar stuur vastpakt, net voor ze de schoenen van de oude vrouw heeft bereikt. ZEBRAPAD! roept hij. Ze fietst zwijgend verder. Zo kan het ook. In Japan Dit is waarschijnlijk de drukste zebra ter wereld. In het Shibuya-district van Tokio steken per keer al gauw zo n 2.500 mensen over. Uit alle richtingen. En het gaat nog soepel ook. Deze zebra heeft vier vertrekpunten. Het lijkt alsof de menigte in is voor een chaotische botsing, maar schijn bedriegt: ze glijden als massaloze neutrino s door elkaar. Het spektakel duurt precies een minuut, tot net voor het verkeer weer begint. Talloze keren per dag. Voor je de weg op gaat: dit zijn de verkeersregels Voor als je zodadelijk zelf naar buiten gaat, en bij een zebrapad aankomt of je nou voetganger, fietser of automobilist bent misschien toch handig om even de verkeersregels te weten: Artikel 49 uit Reglement verkeersregels en verkeerstekens 1990 (RVV 1990) (Het gaat vooral om lid 2, en ook een beetje om punt 3 en 4. O, en een zebrapad heet officieel een voetgangersoversteekplaats.) 1. Bestuurders moeten blinden, voorzien van een witte stok met één of meer rode ringen, en overigens alle personen die zich moeilijk voortbewegen, voor laten gaan. 2. Bestuurders moeten voetgangers en bestuurders van een gehandicaptenvoertuig, die op een voetgangersoversteekplaats oversteken of kennelijk op het punt staan zulks te doen, voor laten gaan.

pagina 4 van 5 3. Het tweede lid geldt niet voor bestuurders van een motorvoertuig dat behoort tot een militaire colonne of een uitvaartstoet van motorvoertuigen. 4. Het tweede lid geldt evenmin, indien voor de voetgangers en de bestuurders van een gehandicaptenvoertuig een rood voetgangerslicht of een geel knipperlicht als bedoeld in artikel 74, tweede lid, van toepassing is. En volgens de begripsbepalingen zijn bestuurders: alle weggebruikers behalve voetgangers.

pagina 5 van 5 Dit artikel werd gepubliceerd in NRC Handelsblad op Woensdag 26 februari 2014, pagina 1