10 SEOB Noord-Brabant Mijn missie als SEOB-voorzitter is om behalve interactief beleid ook een meer proactief beleid te ontwikkelen. Dat moet tot uitdrukking komen door op enkele voor sociale partners belangrijke terreinen met eigen initiatieven en gezaghebbende adviezen te komen. Bron: SEOB, Jaarverslag 2001. 10.1 Bestuurlijk-juridische inrichting SEOB is een onafhankelijk privaatrechtelijk overleg- en adviesorgaan op sociaal-economisch gebied. Het werd eind 1987 opgericht als rechtsopvolger van het OBB (Overlegorgaan Brabants Bedrijfsleven), een orgaan van werkgevers en werknemers. Aanleiding voor de instelling van het SEOB was het bestuurlijk toetreden van de Kamers van Koophandel via het Provinciaal Samenwerkingsorgaan Kamers van Koophandel (PSK), dat eveneens adviesbevoegdheid had. Na een periode van discussie en onduidelijkheid werd de onderlinge relatie zowel bestuurlijk als ambtelijk goed geregeld. Hoewel het PSK in 1997 werd opgeheven, is de ambtelijke samenwerking met de kamers en hun provinciale adviescommissies blijven voortbestaan. Dit is van belang geweest voor de gezamenlijke slagkracht in het SEOB. Het bestuur van SEOB is paritair van samenstelling en bestaat formeel uit tweeëntwintig leden, afkomstig uit kringen van werkgevers en werknemers. De omvang van het bestuur is toegenomen van twintig in 1995 tot tweeëntwintig nu. De zes leden namens de drie Brabantse Kamers van Koophandel (Oost-, Midden- en West-Brabant) bestaan uit drie werkgevers- en drie werknemersvertegenwoordigers, aangevuld met één extra vertegenwoordiger uit Oost-Brabant met waarnemersstatus. figuur 10.1 Bestuursstructuur SEOB Waarnemer KvK Oost Overige leden 2x KvK Oost 2x KvK Midden 2x KvK West 2x ZLTO 2x MHP Werkgevers 2x MKB 2x CNV Werknemers 4x BZW 3x FNV Voorzitter, roulerend (thans FNV) 101
Het bestuur benoemt uit haar midden voor een tijdvak van twee jaar een voorzitter, vicevoorzitter en secretaris / penningmeester. De functies van voorzitter en vice-voorzitter wisselen per bestuursperiode tussen werkgevers- en werknemersorganisaties. De functie van secretaris / penningmeester wordt doorgaans vervuld door een vertegenwoordiger van de Brabantse Kamers van Koophandel. De huidige voorzitter is bestuurder namens de FNV. Er zijn geen vaste adviseurs aan SEOB verbonden. Wel worden ten behoeve van de voorbereiding van gezamenlijke standpunten en adviezen regelmatig bestuurders en externe deskundigen uitgenodigd voor overleg in en met het bestuur. Er zijn voor de leden geen zittingstermijnen vastgelegd. 10.2 Organisatie en werkwijze Organisatie Op secretariaatsniveau wordt al geruime tijd nauw samengewerkt met het Bureau Samenwerkende Brabantse Kamers (BSK), met als uitgangspunt een zo effectief en doelmatig mogelijke voorbereiding van standpunten en adviezen in het SEOB. De provinciale adviescommissies van de kamers (beleidsterreinen ruimte, milieu en infrastructuur) werken tevens voor SEOB. Door regelmatig werkoverleg en een goede gezamenlijke werkplanning is een hoge mate van efficiency bereikt. Het secretariaat van SEOB bestaat uit twee medewerkers (1,6 fte) en is ondergebracht in een zelfstandige eenheid. Tot 2001 was men in dienst van de KvK Oost-Brabant. Daarna is de Stichting SEOB zelfstandig werkgever geworden. De agendavoorbereiding en overige coördinerende taken worden verzorgd door de Commissie Dagelijkse zaken, bestaande uit de voorzitter, de vice-voorzitter, de secretaris / penningmeester, de ambtelijke secretaris en de coördinator van het BSK. Deze laatste verzorgt de afstemming met de Kamers van Koophandel. De Commissie fungeert als agendacommissie voor de bestuursvergaderingen van SEOB en is gemachtigd tot de afhandeling en verdere uitwerking van bestuursbesluiten. In 2001 en 2002 kwam de CC maandelijks bijeen. Soms gebeurde dit in combinatie met het periodiek overleg met de gedeputeerde voor Economische Zaken. Verder werd er bilateraal overleg gevoerd met andere gedeputeerden en stakeholders. SEOB werkt niet met vaste adviesvoorbereidende commissies. Indien nodig worden ad-hoccommissies of werkgroepen ingesteld. In 2001 en 2002 was dat enkele keren het geval. Het BSK verzorgde de secretariaatsvoering voor de vaste adviescommissies. Dit waren de commissie Ruimtelijke Ordening & Verkeer, de commissie Milieu, Water en Energie en de commissie Nutsvoorzieningen. In het belang van een optimale communicatie tussen commissies en bestuur SEOB waren de commissievoorzitters qualitate qua lid van het bestuur. In elke plenaire bestuursvergadering werd mondeling of schriftelijk gerapporteerd over de voortgang van het commissiewerk. 102
Het bestuur SEOB vergadert in beginsel maandelijks volgens een vooraf vastgesteld jaarschema. Zowel in 2001 en als in 2002 is elfmaal plenair vergaderd. figuur 10.2 Organogram SEOB SEOB Secretariaat Commissie Dagelijkse Zaken Cie Nutsvoorzieningen Cie Milieu, Water & Energie Cie Ruimtelijke Ordening & Verkeer Werkwijze Er wordt zowel incidenteel als periodiek contact onderhouden met bestuurders en beleidsmedewerkers van de provincie. Bij de voorbereiding van de advisering door en het overleg in SEOB wordt ernaar gestreefd zoveel mogelijk gebruik te maken van de bij de participerende organisaties aanwezige kennis en deskundigheid. Zoals reeds opgemerkt spelen de provinciale commissies van de Brabantse Kamers van Koophandel (BSK) op enkele specifieke beleidsterreinen een belangrijke rol bij de voorbereiding van gezamenlijke standpunten en adviezen van SEOB. Het bestuur streeft in zijn besluitvorming naar unanimiteit. Statutair is vastgelegd dat SEOB slechts bij eenheid van opvatting of niet-principiële verschillen met standpunten naar buiten treedt. In geval van majeure kwesties bestaat de mogelijkheid om ook bij het ontbreken van consensus naar buiten te treden, waarbij dan expliciet melding moet worden gemaakt van de onderscheiden standpunten. In 2001 en 2002 was dat niet aan de orde. In 2001 en 2002 was Gedeputeerde Staten (GS) de formele gesprekspartner en adviesaanvrager. Daarnaast waren er op ad-hocbasis consultatieve contacten met Provinciale Staten (PS), grotere gemeenten en andere strategische partners op provinciaal niveau. De provincie laat normaal gesproken blijken dat zij bij het bepalen van haar standpunt rekening heeft gehouden met adviezen van SEOB. Dit gebeurt meestal zonder dat als zodanig te expliciteren. SEOB streeft zoveel mogelijk naar concrete resultaten van haar overleggen en adviezen. Voorbeelden hiervan zijn het zgn. afsprakenkader met het College van GS over het Streekplan 2002 en het convenant Strategische Agenda Milieu, Economie en Ruimte met daarin expliciete aandacht voor de doorwerking van afgeronde projecten. Een ander voorbeeld van een resultaat van een advies van SEOB wordt in het kader hieronder weergegeven. 103
MKZ-crisis Na de varkenspest van enkele jaren daarvoor dreigde de landbouwsector in 2001 nieuwe klappen te krijgen vanwege het MKZ-virus dat door Europa trok. Of Brabant hiervan gevrijwaard zou blijven was aan het begin van het verslagjaar de klemmende vraag. SEOB adviseerde GS informeel overleg te arrangeren over een op te stellen draaiboek MKZ voor het geval dit virus onverhoopt toch mocht uitbreken in Noord-Brabant. Onder verwijzing naar actuele analyses over de uitstralingseffecten naar verschillende sectoren (toerisme, transport e.d.) werd bepleit om behalve de koepels ook de branchepartijen uit te nodigen. Het college gaf gehoor aan dit advies, met als resultaat dat er vrij snel een MKZ-draaiboek op tafel lag. Gelukkig hoefde hier uiteindelijk geen gebruik van te worden gemaakt, omdat het virus aan Brabant voorbij ging. Bron: SEOB, Jaarverslag 2001. Beleidsplan Analoog aan de tweejaarlijkse bestuursperiode werkt SEOB met tweejaarlijks vast te stellen beleidsplannen. De uitwerking van het beleidsplan krijgt vervolgens jaarlijks gestalte door middel van een werkplan. Bij de uitwerking van het beleidsplan wordt gestreefd naar een zo actief mogelijke bijdrage en betrokkenheid van de partners in SEOB, opdat een zo breed mogelijk draagvlak wordt verkregen voor beleid en activiteiten in SEOBverband. Werkplan SEOB 2001 Het werkplan SEOB voor 2001 werd in het begin van dat jaar definitief vastgesteld. Aandachtsgebieden waren onder meer: Strategische Agenda Visienota Sociaal-Economisch Beleid Brabantse Economieprijs Duurzaam arbeidsmarktbeleid Streekplan / Ruimte voor bedrijven Aanvalsplan Bereikbaarheid Water op Maat Eind 2001 werd vastgesteld dat het werkplan grotendeels was gerealiseerd. Bron: SEOB, Jaarverslag 2001. 104
Samenwerking SEOB werkt als onafhankelijke stichting af en toe samen met de provincie. Een voorbeeld is de samenwerking in het kader van de Brabantse Economieprijs die iedere drie jaar door de provincie, samen met SEOB, wordt uitgereikt aan een bedrijf dat een bijdrage levert aan een gezonde en duurzame economische ontwikkeling van Brabant. Daarnaast onderhoudt SEOB periodiek contact met NV BOM, de ontwikkelingsmaatschappij van Brabant. SEOB, de provincie en NV BOM werken samen in het zogenaamde PIT-team. Het PIT-team heeft als doel het stimuleren en ondersteunen van projecten, gericht op het realiseren van win-winsituaties voor milieu en economie. In 2001 is het functioneren van het PIT-team geëvalueerd. Sterke punten zijn het innoverende karakter en het stimuleren van projecten vanuit bedrijven. Op het terrein van arbeidsmarktbeleid werken sociale partners, lokale en regionale bestuurders en vertegenwoordigers van het Brabantse beroepsonderwijs sinds 1997 samen in het Pact Brabant. Dit samenwerkingsverband staat onder voorzitterschap van de gedeputeerde voor Economische Zaken. Het Pact richt zich op het gezamenlijk aanpakken van knelpunten op de regionale arbeidsmarkt, waarbij het vooral gaat om het uitwisselen van zgn. good practices en het bevorderen en ondersteunen van innovatieve acties en vernieuwende aanpak. In 2001 zijn ook de voorzitters van de Regionale Platforms Arbeidsmarktbeleid tot het Pact toegetreden, zodat er een directe afstemming is ontstaan met het arbeidsmarktbeleid in de regio s. In het kader van de Strategische Agenda, waarin overheid, bedrijfsleven en milieubeweging samenwerken, is in 2001 het project Duurzame Bereikbaarheid gestart met als pilotgebied West-Brabant. Doelstelling van het project is het ontwikkelen van een model voor duurzame bereikbaarheid gebaseerd op de uitgangspunten van het convenant Strategische agenda Milieu, Economie en Ruimte. Ten slotte wordt er samengewerkt met het Platform Brabants Toeristisch Bedrijfsleven. 10.3 Taken en activiteiten SEOB houdt zich bezig met zowel overleg als advies; er wordt gevraagd en ongevraagd advies gegeven ten behoeve van het provinciale beleid. In onderstaande tabel is te zien over welke onderwerpen in 2001 en 2002 is geadviseerd en overleg is gevoerd. In totaal werden 38 adviezen uitgebracht, waarvan de helft gevraagd. 105
tabel 10.1 Aantal adviezen SEOB naar onderwerp Advies Onderwerp Gevraagd Ongevraagd Economie 6 9 Mobiliteit 2 - Ruimte 3 3 Arbeidsmarkt 2 1 Onderwijs 2 - Bestuurlijke organisatie - 3 Milieu 4 6 Totaal 19 22 De tweede kerntaak van SEOB(-overleg) krijgt extern op verschillende wijzen gestalte: Vast onderdeel van de formele overlegstructuur met de provincie is het periodieke overleg met het voltallige College van Gedeputeerde Staten, meestal in de vorm van een voorjaars- en najaarsoverleg. De inhoudelijke voorbereiding geschiedt tijdens het periodieke contact tussen de Coördinatiecommissie en de gedeputeerde Economische Zaken en Arbeidsmarktbeleid; Tweemaandelijks overleg met de gedeputeerde Economische Zaken en Werkgelegenheid. En incidenteel overleg met individuele gedeputeerden over de relevante ontwikkelingen in hun portefeuille; Veel contacten op ad-hocbasis met leden, fracties of commissies van Provinciale Staten. In 2001 is op verzoek van de CDA-fractie een overleg georganiseerd over het ontwerp-streekplan; Informeel overleg tussen Commissaris der Koningin en voorzitter SEOB; Op ambtelijk niveau wordt behalve met de afdeling Economische en Bestuurlijke Zaken, korte lijnen onderhouden met alle voor het bedrijfsleven relevante diensten en afdelingen binnen het Provinciehuis. Naast overleg met de verschillende diensten is er ook informeel contact met de leden van de Directieraad. Daarnaast wordt deelgenomen in diverse provinciale werk- en klankbordgroepen. In de loop der jaren is binnen SEOB een ontwikkeling geconstateerd naar meer nadruk op de afstemming van lokaal / regionaal beleid op provinciaal niveau, met name op de beleidsterreinen ruimtelijke ordening, economie en milieu. Wat betreft de onderwerpen die in SEOB aan de orde komen is in de loop der jaren geen verandering opgetreden. 10.4 Financiën Voor 2002 had SEOB een budget van 174.692 euro. Van het totale budget werd 54 procent door de provincie opgebracht, 20 procent door de SER en 26 procent door de Kamers van Koophandel. 106
figuur 10.3 Financiering SEOB 20% SER KvK 26% 54% PROVINCIE 10.5 Communicatie en Verantwoording Sinds 2002 heeft SEOB een eigen website. Daarnaast verschijnt er enkele keren per jaar een nieuwsbrief in een oplage van 1000 exemplaren. Op de website is informatie te vinden over de samenstelling van het bestuur, publicaties van standpunten en adviezen, de data van diverse overleggen en actuele thema s. Ook is er de mogelijkheid een reactieformulier op te sturen. Het jaarverslag van de SEOB gaat uitgebreid in op de samenstelling, organisatie en werkwijze van SEOB. Daarnaast wordt uitvoerig beschreven welke activiteiten in het verslagjaar in het kader van de twee kerntaken hebben plaatsgevonden. Het jaarverslag verschijnt meestal halverwege het jaar. De financiële rekening verschijnt in de regel rond april. De begroting wordt geacht voor 1 oktober te zijn ingediend krachtens voorschriften van de provincie. 10.6 Meerwaarde en effectiviteit Meerwaarde Algemene opinie is dat de meerwaarde ten eerste is gelegen in de adviesfunctie en het verankeren van de visies en wensen van het georganiseerde bedrijfsleven in het beleid van de provincie. Vanwege de brede representatie in SEOB krijgt de provincie daarmede een goed inzicht in de algemene opinie en daarmee het draagvlak binnen het georganiseerde bedrijfsleven ten aanzien van de diverse beleidsvraagstukken. Voorts is opvallend vaak genoemd de meerwaarde als platform en overlegstructuur van maatschappelijke organisaties. In dit kader wordt SEOB ervaren als voertuig voor het structureren van het overleg en communicatie tussen overheid en bedrijfsleven, waarbij gewezen is op de trechterfunctie, centrale informatievoorziening en opinievorming. Gesignaleerd wordt dat vooral de laatste jaren de dynamiek in samenleving en economie sterk is toegenomen. Het veld wordt complexer, wat de behoefte doet toenemen aan over- 107
leg in eigen kring, een rustmoment, waar de samenhang en integraliteit aan de orde komt van de veelheid van zaken die op een breed terrein en op verschillende niveaus aan de orde zijn. Een beeld daarbij was het SEOB als marktplaats. Duidelijk is overigens dat het oude adviesmodel van reageren-op zijn beste tijd heeft gehad. De effectiviteit wordt in belangrijke mate in verband gebracht met de noodzaak om te focusseren op de echte sociaal-economische vraagstukken, waarmee de provinciale raad meer toegevoegde waarde krijgt ten aanzien van de (programmatische) aanpak. De begin 2003 gepresenteerde Sociaal-Economische Vitaliteitsagenda dient daarbij voor velen als voorbeeld. Effectiviteit Door menigeen worden kritische kanttekeningen geplaatst bij de feitelijke werking van de adviesfunctie. Het moment van aangrijpen in het besluitvormingsproces is noodgedwongen vaak laat. En de provincie doet te weinig met de adviezen, zeker als ze enigszins conflicterend zijn. Het formaliseren dan wel verankeren van de adviesfunctie (gevraagd adviseren) is dan ook een serieus gespreks- en verbeterpunt. Mede in verband met het voorgaande heeft het accent de afgelopen jaren nadrukkelijk gelegen op ongevraagde advisering. Als voorbeelden werden onder meer genoemd: de inbreng voor majeure provinciale plannen als Streekplan, Kadernota Sociaal-Economisch Beleid en PVVP, het convenant Strategische Agenda, afsprakenkader streekplan, monitoring bedrijvenlocaties en Vitaliteitsagenda. Algemene opinie is dat de effectiviteit in de loop der jaren is toegenomen. Het SEOB is nu veel meer outputgericht en wordt daardoor serieuzer genomen. Hieraan heeft bijgedragen dat de planmatigheid van werken binnen SEOB is toegenomen, waarbij opvalt dat de nota SEOB in Beweging met een aantal interne veranderingslijnen (begin 2003) als een belangrijke aanzet wordt gezien voor de verdere modernisering van het provinciale raad in Brabant. De productie van adviezen en standpunten van SEOB wordt positief beoordeeld. Adviezen landen in het algemeen in het doen, hoe ontevreden velen ook zijn met wat de provincie er daadwerkelijk mee doet. 10.7 Toekomstperspectief Ontwikkelingen De invoering van het duale stelsel wordt gezien als een relevante ontwikkeling. Op dat punt zal de rol en positie van SEOB helder gemaakt moeten worden, bijvoorbeeld wel of geen regelmatige interactie met PS in verband met hun kaderstellende verantwoordelijkheid? Politieke trend is dat het maatschappelijk middenveld de komende jaren in het defensief gedrongen zal worden, met als positief puntje dat economisch beleid meer in het brandpunt van de belangstelling zal staan vanwege de laagconjunctuur. Verder wordt voorzien 108
dat de overheid meer behoefte zal gaan krijgen aan second opinions dan aan draagvlakverwerving. Dit stelt hogere eisen aan de deskundigheid binnen SEOB. Als belangrijke trend wordt ook gezien de ontwikkeling naar een netwerksamenleving en netwerkeconomie, met in het verlengde daarvan een kortere levenscyclus van beleid. Dit noodzaakt tot flexibeler en wendbaarder opereren, ook voor de provinciale raad. De opschoning van de advies- en overlegstructuur is expliciet uitgangspunt in het nieuwe provinciale bestuursakkoord en kan een relevante externe ontwikkeling zijn. Last but not least wordt gewezen op de bezuinigingsoperatie bij FNV regiowerk, wat als potentiële bedreiging wordt gezien voor de kwaliteit en slagkracht van de regionale overlegeconomie. Aandachtspunten voor de toekomst Logisch voortvloeisel uit het voorgaande is dat de provincie echt moet investeren in de adviesrelatie. Hiervoor zijn enkele procedurele suggesties aangedragen, zoals een jaarlijkse kaderbrief met concreet aangeduide vraagstukken of het tegelijk verzenden van conceptvoorstellen van GS aan PS met een adviesaanvraag aan SEOB. Aandachtspunt voor SEOB zelf is prioritering en urgentie. Boodschap was om vooral strategisch te blijven opereren: doe een beperkt aantal zaken goed en houd grip op ontwikkelingen. Een belangrijk aandachtspunt voor de effectiviteit is dat op de focuspunten in casu de centrale beleidsvraagstukken meer deskundigheid en slagkracht moet worden georganiseerd. Dat vergroot de effectiviteit van de adviesfunctie en biedt meer perspectief op de rol van SEOB als agenda- en mindsetter. Overigens wordt dan gedacht aan tijdelijke constructies; niemand heeft gepleit voor substantiële uitbreiding van financiën of capaciteit. Een concrete suggestie was om een bureau voor economische argumentatie te koppelen aan SEOB. Wat de samenstelling van SEOB betreft is er nog op gewezen dat de sector toerisme & recreatie een aparte overlegstructuur lijkt te krijgen. Dit is niet logisch, gepleit wordt voor koppeling aan SEOB. Tot slot nog een pikante: pas op voor een te groot grijsgehalte in de overlegstructuur, houd voeling met de economische praktijk in bedrijven en instellingen. Overstijgend aandachtspunt voor de regionale overlegeconomie is de noodzaak om te moderniseren, of zoals iemand kernachtig uitdrukte: de provinciale raad als motor voor innovaties en vernieuwende arrangementen in economie en samenleving. 109